39-bob.

Vizantiya podshosi Xiraql Abu Sufyonga: "œBu dinga kirguchilar ko’paymoqdami yo ozaymoqdami?"-deb so’rasam , sen:"Ko’pamoqda,iymon ham shunaqadir, to mukammal bi’lguncha ko’payavergaydir"-deding. "œBu dinga kirganlardan biror kishi yoqtirmay chiqib ketayotirmi?"-desam,sen:"Yo’q, iymon xususida ham shundaydir. Iymon nuridillarga kirgandan so’ng uni xech kim yomon ko’rmag’ay"-deding",deb aytgan ekan.

40-bob. Din tufayli gunohlardan forig’ bo’lmoqning fazilati.

Rasululloh bunday deganlar:"Halol bilan harom bir narsadir. Ammo ikkalasini bir-biridan farqlashda noaniqliklar mavjud.Odamlarning ko’pi ularni bilmaslar(halol yo harom ekanini).Shuning uchun kimki shubhali narsalardan o’zini tigaydir, dinini kamchiliklardan, obro’yini ta’nadan saqlag’aydir va kimki shubhali narsalardan tiyilmaydir, u birovning ekini chekkasida qo’y boqayotgan cho’ponga o’xhsaydir. Uning qo’ylarni ekinga tushirish ehtimoli bordir.Ogoh bo’lingizkim, har bir podshohning o’z chegarasi bordur.Ollohning yerdagi chegarasi harom qilingan narsalardir.Kishi badanida bir parcha go’sht bor, agar u tuzalsa, a’zolarinig barchasi tuzalgaydir,agar u buzilsa, a’zolarining barchasi buzilgaydir. U qalbdir!"

41-bob. O’ljaning(mehnatsiz topilgan molning) beshdan birini (Bayt ul-Molga) berishlik iymondandir

Abu Jamra aytadilar:"Ibn Abbos bilan birga uning so’richasida o’tirar erdim. Menga dedi:"Mening huzurimda qolgin, qisman molimdan ham bo’lib beray". Xo’p, deb u kishi huzurida ikki oy yashadim(men forscha bilar erdim,u kishining forslar bilan muomalasida tarjimonlik qilib turdim). Bir xotin kishi kelib so’radi:"Ko’zada qilingan nabis(shirin musallas)dan ichsak maylimi?".Ibn Abbaos uni ichishdan qaytardilar va dedilar:"JAnob Rasululloh huzurlariga Abd ul-Qays qabilasidan bir jamoa keldi. Sallolohu alayhi va sallam:"Bu qaysi jamoa?",-deb so’radilar.Mehmonlar:"Biz Rabiya qavmidanmiz",-deb aytishdi."Xush kelibsizlar,marhamat,hijolatsiz kelaveringiz!",-dedilar Rasululloh."Yo Rasululloh, biz sizning oldingizga rajab oyidagina kela olurmiz(arablarda rajab oyida qabilalararo urishmoq man qilingan).Siz bilan bining o’rtamizda kofirlar qabilasi bordir.Shuning uchun bizga ajrim bir narsa buyursangiz. Biz bu to’g’rida kela olmaganlarga ham aytsak va unga amal qilib, jannartga kirsak",-deyishdi.SHundan so’ng ichimliklar to’g’risida ham so’rashdi. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam ularga to’rt narsa buyurib va to’rt narsadan qaytardilar.Yolg’iz Ollohga iymon keltirishni buyurib,bunday dedilar:"Bilurmisiz,Ollohning yolg’iz o’ziga qanday iymon keltirilu?"."O’zingiz aytib bering",-dedilar. Rasululloh Kalimai Tayyibani aytdilar, so’ng ularga namoz o’qishni, zakot berishni, Ramazon ro’zasini tutishni, o’ljadan 1/5 qismini berishni buyurdilar hamda hintam, dibo, naqir, muzaffat(o’sha davrda musallas qilinadigan idishlar nomi)dan qaytarib,"Bu so’zlarni yodlab olingiz, eshitmaganlarga yetkazingiz!",-dedilar",-dedi".

42-bob. Amallar niyat va ixlosga qarab qabul qilinishining bayoni.

Har kimning niyatidagi bo’lgaydir. Imom Buhoriy aytadilar:"Bu so’zga iymon ham, tahorat ham, namoz ham, zakot ham, haj ham, muomalotmi, nikohmi,umuman barcha hukmlar kirur. Olloh taolo oyati karimasida:"Har bir kishi niyatiga va o’ziga yarasha amal qilg’aydir,degil!",-degan.Kishining savod umid etib, o’z oila a’zolariga sarflagan nafaqasi ham sadaqadir. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam:"Makka fath qilingandan keyin hijrat(ko’chish) yo’q, lekin jihod qilib yoki yaxshi niyatda ko’chish mumkindir",-deganlar".
Janob Rasululloh sallolohu alayhi va sallam :"Amallar niyatga qarab qabul qilinur,kim qanday niyat qilg’aydir, shunga erishgusidir. Kimki Olloh va uning Rasuli uchun hijrat qilga ersa, Olloh va Rasul uchun ko’chganlik savobini olur. Kimki mol-dunyoga erishmoq yoki biror xotin olmoq niyatida hijrat qilgan ersa, o’sha niyatigagina erishmog’i mumkin(ammo savob bo’lmaydir)".
Rasululloh sallolohu alayhi va sallam :"Agar kishi savod umid etib, o’z oila a’zolariga mol sarflag’aydir, unga sadaqa qilgan savobi yozilur",-deganlar.
Rasululloh sallolohu alayhi va sallam bunday deganlar :"Olloh yo’lida sadaqa qilsang, albatta buning uchun Ollohdan ajr olursen, hatto xotiningning og’ziga solib qo’ygan bir luqma taoming uchun ham".

43-bob. Din nasihatdir.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam :"Din Olloh va uning Rasuli, musulmonlarning imomlari va barcha musulmonlar yo’lida qilinadirgan nasihatdur",-deganlar."Agar Olloh va uning Rasulini deb nasihat qilg’aylar, yaxshilik hosil bo’lg’usidir",-deyilgan oyatda.
Jarir ibn Abdulloh aytadilar:"Besh vaqt namoz o’qurmen, zakot berurmen va har bir musulmonga yaxshilik qilg’aymen, deb Rasulullohga bay’at(qasam) qildim".
Ziyod ibn Abdulloh aytadilar:"Mug’ira ibn Shu’ba o’lgan kuni Jarir ibn Abdulloh o’rnidab turib hamdu sano aytdi, so’ng dedi:"Ollohning yolg’iz o’zidan qo’rqing, Ollohning sherigi yo’qdir. O’lgan amiringiz o’rniga yangi amir kelguncha, og’ir, bosiq bo’ling. Marhum amiringizning ham fuqarolarining xatosini kechirmog’iniyaxshi ko’rar erdi". Keyin, Jarir so’zda davom etib dedi:"Men rasululloh huzurlariga kirib, sizga yaxshi musulmon bo’lishga bay’at(qasam) qilmoqchiman",-dedim. Rasululloh menga:"Har bir musulmonning foydasiga ish tutg’aysen",-deb shart qo’ydilar, men shunga bay’at qildim. Shu xonai Ka’ba egasiga qasamyod etib ayturmenkim, men barchangizning foydangizga ish tutg’aymen". Jarir sozining oxirida istig’for aytib, minbardan tushdi. Olloh taolo nomi zikr qilingan hamma ulug’ zotlarni mag’firat aylasin!".

                                   ILM KITOBI
                        BISMILLAHIR RAHMONIR RAHIYMI

                        1-bob.          Ilm fazilati to’g’risida.


       Olloh taolo oyati karimasida:" Olloh taolo sizlarning  orangizdagi iymon keltirganlarni va ilmni yuksaltirganlarni bu dunyoda yarlaqab,martabasini ulug’ qilg’aydir, oxiratda jannatga kirmoqlikni nasib etgusidir, Olloh taolo qilayotgan ishlaringizdan xabardordir ",-deyilgan. Yana boshqa oyati karimada esa:"Yo rabbiy,ilmimni ziyoda qilg’aysen,deb ayt! "-deyilgan.

2-bob. So’zga mashg’ul bo’lib turgan odamdan ilm(bilim) so’ralganda, uning so’zni tamomlab, keyin javob berishi to’g’risida.

Abu Hurayra raziyallohu anhu aytadilar:" Rasululloh sallolohu alayhi va sallam bir majlisda o’z qavmlariga so’z so’zlab turgan edilar. Bir a’robiy(badaviy) kelib:"Qiyomat qachon?",-deb so’radi. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam so’zlarida davom etaverdilar.Ba’zi sahobalar:"Rasululloh uning so’zini eshitdilar-ku,lekin yoqtirmadilar shekilli",-deb o’yladilar. Ayrimlari esa:"So’zini eshitmadilar",-deb o’yladilar. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam so’zlarini tugatgach:"Qiyomat to’g’risida so’ragan odam qani?",-dedilar.A’robiy:"Mana men, yo Rasululloh",-dedi."Omonat(halollik) o’rtadan ko’tarilganda qiyomatni kutaverg’il",-dedilar."Buni qanday bilsa bo’lur?"-dedi a’robiy."Ishing(kuning) nopok odamlarga qolganda qiyomatni kutavergil!",-dedilar".

3-bob. Biror ilmni(bilimni) baland ovoz bilan aytmoqning mumkinligi haqida.

Sahoba Abdulloh ibn Amr aytdilar:" Rasululloh sallolohu alayhi va sallam bir safar vaqtida bizdan orqada qoldilar.Asr namozi o’qiydigan vaqtda bizga yetib oldilar.Biz tahorat olayotgan edik.Oyoqlarimizni suv bilan artayotganimizda(suzni kam ishlatish maqsadida) Rasululloh baland ovoz bilan:"O’t azobidan oyoq kaftlarning holiga voy!"-deb uch marta nido qildilar".

4-bob. Hadis aytgan odamni(muhaddisni) "œbizga hadis aytdi,habar berdi,habar qildi",- degan so’zlar bilan ifodalash to’g’risida.

Sahobalar va tobeunlar(sahobalarning zamondoshlari) hadislarni rivoyat qilishda "œbizga habar qildi,aytdi, falonchidan eshitib gapirib berdi, eshitdim-ki",degan so’zlar bilan ifodalaganlar. Masalan: Sahoba Ibn Mas’ud hadis aytmoqchi bo’lsalar :" Rasululloh sallolohu alayhi va sallam bizga so’zlab berdilar" yoki "œRasulullohdan eshitganman",-deb gap boshlaganlar va hokazo

5-bob. Imomning kishilar ilmini sinash uchun biror masalani o’rtaga tashlashi.

Rasululloh sallolohu alayhi va sallam aytdilar:"Daraxtlar orasinda bir daraxt bordir, bargini tashlamaydir, u musulmonga o’xshaydir(ya’ni, musulmonlik daraxtning bargi-iymondur). Aytingizchi, bu qaysi daraxtdir?" Odamlar o’z qishloqlaridagi barcha daraxtlarning nomlarini ayta ketdilar. Abdulloh ibn Umar atadilar:"Ko’nglimga, bu xurmo daraxti bo’lsa kerak, degan fikr keldi(uyalib aytmadim,aytishga uyaldim)".Odamlar:"O’zingiz aytib bering, yo Rasululloh",-deyishdi. Rasululloh sallolohu alayhi va sallam:"U xurmo daraxtidir",-dedilar.