11-bob. Tiqilinchda sajda qilmoqqa joy topmagan kishi

Ibn Umar rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam sajda qilinadirgan oyati bor surani o‘qib, sajda etar erdilar, biz ham ul kishi birlan birga sajda aylar erdik. Odam ko‘pligidan ba’zi birimiz peshonamizni qo‘ygudek joy topolmay qolar erdik».

BISMILLOHIR RAHMONIR RAHIYMI
NAMOZNI QASR (QISQARTIRIB) O’QISh HAQIDAGI BOBLAR

1-bob. Qasr o‘qish va uning muddati haqidagi hadislar to‘g‘risida

Ibn Abbos rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 19 kun Makkada turib qasr o‘qidilar (Makka fath qilinganda). Shuning uchun biz ham safarda 19 kun qasr o‘qiydirmiz».

Anas raziyallohu anhu Yahyo ibn Abu Ishoqqa bunday deb rivoyat qilgan erkanlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga Madinadan Makkaga yo‘l oldik. Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Madinaga qaytib kelgunimizcha farz nomozini ikki rak’at-ikki rak’atdan o‘qidilar». Yahyo ibn Abu Ishoq: «Makkada ko‘p turmagandirsizlar?» - deb Anasdan so‘rabdilar. Anas: «Makkada o‘n kun turdik»,- deb javob beribdirlar.

2-bob. Minoda namoz o‘qimoq

Abdulloh ibn Umar rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga Minoda ikki rak’at qasr o‘qidim. Abu Bakr Siddiq birlan ham, Umar va endigina amirlik qilayotgan Usmon birlan ham ikki rak’at qasr o‘qiganman. Keyin, Usmon to‘liq o‘qiydirgan bo‘ldilar».

Horisa ibn Vahb: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam biz birlan birga Minoda to‘rt rak’at o‘rniga ikki rak’at namoz o‘qidilar»,- deydilar.

Abdurrahmon ibn Yazid rivoyat qiladirlar: «Usmon ibn Affon biz birlan birga Minoda to‘rt rak’at kamoz o‘qidi. Buni Abdulloh ibn Mas’udga yetkazishdi. Shunda Abdulloh ibn Mas’ud shul xususdagi bir voqeani eslab, bunday dedilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga Minoda farzni to‘rt rak’at o‘rniga ikki rak’atdan o‘qidik, Abu Bakr birlan ham, Umar birlan ham Minoda ikki rak’atdan o‘qidik. Koshki erdi, farz to‘rt rak’at o‘rniga ikki rak’at deb qabul qilingan bo‘lsa erdi!»

3-bob. Rasululloh sallallohu alayqi va sallam hajda necha kun turdilar?

Ibn Abbos rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam va ul kishining sahobai kiromlari Makkai Mukarramaga Zulhijja oyining 4-nchi kuni tongda yetib keldilar. 4-nchi kunning peshinidan boshlab 8-nchi kunning asrigacha haj uchun talbiya aytdilar. Janob Rasululloh 8-nchi kuni Minoga chikdilar. Makkada 21 ta farz namozi o‘qidilar. Keyin, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam qurbonlik olib kelmagan sahobalarga umra (kichik haj) qilib ehromni yechmoqni, qurbonlik olib kelganlarga ersa, ehromni yechmay hajni (katta hajni) davom ettirmoqni buyurdilar».

4-bob. Necha kunlik safarda qasr o‘qiladir?

Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir kecha-yu bir kunduzlik yo‘lni «safar» deb atadilar. Ibn Umar va Ibn Abbos 4 burudlik (16 farsah - 36 km) yo‘lga chiqsalar, namozni qasr qilib, ro‘zani ochar erdilar.

Ibn Umar rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Xotin kishi 3 kecha-yu kunduzlik yo‘lga yolg‘iz o‘zi safar qilmag‘aydir, balkim mahrami birlan birga safar qilg‘aydir»,- deganlar».

Abu Hurayra rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Olloh taologa va oxirat kuniga ishongan xotinning mahramsiz yolg‘iz o‘zi bir kecha-yu kunduzlik yo‘lga safar qilmog‘i joiz ermas»,- deydilar».

5-bob. Uyidan safarga chiqishi bilanoq namozni qasr o‘qiyveradir

Hazrat Ali safarga chiqdilar. Yo‘lda ketayotib, hali uylari ko‘rinib turgan bo‘lsa ham, namozni qasr o‘qidilar. Safardan qaytishda hamrohlari Hazrat Aliga: «Mana, Kufa ham ko‘rinib qoldi, endi namozni to‘liq o‘qiymizmi?» - deyishdi. Hazrat Ali: «Yo‘q, to shaharga kirmaguncha to‘liq o‘qimasmiz»,- deb javob qildilar.

Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladirlar: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga peshinni Madinai Munavvarada o‘qidik. Zul-Hulayfa degan yerga borganda ersa, ikki rak’at asr o‘qidik (Makkaga 6 mil) qolgandi)».

Oisha onamiz rivoyat qiladirlar: «Dastlab, namoz ikki rak’at, deb farz qilingan erdi. Safarda shul ikki rak’atligicha qoldi. Lekin, muqimlikda to‘rt rak’at qilib to‘ldirildi. Zuhriy: «Oisha onamiz «to‘ldirildi» deganlarida nimani nazarda tutgan erdilar»,- deb Urvadan so‘radi. Urva: «Usmon raziyallohu anhu bu xususda (ya’ni, namozni to‘rt rak’at o‘qymoq to‘g‘risida) ne degan bo‘lsalar, o‘shani nazarda tutdilar»,- dedi».

6-bob. Shom safarda uch rak’at o‘qiladir

Abdulloh ibn Umar rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam safarda shoshilib turganlarida shomni kechiktirib, xuftonga qo‘shib o‘qiganlarini ko‘rdim. Solim: «Mening otam Abdulloh ham safarda shoshib turgan bo‘lsalar, shunday qilar erdilar»,- deydi».

Ibn Shihob Zuhriyga Solim bunday deb rivoyat qilgan erkan: «Ibn Umar Muzdalifa degan yerda xufton vaqti bo‘ldi hamki, shom o‘qimadilar. Bir payt Ibn Umar xotinlari Safiya binti Abu Ubaydga baqirib gapirib turgan erdilar, men: «Namozga!» - dedim. «Yuraverg‘il, hali»,- dedilar. Men yana: «Namozga!» - dedim. «Yuraverg‘il, hali»,- dedilar. Men yana: «Namozga!» - dedim, ul kishi tag‘in: «Yuraverg‘il»,- dedilar. Shu tariqa 2-3 mil yurdik, so‘ng tushib namoz o‘qidik. Namozdan keyin: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning safarda shoshilib turganlarida shunday namoz o‘qiganlarini ko‘rganman. Ul kishi shomni uch rak’at o‘qib, salom bergan erdilar, bir ozdan keyin ersa, takbir aytib, ikki rak’at xufton o‘qigan erdilar, keyin salom bergan erdilar. Xuftondan keyin tonggacha nafl o‘qimagan erdilar», - dedilar».

7-bob. Ulov ustida nafl o‘qimoq

Abdulloh ibn Amrning otalari rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning tuyada ketayotgan tomonlariga qarab namoz o‘qiyotganlarini ko‘rganman».

Jobir ibn Abdulloh rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ulov mingan holda qibladan boshqa tomonga qarab ham namoz o‘qiyverar erdilar».

Nofi’ rivoyat qiladirlar: «Ibn Umar raziyallohu anhu safarda ulov ustida ham nafl va vitr o‘qiyverar erdilar Keyin: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam shunday qilar erdilar»,- deb aytar erdilar».

8-bob. Ulov ustida imo-ishora birlan nafl o‘qimoq

Abdulloh ibn Dinor rivoyat qiladirlar: «Abdulloh ibn Umar safarda ulov minib ketayotgan tomonlariga qarab nafl o‘qiyverar erdilar. Imo-ishora birlan ruku’ va sajda qilar erdilar, ya’ni go‘yo ruku’ va sajda qilayotgandek harakat qilib qo‘yar erdilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ham xuddi shundoq qilar erdilar».

9-bob. Farz namozi ulovdan tushib o‘qiladir

Omir ibn Rabiy’a rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning ulov (ketayotgan tomonga qarab) ustida imo-ishora birlan ruqu’ va sajda qilib, nafl o‘qib ketayotganlarini ko‘rganman. Lekin, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam farz namozini bunday o‘qimas erdilar (ulovdan tushib o‘qir erdilar)».

Ibn Shihob rivoyat qiladirlar (ul kishiga Zuhriy, Zuhriyga ersa, Solim aytib bergan erkan): «Abdulloh ibn Umar safarda yurganlarida kechasi ulov ustida namoz o‘qir erdilar. Qaysi tomonga qarab ketayotganlariga sira parvo qilmas erdilar. Ibn Umar: «Rasululloh sallalloxu alayhi va sallam ulov ustida qaysi tomonga qarab bo‘lsa ham, nafl va vitr o‘qiyverar erdilar. Biroq farz namozini ulov ustida o‘qimas erdilar»,—deydilar», '

Jobir ibn Abdulloh rivoyat qiladirlar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ulov minib sharq tomonga ketayotgan bo‘lsalar ham, nafl o‘qiyverar erdilar. Lekin, qachon farz namozi o‘qimoqchi bo‘lsalar, ulovdan tushib, qiblaga qarab o‘qir erdilar».