O’zini qidirgan odam.

"œO’zini qidirgan odam"¦" Muallifi o’zingiz afandim. Bu kitobni avvalroq, litseydagi matematika o’qituvchimning ayoli ham bergan edi. Ammo unga e’tibor qilmagan, o’qimagan edim. Yana kitob o’qidik. Suhbatlashdik,savollar berdim. Dugonam shunchalik muakammal inson ediki, nimani so’rasam, mantiqqa xos, meni sihontiruvchi javoblar berardi. Kechqurun kitobingizni o’qiy boshladim. "œO’zini qidirgan odam""¦Xuddi mening kitobim"¦Mendek o’zini yo’qotgan, xarob qilgan, so’ngra:"Bir qutqaruvchi yo’qmi?"deya faryod qilgan insonlar kitobi"¦Kitobda nimalar yo’q? Kitob diqqat bilan o’qilsa, inson aqli bilan qalbini xiralashtiradigan, mone’lik qiladigan, ba’zi haqiatlarga to’siq bo’lgan hamma narsa yo’qoladi. Hayajon ham tugagan natija"¦Uzoq yillar dahriy bo’lgan mashhur bir kommunistning qaytishi va hayratlanarli ilk namozi"¦ O’sha ilk namozni o’qirkanamn, necha soatlar yig’ladim.Xuddi mening ilk namozim kabi. Men yashagan buyuk fojelai sahna kabi. Iymonga qaytish. Allohga qaytish. Undan avf so’rash. Bu nima degani? Siz bilmaysiz. Iymonini yo’qotgan, keyin mo’minlik baxtiga erishganlar biladi buni"¦"Oz’ini qidirgan odam" xuddi o’tkir tabibdek ma’naviy muammolariga malham qo’ydi, javobsiz deb o’ylagan savollarimga javob berdi.

Beshinchi kun"¦.Yana farishtalardek dugonam bilan birgaman. Yana o’sha qizg’in suhbat, bilmagan mavzularim, qilishim kerak bo’lgan amallar"¦ Ko’p muammolar yechimini topdim. Yana ko’p narsalarni gaplashdik. Ko’p muammolar yechimini topdi. SHu kuni oqshom dugonam menga ikkinchi bir kitobni berdi. "œDuzjalik Mehmed""¦Yana sizning kitobingiz. Bu kitobning ta’siri va darajasi, umuman, boshqacha edi. Go’yo men, mening hayotim bor edi u kitobda. Tor fikrli insonlarga, dunoy, oxirat va Allohga isyon qilgan o’spirin qiz"¦Natijami? Ayanchli chidab bo’lmas bir holat"¦Kitobda ko’pgina muhim mavzular bor. Bu mavzular necha yillardan buyon men yechimini, javobini qidirgan, lekin topolmagan masalalar"¦Balki ularning javobsiz qolishi dahriy bo’lishimning sabablaridan biridir. Xojam, bu kitob uchun sizga behad minnatdorchilik bildiraman,rahmat aytaman. Diqqatimni tortgan mavzularning tagiga chizib qo’ydim. "œMinglab ne’matlarni in’om etgan Zot bularni tekinga beradimi?" degan bo’lim juda e’tiborli ekan. "œBizni bu dunyoga yuborgan va bizga tekin ne’matlar in’om etgan Zot, bizni bir maqsad uchun yartagan. Qachon bo’lsa ham bu ne’matlardan hisob berishimizni so’raydi. Chunki har bir oldi-berdining sababi va hisobi bor".
Juda to’g’ri. Har bir narsaning hisobi bor. Bundan qanday ko’z yumish mumkin? Qanday idrok etmaslik mumkin buni?

"œKoinotning bir boshi bor, bir oxiri", degan mavzu ham diqqatimni tortdi. Chunki necha yillardan buyon men amal qilgan falsafaga ko’ra, moddiylik azaliydir. Borliqning boshlanishi yo’q. Nihoyasi ham bo’lmaydi. Buni o’qib ko’p foyda oldim. Dagriylik falsafamning so’nggi qoldiqlari ham o’chirilgandek bo’ldi. "œChirigan suyaklarni kim tiriltiradi?" nomi bilan berilgan ma’lumotlar esa, bir so’z bilan aytsam, men uchun mo’jiza edi. Tuproq ostida necha asrlar buzilmagan va shu vaqt oralig’ida hech bir tiriklik nishonasini bildirmagan viruslar mos bir muhitda tirilib hayot topar ekan, vafot etgan insonning Janobi Haq amri bilan yana hayotga qaytishi nega mumkin bo’lmasin? Koinotni barcha maxluqoti bilan benuqson qilib yaratgan Robbimiz, bu "œidashdagini", O’zi xohlasa to’kib, "œBo’l!" amri bilan bitta-bitta tiriltirib, ilohiy sahnaga to’play oladi.  Taqdir bilan bir izoh e’tiborimni tortdi. "œJanobi Haq, taqdirimizda tug’ilishdan o’limga qadar nimalar borligini, nimalarni orzu qilib va qanday yashashni istashimizni va irodamizni qanday ishlatishimizni, azaliy ilmi bilan biz tug’ilmasdan oldin biladi. Ana shu istaklarimizga ko’ra taqdirimizni yozadi. Ya’ni, bizning xohishimiz va istaklarimizga ko’ra taqdirimizni oldindan rejalashtirib qo’yadi. Shuning uchun, Alloh va qismatni ayblashga haqqimiz yo’q. Faqat o’zimizni, no’tog’ri ishlatgan irodamizni ayblay olamiz".

Haqiqiy Iymon eng ulkan baxtdir.

"œDuzjalik Mehmed"ni o’qib bo’lgach, buni yaxshi bilib oldim. Iymon shunday bir kuch-quvvatki, unga yetishgan inson bu dunyoda baxtiyor bo’ladi. Shuni e’tirof etish kerakki, Allohga ishonmagan insonlar baxtsiz, noumiddirlar. Baxtli va sabotli ko’rinsalar-da, bu holatlari soxtadir. Inson qancha:"Ishonmayman, bunaqa narsa yo’q" degan sari qalbining tub-tubidan "œAlloh bor, seni yaratgan Udir" degan haqiriqlarni eshitadi. Men o’sha ovozni, umuman, to’xtatolmadim. Eng ishonchasiz, eng tajavuzkor kunlarimda ham, ruhimning tub-tubidan o’sha qaynoq va mehribon ovozni his qildim. "œAlloh bor, Unga yolvor", deya hayqirardi. Ammo quloq solmadim. Bularning hammasiga noto’g’ri ishonchlarim sabab bo’lgani tabiiy. Bu jamiyat aybidir, ta’lim tarbiya aybidir. Yoshlarga ishonch iymonni tushuntirmasangiz,o’zlaricha osiy, gunohkor, isyonkor va buzg’unchi bo’lib ulg’ayadilar. Keyin siz:"Nega yoshlar buncha bebosh chiqishdi?" deysiz. Tarbiya uchun mas’ul odamalr qayga qarashmoqda? Ishonamanki, ular bu haqda ertaga albatta, javob beradilar. Masalaga chuqurroq kirish uchun bir xotirani so’zlab bermoqchiman. Huquq fakultetida o’qiyotgan paytlarim bir majlisga chaqirildik. Bir guruh dahriylar yurtni, millatni va hatto butun dunyoni ham qutqarishmoqchi. Minbarga chiqqan o’rtoqlar bilganlaricha balandparvoz gaplarni gapirishdi. Mening hayolim joyida bo’lmagani uchun nimalar gapirilayotganini yaxshi anglay olmasdim.

Tanish o’rtog’imiz yana minbarda. U mashhur usta edi. Huquqdan tibbiyotga, rassomchilikdan yozuvchilikka, xulla har ish, har joyga ko’chib yurar, ammo qorni to’ymasdi. U bizning fikr ustozimiz edi. Qarashlari bizga nisbatan sayoz bo’lsa-da, ko’p olqish olardi. She’riy bir suhbat uslubi bor edi. Jo’shib gapirar, odamalrni ham jo’shtirar, ba’zan o’ylantirib qo’yardi. Mana u yana minbarda:"Hayotga bir marta kelamiz,o’lgach, ko’zlarimizni qayta ochish yo’q. Bu do’stlik, g’maxo’rlikning qadriga yetmayapmiz. "œQayta tirilish" yoki "œBoshqa tanaga kirish" kabi safsatalarni qo’ying. Ular aqldan uzoq, ilmga begona narsadir. Koinot ham, biz ham bir moddamiz. O’limdan keyin hamma narsa yo’q bo’ladi. Qo’rqmang, sizni sizdan boshqa hech kim taftish qilolmaydi. Bunday bo’lmag’ur, halol-harom haqidagi qo’rquvlarga berilmang. Bular O’rta asrning qoloq tushunchalaridir. Istaganingizni qiling, orzu qilganingizdek yashang, xohlagan joyingizda va istagan kishingiz bilan"¦Mana yaxshi hayot kechirish va baxtiyorlik"¦
Olqishlar yog’ilar"¦Bu bizning sarkan ustamiz edi. Bizning ilg’orimiz, fikr otamiz va rahbarimiz Sarkan usta. Ammo, u to’satdan oramizdan ketdi. Keyin esa uning bu yo’ldan qaytganini, namoz o’qiy boshlaganini eshitdik. O’shanda biz bu holga tushunolmagan edik. Sarkan usta asl haqiqatlarni anglab yetganini endi tushundim. Bizni tarbiyalaganlar, ota-onalar, tarbiyachilar va o’qituvchilar bu haqiqatlarni yoshlikdan, bolalikdan tushuntirishganida edi, jamiyatda adolatsizlik va anglashilmovchilik qolmagan bo’lardi. Nega shunday qilishmaydi, ular,a? Taqdir ekan, yoshlikda iymon yo’lini ko’rsatmoqchi bo’lgan insonlarga ham monelik qildim. Qilmishimdan endi nadomat chekmoqdaman"¦

Beshinchi bo’lim.

O’lim to’shagida qayta tirilish.

Bir mo’jiza ro’y bera boshladi. O’limni kutarkanman, tanimda yangidan bir kuch paydo bo’la boshladi. Ko’zyoshlarim joynamozni ho’l qilgan"¦Tirilish, go’yo yangidan tug;ilish"¦
Allohning rahmatidan umid uzib bo’ladimi?

Endi avvalgi Aysel emasman.

Avvalgi Aysel emasman"¦Dugonam bilan tanishganimga bir hafta bo’ldi. Shu aniqki, men bir hafat oldingiz Aysel emasman. Har holda, o’zgarish va o’nglanish shu bo’lsa kerak. Qalbimni, tuyg’ularimni va tushunchalrimni so’roqqa tutyapman. O’tgan hayotimning kichik qayg’ulari unutilgan. Faqat katta gunohlarning qayg’usi, iztirobi azoblaydi. Bu chirkin ishlarda aybim, ishtirokim yo’q deya olmayman. Albatta, go’zal fursatlarni boy berdim va iymon yo’lini tutmay, sarkashlik qildim. Ammo men yetim, tarbiyasiz, hech kimi yo’q yolg’iz qiz edim. Atrofimda ezgu niyatli kishilar bor edi. Shunday botqoqlikka, gunohlarga va xatolarga botdimki, qutulish umidim qolmagan edi. Xato qilayotganimni bilardim. Bu xatolarga vaqti-vaqti bilan qarshi chiqardim,ammo yolg’iz edim, eplay olmadim. Endi esa, manzilga yetay deganimda Allohni tanimoqdaman,ammo shuncha xato, shuncha og’ir gunohlar bilan"¦Gunohlardan, qilgan xatolardan titrab ketyapman.Alloh iltijoyimni qabul qilmasa, gunohlarimni kechirmasa? Mana, meni o’ylantiradigan, tashvishga soladigan narsa"¦Bir daqiqa bo’lsa ham bu hayoldan qutula olmayapman. Bilaman, Allohning mag’firati va marhamati oily. Yagona tasalli shu. Har namozda, har soat, har daqiqa va hatto har soniyada  Mavloning huzurida ekanimni bilaman. Shu sabab ko’zyoshlarimni to’xtatolmayapman. Ko’zlarim yumilsa ham, yuragim va butun borlig’im faryod chekadi. Suhbatdoshimning bugungi mavzusi "œAllohning avfi va marhamati" edi. Abrinur Xonim menga taskin berish uchun bu mavzuni tanlagan.

Gunoh va mag’firatga oid oyat va hadislarni yozib oldim:
"œKIM ALLOHGA ISHONSA UNGA ERISHADI.ALLOH UNING ISHINI XAYRLI QILADI" (TALOQ,3)

 "œSIZ MENI YOD ETINGKI, MEN HAM SIZNI YOD ETAYIN"(BAQARA, 152)

"œALLOHNI KO’P ZIKR ETINGKI, NAJOT TOPASIZ"(AHZOB,41)

"œHAR MO’MIN GUNOH BILAN OJIZDIR VA TAVBA BILAN KUCHLIDIR. ULARNING YAXSHISI TAVBA BILAN O’LGANLARIDIR". (HADIS)

"œQILMISHIDAN PUSHAYMON BO’LIB YIG’LASH QANDAY BAXT" (HADIS)

"œMEN QALBI O’KSIKLARNI YONIDAMAN" (HADIS)
Bu oyat va hadislar menga umid bag’ishladi. Qilgan xato va gunohlarim Allohning avfi oldida hech narsa emasligini bildirib, ichimni yondirayotgan otashni biroz so’ndirgandek bo’ldi. Allohga yaqin bandalardan biri bir odamga shunday umidni yetkazgan,"Yana kel"¦yana kel!" deya da’vat qilgandi:Nima bo’lganida ham yana kel!Bu bizning dargohimiz, umidiszlik dargohi emas. Yuz marotaba tavbangni buzgan bo’lsang ham yana kel!!! Allomalarni biri aytganidek:"Har bir inson zimmasidaiymonli bo’lish yoki uni to’qotish da’vosi bordir". Bundan qochib qutulish, bu masalani eshitmaslik yoki u bilan qiziqmaslik mumkinmi? Men shunday girdob ichidaman. Iymonli bo’lish da’vosi nimaligini butun borlig’im bilan jo’shib, titrab his qilyapman. Tobora o’limga yaqinlashmoqdamna.Hozir shu eshik ochilib, boshqa bir zot ichkariga kirishi va o’zgacha natija bo’lishini bilaman.

Eng oily maqsad Iymondir.

Bu mehmonlarning mehmoni. Hayotning tugaganini e’lon qiluvchi farishta"¦nomi qo’rqinchli bo’lsa-da,Allohning amrini bajaruvchi bir farishta"¦Noiloj boshimni ko’tarib, "œmarhamat, kelin" deyman. Meni Allohga yetishtiruvchi so’nggi hamlani kutaman. Endi juda yaxshi bilamnki,, insonning eng katta vazifasi, eng buyuk maqsadi, eng katta da’vosi iymonli bo’lishdir. Chunki so’nggi damda, bizga qo’l keluvchi iymondir. Hamma narsa jim bo’lib, faqat iymon suhbatlashadigan so’nggi daqiqa. U paytda insonga hech narsa yordamlashmaydi. Ne do’st, na o’rtoq, na go’zallik, na boylik"¦Hayot tushunchasini ko’proq tushunib boryapman. Hayotning yagona ma’nosi bor, iymonni qo’lga kiritish yoki boy berish"¦Hamma hisob kitoblar shu asosda"¦Yordam ber,Yo Rabbim! Mendek bir hayotini razil yo’llarda o’tkazgan ojiza qulingga yordam ber. Yuzim yo’q, uyatliman, hijolatdaman, iztirobdaman. So’nggi kunlarimni, so’nggi daqiqalarimni o’tkazyapman. Sendan boshqa yoronim, do’stim va suyanuvchim yo’q. Yana Senga hamdlar bo’lsin, shukrlar bo’lsin. Shularni ham bilmay, bundan ham chuqurroq botqoqlikda umrim tugasa nima bo’lardi? Abadiy jahannmda qolardimku"¦Onamga,dadamga, akamga yetisha olmasdim"¦Allohim!Bu dahshatni o’ylash ham kishini hayajonga soladi. Hurmatli Xojam, sizga yozish yozmaslik xususida ikkilanganim bir voqeani boshdan kechirdim. Assistentning qistovi bilan yozishga qaror qildim. Qur’onni o’rgana boshlaganimga sakkiz kun bo’ldi. Endi o’zim o’qiy olaman. Asosan shomdan keyin va bomdod namozidan oldin o’qiyapman. Qur’onning ham, Javshanning ham ma’nolarini bilmaganim uchun ularning har bir harfi mo’jizadek tuyular, dilimga rohat baxsh etardi. Qanchalik yengil tortganimni, rohatlanganimni aytib berolmayman. Ishinishingizni xohlayman, "œQur’on" yoki "œJavshan" o’qiy boshlasam, og’ir qayg’ularim, iztiroblarim go’yoki beiz yo’qolardi. O’qishni to’xtatsam yana boshlanardi. Bu Qur’onning mo’jizasi, Javshanning karomati ekanligi aniq"¦

Kecha hayotimda bir voqea ro’y berdi. Haligacha uning ta’siridaman. Uni bir shukr uchun ham yozishim lozim. Bu voqeani eslasam, o’zimni yo’qotaman. Na barmoqlarimda, na o’zimda quvvat qoladi. Butun vujudim hayajondan larzaga keladi. Yo Rabbim! Sen buyuklar buyugi,har bir mazlumning, bechora, nochor va har bir qulning Homiyi, madadkori, suyanchig’isan"¦Bu gunohkor qulingga tushda bo’lsa ham, bunday go’zal tuyg’ularni berganing uchun Senga cheksiz shukronalar bo’lsin"¦Kecha bomdod namoziga tayorlanish uchun bir soat erta turdim, Qur’on o’qidim, rohatlandim. Ishtiyoq bilan Rabbim huzurida qo’l bog’lab, namozni boshladim. Aytishga majburman, bu ikki oshiqning topishuviga o’xshaydi"¦Namozni boshlasam, Rabbimning qarshimda turganini butun hujayralarim bilan his qilaman,titrab hayajonlanib ketaman. Unga qo’l ochib, bo’yin egish, yig’lab yolvorish, avf so’rash"¦Tushuntirolmayman, also tushuntirolmayman. Bu tuyg’u, bu sevgi, bu ishq hech narsaga o’xshamaydi. Butun borlig’imni rohat va lazzat chulg’aydi. O’sha ishqning sururini his qilmagan hujayram qolmaydi. O’zimni xuddi pokiza va mas’um go’dakdek his qilaman. Oh, haqiqatda ham shunday bo’lsa qaniydi. Buning uchun nimalar berishim kerak"¦Buning uchun har qancha qurbonlik bo’lsa tayorman. Nasib qil, nima bo’ladi bu qulingga shu baxtni ravo ko’rsang,yo Rabbim! Shu hislar og’ushida Rabbim huzuridaman. Ko’zlarimdan oqayotgan yosh to’g’ri yonoqlarimdan sirg’alib tushayotganini his qilardim. Yuragimning hayajon bilan ishq bilan urishi.Go’yo sho’x bir bolakay qo’lidagi qushcha kabi"¦