Семизлик...Инсон сшаш учун ейиши керак, аксинча, ейиш учун сшамаслиги зарур. Улуғ ҳаким Арастудан: «Сен нега сира касал бслмайсан, бошқалардан фарқинг нимада?» деб ссрашганида у: «Бошқалар ейиш учун сшашади, мен сса сшаш учун ейман», деб жавоб берган скан. Бир донишманддан: «Дарднинг келиши нимадан?» деб ссрашибди. У: «Баднафсликдан», деб жавоб берибди. Ундан: «Бунинг давоси нимада?» деб ссрашса, «Аафсни тийиш», деб жавоб берибди. Қадимги донишмандлардан Сенека сса: «Ортиқча емоқ тафаккур тиниқлигига халал беради», деган.
Лекин ҳозирги пайтда дунёнинг ҳамма ерида схши ейиш учун сшаш, схши ейиш учун пул топиш, ҳамма ҳаракатни турфа хил егулик топишга қаратиш авж олиб кетган. Ўтмишдаги ва ҳозирдаги барча мутафаккирлар, шифокорлар, таниқли халқ табиблари ксп ва тез-тез ейишнинг, бунинг оқибатида ҳаддан ташқари семириб кетишнинг хатари ва зарарлари ҳақида скдиллик билан ёзишган. Лайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом сса: «Мен умматимнинг семириб, қорин солишидан хавфдаман», деганлар.
Аизомий Ганжавий «Оз ейди ксп киши, соғлом бслади, Ксп ейди ксп соғлом, тезда слади», деб ёзган. Абдураҳмон Жомий сса: «Ўйлашинг гар бслса ейишу тсқлик, Ундан бошқа нарса сен учун йсқлик», деган. Фаридиддин Атторнинг бундай гапи бор: «Одамлар иллати — ортиқ емоқлик, Ортиқ емоқ — иллат тухмин сепмоқлик». «Барча касалликларнинг боши бскиб ейишдир», деб ёзган Саъдий Шерозий.
Анди атрофингизга бир боқинг: ҳозирги пайтда ксчаларда, одамлар сшайдиган мавзеларда нима ксп — ошхонаю дорихона ксп"¦ Одамлар тинмай ейишади, бир стиришда икки-уч хил таом, устидан салатлар, мева шарбатлари, ширинликлар, «кока-кола», «фанта» каби ичимликларни томоққа юборишади. Кспинча «тсйлар мавсуми»да ёки меҳмондорчиликка борганда бир кунда кетма-кет бир неча мартадан овқатланишга ҳам тсғри келиб қолади.
Ваҳоланки, ейилган овқат схши ва тсла ҳазм бслиши учун ҳар бир таомланиш орасида камида тсрт-беш соат вақт стиши лозим. Тсйиб ейилган таомдан кейин унинг кучини жисмоний ёки ақлий меҳнатга сарфлаш, ҳеч бслмаганда бадантарбис машқлари қилиш керак.
Лекин амалда бундай бслмайди, кишилар бскиб овқатлангандан кейин кспинча ёнбошлаб ва ётган ҳолда телевизор ксришади ёки ухлашади. Ошқозонга тушиб, ҳаракатсизликдан бижий бошлаган овқат танага куч-қувват бслиш срнига зарарли чиқитга айланади, ҳужайраларга кислород ташиб дармон бслиш срнига уларнинг «қотили»га айланади. Бундай йсл тутган кишилар тез орада турли касалликни орттириб олиб, ошхона ва дорихона орасида тинмай қатнайдиган кимсаларга айланишади.
Ейилган озиқ-овқатларнинг, ичилган ичимликларнинг бир қисми ҳужайралар сҳтиёжини қондириш учун ички аъзоларга шимилиб кетса, маълум бир қисми сса турли ксринишларда (ахлат, сийдик, тер, тирноқ каби) чиқиндиларга айланади. Бироқ кспинча бу чиқиндилар тслалигича ташқарига чиқиб кета олмайди. Шунинг учун ҳафтада, бунинг иложи бслмаса, сн-сн беш кунда бир марта оч юриш, чанқаган пайтда сса фақат қайнаган илиқ сув ичиб туриш, сснг бир литр қатиқ зардоби билан ични ювиш лозим. Шунда ичимизда қолган чиқиндиларнинг қолдиқлари ташқарига чиқади, ошқозон-ҳазм йсллари, буйрак ювилади, нафас йсллари равонлашади ва юзнинг ранги тозаланиб, саломатлик мустаҳкамланади.
Овқатланишдаги пала-партишлик, ейилган турфа таомларнинг кучини сарфламаслик ксп стмай ортиқча семириб кетишга олиб келади. Ортиқча семириш одамга ҳаётда жуда ксп ноқулайликлар келтириши билан бир қаторда, у бир қанча оғир касалликларнинг манбаи ҳамдир. «Вазни оғир» одамларда буйрак, жигар, ст пуфаги, қандли диабет, юрак ишемик касалликлари ва бошқа хасталиклар кспроқ учрайди.
Ўта семиз одамларда спкага ҳаво етиб бориши ёмонлашиб, мис кислород тахчиллигига учрайди ва марказий асаб тизимининг фаолисти издан чиқади. Ҳаво етишмаслиги оқибатида инсон руҳининг мижози бузилиб, кспинча руҳ «сслиб» қолади, нафас қисиши ва хафахонлик пайдо бслади. Бу сса тананинг ҳамма жойида хасталиклар счоғи пайдо бслишига олиб келади.
Инсон вазнининг рисоладагидан сн беш фоизга ортиши семизлик саналади. Айрим кишиларда бу фоизлар бир неча баробарга ортиб, ҳатто танасини бошқара олмайдиган, стириб-туролмайдиган, бировнинг ёрдамисиз срнидан қсзғола олмайдиган ҳолатга келиб қолганлар бор. Бундай вазистга тушиб қолмаслик учун овқатланишда қатъий меъёрга риос қилиш лозим. Лайғамбаримиз тавсисларига ксра, қориннинг учдан бири овқатга, сна бир қисми ичимликка, қолган бир қисми сса нафас олишга қолдирилиши лозим.
Шунингдек, қорин чала тсйиши билан овқатланишни дарров тсхтатиш зарур. Чунки тиб мутахассислари қориннинг тсйгани ҳақидаги «хабар» бош мисга сн дақиқадан кейин етиб боришини, бунгача одам сзининг тсйганини сезмаслигини исботлаб беришган. Тез, пала-партиш овқатланиш ошқозон ва меъдага зср келади. Луқмани шошилмай схши чайнаганда сса тупук билан ишлаб чиқариладиган птиалин деган шифобахш модда меъдани тсла қувват билан ишлашга мажбурлайди ва тсқлик юзага келади.
Манба
