129-BOB
Majlis va hamsuhbatlar odobi haqida

823/1. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Sizlardan birortangiz zinhor bir kishini o‘rnidan turg‘izib, uning joyiga o‘tirmasin. Lekin majlisni kengaytirsin», deb aytdilar. Ibn Umarning (r.a.) odatlari - biror kishi o‘rnidan turib joy bersa, u yerga o‘tirmasdilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

824/2. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Agar sizlardan birortangiz o‘rnidan turib, keyin yana joyiga qaytib kelsa, o‘z joyiga o‘zi haqlidir», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari.

825/3. Jobir ibn Samuradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Agar biz Rasululloh (s.a.v.) huzurlariga borsak, har birimiz majlisning yetib kelgan joyiga o‘tirar edik. Ya’ni hech kimni bezovta qilib, o‘rnidan turg‘izmas edik. Abu Dovud va Termiziy rivoyatlari.

826/4. Abu Abdulloh Salmon Forsiydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Sizlardan biringiz juma kuni g‘usl qilib, qodir bo‘lganicha tozalanib, yog‘ surtib yoki uyidagi xushbo‘y atirlardan sepib, uyidan chiqib, keyin masjidga borib, ikki kishi orasini yormasdan (bo‘sh joyga o‘tirib) farz namozini o‘qisa va imom (xutbaga) chiqib gapirayotganida jim tursa, o‘sha juma bilan narigi juma o‘rtasidagi gunohlari kechiriladi», dedilar. Imom Buxoriy rivoyatlari.

827/5. Amr ibn Shu’ayb otalaridan, otalari esa bobolaridan qilgan rivoyatlarida Rasululloh (s.a.v.) «Biror kishiga ikki kishi orasini ularning iznisiz yorib o‘tirib olish joiz emas», dedilar. Abu Dovud va imom Termiziy rivoyatlari.

Abu Dovudning rivoyatlarida: «Ikki kishining orasiga ularning iznisiz o‘tirilmaydi» bo‘lib kelgan.

828/6. Huzayfa ibn Yamondan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) halqaning (yumaloq shaklda o‘tirish) o‘rtasida o‘tirgan kishiga la’nat aytdilar. Abu Dovud rivoyatlari.

Termiziy Abu Mijlazdan (r.a.) qilgan rivoyatlarida esa: «Bir kishi halqaning o‘rtasiga o‘tirgan edi. Huzayfa (r.a.): «Bu Muhammad alayhissalom tillari bilan la’natlangandir. Yoki kimki xalqaning o‘rtasiga o‘tirsa, Alloh Muhammad alayhissalom tillari bilan la’natlagandir», deb aytdilar» bo‘lib kelgan.

829/7. Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Majlislarning eng yaxshisi kengrog‘idir», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari. Bu hadis imom Buxoriy shartlariga binoan sahihdir.

830/8. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Kimki majlisda o‘tirganida befoyda so‘zlar ko‘payib ketsa: «Subhanakallohumma va bihamdika ashhadu anla ilaha illa anta astag‘furuka vaatubu ilayka», deb aytsa, ana shu majlisda sodir bo‘lgan gunohlari kechiriladi», dedilar. (Ma’nosi: Allohim, Senga hamd aytish ila Seni poklab yod etaman. Guvohlik beramanki, Sendan boshqa iloh yo‘q. Senga istig‘for aytib, tavba qilaman). Imom Termiziy rivoyatlari.

831/9. Abu Barzadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) majlis tugaganidan keyin turishni xohlasalar, uning oxirida «Subhanakallohumma va bihamdika, ashhadu anla ilaha illa anta astag‘firuka va atubu ilayka», deb aytardilar. Shunda bir kishi: «Ey Allohning rasuli, siz bir so‘z aytdingiz, buni avval aytmagan edingiz», deganida, Rasululloh (s.a.v.) «Mana shu kalimalar majlisda sodir bo‘lgan gunohlarga kafforatdir», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari.

Imom Hokim ham mana shu hadisni «Mustadrak» kitobida Oishadan <&> sahih isnod ila rivoyat qilganlar.

832/10. Ibn Umardan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) quyidagicha duo qilib, majlisdan turib ketardilar: «Allohumma aqsim lana min xoshyatika ma tahulu bihi baynana va bayna ma’siyatika va min toatika ma tuballig‘una bihi jannataka va minal yaqiyni ma tuhavvinu bihi a’layna masoibad dunyo. Allohumma matti’na biasma’ina va absorina va quvvatina ma ahyaytana vaj’alhul vorisa minna vaj’al sa’rana ‘ala man zolamana vansurna ‘ala man ‘adana vala taj’al musiybatana fiy diynina vala taj’alid dunyo akbara hammina vala mablag‘a ‘ilmina vala tusallit ‘alayna man la yarhamuna». (Ma’nosi: «Allohim, Senga qilinadigan gunoh ila bizning oramizni to‘sadigan qo‘rquvni va jannatingga yetkazadigan toatingni hamda dunyo musibatlarini bizga yengillashtiradigan yaqiynni (to‘la ishonchni) ulush qilib ber. Allohim, bizni tirikligimizda qulog‘imiz, ko‘zimiz va quvvatimiz ila naflantirib, uni bizga merosxo‘r qil (Ya’ni, vafot etgunimizcha omonda qil). O’chimizni bizga zulm qilganlarga qarat! Dushmanlarimiz ziyoniga bizga nusrat ber. Musibatimizni dinimizda qilma. Dunyoni eng katta g‘amimiz va oxirgi ilmimiz qilma. Va bizga rahm qilmaydiganlarni bizga boshliq etma».) Imom Termiziy rivoyatlari.

833/11. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Biror qavm Allohni zikr qilmasdan, majlisdan turadigan bo‘lsa, go‘yoki o‘lik eshak ustidan turib ketgandek bo‘lishadi. Va bu majlis o‘zlariga nadomat olib keladi», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari.

Foyda: Allohning zikridan g‘aflatda qolishdan ogohlantirilmoqda. Chunki qalb kasalliklarining kattasi va gunohlarning buyugi Allohning zikridan g‘aflatda qolinganda sodir bo‘ladi.

834/12. Abu Hurayradan rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Biror qavm bir majlisda o‘tirib, Allohni zikr qilmasa, Rasulullohga (s.a.v.) salavot aytmasa, unga ham noqislik yetadi. Agar Alloh ularni xohlasa azoblaydi, xohlasa kechiradi», dedilar. Imom Termiziy rivoyatlari.

835/13. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Kimki bir o‘rinda o‘tirsa-yu, Allohni zikr qilmasa, Alloh tomonidan unga noqislik bo‘ladi. Kimki bir o‘ringa yonboshlasa-yu, Allohni zikr qilmasa, Alloh tomonidan unga ham noqislik yetadi», dedilar. Abu Dovud rivoyatlari.

130-BOB
Tush va unga taalluqli narsalar to‘g‘risida

Alloh taolo:
«Uning oyatlaridan (yana biri) — kechasi va kunduzi uxlashlaringizdir» (Rum surasi, 23-oyat), deb aytgan.

836/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Nubuvvatlikdan hech narsa qolmaydi. Faqat bashorat beruvchi narsa qoladi, xolos», deganlarida, sahobalar: «Bashorat beruvchi narsa nima?» deyishdi. Shunda u zot: «Yaxshi tush», deb aytdilar. Imom Buxoriy rivoyatlari.

837/2. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): «Agar oxir zamon yaqinlashsa, mo‘minning tushi kamdan-kam yolg‘on bo‘ladi.
Va mo‘minning tushi nubuvvatning qirq olti bo‘lagidan bir qismidir», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

Boshqa rivoyatlarda: «Tushi rostlaringiz so‘zi rostlaringizdir», deyilgan.

Foyda: Alloh taolo mo‘minlarga zamon fasod bo‘lganda tasalli bo‘lishi uchun mana shunday ne’matlarni berdi. Imom Muhallabning aytishlaricha, payg‘ambarlar tushi haqdir. Mo‘minlarni tushlari ham ko‘pincha rostdir. Chunki shayton ularni qalblaridan joy egallay olmaydi. Kofir va fosiqlarning tushi esa ko‘pincha yolg‘ondir. Chunki shayton ularga hukmdordir.

838/3. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Kim meni tushida ko‘rsa, tez fursatlarda uyg‘oq holatida ham ko‘radi. Yoki uyg‘oqlikda meni ko‘ribdi. Chunki Shayton mening qiyofamga kira olmaydi», dedilar.

Foyda: Kim Rasulullohni (s.a.v.) tushida ko‘rsa tez kunlarda o‘ngida, ya’ni Qiyomatda ko‘radi. Bu o‘sha tush ko‘rgan kishi uchun xushxabardir. Rasulullohni (s.a.v.) faqatgina u zotga nisbatan qalbida muhabbat va hidoyatlariga ergashganlargina tushida ko‘radi. Albatta tushda Rasulullohni (s.a.v.) ko‘rish haqdir. Bu alg‘ov-dalg‘ov tushlar sirasiga kirmaydi. Chunki shayton inson ko‘ziga Rasululloh (s.a.v.) shakllarida ko‘rina olmaydi. Mana shu u zotning xususiyatlaridandir.

839/4. Abu Said al-Xudriydan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Sizlardan biringiz yaxshi tush ko‘rsa, albatta, u Alloh tomonidandir. Buning uchun Allohga hamd aytsin. Va uni (boshqalarga) aytaversin. (Boshqa rivoyatda: «Yaxshi ko‘rgan kishisiga so‘zlayversin»). Agar bundan boshqasi, ya’ni yomon tush ko‘rsa, u haqiqatda shayton tomonidandir. U shaytonning yomonligidan panoh tilab, tushini hech kimga gapirmasin. Ana shunda u zarar qilmaydi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

840/5. Abu Qatodadan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Solih tush (boshqa rivoyatda yaxshi tush) Alloh tomonidandir. Yomon tush shayton tomonidandir. Kimki tushida yomon narsa ko‘rsa, chap tomoniga uch marta tuflab, shaytondan panoh tilasin. Chunki ana shunday qilsa, u zarar bera olmaydi», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.

841/6. Jobirdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Sizlardan biringiz tushida yomon narsani ko‘rsa, chap tomoniga uch marta tupursin. Va uch marta Alloh nomi ila shaytondan panoh tilasin. Hamda yotgan tomonidan boshqa tarafga burilib yotsin», dedilar. Imom Muslim rivoyatlari.

842/7. Abulasqa’ Vosila ibn Asqa’dan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.) «Yolg‘onlarning eng kattasi — kishining o‘z otasidan bo‘lak odamni o‘z otam, deb da’vo qilmog‘i yoki o‘zi (tushida) ko‘rmagan narsani ko‘rdim, deyishi yoki Rasululloh (s.a.v.) aytmagan narsani aytdilar, deyishidir», deb aytdilar. Imom Buxoriy rivoyatlari.

SALOMLASHISH KITOBI

131-BOB
Salomlashish fazilati hamda uni ommalashtirishga buyurish

Alloh taolo:
«Ey mo‘minlar, o‘z uylaringizdan boshqa uylarga to izn so‘ramaguningizcha va egalariga salom bermaguningizcha kirmangiz» (Nur surasi, 27-oyat).

«Bas, qachon uylarga kirsangizlar, bir-birlaringizga Alloh huzuridan bo‘lgan muborak pokiza salomni aytinglar (ya’ni «Assalomu alaykum», denglar)» (Nur surasi, 61-oyat).

«Qachon sizlarga biron ibora bilan salom berilsa, sizlar undan chiroyliroq qilib alik olinglar yoki (hech bo‘lmasa) o‘sha iborani qaytaringlar» (Niso surasi, 86-oyat).

«(Ey Muhammad), sizga Ibrohimning izzat-ikromli mehmonlari haqidagi xabar keldimi? O’shanda ular (Ibrohimning) huzuriga kirib, «Salom», deyishgan edi. U ham «Salom», dedi» (Vaz-zoriyat surasi, 24-25-oyatlar), deb aytgan.

843/1. Abdulloh ibn Amr ibn Ossdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bir kishi Rasulullohdan (s.a.v.) «Islomdagi qaysi amal yaxshi?» deb so‘raganida, u zot: «Qorni ochlarni to‘ydirishing hamda tanigan va tanimagan kishiga salom berishing», dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari.