Зулҳижжа ойининг сн куни ичида қилинадиган солиҳ амаллар
Агар бирор кун муфаззал саналса, сша кунда қилинган амал ҳам афзал бслиши табиий. Юқоридаги ҳадисда ҳам Аллоҳ Таолонинг Зулҳижжанинг сн кунида қилинган амалга муҳаббати баён стиб стилди. Демак, бу кунларнинг улуғлиги икки томонлама таъкидланади. Ушбу сн кун давомида қилинадиган солиҳ амалларни агар умумлаштириб санаб стадиган бслсак, қуйидаги ибодатларни зикр стишимиз мумкин:
1. Ҳақиқий тавба-тазарруАллоҳ Таоло ёмон ксрадиган зоҳиру ботин маъсистларни тарк стиб, Ларвардигор хуш ксрадиган хайрли амалларга киришмоқ, стган гуноҳларидан афсус-надомат чекиб, қайта бу ишга қсл урмасликка қатъий аҳд стмоқ чин тавба ҳисобланади. Банда сзига буюрилган ишларни тарк стгани, қайтарилган ишларга қсл ургани учун ҳам тавба-тазаррулар қилмоғи лозим. Киши слим соатининг сқин-узоқлигини билмас скан, гуноҳ-маъсистлардан дарҳол тавба қилмоғи керак. Зеро, ҳар бир ёмон амал сзига схшаган кейинги ёмон амални тортиб келаверади. Ҳар қандай гуноҳ аслида ёмон нарса, аммо муфаззал жойлар ва кунларда қилинган гуноҳлар бошқа кунларда қилинган айни гуноҳларга қараганда ёмонроқ бслади. Бинобарин, уларнинг жазоси ҳам улкан бслади. Аллоҳ асрасин!
"Ай мсминлар, Аллоҳга холис тавба қилинглар!" (Таҳрим сураси, 8-ост).
Ибн Қоййим ал-Жавзийс ёзадилар:
"Холис тавбада уч нарса - барча гуноҳлардан қайтиш, бунга ҳақиқий ва қатъий азму қарор қилиш ҳамда иллат-камчиликлардан холи бслиш мужассам бслмоғи лозим. Мана шу комил тавба бслади".2. Ҳаж ва умра ибодатиҲажнинг аксар амаллари Зулҳижжанинг аввалги сн куни ичида адо стилишини ҳисобга оладиган бслсак, ҳаж ва умра ибодатларини ҳам ушбу сн кунликдаги амаллар доирасига киритишимиз мумкин. Аабий соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳаж ва умрага ксп чақирганлар. Чунки мазкур улуғ ибодатлар инсонни гуноҳ-маъсист кирларидан тозалайди. Аатижада киши охиратда азиз-мукаррам зотлар сафидан жой олади.
3. Вожиботларни сз вақтида адо стмоқЯъни, шариат буйруқларини А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ксрсатмаларига мувофиқ равишда, барча суннат ва одоблари билан бекаму ксст адо стмоқ. Бу ҳар бир инсоннинг ҳаётда биринчи галдаги вазифасидир.
Аллоҳ Таоло айтади:
"Ким менинг валийим - дсстимга тажовуз қилса, унга уруш сълон қиламан. Биронта бандам Мен сзим фарз қилган амалларни адо стишдан ксра суюклироқ нарса билан Менга сқинлик ҳосил қилмаган. Аафл амаллар сса бандамни Менга снада сқинроқ қилаверади. Охир-оқибат Мен уни схши ксриб қоламан. Қачон Мен бандамни схши ксриб қолсам, Ўзим унинг сшитадиган қулоғи, ксрадиган ксзи, ушлайдиган қсли ва юрадиган оёғи бсламан. Мендан бирон нарса ссраса - албатта бераман, паноҳ тиласа - Ўз паноҳимга оламан. Мен қиладиган ишларимнинг биронтасида мсминнинг жонини олишда тараддудланганимдек тараддудга тушмаганман. У слимни ёмон ксради, Мен сса унга озор беришни истамайман". (Ҳадиси қудсий. Бухорий ривостлари).
Ҳофиз ибн Ҳажар ёзадилар:
"Фарзларни буюрилгандек адо стишда қуйидаги нарсалар мужассам бслади:
"¢ Буйруққа бсйсуниш;
"¢ Буюрувчига нисбатан ҳурмат-сҳтиром;
"¢ Буюрувчига сргашиш ила уни улуғлаш;
"¢ Унинг улуғлигини тан олиш;
"¢ Ўзининг қуллигини сътироф стиш.
Шунинг учун ҳам фарзларни тсла адо стиш Аллоҳ Таолога сқинлик ҳосил қиладиган амаллар ичида снг улуғи саналади".
Шариат буйруқларига тсла риос стмоқ мсминларнинг Қуръони Каримда мақталган сифатларидандир.
"Улар намозларини муҳофаза стгувчи (сз вақтида бекаму ксст адо стувчи) зотлардир". (Маъориж сураси, 34-ост).
4. Солиҳ амалларни кспайтирмоқАллоҳ Таолога ҳамиша суюкли бслган солиҳ амаллар ушбу муборак кунларда сна ҳам таъкидлироқдир. Яъни, уларнинг фазли, ажр-мукофоти юқори бслади. Шундай скан, ҳаж қилишга мушарраф бсла олмаган киши ушбу сн кунни намоз, Қуръон тиловати, зикр, дуо, сҳсон-садақалар, ота-онага схшилик қилиш, силаи раҳм ва схшиликка буюриб, ёмонликдан қайтариш каби хайрли амаллар билан стказсин. Ана шунда у Ларвардигори муҳаббатига лойиқ топилиши мумкин.
5. ЗикрЎзга амаллардан фарқли равишда зикр ҳақида алоҳида ост нозил бслган:
"Ва маълум кунларда (съни қурбон ҳайити кунларида Аллоҳ) уларга ризқ қилиб берган чорва ҳайвонларини (қурбонлик учун ссйиш) устида Аллоҳ номини зикр қилиш учун (келурлар)". (Ҳаж сураси, 29-ост).
Абдуллоҳ ибн Аббос юқоридаги остда зикр қилинган
"маълум кунлар"ни Зулҳижжанинг сн куни деб тафсир қилганлар. Яъни шу кунларда мсминлар Аллоҳ Таоло уларга ризқ қилиб берган чорва моллари учун Ларвардигорларига шукроналар қилиб, ҳамдлар айтишади.
6. ТакбирМасжидларда, уйларда, ксча-ксйда, бозорларда такбир айтмоқ суннатдир. Аркаклар ошкора, аёллар сса овозларини чиқармасдан Аллоҳ Таолони улуғлаб такбир айтадилар. Такбирни қай лафзлар билан айтиш лозимлигини қатъий чегаралаб қсйган аниқ бир ксрсатма йсқ. Бу хусусда саҳоба ва тобеинлардан ривост қилинган асарларнинг саҳиҳроғи Салмон разисллоҳу анҳунинг қуйидаги ссзларидир:
"Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбару кабийро! - деб такбир айтинглар". Кспчилик мусулмонлар ушбу суннатни бутунлай унутганлар. Сиз агар хоҳласангиз, унутилган суннатни тирилтириб, улкан ажрга сришишингиз мумкин.
А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар:
"Мендан кейин унутилган бир суннатимни тиклаган кишига сзи учун алоҳида савоб берилиши билан бирга ундан кейин ушбу суннатга амал қилганларнинг савоблари баробарида ҳам ажр-мукофот берилади". Абдуллоҳ ибн Умар билан Абу Ҳурайра разисллоҳу анҳумо Зулҳижжанинг сн кунида бозорга чиқиб такбир айтардилар. Одамлар ҳам уларнинг такбирини сшитиб, такбир айтишарди. Яъни, кишилар у икки саҳобадан сшитганларидан сснг такбир айтиш лозимлигини ссга олиб такбир айтардилар.
7. А сза тутмоқҲафса разисллоҳу анҳодан ривост қилинади:
"А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам тсрт нарсани ҳеч ташламас сдилар: Ошуро кунида, Зулҳижжанинг сн кунида ва ҳар ойнинг уч кунида рсза тутишни ҳамда бомдоддан аввалги икки ракаат суннатни". Албатта бу ерда Зулҳижжанинг сн кунида рсза тутиш ҳакида гапирилганда шу кунларнинг аввалги тсққиз куни назарда тутилган. Зеро снинчи куни Қурбон ҳайити куни бслиб, ҳайит куни рсза тутиш ман қилинган. Айрим кимсаларнинг фақат еттинчи, саккизинчи ҳамда тсққизинчи кунларни хослаб рсза тутишларига келсак, шариатда бу ишнинг асли йуқ. Бироқ, қайси бир инсон сзининг имконист ва куч-қудратидан келиб чиқиб шу уч кунни рсза билан стказмоқчи бслса, албатта бу учун савоб олади, иншоаллоҳ.
8. ҚурбонликҚурби етадиган кишилар учун қурбонлик ссйиш камида - суннати муаккада. Баъзи олимлар, масалан, Ибн Таймис уни ҳатто фарз дейишган. Ҳанафий мазҳаб уламолари наздида бу амал вожибдир.
"Бас, сиз Ларвардигорингиз учун намоз сқинг ва қурбонлик қилинг!" (Кавсар сураси, 2-ост).
Ушбу ост ичига ҳайит намозини сқиш ва қурбонлик қилиш киради. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам унга доим амал қилганлар. Абдуллоҳ ибн Умар айтадилар:
"А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам Мадинада сн йил турдилар ва ҳар йили қурбонлик қилдилар".9. Ҳайит намозиҲайит намози қаттиқ таъкидланган суннатлардандир. Имом Абу Ҳанифа бу намозни вожиб дейдилар. Баъзи уламолар унинг фарзлиги хусусида ҳам кучли далиллар келтирганлар. Мусулмонлар ҳайит намозига чиқиб ҳайит хутбасини тингламоқлари, бу куннинг байрам стиб танланишидаги ҳикматларни, бу кун Аллоҳга шукроналар қилинадиган, солиҳ амаллар бажариладиган кун сканлигини ёдга олмоқлари лозим.