Imom Muslim Suhaybdan shunday rivoyat qiladi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Chiroyli amal qilgan zotlar uchun go‘zal oqibat va ziyoda (ne’matlar) bordir...» (Yunus, 26) oyatini o‘qib, dedilar:
— Jannat ahli jannatga, do‘zax ahli do‘zaxga kirar ekan, munodiy nido qiladi; «Ey jannat ahli! Alloh sizlarga va’da qilgan narsasini ado qilmoqni xohlaydi».
— Qanday va’da? Axir, Rabbimiz bizning mezonimizni og‘ir, yuzlarimizni urug‘ qilib, jannatiga kirgizdi, do‘zaxdan qutqardi! deyishadi.

Shunda parda ko‘tarilib, ular ulug‘ va qudratli Allohning jamoliga boqadilar. Ularga Allohning diydoriga yetishdan suyukliroq ne’mat berilmagan».

Allohning jamolini ko‘rmoq xususida sahobalardan ko‘p hadislar rivoyat qilingan. Bu eng go‘zal holat, eng go‘zal ne’matdir. Allohning diydoriga yetish sururi va saodati oldida biz yuqorida ta’rifu tavsif etgan jannatning barcha ns’matlari hechdir!

Alloh taolo rahmatining kengligi

Rasululloh, sollallahu alayhi vasallam har bir ishni yaxshilikka yo‘yishni suyar edilar. Biz ham Payg‘ambarimizga ergashib, har qanday holatda yaxshi gumonda bo‘laylik. Chunki, biron amalimiz yo‘kki, u tufayli mag‘firatni umid qilmasak. Kitobimizning so‘ngini Alloh taolo rahmatining kengligini zikr etish bilan nixoyalayapmiz. Umid qilamizki, Alloh. taolo bizning dunyo va oxiratimizni xayr bilan xotimalasin.

«Albatta Alloh taolo O’ziga (biron narsaning) sherik qilinishini kechirmas. Shundan boshqa gunohlarni O’zi xohlagan kishilar uchun kechirur...» (Niso, 48-oyat).

«(Ey Muhammad), Mening (turli gunohlar qilish bilan) o‘z jonlariga jinoyat qilgan bandalarimga ayting: «Allohning rahmat-marhamatidan nouiid bo‘lmangiz! Albatta Alloh (O’zi xohlagan bandalarining) barcha gunohlarshvd mag‘firat qilur...» (Zumar, 53-oyat).

Nimaiki qadamimizni toydirgan bo‘lsa yoki kitobimizda nimaiky qalamimizni tug‘yonga tortgan bo‘lsa, Alloh taolodan mag‘firat tilaymiz. Amalimizga to‘g‘ri kelmagan so‘zlarimiz uchun Allohdan mag‘firat tilaymiz. Alloh taoloning dinini bilamiz deb da’vo qildik va bu jabhada nuqsonli bo‘lganimiz holda bilganimizni zohir etdik, Alloh bizni mag‘firat etsin.

Ulug‘ Zotning diydoriga yetiti yo‘lida qilinib, keyin unga boshqa maqsadlar aralashib qolgan har qanday ilm va amalimiz uchun Allohdan mag‘firat tilaymiz. O’zimiz va’da berib, keyin unga vafo qilishda kosirlik qilib qolgan har bir va’damiz uchun Allohdan mag‘firat tilaymiz. Bizga berilgan qaysi bir ne’matni ma’siyat yo‘lida ishlatgan bo‘lsak, Allohdan mag‘firat tilaymiz.

O’zimiz nuqson va qusurlar bilan sifatlangan holda ampi pukson va qusurlar haqida ochiq, ba’zan kinoya bilan aytganlarimizni Alloh mag‘firat etsin. Bizni soxtalikka, takallufga undagan har bir lahza uchun Allohdan mag‘firat tilaymiz. Yozgan kitoblarimizda, tuzgan jumlala-rimizda berayotgan yoki olayotgan ilmimizda odamlarga ziynatli bo‘lib ko‘rinishga sarflangan har bir daqiqa uchun Allohdan mag‘firat tilaymiz.

Bu istig‘forlardan so‘ng bizni va ushbu kitobni o‘qigan yoki tinglagan kishilarni Alloh O’z rahmati bilan mukarram etsin, zohiru botin gunohlardan bizni saqlasin.

Alloh taolo karami barchaga barobar, rahmati keng, bandasiga sahovati cheksiz Zot. Bizni U Zotga eltuvchi yagona vosita O’zining fazli va karamidir.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday deydilar: «Alloh taoloning yuzta rahmati bor. Shulardan bittasi jinlar, insonlar, qushlar, hayvonlar va xashoratlar orasiga nozil etilgan. Nuzul etilgan bittagina rahmat tufayli ular bir-biriga mehribon, o‘zaro rahmli. Qolgan to‘qson to‘q-qizta rahmati bilan Alloh taolo Qiyomat kuni bandalariga rahm qiladi» (Muslim rivoyati).

Rivoyat qilinadiki, Qiyomat kuni Alloh taolo Arshning tagidan bir yozuvni chiqaradi. Unda shunday so‘zlar bitilgan: «Albatta Mening rahmatim g‘azabimdan o‘zguvchidir. Men raxm qilguvchilarning rahmlirog‘iman». Shunda do‘zaxdan jannat ahliga ikki barobar ko‘p kishi chiqarilur» (muttafaqun alayh).

Rasululloh sollalohu alayhi vasallam dedilar: «Ulug‘ va qudratli Alloh Qiyomat kunida bizga tabassum bilan tajalli qilib: «Musulmonlar jamoasiga xushxabar bering, ulardan har bittasining o‘rniga jahannamda yahudiy yoki nasroniyga joy hozirladim» deya marhamat qiladi» (Muslim rivoyati).

Payg‘ambar alayhissalom aytadilar: «Alloh taolo Qiyomat kunida mo‘minlarga qarata:
— Men bilan uchrashishga intiqmidingiz? deydi.
— Ha, albatta, ey, Rabbimiz bo‘lgan zot! deyishadi.
— Nega?
— Sening afv qilishingdan, mag‘firatingdan umidvormiz, deyishadi.
— Sizlarga mag‘firatimni vojib qildim, deydi Alloh taolo» (Ahmad, Tabaroniy rivoyati).

Payg‘ambar alayhissalom aytadilar: «Ulug‘ va qudratli Alloh Qiyomat kunida: «Falon kuni meni zikr etgan yoxud falon yerda Mendan qo‘rqqan kishilarni do‘zaxdan chiqaring» deydi» (Termiziy rivoyati).

Rasuli akram dedilar: «Allohning xohishi bilan jahannamda do‘zax ahli va ba’zi qibla ahli jamlanadi. Shunda kofirlar qibla ahlidan;
— Sizlar musulmon emasmidinglar? deya so‘raydi.
— Ha, musulmon edik...
— Musulmonligingiz foyda bermadimi? Nega sizlar ham biz bilan birgasiz?!
—   Gunohlarimiz bor, shuning uchun jahannamdamiz, deyishadi osiy musulmonlar.
—   
Ularning bu so‘zlarini eshitgan ulug‘ va qudratli Zot o‘sha zaxoti ahli qiblaning do‘zaxdan chiqarilishini amr etdi. Bas, ular jahannamdan xalos etildi. Buni ko‘rgan kofirlar: «Biz ham musulmon bo‘lsak, ularga o‘xshab biz ham do‘zaxdan chikarilar edik» deb qolishadi. Keyip Pay-g‘ambar alayhissalom ushbu oyatni o‘qidilar:

«Hali (Qnyomat kuni) kofir bo‘lgan kimsalar musulion bo‘lishni istab qolurlar» (Hijr,2-oyat) (Nasaiy rivoyati).

Payg‘ambar alayhissalom dedilar: «Mushfiq ona o‘z far-zandiga qanday mexribon bo‘lsa, Alloh O’zining mo‘min bandasiga undanda mehribonrokdir» (muttafaqun alayh).

Jobir ibn Abdulloh deydi: «Qiyomat kunida kimning savob amallari gunohlaridan ziyoda kelsa, japnatga hisob-kitobsiz kiradi. Kimning savob amallari va gunohlari barobar kelsa, savol-javobi yengil o‘tadi va jannatga kiradi. Rasuli akramning shafoatlari nafsini halokatga sudragai, gunohdar yukini yelkasiga ortib olgan odam uchundir».

Rivoyat qilinishicha, Alloh taolo Muso alayhissalomga: «Ey Muso! Qorun sendan yordam so‘radi, yordam bermading. Izzatim va ulug‘ligimga qasamki, agar u mendan yordam so‘raganida, albatta yordam bergan va uni afv qilgan bo‘lardim» deydi.

Sa’d ibn Bilol aytadi: «Qiyomat kuni ikki kishini do‘zaxdan chiqarish buyuriladi. Shunda Alloh taolo: «(Do‘zaxga tushishingiz) qo‘llaringiz sodir etgan gunohlar tufaylidir, Men bandamga zulm qilguvchi emasman» deydi va ikkalasini ham do‘zaxga qaytarishni buyuradi. Bittasi zanjirlarini sudrab, buyurilgan joyga gaoshadi, do‘zax uni komiga chorlaydi. Ikkinchisi shoshmaydi. Alloh taolo yana qaytadan ularga do‘zaxdan chiqishni amr etadi. Savol-javob boshlanadi. Do‘zaxga shoshib kirib ketgani aytadi: «Gunohning xalokatli oqibatidan qo‘rkdim. Amringda sustkashlik qilmay, ikkinchi marotaba g‘azabingga yo‘likmay, dedim.» Do‘zaxga shoshmasdan kirgan deydi: «Sen hakda-yaxshi gumonga bordim. Do‘zaxdan bir marta olib chiqqaningdan keyin kayta u yerga meni tashlamassan, degan o‘yga bordim». Alloh taolo u ikkisiga ham jannatga kirishni buyurdi».

Rasuli akram aytadilar: «Qiyomat kuni Arishing ostvda bir munodiy shunday nido qiladi: «Ey Muhammad ummati! Mensizlarning ustingizdagi haqqimni o‘zingizga hadya qildim. Sizlar ham bir-biringizning xaqlaringizni o‘zaro hadya qilishing va Allohning rahmati bilai jannatga kiring» (Abu Said Kushayriy rivoyati).

Sunojiy deydi: «Uboda ibn Somitning xuzuriga kirdim. U o‘lim to‘shagida edi, yig‘ladim. Shunda Uboda: «Nega yig‘layapsan, o‘zingni bos?! Allohshshg rasulidan eshitgan har bir xayrni sizga yetkizganman. Ammo bitta hadis bor, uni sizga stkizmagan edim. Bugun, jonim g‘arg‘araga kelgan bir paytda sizga uni aytay. Rasulullohning shunday deganlarini eshitganman: «Kimki «la ilaha illallohu va antsa Muhammadan rasululloh» deb guvohlik bersa, Alloh unga do‘zax o‘tini harom qiladi» (Muslim rivoyati). U Abdulloh ibn Amr ibn Os.aytadi: «Rasululloh shunday dedilar: «Alloh taolo Qiyomat kuni ummatimdan bir kishini xaloyiq ko‘z oldida qutqaradi. Keyin u kishining to‘qson to‘qqiz daftari ochiladi. Har daftar ko‘zning nazari yetadigan joy kadar kattadir. Alloh taolo u kishidan:
— Bu daftarlarda bitilganlardan biron narsani inkor etasanmi? Amallarni yozib boruvchi farishtalardan norozi emasmisan? deb so‘raydi.
— Yo‘q, (yozilg‘anlarning barchasi to‘g‘ri), ey Rabbim. deydi u kishi.
— Biron uzrlik ishing bormi?
— Uzrlik ishim yo‘q, ey Rabbim.
— Bale, huzurimizda senga atalgan bir yaxshilik bor, bugun senga zulm yo‘q, deydi Alloh taolo va bir parcha bitikni unga ko‘rsatadi: «Ashhadu alla ilaha illallohu va ashhadu anna Muhammadan Rasululloh».
— Ey Rabbim, bu parchagina bitik shuncha daftarlar qoshida nima bo‘lardi?
— Senga zulm qilinmas, deydi Alloh taolo.

So‘ngra daftarlar tarozining bir pallasiga, haligi parcha bitik tarozining boshqa pallasiga qo‘yiladi, parchagina bitik shuncha daftarlardan og‘ir keladi.

Demak, hech narsa Allohning ismidan og‘ir kelolmaydi» (Termiziy rivoyati).

Qiyomat va Sirot vasf etilgan bir hadis so‘ngida aytiladi: «Kimning qalbida dinor misqolicha yaxshilik topsangiz, uni do‘zaxdan chiqaring». Ko‘p xalq do‘zaxdan chiqa-rilganidan so‘ng farishtalar aytishadi:
— Parvardigoro, do‘zaxdan chiqarishni buyurganlaringdan birortasini ichkarida qoldirmadik. Shunda Alloh taolo:
— Qalbida yarim dinor misqolicha yaxshiligi bor bandamii do‘zaxdan chiqaring! deb buyuradi.

Ko‘p xalq do‘zaxdan chiqadi va farishtalar:
— Parvardigoro, bizga do‘zaxdan chiqarishni buyurganlaringdan birortasini u yerda qoldirmadik, deyishadi. Shunda Alloh taolo:
— Qalbida zarra misqolicha yaxshilik bor bandamni do‘zaxdan chiqaring, deb amr qiladi.
Ko‘p xalq do‘zaxdan chiqadi. So‘ng farishtalar:
— Parvardigoro, do‘zaxdan chiqarishni buyurganlaringdan birortasini u yerda qoldirmadik, deyishadi».

Abu Said aytadi: «Kim bu hadisni tasdiq etmasa, ushbu oyatni o‘qisin:

«Shubhasiz, Alloh birovga bir zarra vaznicha zulm qilmas, Agar (zarracha) yaxshilik bo‘lsa, uni bir necha barobar qilur, yana O’z huzuridan ulug‘ ajr ato qilur» (Niso, 40-oyat).

Alloh taolo shunday deydi: «Farishgalar shafoat qildilar, payg‘ambarlar shafoat qildilar, mo‘minlar shafoat qildilar. Arhamur Rohimin bo‘lmish Zotdan o‘zgasi qolmadi».

Shunda Alloh taolo umrida yaxshilik qilmagan, jahannam ko‘miriga aylanib ketgan qavmni jannat eshigi oldidagi Hayot daryosiga otadi. Ular oqimning quyi qismidagi o‘t-o‘landek bo‘lib daryodan chiqishadi. Tosh va daraxtlar yaqinidagi bu o‘t-o‘lanlarga hech ko‘zingiz tushtanmi? Ular quyosh nurida sariq va ko‘kimtir bo‘lib, soyalari oqish rangda ko‘riiadi.
— Ey Allohning rasuli! Go‘yo barchasini hech to‘siqsiz, yalang bir tekislikda ko‘rayotgandek tasvirlayapsiz-a! deyishdi.
— Ular marjondek bo‘lib chiqishadi. Bo‘yinlarida muhrlari bor, jaknat ahli ularni tanib, deyigaadi: «Ana ular - Rahmonning do‘zaxdan xalos etgan bandalari! Alloh ularni biron (solih) amalsiz, savobsiz jannatga kiritgan».
Keyin Alloh taolo:
— Jannatga kiringiz, nimaiki ko‘rsangiz, u siz uchundir, deydi.
— Ey Parvardigoro! Birorta kishiga bermagan ne’matingni bizga berding, deyishadi. Shunda Alloh taolo:
— Huzurimda siz uchun bundanda afzali bor, deydi.
— Parvardigoro! Bundan afzal nima bo‘lishi mumkin?!
— Sizdan roziligim va bundan so‘ng hamisha g‘azabimdan omonda ekanligingiz, deydi Alloh taolo» (Buxoriy va Muslim rivoyati).

Ibn Abbosdan rivoyat qilinadi: «Bir kuni Payg‘ambar alayhissalom yonimizga kelib, dedilar: «Menga ummatlar ko‘rsatildi. Ba’zi payg‘ambarlar yonida bir kishi, ba’zisi ikki kishi bilan, qaysidir payg‘ambar yolg‘iz, qaysi bir paig‘ambar yonida jamoat bilan o‘tdi, Keyin bir olomonga ko‘zim tushdi. Mana shu mening ummatim bo‘lsa kerak, deya umid qildim. «Bu Muso va uning qavmi» deyildi. So‘ngra menga: «(Anavi tomonga) karang» deyildi. Ufqlarni to‘ddirgan jamoatni ko‘rdim. So‘ngra menga: «Anavilarga... anavilarga qarang» deyildi. Juda katta jamoatni ko‘rdim. Shunda menga: «Ular sizning ummatingiz, anavi yetmish mingtasi jannatga hisob-kitobsiz kiradi» deyildi».

Keyii odamlar tarqalishdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam u qavmning kimlar ekanini bayon qilmadi. Saxobalar bu xakda o‘zaro munozaraga kirishishdi: «Biz shirk ichida tug‘ildik. Lekin Alloh va rasuliga iymon keltirmadik. U qavm bizning farzandlarimizdir». Bu so‘zlar Payg‘-ambar alayhissalomgacha borib yetgach, dedilar: «Ular shunday kishilarki, badanlariga olov bosib, kuydirmaydilar, fol ochmaydilar, (yolg‘iz) Parvardigoriga tavakkul qiladilar».

Shunda Ukkosha o‘rnidan qalqib:
— Ey Allohning rasuli, duo qiling, Alloh meni o‘sha qavm jumlasidan etsin! dedi.
— Sen u qavmdansan, dedilar Payg‘ambar alayhissalom.
Keyin yana biri o‘rnidan turib, Ukkoshaning so‘zlarini takrorladi. «Ukkosha sendan peshqadamlik qildi» dedilar Rasululloh u kishiga» (Buxoriy rivoyati).