So‘ng vildon - mangu yosh bolalar ularni qarshi olishib, atrofida aylanishadi, bamisoli, dunyo bolalari uzoq vaqt ko‘rmagan yaqinlarini sog‘inch bilan kutib olib, atrofida aylanishganlari kabi. Ular ahli jannatga: «Quvoning, shodlaning! Qarang, Alloh taolo sizga shunchalik ne’matni ato qilibdi!» deya suyunchilashadi».

Roviy deydi: «Mangu yesh bolalardan biri jannat ahli zavjalaridan bo‘lgan oxu ko‘z hurlardan biriga: «Falonchi keldi!» deb u jannatiyning dunyoda chaqirilgan ismini aytadi. Shunda ohu ko‘z xur:
— Sen uni aniq ko‘rdingmi? deb so‘raydi.
— Ha, aniq ko‘rdim, mana u izimdan kelyapti, deydi u. O’shanda u xur sevinchdan shu darajada yengillashib ketadiki, bir zumda jannat eshigi bo‘sag‘asida hozir bo‘ladi. Jannatiy banda o‘z maskaniga yetib, marjonlardan iborat soxil ustiga qurilgan qizil, sariq, yashil kabi turfa rangda tovlanayotgan ko‘shkka nazari tushadi. Boshini ko‘tarib, chaqmokdan chaqnayotgan ko‘shkning shiftiga asta qaraydi. Agar Alloh taoloning takdiri bo‘lmaganida bu yorqinlik uning ko‘zini ko‘r qilgan bo‘lar edi. Ko‘zini shiftdan olar ekan, qoshida zavjalarini, bulok bo‘yiga qo‘yilgan qadahlarni, tizib qo‘yilgan yostiqlarni va to‘shalgan gilamlarni ko‘radi. So‘ngra ularga suyanib:

«...Bizlarni bu (ne’iatlarga) yo‘llagan Zot — Allohga hamdu sano bo‘lgay. Agar bizni Alloh xidoyat qilmaganida hargiz yo‘l topa olmas edik...» deydi (A’rof, 43-oyat).

Keyin munodiy nido qiladi: «Mangu hayotsiz, hargiz o‘lmaysiz. Doimo bunda muqimsiz, hech qachon ketmaysiz. Hamisha salomatsiz, hsch qachon xastalanmaysiz».

Rasuli akram dedilar: «Qiyomat kuni jannat eshigi oldida hozir bo‘laman, uning ochilishini so‘rayman Shunda jannat qo‘riqchilari:
— Kim u? deydi.
— Muhammad! deyman.
— Sizdan oldin birorta kishiga eshikni ochmaslikka bu-yurilgan edim, deydi u» (Muslim rivoyati).

Jannatdagi ko‘shklar, u yerda darajalarning farqlani-pti to‘g‘risida ham fikr et. Chunki, oxirat daraja jihatidan eng yuksak, afzalligi jihatidan eng ulug‘ mezondir. Odamlar toatlarning zohiriy ko‘rinishida va botiniy xulqda bir-biridan farqlangani kabi amallariga ko‘ra takdirlanishda ham farqlanadilar. Agar yuksak darajalarni ko‘zlayotgan bo‘lsang, jiddu jaxd qil, toki Alloh taologa itoat qilishda hech kim sendan o‘zib ketolmasin. Axir, Alloh taolo ayni shu maydonda senga musobaqa va raqobatni buyurgan-ku!

(Ey insonlar), Parvardigoringiz tomonidan bo‘ladigan mag‘firatga hamda Alloh va Uning payg‘ambarlariga iymon keltirgan zotlar uchun tayyorlab qo‘yilgan, kengligi osmon va yer kengligi kabi bo‘lgan jannatta shoshilingiz...» (Hadid, 21-oyat).

«U (may) ning muhri mushk bo‘lur. Bas, bahslashguvchi - musobaqa qilguvchi kishilar (iana shunday mangu ne’matga yetish yo‘lida) bahslashsinlar - musobaqa qilsinlar» (Mutaffifun, 26-oyat).

Ajabo! Yaqinlaring yo qo‘shnilaringdan birortasi boyib ketsa yoki imoratini baland qilib ko‘tarsa, siqilasan, qiy-nalasan. Hasad tufayli xayoting achchik zardobga aylanadi. Lekin eng oliy qarorgoxda, jannatda shunday yaqinlaring yoki ko‘shnilar borki, ular o‘z fazilatlari bilan allaqa-chon sendan o‘zib ketdi. Bu fazilatlarga dunyo va undagi jamiki narsalar ham bas kelolmaydi.

Abu Said Xudriy Payg‘ambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: «Ustma-ust, darajamadaraja joylashgan ko‘shk ahli jannatiylarga, bamisoli uzoq ufqlarda mag‘ribu mashriqqa sochilib, bir-biri bilan musoba-qalashayotgan yulduzlardek bo‘lib ko‘rinadi.
— Ey Allohning rasuli, ular payg‘ambarlardan o‘zgasi yetolmaydigan manzilmi? deya so‘rashdi.
— Jonim izmida bo‘lgan Zotga qasamki, u Allohga iy-mon keltirgan va mursallarni tasdiqlagan kishilarning manzillaridir» (muttafaqun alayh) ;

Rasuli akram bu haqda yana shunday deganlar:-«Jannatda-gi baland daraja egalarini ulardan quyidagilar xuddi os-mon ufqlarida porlagan yulduzlarni ko‘rganday ko‘radilar. Abu Bakr va Umar shulardandir...» (Termiziy rivoyati).

Jobir Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan shunday rivoyat kiladilar: «Payg‘ambar alayhissalom bizga:
— Sizlarga jannat ko‘shklarining xabarini beraymi? dedilar.
— Ota-onamiz Sizga fido bo‘lsin, ey Allohning rayouli, xabarini bering, dedik.
— Jannatda hamma tomoni gavhardan bunyod qilingan ko‘shklar bor. Bu ko‘shklar shu darajada shaffofki, tashqa-risidan ichi, ichidan tashqarisi ko‘rinib turadi. Ko‘shk ichkarisida na ko‘z ko‘rgan, na kuloq eshitgan, na inson xotiriga kelgan bir ne’mat, tuganmas lazzat, adoqsiz surur bor, dedilar.
— Ey Allohning rasuli, bu ko‘shklar kim uchun hozirlangan? so‘radim.
— Shunday bir kishi uchunki, u salomni yoyadi, taom yedi-radi, davomli ro‘za tutadi, tunda odamlar uyquga g‘ark pay-tda namoz o‘qiydi, dedilar.
— Ey Allohning rasuli, bularni kim bajara oladi? dedik.
— Ummatim bu ishlarni bajarishga qodir. Ular haqida sizlarga xabar berayinmi? Kim birodariga yo‘liqqan paytda salom bersa yo alik olsa, demak u salomni yoygan bo‘ladi. Kimki ahli oilasini to‘yguncha oziqlantirsa, taom yediruvchilar jumlasidan bo‘ladi. Kimki ramazon oyida va har oyning uch kunida ro‘zador bo‘lsa, davomli ro‘za tutgan hisoblanadi. Kimkya xufton va bomdod namozini jamoat bilan ado qilsa, tunda odamlar ya’ni, yahudiylar, nasoralar va majusiylar uyquda paytda namoz o‘qigan bo‘ladi, dedilar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam. (Abu Naim rivoyati).

Alloh taoloning: «...abadiy jannatlardagi pokiza maskanlarga kiritur» (Saf, 12) oyati haqida Rasulullohdan so‘rashdi. Rasuli akram dedilar: «Pokiza maskanlar -marjonlardan bunyod qilingan qasrlardir. Xar bir qasrda qirmizi yoqutdan bo‘lgan yetmishta xovli, xar hovlida yashil zumraddan bo‘lgan yetmishta uy, har uyda bir taxt, xar taxtda barcha ranglardan uyg‘un yetmishta to‘shak, xar to‘shakda ohu ko‘zli xurlardan bir jufti halol bor. Xar uyda yetmishta dasturxon, xar dasturxonda yetmish xil taom bor. Xar uyda yetmishta xodima bor. Mo‘min kishiga xar kuni ertalab shunday bir quvvat beriladiki, kun davomida xodimlarning barchasi bilan qo‘shilishga kodir bo‘ladi» (Abu Shayx rivoyati).

Jannat suvratini xayolingda jonlantir. Jannat ahlining baxtiyorligi va bu dunyoning huzurhalovatini deb abadiy baxtiyorlikdan maxrumlarning hasrati haqida tafakkur et.

Abu Hurayra Payg‘ambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: «Jannat devorining g‘ishtlari kumush va oltindan, tuprog‘i za’faron, loyi mushkdir» (Termiziy rivoyati).

Abu Hurayra Rasuli akramdan rivoyat qiladi: «Kimki ulug‘ va qudratli Alloh tomonidan oxirat mayini totib, xushnud bo‘lmoqchi ekan, dunyo mayini tark etsin. Kimki oxiratda Alloh kiydirgan ipak (kiyim) dan sururga to‘lmoqchi ekan, duyayo ipagidan voz kechsin» (Tabaroniy rivoyati).

«Jannat daryolar tepaliklar yoxud mushk tog‘lar ostidan toshib oqadi» (Abu Hurayra rivoyati).

Oxiratda jannat ahliga beriladigan eng ko‘rimsiz ziynat ham bu dunyoning barcha zeb-ziynatlaridan afzaldir. Abu Hurayra Payg‘ambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: «Jannatdagi daraxt soyasi bir otliq yuz yil yuradigan masofa qadardir. «O’ng tomon egalari yoyilgan soya (osti) dadirlar» (Voqea, 30-oyat).

Abu Umoma deydi: «Payg‘ambar alayhissalom sahobalari der edilar: «Ulug‘ va qudratli Alloh a’robiylar va ularning savollari bilan bizga naf beradi. Bir a’robiy kelib:
— Ey Allohning rasuli! Alloh Qur’onda aziyat beruv-chi bir daraxtni zikr qilibdi. Jannatda o‘z ahliga aziyat yetkazuvchi daraxt ham bo‘ladimi?
— Nima ekan u? dedilar Rasuli akram.
— Sidr (buta), axir uning tikani bo‘ladi-ku?
— Ha, Alloh taolo: «Fi sidrim maxzud» («O’ng tomon egalari tikansiz butazorlarda bo‘ladi») (Voqea, 28-oyat) deydi. Alloh taolo bu daraxtning tikanini olib, xar olingan tikan o‘rniga bitta mevani o‘rnashtiradi. So‘ngra msva-si uzib olinadi va har mevasidan bir-biriga o‘xshamagan yetmiga ikki xil taom hozirlanadi, dedilar Rasuli ak-ram» (Ibn Muborak rivoyati).

Jarir ibn Abdulloh hikoya qiladi: «Saffoh degan joyda to‘xtadik. Daraxt ostida uxlab yotgan bir kishiga ko‘zim tushdi, quyosh nurlari unga tushay deb qolgan ekan. Xizmat-kor bolaga: — Bor, teri to‘shamini keltir va mana bu yotgan odamga soyabon qilib qo‘y, dedim. U aytganimdek qildi. Uyg‘ongach qarasam, uxlab yotgan bu odam Salmon Forsiy ekan. Oldiga borib, salom berdim. Shunda u:
— Ey Jarir, Alloh uchun tavozu’da bo‘l. Chunki, kim bu dunyoda Alloh uchun tavozu’da bo‘lsa, qiyomatda Alloh uning darajasini baland qiladi. Qiemat kunining zulmatlari nima, bilasanmi? dedi.
— Yo‘q, bilmayman, dedim.
— Odamlarning bir-biriga yetkazgan zulmlari, dedi Sal-mon va ko‘liga juda kichkina bir cho‘pni olib, aytdi: - Ey Jarir, jannatda mana shu cho‘pcha narsani ham izlab topmaysan.
— Ey Abu Abdulloh, u holda ta’rifu tavsif qilingan xurmo va shajar (daraxt) qaerda? dedim.
— Ularning ildizi inju va oltin, ustlarida esa mevalari bor, dedi Salmon».

Jannat ahlining libosi, to‘shaklari, so‘rilari va chodirlari

«...Ular u joyda oltindan bo‘lgan bilakuzuklar va marvarid-marjonlar bilan bezanurlar, liboslari esa harir-ipak bo‘lur» (Haj, 23-oyat).

Bu xususda oyatlar ko‘p. Ularning tafsiloti hadislarda keladi. Abu Hurayra Payg‘ambar alayhissalomdan rivoyat qiladi: «Jannatga kirgan kipga ne’matlar ila baxti-yor, kulfatlardan uzoq bo‘ladi. Uning kiyimi hecham to‘zmaydi, yoshligi boqiy qoladi. Jannatda shunday ne’matlar borki, ularni na ko‘z ko‘rgan, na quloq egaitgap, na inson xayolidan o‘tgan» (Muslim rivoyati).

Bir kishi; «Ey Allohning rasuli! Jannat ahlining kiyimi haqida bizga xabar bering. U (tayyor) yaratilgan narsami yoki to‘qilgan?» deb so‘radi. Rasuli akram ozgina sukut kilib, ipdamay turdilar. Qavmdan ba’zisi kuldi. Shunda Rasuli akram: «Nimaga kulyapsizlar? Bilmaganini bilgan kishidan so‘ragan odam ustidanmi?! Jannat me-valari ikki marta hosil berib, jannat liboslarini chiqaradi» (Nisoiy rivoyati).

Abu Hurayra Payg‘ambar alayhissalomniig igunday deganlarini rivoyat qiladi: «Jannatga avval qadam qo‘yuvchilar yorug‘ kechadagi to‘lin oydek bo‘lib ichkari kiradilar. Ular u yerda tupurmaydi, burnini qoqmaydi, hojatga chiqmaydilar. Jannat ahlining idishlari, taroqlari oltip va kumushlan, terlari mushkdandir. Jannatga avval kiruvchilarning har birida ikkitadan jufti halol bo‘lib, ular shu darajada nafiski, suyaklaridagi ilik etlari ustidan ko‘rinib turadi.

(U ikkala jufti xalol ham) o‘zaro totuv. Bir-birini ko‘rolmaslik, nafrat degan narsalar ularga begona, qalblari go‘yo bir qalbdek. Ertayu kech Alloqga tasbeh aytadilar».

Yana bir rivoyatda aytilishicha, zavjalarning har biri yettitadan xulla kiyib olgan» (muttafaqun alayh).

Alloh taoloshshg «...Ular u joyda oltindai bo‘lgan bilakuzuklar va marvarid -marjonlar bilan bezanurlar...» oyati tafsirnda aytganlar: «Ularning boshlarida tojlari bor. Tojlarga qadalgan eng kichik injulardan taralayotgan vur mashriq va mag‘ribni yoritadi» (Termiziy rivoyati).

Rasuli akram dedilar: «Jannat chodiri ichi g‘ovak bir durdir. Uning samodagi uzunligi oltmish mil bo‘lib, xar burchagida mo‘minning ahli ayoli bor. Boshqalar uni ko‘rolmaydi» (muttafaqun alayh).

Ibn Abbos aytadi: «Jannat chodiri kengligi ikki farsah kedadigan ichi govak durga o‘xshaydi. Uning oltindan bo‘lgan to‘rtta eshigi bor» (Buxoriy rivoyati).

Abu Said Xudriy deydi; «Baland ko‘tarilgan ko‘rpachalar (usti) dadirlar» (Vokea, 34) oyati xususida Payg‘ambar alayhissalom shunday dedilar: «Ikki ko‘rpachaning orasi osmon bilan yer qadardir» (Termiziy rivoyati).

Jannat ahlining taomi

Jannat ahlining taomi Qur’onda zikr qilingan. Qushlar, shirinliklar, asal, sut kabi turli-tuman noz-ne’matlar shular jumlasidan bo‘lib, ularning hisobi yo‘q. Alloh taolo deydi:

«...Qachon o‘sha (jannat) larning biror mevasidan bahramand bo‘lsalar: «Ilgari tatib ko‘rgan narsamiz-ku!» deyishadi. Zero, ularga (surati) bir-biriga o‘xshash me-valar beriladi...» (Baqara, 25-oyat).

Jannat ahlining sharobi haqida Alloh taolo ko‘p eslatgan. Rasuli akramning mavlosi (qullikdan ozod qilingan kishi) Savbon hikoya qiladi: «Payg‘ambar alayhissaslom huzurlarida tikka turgan edim. Yahudiy olimlaridan biri Rasuli akramdan bir qancha narealarni so‘radi:
— Sirotdan kim avval o‘tadi?
— Muxojirlarning faqirlari!
— Jannatga kirganlarga qanday tuhfalar qilinur?
— Nahang jigarining ziyodasi (jigarning eng totgi qismi)
— Undan so‘ng qanday taom bo‘lur?
— Jannat atrofida o‘tlab yurgan ho‘kizlardan so‘yilur!
— Ahli jannatning sharobi nima?
— Ularning sharobi «Salsabil» deb nomlanmitsd buloqdan olinur!
— To‘g‘ri aytding, dedi yaxudiy olimi (Rasuli akramning javoblariga tan berib)» (Muslim rivoyati).