А остгсйлик, содиқлик
Ай сғлим, агар сен дсстингдан снги олган кийимининг нархини ссрасанг ва у сенга сотиб олган нархини тсғри айтса, у тсғри ссздир. Агар унинг нарҳига озгина бслса ҳам қсшиб айтса, у ёлғончидир. Агар сенга бир дсстинг ваъда қилиб ваъдасида қатъий турса, у ваъдасига содиқдир. Агар ваъдасида қатъий турмаса, у ёлғончидир. Агар устоз бир сқувчига уйда масала ечиб келишни топширса, у дангасалик қилиб бошқа сқувчининг дафтаридан масала ечимини ксчириб олса ва устозига масалани сзим ечдим, деса у ёлғончидир.
Агар мактаб директори бир сқувчини гувоҳлик бериш учун чақирса ва у сзининг снг қадрдон дсстининг зиёнига бслса ҳам ҳақни айтса, у тсғри ссздир. Агар гувоҳлик беришда бирон нарсани қсшса ёки камайтирса у ёлғончидир.
Мана шу мисоллардан ксраспсанки сй сғлим, тсғрилик - ссз ёки амалнинг ҳақиқатга тсғри келишидир. Сен мактабга бормаслик учун ёлғондан сзингни касал қилиб ксрсатишинг ёки билмайдиган нарсанг ҳақида хабар беришинг ёки ёлғон гапираётганини била туриб бировни ёлғон гапиришига индамай қараб туришинг буларнинг барчаси ёлғончиликдир.
Тсғри ссзлаш фойдаларидан: инсон одамларнинг муҳаббатини ва ишончини қозониши. Шунинг учун ростгсй сқувчини ота-онаси ҳам, устозлари ҳам схши ксрадилар. Одамлар ростгсй тижоратчи билан олди-сотди қилишни афзал ксрадилар. Тсғриссз хунарманднинг олдига борадилар ва унинг номи машҳур бслиб кетади. Агар ростгсйлик бслмаганда халқларнинг аҳволи бузилиб кетиб, тарих, жсғрофис ва шунга схшаш китобларда етиб келган хабарларга одамларнинг ишончи йсқолган бслар сди. А остгсйлик инсонни омонат, очиқлик ва ваъдага вафо қилиш каби ксп фазилатлар билан сифатланишга чақиради.
Аллоҳ таоло айтади:
"œАй иймон келтирган кишилар, Аллоҳдан тақво қилинглар ва солиҳлардан-тсғри ссзловчилардан бслинглар."
А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар:
"Мунофиқнинг аломати учта: агар гапирса ёлғон, гапиради, ваъда қилса, ваъдасида турмайди ва унга омонат қсйилса, хиёнат қилади".
Ҳикос
Искандарис шаҳрида болалар чсмилиш учун денгизга тушдилар. Ва сзлари билан олиб келган коптокни сувда сйнай бошладилар. Улар коптокни сувга отиб, орқасидан сузиб мусобақа сйнардилар. Тссатдан улардан бири чарчаб қолиб "œқутқаринг, чскаспман!" деди. Улар уни қутқариш учун бир-бирлари билан мусобақалашиб келганларида у кулиб:
- Мен сизларни масхара қилаётган сдим. Мен моҳир сузувчиман. Сизларнинг ичингизда сузишда менга бас келадигани йсқ,- деди.
Иккинчи куни ҳам одатларига ксра сувда копток сйнадилар. Улар сйнаётганларида кечаги дсстларининг "œқутқаринглар, чскаспман!" деб бақираётганини сшитдилар. Болалар у стган куни қилганидек, бугун ҳам бизни масхара қилспти деб сйлаб, унинг ссзига парво қилмадилар. Аатижада у сувга чскиб, сз ёлғонининг қурбони бслган ҳолида слди.
