Asxobi kiromning bir qismi molli-sarvatli kishilar edi. Uzumzorlari, xurmozorlari bor edi. Ba’zan bog’mizdan deb bir-ikki shoda xurmo keltirib masjidga osib qo’yishardi. Masjidga kelganlar, ayniqsa, «Sufa ahli» deb nom chiqargan kambag’al mo’minlar, qo’llaridagi kaltaklar bilan turtib, to’rt-beshta xurmo tushirishar, shularni yeb ochliklarini ketkazishar edi. Bu xurmo shodalari ichida yaxshilari, tanlab keltirilganlari ham, och qolmaguncha yeyilmaydigan darajadagilari ham bor edi.
     Bir kuni Rasululloh (s.a.v.) masjidga kirib, tovonda osig’lik shodalarga ko’zlari tushdi. Хurmo juda sifatsiz edi. Хassalari bilan turtarkanlar:
    — Bu sadaqa egasi xohlaganida bundan yaxshirog’ini ham bera olardi, — dedilar.
    O’sha yerda turganlardan Avf ibn Molik, oradan yillar o’tib, o’sha xotirasini so’ylarkan, Janobimizning ushbu gaplarini ham naql qildi:
    — Bu sadaqani berganning o’zi ham qiyomat kuni shunaqa past xurmoni yeydi.
    Ko’p o’tmay Janobi Mavlodan vahiy tushdi: «Ey imon keltirganlar! Kasb qilib topgan narsalaringizning halol-pokizalaridan va Biz sizlar uchun yerdan chiqargan narsalardan infoq-exson qilingiz! Exson qilish uchun ulardan o’zingiz faqat ko’z yumib turib oladigan past-nopoklarini tanlamangiz! Va bilingizki, albatta, Alloh bexojat va maqtovga loyiq zotdir. Shayton sizlarni (agar infoq-exson qilsangiz) kambag’al bo’lib qolishingizdan qo’rqitadi va faxsh ishlarga buyuradi. Alloh sizlarga o’z tarafidan mag’firat va fazl (boylik) va’da qiladi. Alloh (karami) keng va bilimdon zotdir. U o’zi istagan kishilarga xikmat (foydali bilim) beradi. Kimga xikmat berilgan bo’lsa, bas, unga ko’p yaxshilik berilibdi. Va’z-eslatmalarni faqat biladigan kishilargina oladilar. Infoq-exson qilgan har bir nafaqangizni va atagan har bir nazringizni, shubxasiz, Alloh biladi. Va (Alloh taolo buyurgan sadaqalarni qilmay, o’ziga) zulm qiluvchilarga esa, hech qanday yordamchi yo’qdir. Agar sadaqalarni oshkora bersangiz, juda yaxshi. Va agar kambag’allarga pinxona bersangiz, o’zingiz uchun yanada yaxshiroqdir. Va qilgan gunohlaringizga kafforat bo’ladi. Alloh qilayotgan amallaringizdan xabardordir»*. (Baqara, 267-271)
     Bu oyatlar sadaqa bergan mo’minlardan ko’plarining ko’ngillarini xilma-xil tuyg’ularga bir yo’g’irib oldi. Ko’zi ochiq inson jirkanadigan, «Men buni olib nima qilaman, sen bo’lganingda olarmiding?» deyishga arziydigan sadaqani bermaslik tuyg’usi yuraklarni qamrab oldi.
    Bundan oldinroq Abu Тalhaning «O’zlaringiz yaxshi ko’rgan mollardan Alloh yo’lida xarjlamagunlaringcha haqiqatda yaxshilikka erishmaysizlar...» ma’nosidagi oyat turtkisi bilan Bayraha nomli xurmozor bog’ini exson qilib yuborgani ham xotirlarda jonlandi.
   Kambag’al musulmonlar ko’ngillaridan kechgan o’ylar tilga olinganidan mamnuniyat xis etishdi. Endi bundan buyon sadaqalar yomon xilidan bo’lmayajak, Allohning roziligini qozonish tuyg’usi va tushunchasi ustun bo’lajak.

 Abdurahmon ibn Abu Uqayl bir elchi guruxi bilan Madinaga keldi. Aslida bu shaharga kelishga ham, Allohning rasulini ko’rishga ham oshiqib turgan joyi yo’q edi. Payg’ambarni hech ko’rmagan, ammo haqlarida so’ylaganlarni eshita-eshita nafratlanadigan bo’lib qolgan edi.
  Yo’lchilar tuyalaridan tushib, masjidga kirishdi. Bo’sh joylarga o’tirishdi. Ajabo, payg’ambar deb tilga olingan kishi qay biri bo’lsa?.. Abdurahmon tez ko’z yugurtirib chiqdi. Masjiddagilarni tashqi ko’rinishidan hech ajratib bo’lmasdi. Hech qaysisi podshoxlarga yarashadigan shaklda kiyinmagan. O’rtada bir taxt ham yo’q. Bittasi gapiryapti, boshqalari xurmatla tinglayapti.
 Gapirib turgan odamni podshox deb o’ylash bir yoqda tursin, bir qabila boshlig’ichalik ham ayirib ko’rsatadigan belgisi yo’q. Ammo qiyofasi nuqsonsiz, nutqi mukammal edi. Dona-dona so’zlardi. Mexmonlar chiroyli suxbat tinglashdi. Ichlaridan biri savol tashladi:
     - Ey Allohning payg’ambari, Egangdan payg’ambar Sulaymonga (a.s.) bergan ne’matga o’xshash mulk va saltanat so’rasang bo’lmasmidi?
     Payg’ambar janobimiz kulimsiradilar.
    - Ehtimol sizlarning payg’ambar do’stingiz Alloh yonida Sulaymonning mulk va saltanatidan ham ustun bir mavqega egadir. Buyuk Alloh O’zi yuborgan har bir payg’ambariga qabul etadigan bir duo qilish haqqini bergan. Payg’ambarlardan kim dunyoni xohlagan va xohlagani berilgan, kim o’ziga isyon qilgan qavmga qarshi badduo qilgan va u qavm yo’qotilgan. Alloh taolo menga ham bir duo haqqini berdi, men uni qiyomat kuni ummatimni shafoat etishga qo’llayman.
     Janobi Rasulullohning bu muborak so’zlarini tinglagan Abdurahmon hayolga toldi:
      Odam yashab turgan muhitiga ko’ra, yanada yaxshiroq hayotni istaydi-ku?.. Qaniydi hamma ham lashkar-pashkari bilan ko’klarda uchsa, hayvonlarning tilini tushunsa! Axir bular dunyo hayotiga mayli bo’lgan odam uchun ahtarsa ham topilmaydigan ne’matlar-ku! Hatto tushda ham bunday saltanatni hech kim rad etmagan bo’lardi. Ammo bu payg’ambarning asosiy maqsadi, fikri-yodi shaxsida emas, balki abadiy hayot olamida ummatining saodatga erishuvida edi.
     Bu suhbat, bu to’planti oxiriga yetganida Abdurahmon o’zining holatiga baxo berdi. Haqsiz ekani ochiq edi. Bir odamga, bunaqa bir odmga ko’rmasdan dushman bo’lish insofdan emasdi har holda.
     Abdurahmon bu yerga musulmon bo’lish hayoli bilan kelmadi, lekin bu yerdan yana kofir va mushrikligicha qaytishga ham ko’nglini rozi eta olmasdi. Payg’ambar huzurlariga yo’naldi. U zot (s.a.v.) aytib turgan shaxodat kalimalarni dona-dona qilib, ishona-ishona takrorladi. Yuragida tug’ilgan nur xuddi ko’zlaridan otilib chiqar, ovoziga ayricha bir totlik berar edi.* (Ibn Kasir. "œSiyar", 4/165)

 
    Rasululloh (s.a.v.) janobimiz bir kuni shafqat va marhamatdan so’z ochdilar. Hayvonlarga ham shafqatli bo’lish lozimligini aytayotib, bir voqeani gapirib berdilar:
    "œBuzuq bir xotin yo’lchilik asnosida rosa suvsab ketdi. Bir quduqqa duch keldi. Tushdi va chanqog’ini bostirdi. Endi ketaman deb turganida bir it oldidan chiqdi. Jonivor tilini osiltirib og’ir-og’ir nafas olar va qup-quruq, chaqil toshlarni yalar edi. Buyam menga o’xshab suvsizlikdan o’lar holatga kelibdi, deb o’yladi xotin. Yonida suv idishi yo’q edi, qo’li bilan suvni ola bilmasdi, ammo itni bu holda tashlab ketishga ham yuragi chidamadi.
Nihoyat ro’molini yechdi, bir uchidan ushlab quduq suviga pishdi. Yaxshigina shimitib olgach, itning og’ziga siqib ichira boshladi. Shunday qilib, hayvonga jon kirdi, tetiklashdi.
Хotinning bu ishlari Janobi Haq xuzurida ma’qul ko’rildi. Unga tavba nasib etdi, kechirdi va jannatga kiritdi»*. (Imom Buxotiy 4/100)
  Boshqa bir rivoyatda itga suv ichirgan odam erkak ekani va quduqqa tushib, poyafzaliga suv to’ldirib, tishida tishlab olib chiqqani aytilgan. Ehtimol bular boshqa-boshqa voqealardir. Lekin har ikkalasi ham marhamat va shafqat tuyg’ularini tarannum etadi. Har ikkala voqea ham Janobi Mavlo xuzurida xush qarshilanyapti va kechirilishga sababchi bo’lyapti**. (Imom Buxoriy, 3/77)
      Rasululloh (s.a.v.) janobimizdan bu voqeani eshitganlar beixtiyor:
    — Ey Allohning payg’ambari, hayvonlarga qilingan yaxshilikda ham bizga ajr va mukofot bo’ladimi? — deb yuborishdi.
    — Ha, har bir jonliga qilingan yaxshilikka javoban ajr va savob bor.
   Ilgari aytgan ushbu muborak so’zlari ham xotirlarga tushdi:
«Bir xotin bir mushukni to u o’lgunicha qamab qo’ygani tufayli azobga uchradi. Unga azob berilarkan: «Sen uni qamaganingdan beri yedirib-ichirmading. Тopganini yesin deb holi ham qo’ymading. Shu sababli azob ko’ryapsan», deyiladi»***. (Imom Buxoriy, 3/77)

      Makkadan kelishda Хabbor ibn Asvad boshliq bir tudaning hujumiga uchragan hazrati Zaynab (r.anho) u paytda yukli bo’lib, bu hujum qornidagi bolasi tushishiga sabab bo’lgan edi. Zo’rg’a Madinaga yetib kelgach, bu yerda osoyishta, xuzurli hayot kechira boshladi, ammo baribir sihhati tiklanib ketmadi.
  Eri Abul Os unda Islom dinini qabul qilmagan edi. So’ngra Ulug’ Mavlo uni ham yurak amri bilan Islomni qabul etgan holida Madinaga keltirdi. Rasuli akram janobimiz Hazrati Zaynabni yangi nikohni lozim ko’rmasdan va maxr olmasdan, ilk nikohi bilan Abul Osga qaytardilar.
 Bir-biriga ergashgan kunlar, ketma-ket o’tib turgan xaftalar hazrati Zaynabning gul yuziga tamoman so’lishlik keltirdi, Sog’lig’idan bir narsalarni olib ketdi. O’sha falokatli hujumdan beri qon to’xtamadi; tobora zo’rayib borayotgan darmonsizlikdan ezildi, ezildi...
Hastalik uni so’ldirdi, ammo yuzidagi nurni ketkiza olmadi. Aksincha, so’lg’inlik ortgan sari muborak yuzi yanada nur bilan bezandi. Bu chexraga har termulganlarida Rasuli Kibriyoning (s.a.v.) shafqat va marhamat to’la yuraklari ta’rif etilmas qayg’uga to’lib toshar edi.
Nihoyat, sakkizinchi yilning ilk oylarida hazrati Zaynab olamlarga rahmat bo’lgan sevikli otasini dunyoda tashlab ketdi va olamlarni yaratgan Zotning mexmoni bo’lish uchun o’tkinchi dunyo ila vidolashdi. Ortidan Alloh yaratgan eng qiymatli ko’zlar yosh to’kib qoldi. Ummu Gulsum, Fotima va boshqa qadrdonlar bu achchiq ayriliqdan yuraklari yonib-qovurilgan Sayyidul anbiyoga hamdard bo’lishdi.
 Abul Osning uyi tom ma’nosi-la bir motamxonaga aylandi. O’lgan shunchaki xotinigina emas, balki Olamlar parvardigori elchisining eng katta qizlari edi. Qolaversa, xotinining onasi Hazrati Хadicha uning o’z xolasi edi.
Hazrati Zaynab Abul Osdan ikki farzand ko’rdi. O’g’li Ali balog’at chog’iga yaqinlashgan paytlari vafot etdi, endi ortidan yolg’iz qizi Umoma qoldi. Umoma onasidan yetim sifatida endi otasiyu bobosidan doimo shafqat va marhamat ko’rajak va kelajakda Hazrati Aliga nikohlanib, Hazrati Fotima (r.a.) vafot etishi bilan bo’shagan o’rinni to’ldirajak, Hasan va Husaynga chiroyli bir o’gay ona bo’lajak.

Hazrati Zaynabni yuvish vazifasi mo’minlarning onalari Ummu Salama bilan Savda, payg’ambarimizning sevikli enagalari Ummu Ayman bilan madinalik ayollardan Ummu Sulaymning opasi Ummu Otiyaga topshirildi. Kerakli narsalar xozir qilinganida Rasuli muhtaram tashqaridan ovoz berib qoldilar. Ummu Salama onamiz chiqdi.
 — Uni uch yo besh marta yoki, kerakli ko’rsalaring, ko’proq yuvintiringlar.       Yuvishni ung tarafdan, taxorat a’zolaridan boshlanglar. Oxirgi yuvishda suvga xid beradigan kofur yo unga o’xshash xushbo’y biror narsa qo’shinglar. Yuvib bo’lganlaringdan keyin menga xabarini beringlar, — dedilar.
     Hamma ish buyurilganidek ado etildi.   
 —   Ey Allohning payg’ambari, yuvib bo’ldik, — deb xabar berishdi.
Janobimiz bellariga o’ralgan matoni chuvalatib uzatdilar. Yuzlari qayg’uli edi.
—   Buni unga kafan qilinglar, - dedilar. Ovozlari yuzlaridagi qayg’uga esh bo’lar darajada g’amgin. Bular bari yuraklarni to’ldirgan so’ngsiz shafqat va marhamatning, chekayotganlari g’am va alamning bir ifodasi edi.
Oxirgi marta uyidan chiqishga... chiqarishga xozirlangan muborak jasadni nihoyat erkaklar yelkalariga olib mozorga yo’nalisharkan, orqada chuqur g’am-qayg’uga to’lib-toshgan yuraklar, sel kabi yosh to’kayotgan ko’zlar qoldi. Yo’llarni to’ldirgan mo’minlar bilan birga bu ko’mish marosimiga qat-qat farishtalar ham qatnashayotgan edi.
Janoza namozini to’rt takbir olib, janobi Rasululloxning o’zlari o’qib berdilar. So’ngra Zaynab o’ziga eng samimiy sevgi va xurmat iplarila bog’lik bo’lgan insonlarning yelkalarida Baqi’ go’ristoniga kirib keldi.
 Bu yo’lning oxiri jannat bog’chalari bo’lajak, u yerda uni kutib olishga xozir turgan farishtalar unga xizmat uchun bir-birlari bilan musobaqalashajaklar edi.
Qabrga Rasululloh o’zlari tushdilar. Qizlarining vafoti xabarini olgan paytlaridan g’am-qayg’uga botgan muborak yuzlari xali ham o’shanday qayg’uli edi. Bir necha daqiqadan keyin sevikli qizlari tuproq ostida qoladi, endi uni dunyo hayotida hech ko’rmaydilar. Lekin dunyoda rohat va xuzur topmagan, sihhatli kunlarni sog’inib o’tgan jafokor qizlarining oxiratda xuzur va saodat topishini juda-juda orzu qilardilar.
Mo’minlar hazrati Zaynabning jasadi solingan tobutni yerga qo’yishdi. Qabr ichida sayyidul anbiyo (s.a.v.) jim turardilar. Ba’zilar Janobimizning muborak yuzlaridan qayg’u ketib, o’rnini mamnuniyat egallaganini ilg’ashdi. Ajabo, qizlarini tuproqqa berish onida Janobimiz tuygan mamnuniyatning ma’nosi nima bo’lishi mumkin?..
   Ko’zlarda ham, ko’ngillarda ham shu savol edi. Ammo hech kim bu savolni so’ramadi, chunki payti emasdi. Bir muddat o’tib, nabiylar sarvari janobimizning o’zlari bunday marhamat qildilar:
— Zaynabning zaifligini o’yladim. Qabr azobini yengillatishini Egamdan so’radim, U qabul etdi.
So’ngra qabrga Abul Os ham tushdi. Тepadan uzatilgan muborak jasadni birga-birga olishdi, Ulug’ Mavlo xuzuriga yo’nalgan mag’firat duolari eshligida tushirishdi.
Mehribon otasi o’ttiz yoshda ekanlarida tug’ilgan Zaynab ilk imon keltirganlardan edi. O’ttiz bir yoshida vafot etdi. Тarix sakkizinchi hijrat yilining ilk oylari edi. Umrining olti yilga yaqin qismini Madinada kechirdi.
Baqi’ go’ristonining bugungi darvozasidan to’g’riga qarab yigirma-o’ttiz odim narida uch qabr bor. Oldinroq vafot etgan hazrati Ruqiyya hamda oz vaqtdan keyinroq ortidan borajak Ummu Gulsum singillari bilan yonma-yon bu qabrlar to qiyomatgacha nur ila yorug’ bo’lajak, Ulug’ Mavloning bitmas-tuganmas xazinasidan jala kabi u yerga rahmatlar yog’ilajak...
Allohim, mana shu ishonch bilan ularga yuz yillar berisidan ko’ngillarini bog’laganlar ham sendan rahmatingni tilab qoladilar!..

    Ozod va nomusli xotinlarga til tekkizib, ularni zino qilganlikda ayblashga, sharaflari-la o’ynashishga jur’at etganlar haqida Alloh taolo hukmini bildirdi: bir xotinni zinoda ayblash uchun to’rtta guvoh keltirish shart qilindi. Agarda shunaqa da’vo bilan chiqqan erkak yoki xotin to’rtta guvoh topmasa, unda o’ziga sakson darra uriladigan va bundan bu yog’iga uning guvohligi qabul etilmaydigan, bunaqa odamlar fosiq kishilar deb bilinadigan bo’ldi.
Ammo bu masalaning nozik tomoni ham bor edi. Fikrli zehnlarga bu masalaning javobi qandaydir qorong’u bo’lib qoldi. Bir kuni Hazraj qabilasining ulug’i Sa’d ibn Uboda shu mavzuni ko’taradi:
— Ey Allohning payg’ambari, sizga oyat shunday tushirildimi? — deb so’radi.
Rasululloh(s.a.v.) uning bu savolidan xayron bo’ldilar. Yonlaridagilarga o’girildilar:
—   Ey Ansor! Eshitdilaringmi, ulug’laringizning so’zlarini?!
Ichlaridan biri so’z qotdi:
—   Ey Allohning payg’ambari, bu so’zi uchun uni ayblamang. Ishonmaganidan emas bu gapi. Biz bilamiz, Sa’d juda rashkchi odam. Nuqul bokiralarga uylangani ham shundan. Eridan chiqqan xotinga uylanganini bir kimsa ko’rmagan, — dedi.
Sa’d ibn Ubodaning o’zi ham tushuntira boshladi:
—   Ey Allohning payg’ambari, qasam ichaman, siz yetkazgan bu oyat haqdir va xaqiqatni aytyapti. Yana qasam icha¬man, uni Alloh tushirdi. Faqat, meni bir narsa hayron qoldiryapti: agar men zino yo’liga kirgan xotinni bir erkak bilan nojo’ya ish ustida tutib olsam, nima qilaman? Sizlar shunday turib turinglar, men tezda to’rtta guvoh topib kelaman, deya olmayman-ku, axir?! Men guvoh topib kelgunimcha, vallohi, u odam allaqachon ishini bitirib ketgan bo’ladi*. (Ibn Kasir. Тafsir, 3/267.)
Sa’d ibn Ubodaning bu so’zlarida xaqiqat ham yo’q emasdi.
O’sha kunlari madinalik musulmonlardan Osim yuzi xomush tortgan Uvaymirni uchratib qoldi.
—    Senga nima bo’ldi? G’am bosgan odamday yuribsan? — dedi.
—   Yuragim siqilib ketyapti, ey Osim, — deb javob qildi Uvaymir.
—   Yuragingni buncha siqayotgan narsa nima?
Uvaymir yerga cho’kdi. Хuddi aytadigan so’zlarini tishlarining orasiga olib ezrilayotganday, jim edi.
—   Gapir, ey Uvaymir, dardini aytmagan darmon topmaydi, deyishadi.
Uvaymir jigar-jigariga yopishgan g’amini chuqur bir nafas-la tashqariga chiqarib tashlaganday, xorg’in ko’zlarini ko’tardi. Atrofdagi narsalar uning ko’ziga har xil sharpalar bo’lib ko’rinardi. Ovozi ham shu holatiga yarasha tolg’in.
—   O’zing o’yla, Osim, xotinini begona erkak bilan zino ustida ko’rib qolgan er nima qiladi?
Osimning peshonasiga ter tepchidi. Chunki Uvaymirning xotini uning yaqin qarindoshi edi. Uvaymir gapida davom etdi:
—   U odamni o’ldirsa, jazo o’laroq o’zi ham o’ldiriladi. Birovga aytsa, juda yomon gap aytgan bo’ladi. Хotiniga tuxmat qilgan sharafsiz bir odam holiga tushadi. Aksincha, o’zi jazoga tortiladi. Aytmagan taqdirda juda og’ir bir yuk ostida ezilib qolaveradi. Nomusi toptalgan odamligini aytolmasdan, uyat ichida yashaydi.
Uvaymir ichini qurt kabi kemirayotgan dardining shunchasini anglatib hamda bir necha chuqur nafas-la jigarlarini bo’shatib olgach, niyatini ochdi:
—   Sendan iltimos, ey Osim, Rasulullohga bu axvolni tushuntir, nima tavsiya qilsalar, mening nomimdan bilib kel, — dedi.

Suxbat shu yerda bitdi, ammo dard bitmadi. Endi Osimning ko’nglini ham ayni otash boshqa tomondan qoplab oldi. Qo’lidan kelganida-ku, Uvaymirga tasalli berar, ko’nglini oladigan bir-ikki jumla aytar edi. Lekin xozir Osim o’zi uyatli holga tushib qoldi. Chunki Uvaymirning xotini haqidagi har qanday gap-so’z o’zining singlisi haqida so’zlanganday yuragini ezar, xolini parishon qilar edi.
Endi u, menga nima, deb yelka uchirib ham qo’yolmasdi. Bir chekkasi o’ziga tegib ketadigan bu masalaga aralashish ham, aralashmaslik ham unga og’ir edi. Koshki Uvaymirni hech ko’rmasa yoxud holini so’ramasa edi... Endi esa, u tutsa bo’ladigan boshqa yo’l yo’q. Nochor, Rasuli muxtaram janobimizni izlab ketdi, topdi. U zoti sharif (s.a.v.) do’stlari davrasida o’tirgan ekanlar. Uvaymirning savolini hamma eshitadigan ovozda so’radi.
So’radi, ammo javob ololmadi. Janobimizning yuzlari xafaliklarini bildiruvchi xol bilan chulg’angan edi. Do’stlaridan birovining boshiga bunday holning tushishi ham, voqea ko’pchilik oldida aytilishi ham odamni xafa qiladigan ish edi. Janobimiz bu savol ortidagi voqeani ham sezib turar va bunaqa savolni kulib turib tinglay olmas edilar.
Osim bu yerdan yuragi ezilgan bir alpozda ketdi. Payg’ambarlarning eng buyugini xafa qiladigan savolni kelib-kelib u berib o’tiribdi-ya! Uvaymirni topib, koyiy boshladi:
—    Boshimni g’avg’oga qo’yding, Payg’ambarimizning jonlarini siqadigan savolni so’rattirding, — dedi.
Uvaymir boshini g’alati-g’alati solladi. «Xayhot, boshi g’avg’oga qolgan menman-ku!» demoqchi bo’lardi.
— Endi o’zim borib so’rayman, ey Osim. Bu ishning oxiri kelishi lozim, axir.
Ertasi kun Uvaymir Хotamul anbiyo janobimizning xuzurlariga chiqdi, boshiga tushgan dardni o’zi anglatdi.

     Hilol ibn Umayya ancha qari odam edi. Bir kuni shom o’tib atrofni qorong’ilik bosganidan keyin juda xorib-charchab keldi. Uyiga yaqinlashganida ichkaridan g’oyat nash’ali, ammo bu yoqda yurakni alamga botiradigan ovozlar eshitildi. Sevishganlargina shunaqa ovozda gaplashishar edi. Shartta eshikni ochdi va... ostonada qotdi: xotini bilan Sharik ibn Saxma ismli bir erkak u ko’rishni hech istamagan bir holatda yotishar edi. Shundoq ham juda charchab turgan Хilolning tizzalari birdan bo’shashdi, turgan joyiga cho’ka boshladi.
    Shu bo’yi tongga yaqin xushiga qaytdi. Хushiga qaytishi barobarida tungi voqea xususida bir qarorga ham kelgan edi: kim nima desa, desin, Rasululloh xuzurlariga boradi, axvolni arz etadi.

        Hilol masjidga kirganida Payg’ambarlar sarvari (s.a.v.) saxobalari bilan birga allaqachon u yerda o’tirgan edilar. Lekin Hilolning ko’ziga xozir Janobimizdan boshqa hech kim ko’rinmasdi.
       —   Ey Allohning payg’ambari, bugun kechasi uyimga kech qaytdim, xotinimni begona erkak bilan tutib oldim, zino qilishayotgan ekan. Bu odam Shariq ibn Saxma edi, — dedi.
Rasulullohning (s.a.v.) yuzlari o’zgardi, boshqacha rang oldi. Ozorlanganlari shundoqqina bilinib turardi. Masjid axli sal oldinroq Sa’d ibn Uboda bilan payg’ambarimiz oralarida kechgan suxbatni eshitishgan edi, endi Hilolning atrofida to’planishdi. Ba’zilari uni tinchlantirishga harakat qilishsa, boshqalari, bu gapni guvoh keltirmasdan bekor aytding, deyishar edi. Hilol so’zga aralashdi:
       —   Men yolg’on gapirmayapman, — dedi. — O’zimning xotinimga tuxmat qilish niyatim yo’q. Ulug’ Mavlo men haqimda bir xukmni albatta tushirishiga ishonaman.
So’ngra Payg’ambarmizning xuzurlariga bordi.
       —   Ey Allohning payg’ambari, gaplarim sizni ranjitganini ko’rib turibman. Ammo, Alloh bilib turibdi, men to’g’ri gapni aytyapman, — dedi.   
Shunda Janobimiz unga:
      —   Yo  bu so’zlaringga doir to’rt  nafar guvoh olib kelasan va o’rtaga tashlagan da’voingni isbotlaysan, yo senga tuxmatchilik aybing uchun jazo tatbiq qilaman, — dedilar.
      —   Ey Allohning payg’ambari, bir odam begona erkakni xotinining ustida ko’rsa, bunga dalil axtaradimi? O’ng-so’lga chopib, guvoh izlab o’tiradimi? Sizni haq payg’ambar o’laroq yuborgan Allohga qasam ichaman, men yolg’on gapirmayapman. Yana Alloh taolo meni men yo’liqqan bu xolatdan qutqaradigan bir chora tushirishiga ham ishonaman.

          Sa’d ibn Uboda, Uvaymir va Hilol ibn Umayya taraflaridan o’rtaga tashlangan bu e’tirozlarning haqli ekanini Payg’ambar janobimiz eng kamida ularchalik bilib turibdilar, ammo o’zlari o’z boshlaricha ish qiladigan erkin odam emasdilar. Eng birlamchi navbatda Alloh tao¬lo tushirgan oyatlarni yetkazish va bayon etish, undan keyin odamlar orasida bu oyatlarning xukmlarini amalga kiritish majburiyatida edilar. Bunday bir mavzuda o’zidan chiqarib xukm bergandan ko’ra kelish extimoli juda kuchli bo’lgan oyatlarni kutish albatta to’g’riroq bo’lardi.
Masalan, may ichuvchi ichimlikning yomonligini hech bir kishi Rasulullohchalik (s.a.v.) bilmasdi. Ayni chog’da, Alloh tushirajak xukmlarni sabr bilan kutdilar, masalani Ulug’ Mavloning o’zi hal etishini orzu qildilar.
Hilol bilan kechayotgan gap-so’z xali bitib ulgurmasidan. Janobimiz birdan jim qoldilar. Holatlarida vaxiy alomatlari ko’rila boshladi: muborak peshonalariga ter tepchidi, nafaslari tezlashdi, og’ir yuk ostida ezilayotganga o’xshash holga tushdilar. Kelayotgan bu oyatlar Hilol bilan aloqador bo’lishi g’oyat extimolli edi.
Jabroili amin (a.s.) Rasuli amin (s.a.v.) qalblariga Allohning vaxiylarini naqshlab qaytarkan, payg’ambarlar imomining muborak peshonalari terga botgan, vujudlari jiqqa ho’l bo’lgan edi.
    —    Ey Hilol, suyunchlar bo’lsin, Alloh taolo bu ishda senga bir kenglik, bir chora yubordi, — dedilar.
Qari Hilolni xayajon bosdi.
    - Men buni Parvardigorimdan kutayotgan edim, ey Allohning payg’ambari, — deya oldi xolos.
    - Borib aytinglar, xotini kelsin!