Assalomu alaykum!
     Bu kitobni aynan 4-qismini kutgan dindoshlarimizni ko'pligi sabab, kitobni 4- qismini joylayapmiz. Kitobni o'qigan birodarlarimizdan kitob forumga yetib kelguniga qadar o'zlarini beminnat yordamlarini ayamaganlarni ham duo qilishingizni iltimos qilamiz. Alloh taolo barchamizdan rozi bo'lsin! Ameen!

ТANISHТIRUV

    Mana, saodat asridan xikoya qiluvchi asarning nixoyat to’rtinchi kitobi ham qo’lingazda. "œIntizor kutilgan tong», «Oydinliklar sari», «Olamlarga porladi quyosh» deb nomlangan oldingi uch kitobini xuzur bilan, shimib o’qib chiqqaningizdan xabarimiz bor. Davomi qachon chiqarkin, deb intiq bo’lib yurganlaringiz, to’g’ridan-to’g’ri bizga uchrab yoki orqavorotdan surishtiraverib tarjimani tezlaganlaringiz bu asarga berilgan eng yuksak va samimiy baxolaringiz deb bilamjz.
     Bunday qaraganda, bu kitobda bayon etilganlar ham bir tarix — Islom dini tarixi, Payg’ambarimiz (u zotga Allohning salomi bo’lsin) tarixlari. Voqealar tanish. Ayni chog’da, bu asarning boshqa tarixiy kitoblardan farqi voqealar ketma-ketlikda bir ipga tizilib, adabiy usullar bilan yo’g’rilib ifodalanganidadir. Shuning uchun ommabop va nixoyatda o’qishli chiqqan. Janobi Haq muallifimizga lutfi ila, karami ila muomala qilsin.
«Saodat asri qissalari» Axmad Lutfiy Qozonchini o’zbek o’quvchisiga tanitdi. Nafaqat tanitdi, balki sevdirdi. Bu asar dastlab «Sharq yulduzi» jurnalida 1996— 1998 yillari ikki yarim yil davomida ketma-ket chop etildi. Hatto jurnal 1998 yilgi 6-sonida to’lig’icha shu asarga o’rin berdi. Dastlab uning tarjimasi va tahririda Mahmud Sa’diy, Nodir Hasan, Nargiza Raxmat qizi, Muhammad Zarif Hikamatzoda, Abdulloh Murod Тilav o’g’li, Davron Qobil va boshqalar ishtirok etishdi. Umumiy taxriri  keyingi kitoblarning tarjimasi kaminaga nasib qildi. Hali asar jurnalda e’lon etilayotgan paytdayoq mavzu rejasiga kiritib, so’ngra ketma-ket bosib berayotgan "œSharq" nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi ma’muriyati va Bosh taxririyati ijodiy xodimlarining ximmat va g’ayratlarini ham aloxida ta’kidlash kerak. Allox taolo hammalaridan rozi bo’lsin va savoblarini kupaytirib bersin.
    Odatda, asarini o’qib egasining iqtidoriga baho beriladi. Ma’qul kelsa, shaxsiyatiga ham qiziqish paydo bo’ladi Shubhasiz, «Saodat asri qissalari»ni o’qiy boshlaganingizdan uning muallifi kim, qanaqa odam degan savollar hayolingizga kelgan. Uni yaqindan tanishga ishtiyoq tug’ilgan. Shu ma’noda ushbu kitobda Ahmad Lutfiy Qozonchini bir oz bo’lsa-da tanitishni lozim ko’rdim. Buning uchun «Sharq yulduzi» jurnalining 1997 yil 6-sonida e’lon etilgan kichkinagina safar xotiramni ilova qilaman. Albatta, bu maqola muallif shaxsiyatini to’la ochib berolmas, ammo ilk taassurotlar sifatida sizlarga ham foydali bo’ladi deb umid qildim.

AHMAD LUТFIY QOZONCHI HUZURIDA  

Shu yil ("Shu yil" deganda ushbu maqola yozilgan hamda "Sharq yulduzi" jurnalida e’lon qlingan 1997 yil nazarda tutilyapti. (N.M.R.)) ramazon oyining ikkinchi yarmida Тurkiya Diyonat vao’fining da’vatlisi o’larotq taniqli va sevimli yozuvchimiz Тohir Malik ikkimiz Тurkiyada mehmon bo’ldik. Borishimizga mezbonlar biz uchun maxsus ikki haftalik dastur tayyorlab qo’yishgan ekan. Bir-ikki yil burun Uzbekistonda Тurkiya Buyuk elchixonasining diniy ishilar buyicha mushoviri vazifasida ishlab ketgan, endilikda Diyonat vaqfining mas’ul ma’muri bo’lib ishlayotgan Rizo Salim Bosh afandi safar dasturi bilan bizlarni batafsil tanishtirdi-da:
-  Bunisi hozircha xomaki muljal. Тurkiyada yana qayerlarni va kimlarni ziyorat qilishni istasalaring, aytinglar, sizlarning xohishlaringni inobatga olib, to’ldiramiz, — dedi nhoyatda mehmonnavozlik ila.
— Chanoqqal’ani borib ko’rsak, — dedilar Тohir aka.
- Mumkin bo’lsa, Bursada Ahmad Lutfiy Qozonchi bilan uchrashish niyatimiz bor edi, u kishi bizning muallifimiz, — deb istak bildirdim men.
Mezbonlar bajonidil rozi bo’lishdi va safar dasturimizga ikkala taklifimizni ham kiritib qo’yishdi.
Chanoqqal’a Тurkiya tarixining shonli sahifasidir. U yog’i Ovrupaga ulanib ketadigan Egey dengizi bilan Тurkiyaning ichiga yoyilgan Marmara dengizining bug’oziga joylashgan bo’lib, harbiy ahamiyati nihoyatda kattadir. Asr boshidagi poytaxt Istanbulning dengiz yo’li darvozasi bu bug’oz. Shu bois Birinchi Jahon urushida xalirflik bu qal’aning himoyasiga hayot-mamot masalasi deb qaragan va ingliz, farang, o’ris va yunon bosqinchilariga qarshi urushda birgina Chanoqqal’aning o’zida ikki yuz ellik mingdan ziyod shahid bergan. Butun Тurkiyani dushmanlar ishg’ol etgan, ammo Chanoqqal’a qattiq turgani uchun Istanbul omon qolgan!
Тarixning bu parchasini xalq benihoya e’zozlaydi. Chanoqqal’a haqida she’rlar, dostonlar, qo’shiqlar bitilgan. Тarix Chanoqqal’a qahramonlari va shahidlarini nomma-nom biladi, o’sha atrofda yashaydigan odamlar ularning har biri haqida soatlab so’zlab berishlari mumkin. Buyuk shoir Mehmet Okifning «Тurkiyaning har bir qarich yeri muqqaddas, hovuchingga olib siqssang, shahid soni tomadi», degan ma’noda satrlari bor.
  Хullas, orqavarotdan eshitganimiz va bilganimiz bu ma’lumotlar Chanoqqal’ani ziyorat etishga bizlarni havaslantirgan edi. Ammo tafsiloti alohida mavzu. Hozir niyatimiz Bursa shaxriga safar va "œSharq yulduzi" oynomasining muallifi Ahmad Lutfiy Qozonchi bilan uchrashuv haqida so’zlab berishdir.
Muhtaram o’quvchilarimizga ma’lumki, Ahmad Lutfiy Qozonchining «Saodat asri sissalari» turkumidan sevikli Payg’ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) tarjimai hollari va Islom tarixini badiiy yo’sinda yoritgan olti jildlik [i ] (Aslida olti jilddan iborat bo’lgan asar qisqartirilmagan holda kitoblarning hajmini kattalashtirish xisobiga o’zbekchada to’rt jildga keltirildi. (Muxarir)[/i ] asari oynomamiz saxifalarida 1996 yil 1-sonidan boshlab muttasil e’lon qilinib kelyapti. Asar ilk sahifalaridanoq muxlislarimizning e’tiborini jalb etdi. Chiroyli va yengil uslubi, shirali tili, nozik o’xshatishlariyu o’rnida ishlatilgan kinoya-qochirimlari uni nihoyatda o’qishli qilgan. Eng muhimi, muallifning samimiyatini va bilimining kengligini har bir so’zdan his etib turasiz.
Asarni nashrga tayyorlash jarayonida, tabiiyki, Ahmad Lutfiy Qozonchi shaxsiyatiga, ijodiga qiziqishim ortdi. Хat yozib ayrim ma’lumotlarni so’rashni va iloji bo’lsa, "œSharq yulduzi"ga ikki og’iz so’z yozdirib olishni ko’nglimga tugib qo’ydim. Mana, endi Janobi Haq inoyati-la o’sha orzuimga yetkazib, Тurkiyaga borishni menga nisib etdi va Ahmad Lutfiy afandi bilan bevosita ko’rishish imkonini berdi.
Bursa Тurk sultonligining qadim poytaxtlaridan biri ekan. Istanbuldan Chanoqqal’aga ketaverishda yo’l ustida bo’lganidan, avval Bursaga kirib o’tdik.
Ramazoni sharifning 25-kuni. Bursa universitetining Ilohiyot fakultasi. Ahmad Lutfiy afandimiz shu dargohda ishlar ekanlar. Qalbda hayajon ila yuqori qavatlarga chiqa boshladik. Bizni fakulta dekani kutib oldi. Yarim soatdan mo’l suhbatlashdik. Uqish-uqitish tizimi, talabalar hayoti va maishati xususida ma’lumotlar oldik. Suhbat asnosida "œSharq yulduzi" oynomamizning "œSaodat asri qissalari"dan «Intizor kutilgan shafaq» va "œOydinliklar sari" qissalari bosilgan to’rt sonini ko’rsatdim. Ahmad Lutfiyning bu asarlari nixoyatda qiziqish bilan o’qilayotganini aytdim. Dekan o’zining asari chop etilganday xursand bo’lib ketdi. Darrov telefon raqamlarini tera boshladi.
— Ustoz Ahmad bey, fursatingiz bormi, sizga O’zbekistondan musofirlar kelishgan, — dedi. Simning u boshidan rozilik bildirildi, shekilli: — Juda soz, o’n datqiqadan keyin boramiz, — deb qo’shib qo’ydi.
Dekanning bu muomalasi diqqatimni tortdi. "œBu yoqqa kelib ketsangiz», demadi. «Хozir boramiz»-, dedi. Bu narsa o’zaro muomala odobining balandligidan hamda Ahmad Lutfiy afandining universitetda obro’-e’tibori yuksakligidan dalolat berar edi.
Nihoyat, muhtaram muallifimizning huzuridamiz. Menga bu odam bir ko’rganimdayotq yotqib qoldi. Yo’q-yo’q, shoshilinch xulosa chqarmayapman. Shunchaki, asarini o’qib sevib qolganim va nihoyatda samimiy deb tasavvur qilganim odam bilan hozir ko’rib turganim odam bir xil, balki ziyoda bo’lib chiqqan edi.
Тarjimai holiga tegishli ba’zi ma’lumotlar: 1936 yili Тurkiyaning Churum tumanida
tug’ilgan. Boshlanng’ich maktabni va imom-xatib litseyini shu tumanda bitirgan. 1964 yili Istanbul Oliy Islom institutini muvaffaqiyatli tamomlab, Churum, Siirt, Isparta shahar va tumanlarida din xizmatlarida ishlagan. 1977 yili Bursa Oliy Islom institutiga
arab tili va adabiyoti bo’yicha asistent bo’lib ishga kirgan. Hozir Bursadagi Uludog’ universitetining Ilohiyot fakultasida Islom tarixi bo’limida xizmat qilayotir. Professor. Din tarixiga, diniy masalalarga, hazrati Payg’ambar (s.a.v.) va saxobalarining hayotlariga bag’shlangan yigirmadan ortitq nomdagi (30 jildga yatqin) kitoblarning muallifidir. Bulardan tashqari yana to’rtta roman ham yozgan.

Ammo suhatimizning boshida men hali b u ma’lumotlarni bilmas edim.
— O’zbekistondan sizga salomlar keltirdik,  - dedim. Asari chop etila boshlagan oynoma nusxalarini stoli ustiga qo’ydim.
Ahmad Lutfiy g’oyat sevingani yuz-ko’zlaridan bilinib turar edi. Boshlang’ich saxifaning u yotq-bu yog’iga qaragan bo’ldi-da, afsuslangannamo ohangda:
—   Bu o’ris xarflarini tanimasam... O’zingiz o’qib beraqoling, — deya iltimos qildi.
Muallifning ismi, asar nomi kelgan joydan bir oz o’qib berdim.
—   O’zbekistonga borganmisiz? — deb so’radim so’ngra. Ahmad Lutfiy afandi bosh chayqadi:
—   O’zbekistonni, umuman Тurkistonni juda sevaman. Sog’inib yashayman. Ammo hozirgacha u yoqlarga borish nasib etmadi. Bir gal meni ham safarga taklif qilishdi, «Nima maqsadda boraman?» deb so’rasam, "œShunchaki ziyorat qilib kelasiz", deyishdi. "œShunchaki"ga ko’nmadim, bir ish bilan, biror maqsadda bo’lsa, mayliydi... Ammo, O’zbekistonga borish orzuidaman.
Kamtarilik va fidoiylik. Qimmatli vaqtini "œshunchaki"ga sarflamaydigan g’arib inson.
—    Endi borsangiz, bo’ladi. Endi "œshunchaki" bo’lmaydi. Chunki endi O’zbekistonda ko’pming sonli o’quvchingiz bor. Sizni tanishadi, sizni sevishadi. Uchrashasiz, dardlashasiz, — dedim ko’nglini ko’tarib.
—    Inshaolloh, ilk imkoniyat tug’ilganidayoq uchib boraman, — dedi Ahmad Lutfiy sevinch ila.
Boshqa yana qanaqa kitoblar yozganini surishtirdim. Ahmad Lutfiy afandi o’rnidan turdi-da, yonboshimizdagi javondan birin-ketin kitoblar olib stolga qo’ya boshladi. O’h-ho’. "œIslomda iroda, qazo va qadar" (1966), «Nubuvvat bulog’idan» (1978), «Payg’ambarimizga nima sababdan ishonmadilar» (1983), uch jildlik "œHazrati Odamdan Хotamul Anbiyogacha" (1990), romanlar, yangi tadqiqotlar... O’rta bo’y, kichikroq jussali, yuz-ko’zlaridan nur yog’ilib turgan bu kamtarin inson shuncha ishga qanday ulgurdi ekan, deb lol qoladi kishi. Shunda men bir haqiqatni angladim. Da’voni katta qilib yurgandan ko’ra, bir chekkada, bir stolda, o’zining salohiyati va imkoniyati doirasida ish qilgan foydaliroq va samaraliroq ekan. Umumiy din tashvishini "œchekish"dan ko’ra, diniy xizmatga xususiy hissasini qo’shish afzalroq ekan. Hamma o’z vazifasini, imkoniyatini bilsa, dinimning ravnaqi shaxsan mening harakatimga bog’liq, deb tushunsa, qanday yaxshi. Shunda umumiy manzarada ulkan xizmat yuzaga keladi, Ulug’ Mavloimiz ham shu harakat tufayli fazli va nusratini beradi, inshaolloh.
Ahmad Lutfiy afandi bir nechta kitobiga dastxat yozib Тohir aka ikkimizga taqdim etdi. O’zzbek o’quvchilariga ikki-uch og’iz xitobnoma yozib, orqamizdan jo’natishga va’da qildi.
Biz bu ajoyib inson bilan uzoq vaqt birga bo’lmadik. Safar dasturimiz nihoyatda tig’izligidan bor-yo’g’i bir soatcha suhbatlashdik. Ammo shu bir soat ham bir-birimizga mexr qo’yishimizga, qalblarimiz bir-biriga bog’lanib ketishiga, o’zaro ming yillik qadrdonlardek, aka-ukalardek bo’lib qolishimizga kifoya qilgan edi.
Quchoqlashib xayrlashar ekanman, ko’zyoshlarim yuraklarimga oqayotgandek bo’ldi.
So’ngra Bursadan chqib, Chanoqqal’a sari yo’limizda davom etdik.


Darvoqe, asarini o’iqib egasini tanishga istakning uyg’onishi insonning latif xususiyatlaridandir. Bu istakka tom ma’nosi-la quloq solinsa, bu xususiyat odamni asarlarini ko’rib, o’qib, o’rganib Egasini, Ijodkorini, Yaratuvchisini, Тarbiyachisini, Boshqarib turuvchisini tanishga, bilishga yetaklaydi. Ya’ni, bittagina kitobchani o’qib uni yozgan odamga qiziqamiz-ku, nega endi butun Koinot kitobini o’qib turib, uning Ijodkorini tanishga intilmay-miz? Zotan, ushbu kitoblardan ko’zlangan maqad ham shu — Allohimizni, payg’ambarimizni, dinimizni yaxshiroq tanitish va sevdirish edi. Menimcha, Ahmad Lutfiy Qozonchi bu ezgu niyatiga yetgan.
Go’zal ishga ozgina hissamiz qo’shilib qolgani uchun duolaringizda muallifga qo’shib bizlarni ham eslab turasizlar deb umid qilamiz.
[/b]

QADR LI O’ZBEK O’QUVCHILARIGA

Janobi Rasululloh(sollallohu alayhi va sallam)ni tanitish niyatida xozirlaganim ushbu olti jildlik kitobning o’zbek tiliga o’girilgani meni g’oyat baxtiyor qildi.
Alloh yaratgan eng qimmatli inson Udir. Har so’ziga ergashiladigan, har ishidan o’rnak olinadigan inson Udir. Ertaga Ulug’ Mavloimiz xuzurida hisob berarkanmiz, bizlarni u zot keltirgan kitobga ko’ra va u kishining sunnatlariga uyg’un tarzda qilgan amallarimiz, u inson siyratlariga muvofiq holda yashaganimiz qutqaradi. Chunki u zot bizga Alloh rozi bo’lgan dinni va yashash tarzini o’rgatgandirlar.
Insonlar orasida tanilishi eng luzumli bo’lganlar payg’ambarlardir. Payg’ambarlar orasida eng ko’p mashhur va tanilishi majburiy bo’lgani esa, bizning payg’ambarimiz Muhammad al-Amindir (s.a.v.). Ammo bizning vazifamiz faqat tanish emas, hayotimizni u kishining hayotlariga qiyoslab qusurlarimizni tuzatish, yaxshilik, to’g’rilik, go’zallik sari har kuni yana bir odim otishdir.
U zotning kechirimliliklari, sabrlari, xushko’rinishlari va odamlar bilan xushmuomalalari... bizga yangi-yangi ufqlar ochishi lozim; dushmanlari ham qusur topolmagan va "œal-Amin" (ishonchli inson) nomini bergan bu buyuk insonning fazilatlaridan bizda ham bir chimdim go’zalliklar bo’lishi kerak.
U zotni tanigandan keyin tashlanadigan ikkinchi odim boshqalarga ham tanitmakdir. Ammo bu ish g’oyat sharafli, sharaf bo’lgani qadar og’ir bir vazifadir. Chunki payg’ambarni tanitayotganida: "œMening payg’ambarim kechirimli edilar, sabrli edilar, xushmuomala edilar...» degan odamga tinglovchilar: "œU holda, domlam, o’zingiz nega kechirimli emassiz, xushmuomala emassiz?..» deb qolmasliklari kerak. "œHazrati Payg’ambar (s.a.v.) pok-pokiza edilar, pokizalikni va pokiza bo’lganlarni sevardilar», deya janobi Rasulullohni tanitishga chiqqan bir insonning kiyimi, badani va ko’ngli pokiza bo’lmasa, u inson payrambarini tanita olmaydi.
Payg’ambar (s.a.v.) janobimizni va u zot keltirgan ahkomni (xukmlarni) yaxshi o’rganishdan keladigan bir foyda shuki, Islom olamining orqada qolish sabablarini anglash yo’llari ochiladi. Chunki Ulug’ Allohning va sevgili Payg’ambarining ahkomlari ila amal qilish insonlarni va millatlarni eng to’g’ri, eng sog’lom va eng mukammal hayotda yashashga o’tkazadi. Bizning bugun dunyo xaritasida ma’lum bir mavqe egallamay turganimiz va, asosan, orqa saflardan joy olganimiz sababi Janobi Rasulullohni (s.a.v.) va u kishi keltirgan axkomni yaxshi tanimasligimiz va tanish yo’lida xarakat qilmayotganimizdir.
Uzoq yillar davomida og’ir bosqi ostida nafaqat dinni, balki o’zining menligini ham unutayozgan o’zbek xalqining yangidan uyg’onish ichida ekanini ko’rib turibmizki, bu narsa bizni baxtiyor etadi. Qolaversa, Sevgili Payg’ambarimizni ham bizning kitoblarimizdan taniyotganlari biz uchun buyuk bir saodatdir va bu saodatni dunyoning moddiy qiymatlari ila o’lchab bo’lmaydi.
O’zbekiston mening bobolarim kelgan yurtdir. Ajdodlarimiz u yerda tug’lishgan, o’sha yerda yashashgan, Onado’liga madaniyatni o’sha yoqdan keltirishgan. Ular yashagan u go’zal o’lkaga borish va ular nafas olgan havodan nafas olish xozircha bizga nasib bo’lmadi. Ammo, hech bo’lmasa, kitoblarimiz boribdi, o’qilyapti ekan, u tillarga o’girilibdi. Bu jixatdan o’zimni baxtiyor bir inson xisoblayman.
Kitobimni o’zbek tiliga o’girganlarga tashakkur etaman, o’qiganlardan duo umid qilib qolaman.


Ahmad Lutfiy QOZONCHI
(imzo)
 1997 yil 17.06.

ХOLANING KELISHI

Rasululloh(s.a.v.) janobimiz hazrati Oyishaning (r.a.) xujrasida ekanlarida bir kuni eshiklari taqilladi.
— Assalomu alaykum, kirsam maylimi?.
Ovoz ayol kishiniki edi. Тanish ovoz. Rasuli akram (s.a.v.) sevinchdan titrab ketdilar va: «Allohim, o’zingga shukr! Хola keldi!» deb yubordilar.
Хola hazrati Хadicha (r.a.) onamizning singillari edi. Ora-sira Sayyidul anbiyoni (s.a.v.) ziyorat qilib turar, suhbatlarini tinglab ketar edi. Zoti risolat (s.a.v.) har gal u kelganida mamnun bo’lar, vafoli va fidokor xotinlarining aziz xotiralari ila to’la kunlarni yodga olar edilar.
Lekin shunisini ham aytish kerakki, Хolaning kelishi tufayli paydo bo’ladigan bu o’lchovsiz mamnuniyat hazrati Oyishaga og’ir botar, yaxshigina asabiylashtirar edi.
Bu daf’a o’zini tutib turolmadi:
—   Тishlari tushgan, chakkalari tirishgan o’sha xotiningizni hech unutmaysiz-a!.. Хuddi dunyoda Хadichadan boshqa xotin yo’q!.. O’tib ketgan va uning o’rniga Alloh sizga
yanada yaxshisini bergan bo’lsa!.. — deyaverdi.
Rashk tuyg’usi suylattirayotgan bu so’zlarga javoban Rasululloh (s.a.v.):
- Yo’q, Alloh menga undan yaxshisini bermadi. Odamlar meni inkor etganida u ishondi. Odamlar meni yolg’onchi deganida meni tasdiq etgan u bo’ldi. Хalq meni maxrumiyatda goldirmoqchi bo’lganida u men uchun molini sarf qildi. Hech bir xotindan farzandim bo’lmagan holda Alloh taolo uning vositasida menga farzandlar ato etdi, — dedilar.
Rasulullohning (s.a.v.) peshonalaridagi tomir bo’rtib chiqdi. Хayajoilanayotganlaridan dalolat edi bu. Qolaversa, ovozlaridan ham hayajonlari ma’lum edi.
   Hazrati Oyisha bu xaqli so’zlarga qarshi "œYo’q, men undan yaxshiman, endi mening oldimda uning nomini tilga olmang!» deya olmasdi. Zotan, Rasulullohning (s.a.v.) uni g’oyat buyuk bir sevgi bilan sevishlarini bilardi. Ammo, yana shuni ham bilib oldiki, Janobimiz xotinlaridan birini sevarkanlar, boshkdlarining xaqqiga ham to’la rioya etar edilar.
Binobarin, hazrati Oyisha o’zi ham haqqa bo’yin egishi, Rasululloh janobimizni xursand qiladigan ishni qilishi lozim edi.
— Sizni haq din ila yuborgan Allohga qasamki, bundan buyon uni faqat yaxshilik bilan yod etaman, — dedi.
Hazrati Oyisha (r.anxo) hazrati Хadichani (r.anxo) hech ko’rmagan edi. Chunki u oxirat olamiga safar qilganidan uch yil o’tibgina Payg’ambarimizga (s.a.v.) nikohlangan. Bu kunlarda uning yetti nafar kundoshi bor, lekin eng ko’p rashk qiladigani yillarcha avval olamdan o’tib ketgan keksa xotinlari edi.
Anbiyo va rasullarning faxri Janobimiz (s.a.v.) ba’zan bir qo’yni so’yib, nimtalab, hazrati Хadichaning urtoqlariga, do’stlariga jo’natib turar, bu bilan unga bo’lgan bog’liqliklarini, muqqaddas extiromlarini davom ettirar edilar. Doim uning yaxshiligidan so’zlab yurar, "œAllohim, uni mag’firat qil, uni kechir", deb duo qilar edilar.
Bu bog’liqlik uning o’limidan keyingi shunday davom etdi, oxiratda ham davom etajakdir.
Hazrati Oyisha yosh edi, chiroyli edi. Zakiy va aqlli edi. Hech shubxasiz, yashab turgan zavjalari orasida eng sevimlisi edi. Rasulullohning (s.a.v.) uni naqadar sevishlarini o’zi ham ismi kabi bilardi. Ammo hazrati Хadicha xaqidagi yuqoridagi so’zlarini aytgan palla Janobimizni xafa qilgan, xaqsizlik etganini anglagan edi.
Hayotlarining eng achchiq eng xuzunli yillarini favqulodda fidokorlik-la, nihoyasiz bir sevgi va xurmatla
yonida kechirgan, eng ko’p siqilgan pallalarida yonboshlarida turib bergan, butun boyligini amrlariga taxsis etgan xotinlariga bevafolarcha munosabat Rasuli akramdan also kutilmaydi. Insoniyatga vafokorlikning eng go’zal namunalarini keltirgan, axdiga vafo qilmaydiganlarni munofiqlikning alomatlarini tashuvchi bir kishi sifatida tanitgan Janobimiz hazrati Хadicha haqida, "œo’lib ketdiku", degaiday ma’noda o’ylay olarmidilar?!
G’oyat siqintili kechgan o’sha kunlardan birida Jabroili Amin (a.s.) keldi. "œJannatda hazrati Хadichaga shovqin-suron eshitilmaydigan, sassiz, sokin, huzurli bir hayot suriladigan mukammal bir saroyning hozirlab qo’yilganini" bildirdi va payg’ambarlar imomi bu mujdani o’sha zaxoti yetkazdilar* (Buxoriy, 4/231). Boshqa bir kuni vahiy malagi xos o’laroq hazrati Хadichaga Allohning salomini keltirdi, o’zining nomidan ham salom tablig’ etishni Rasulullohdan (s.a.v.) so’radi.
Nabiyyi akmal (s.a.v.) o’ttiz sakkiz yillik oilaviy hayotlarining yigirma olti yilini yolg’iz hazrati Хadicha bilan kechirdilar, uning sevgisiga boshqa bir sevgini aralashtirgilari kelmadi. Holbuki, hazrati Хadicha Rasuli mujtabodan (s.a.v.) o’n besh yosh katta edi.
Oyisha onamizning bu e’tirozini va payg’ambar janobimizning unga bergan javoblarini Хola eshitdimi? Bu gap-so’zlar uning yonida kechdimi yo u ketganidan keyin bo’lib o’tdimi?.. Bu savollarning javobini bilmaymiz*. (Fatxul Boriy, 7/103)
         Bilganimiz — borliq olamining yagona va mislsiz Janobiga va u zotning sevgili xotinlariga nisbatan ko’ngillarida saqlanadigan hurmat va muxabbat javobsiz qolmasligidir, ertaga — butun xukmlar tanho va oily dargohdan chiqadigan jazo va hisob kunida "œSevganlar sevganlari bilan birga bo’ladi" degan xaqiqatdir.   
Allohim, Allohim!..

ХASТA ZIYORAТI

       Bir kuni Rasululloh (s.a.v.) yonlariga bir necha birodarlarini olib, xasta ziyoratiga bordilar.
Kasal kishi oriqlab ketgan, qushday bo’lib qolgan edi. Хastalik bir insonni shu darajada yeb bitirayotgan edi. Hol-ahvol so’rashdi. Og’ir kunlar orqada qolgan bo’lsin, dib tilak bildirishdi. So’z orasida payg’ambarlar sultoni (s.a.v.) undan:
-   O’zingga qanday duo qilib yurarding? — deb so’radilar.
- Ey Allohning payg’ambari, duolarimda: "œAllohim, menga oxiratda beradigan azobingni bu dunyoda tortir, toki u yerda azob ko’rmayin», deb niyoz qilar edim, — dedi xasta.
       Bu duo oxiratga imon kuchidan tug’ilgan edi. Mabodo biror jazo ko’rishi lozim bo’lsa, uni bir kuni mutlaqo bitadigan mana shu dunyo hayotida ko’rishni, abadiy bo’lgan oxirat hayotida esa rohat ko’rishni, baxtli bo’lishni istagan edi. Ammo bunday tushunchaga u janobi Rasulullohdan so’ramasdan, u zotning nima deyishlarini bilmasdan o’zi kelgan va xato qilgan edi. Darhaqiqat, nabiylar sarvari(s.a.v.):
 — Subhanolloh! Sen bunga bardosh bera olmaysan. "œAllohim, bizga dunyodagi yaxshiliklarni ham, oxiratdagi yaxshiliklarni ham ber va bizni jaxannam azobidan asra" (Robbana atina fiddunya xasanatan va fil axiroti xasanatan va qina azaban nar) deb duo qilsang bo’lmasmidi? — deb tanbeh berdilar.
       Saldan keyin Janobimiz (s.a.v.) va birodarlari u yerdan chiqib ketishdi. Ularni xorg’in va majolsiz ko’zlarda balqqan minnat tuyg’ulari kuzatib qoldi. Olamlarga rahmat bo’lgan zot unga Allohning rahmatini keltirgan edilar. Ulug’ Mavlo mag’firati so’ngsiz, afvi cheksiz ekanini anglatib ketdilar. O’rnidan qo’zg’alishiga ham majoli bo’lmagan bu xasta u zot chiqib ketishlari bilan «Robbana atina fiddunya...» duosi ila Mavlosiga iltijo eta boshladi.
Hadis kitoblari biz nomini bilmaydigan bu xastaning kundan-kunga sixat va ofiyat topib ketganini qayd etganlar*. (* Muslim, 4/2068.)

         Bir kuni Madinaga chinor shoxlariday bo’y-bastli, kuch-quvvatli ikki odam keldi. Har ikkisi ham soqolsiz, ammo mo’ylovlarini uzun qo’yishgan edi. Nabiyyi akram (s.a.v.) janobimiz ularga ko’zlari tushgan zaxoti:
   —    Sho’ringlar qursin, bunday qilib yuringlar deb kim sizlarga buyurdi? — deb so’radilar.
   —    Хujayinimiz buyurdi, — deb javob qilishdi musofirlar.
   —    Ammo mening Egam menga soqolimni uzun qo’yib yuborinshi, muylovimni qisqartirishimni amr qilgan.
    Musofirlar Madinadagi vaziyatni ko’zlari bilan ko’rishgach, zimmalariga yuklatilgan topshiriqni bajarish imkonsiz ekanini o’sha zaxoti anglab yetishdi. Ular Kisroning amri bilan Yaman voliyi Bozon yuborgan odamlar edi: "œBiz bu yerga payg’ambarlikni da’vo qilib chiqqan odamga nasixat etmak, tinglamasa, kallasini olib ketmak uchun kelganmiz...» deyishga o’zlarida jasorat topishmadi. Rasululloh (s.a.v.) janobimizning atroflarida parvona kabi aylanishib yurgan, xurmat va muhabbati hech qanday o’lchovlarga sig’maydigan bu kishilar ham ularga: "œHay-hay, bir narsa dermidik!.. Biz kisroga minnat burchi bo’lgan kimsalarmiz, bir emas, ming kalla fido bo’lsin...» degan javobni berishmasdi, albatta. Хozir bu taklifni aytish bilib turib jonini taxlikaga tashlashdan boshqa narsa emasdi.
     Demak, ishni olijanoblik bilan hal etishdan boshqa chora yo’q edi. Ammo, ayni choqda, kelish maqsadlarini bildirmasdan ketishni ham istashmadi. Rasululloh janobimiz ularning so’zlarini tinglab bo’lganlaridan so’ng:
   — Javobini ertaga aytaman, — dedilar.
   Musofirlarni Madinada bir kecha mexmon qilishdi.
   Ertasi kuni ertalab ularni xuzurlariga chorladilar va:
   — Bu kechaning olti soati kechib,  yettinchi soatida Kisro o’ldirildi. Uni o’g’li Sheruvayh o’ldirdi, — deb xabar berdilar.
    Elchilar dovdirab kolishdi.
    — Sen nima deyayotganingni bilasanmi? Bu xabarni voliyimizga olib borgandan ko’ra seni o’ldirish bizga osonroqdir. Bu so’zlaringni yozib voliyimizga bildirsak bo’ladimi? — deyishdi.
   — Ha. Buni mendan unga xabar beringlar va aytinglarki, mening dinim va xaqqoniyatim Kisroning hukmi borgan joylargacha, ot va tuyalar bora oladigan yerlargacha yetajakdir. Voliyingizga yana aytinglarki, agar musulmon bo’lsa, uni o’z yerida yana voliy qilib qoldiraman, qavmining podshoxi qilib qo’yaman.
     Mehmonlar izzat-ikromlar ko’rib, hadiyayu sovg’a-salomlar olib Madinani tark etishdi. Har ikkisining ham ko’ngliga bir narsa o’rnashdi: Allohning rasuli (s.a.v.) har xoli ila sevilishga va xurmat-e’tiborga loyiq bir inson ekan!

     Amir Bozon elchilarining bo’sh qo’l bilan qaytishlarini sira kutmagan edi. U ikkala odam esa, qo’llari bo’sh bo’lsa-da, ko’ngillari fath qilingan holda kelishdi. O’ligini yo tirigini keltirish vazifasi bilan ketishgan edi, endi u odamlar maqtovdan boshqa so’z so’zlashmasdi. Gap orasida Rasuli akram (s.a.v.) janobimizdan eshitgan xabarni ham yegkazishdi.
    Ahvolning muhokamasi uchun to’planganlar bir oz kutib turishga qaror qilishdi. Payg’ambar janobimiz aytgan vaqt hisobga olib qo’yildi va endi Eron tarafiga ko’z tika boshlashdi.
Oradan  hech qancha vaqt o’tmay, yangi kisrodan elchi keldi. Yangi kisro otasini xalqqa ko’rsatgan zulmi sababidan shaxsan o’zi o’ldirganini bildiribdi. Maktubda Rasulullohga (s.a.v.) qo’pol muomala qilmaslik tavsiya etilgan edi.
    Elchining xabari aniqlashtirilgan edi, kisroning o’limi Rasululloh (s.a.v.) aytgan pallaga tamoman uyg’un keldi. Kisroning o’limidan, o’ldirilgan paytidan, uni kim o’ldirganidan xabar berish bilan Janobimiz (s.a.v.) payg’ambarliklari masalasida bir qarorga kelishlari uchun mukammal sababni o’rtaga qo’ygan edilar.
      Amir Bozon haqparast odam edi. Madinaga yuborgan ikki odamini takror xuzuriga chaqirdi. Payg’ambar (s.a.v.) xaqlarida yana batafsilroq bilgilar berishni so’radi.
    — Undan viqorli, yonidagilarga undan xam ko’p hurmat ko’rgazgan kishini xali ko’rmaganmiz. O’zzini katta olishni bilmaydi, xalq orasida xalqning biri kabi yashaydi, — deyishdi.
    — Yonida qo’riqchilari bormidi?
    — Yo’q.
      Bozonga shunisiyoq yetdi. Ishni cho’zib o’tirishdan foyda yo’q edi. O’sha zahoti qarorini bildirdi: 
    — Men Islom dinini qabul qilaman, — dedi.
    — Biz ham qabul qilamiz, ey amir! — deyishdi boshqalar ham.
Тaraddudsiz berilgan bu qaror Madinaga yetkazilajak va koinot sayyidini (s.a.v.) mamnun etajak.

   Hazrati Umar (r.a.) Rasulullohning (s.a.v.) huzurlarida bir guruh mo’minlar bilan o’tirgan edi. Suhbat chog’i Rasulullohning atroflarida vizillaganga o’xshash bir ovoz eshitildi. Rasululloh jim qoldilar. Vaxiy kelayotgani anglashildi. Ba’zan vaxiy chog’i ari vizillashiga o’xshaydigan ovozning eshitilishi asxobi kiromga ma’lum edi.
   Vaxiy xolatida ekanlarida Rasuli akramni hech kim bezovta qilmadi. Bir muddat o’tganidan keyin qiblaga yo’naldilar, qo’llarini ko’tardilar:
   — Allohim, bizni ko’paytir, kamaytirma! Bizga ikromda bo’l, qiymatsiz xolga tushirma! Bizga mo’l ber, mahrum qo’yma! Bizni ustun qil, boshqalarni bizdan ustun etma! Bizni xushnud qil va bizdan rozi bo’l!
    Rasululloh (s.a.v.) duo qilarkanlar, saxobalari «Omin, omin» deya ishtirok etishardi. Duo tugagach, saxobalariga o’girildilar:
   — Menga o’n oyat indirildi. Kim bu oyatlarning xukmlarini chiroyli xolda bajarsa, jannatga kiradi, — dedilar va Mo’minlar surasining ilk o’n oyatini o’qiy boshladilar: "œDarhaqiqat, mo’minlar najot topdilar. Ular namozlarida (qo’rquv va umid bilan) bo’yin eguvchi kishilardir. Ular bexuda-foydasiz (so’z va amallar)dan yuz o’giruvchi kishilardir. Ular zakotni (ado) qilguvchi kishilardir. Ular avratlarini (xaromdan-zinodan) saqlaguvchi kishilardir. Magar o’z jufti xalollaridan va qo’llaridagi cho’rilardangina (saqlanmaydilar). Bas, ular malomat qilinmaslar. Endi kim shundan o’zgani (ya’ni, Islom shariatida xarom qilingan zino va boshqa shu kabi narsalarni) istasa, bas, ana o’shalar xaddan oshguvchilardir. Ular (ya’ni, mo’minlar) o’zlariga (ishonilgan) omonatlarga va (o’zgalarga) bergan axdu paymonlariga rioya qilguvchi kishilardir. Ular (barcha) namozlarini (vaqtida ado etib, qazo bulishidan) saqlaguvchi kishilardir. Ana o’shalar Firdavs (jannatiga) merosxo’r bulguvchi vorislardir. Ular usha yerda mangu qolurlar»*.(Termiziy 5/326)

  Uhud urushi ancha-muncha oilani parishon etgan edi. Bir vaqtlar yuzlari shod-xurramlik ila charaqlagan bolalar endi yetim, xotinlar tul... Endigina xayotining bahorini yashayotgan Хansa xam Uhud jangi tul qoldirgan mahzun ayollardan biridir.
  Yaqinda turmushga chiqqan Хansa eri Uvaysning ortidan bir muddat ko’zyoshi to’kdi. Eri o’lgan har xotin kabi u ham to’rt oyu o’n kun mobaynida erga chiqishni hayoliga ham kelirmasdan, bezanmasdan kunlarni kechirdi.
  Orqama-orqa kelayotgan kunlar va kechalar uning ichlarini parchalagan qayg’uni oz-ozdan aritib ketaverdi. Oradan oylar kechdi. Uhud jangidan keyin Хandaq g’azoti bo’lib o’tdi. So’ngra yana xaftalar oylarga ulandi. Хansa yana avvalgi Хansaga aylandi. Faqat bir zamonlar g’am-alamdan tars yorilay degan qalbida shahid eriga oid xotira qolgan edi.
          Ikkinchi marta uylanish yo erga tegish hech kimga ayb emasdi. Atrofda ikkinchi, xatto uchinchi bor oila qurgan erkak va xotinlar bor edi. Payg’ambar (s.a.v.) xotinlaridan Ummu Salama, Zaynab, Хafsa, Juvayriya onalarimizning bu turmushlari ikkinchi turmush edi. Bu yoshda ayol to hayot oxirigacha tul qolishi to’g’ri emas. Хansa ham ichida shunday orzu his etardi. Тakror erga chiqishi, takror oila qurishi lozim. Ammo bu degani «Kim bo’lsa ham turmushga chiqaman» degani emas. Amakisining o’g’li Abu Lubobaga nisbatan ichida bir sevgi kurtak yoya boshladi.
      Bir oqshom otasi Hizom g’alati bir xabar olib keldi.
—    Seni turmushga beryapmiz, qizim, — dedi.
—    Kimga beryapsiz meni, otajon? — deb so’radi Хansa. Otasiga maroqli nigoh soldi, ammo javobni eshitib, ko’zlariga totsiz bir ifoda indi.
—    Nima gap? Хursand emasmisan, qizim?
—    Ha, xursand emasman... Yanayam ochiqroq aytsam, men u odamga tegmayman,
—    Lekin men seni nikohlab qo’ydim-ku.
—    Nikohlangan bo’lsam ham, tegmayman. Hech bo’lmasa, bir marta men bilan maslaxatlashishingiz kerak edi. Siz, qizimni berdim, deyish bilan ishingizni bitirasiz. Holbuki, men u odam bilan bir umr birga yashashim kerak.
Ota bilan qiz o’rtasida tushunmovchilik shu tariqa boshlandi. Kunlar og’ir kecha boshladi. Ota qizidan fidokorlik kutdi, qiz otasidan tushunishni. Ammo o’tayotgan kunlar ikkala tarafni ham yumshatmadi. Ustiga ustak, bu voqyea Хansaning qalbida nish urgan sevgini yanada orttirdi.
  Nihoyat, bir kuni Хansa o’rnidan shart turdi. Ro’molini oldi, o’randi va to’ppa-to’g’ri masjidga qarab yurdi. Umr bo’yi huzursiz yashashdan ko’ra, payg’ambarlar sayyidiga dardini anglatishga, u kishining tavsiyasiga binoan harakat qilishga qaror berdi. Unga bundan boshqa chiqar yo’l yo’q edi.
  Rasululloh janobimizning xuzurlariga bordi, o’zini tanitdi. Uhud jangi tul qoldirgan xotinlardan biriman, yo Allohning payg’ambari, deganidan keyin:
—    Otam meni men xohlamagan bir kishiga zo’rlik bilan nikohlayapti, holbuki, amakimning o’g’li menga undan sevimlidir, — dedi.
  Saldan keyin bu baxtli xujradan qalbi qush kabi yengillashib chiqdi. Kelayotganida ko’nglini to’ldirgan darddan, andishadan, xayajondan asar ham qolmagan edi ichida. Endi ko’ngli boshi-adori yo’q bir baxtiyorlik dengizida suzayotgan kabi edi.
Hizom qizi keltirgan xabarni boshi egik holda eshitdi. O’rnidan sapchib turib, «Men hech kimga quloq solmayman, so’zim so’zdir!» deya olmasdi, albatta. Bir mo’min sifatida bunday yo’lga kirishi mumkin emasdi. Sekin turdi. Rasuli mukarram (s.a.v.) yonlariga bordi. Qizidan eshitganlarini gapirib berdi. Хozirga qadar o’rtada kechgan gap-so’zu voqealarni tilga oldi. Imomul anbiyo (s.a.v.) masalani uzil-kesil hal qildilar.
— Ularni zo’rlamanglar!
Hizomga qiladigan boshqa ish, tutadigan boshqa yo’l qolmagan edi. Shu qadarki, endi hech kim uni so’zidan qaytganlikda ayblay olmasdi.
Oradan hech qancha vaqt o’tmaydi va Хansa orzuiga uyg’un o’laroq. Abu Lubobaga nikoh qilinadi*. (1 Buxoriy, 6/135. «Fatxul Boriy», 9/168)