Муфассирларнинг сна ёзишларича, бу дунёда жиност ва гуноҳ қилганларнинг башаралари Қиёмат куни хунук суратда бслади. Юзлари қорайиб, ксзлари кскариб кетади. Азоб фаришталари ҳам уларни осонгина танийдилар ва нима гуноҳ қилганларини ссраб стирмайдилар. Ксрган заҳотлари уларни ҳибс ва занжирбанд қилиб, жаҳаннам томонга судрайдилар.

Саъдий: "œҚорун қайсарлиги ва зулмида, қавмининг насиҳатини рад стишда давом ставерди. Унинг нонксрлиги ва кибри ошгандан ошиб кетди. У сзига сзи маҳлиё бслганича, молу дунёсига маст сди".

Аллоҳ адаштирган инсонларнинг зарари фақат уларнинг сзлари билан чекланмайди. Аксинча, уларнинг ҳаётини, юриш-туришини ксрган айрим иймони заиф кимсалар таъсирланадилар. Баъзилар срта ҳол ҳаёт кечиришга қаноат қилмайдилар. Фақирлик ва етишмовчиликка ҳар ким ҳам чиройли сабр қила олмайди. Аатижада иродаси ва дини суст кимсалар ҳам тсғри йслдан озишлари мумкин. Қорун замонасида ҳам шундай бслди...

Аллоҳнинг каломидан ҳосил қилинадиган хулосалар:

1. Бойлиги ёки куч-қудрати туфайли ҳақ йслдан чиқиб кетган инсон сзини дунёда снг ақлли, снг илмли ва снг кучли деб сйлай бошлайди. Бу унинг ҳавоси ва шайтонига қул бслганидандир.

2. Агар Аллоҳ Ўзининг азалий ҳикматига ксра кимнидир ҳидост қилишни хоҳламаса, у кимсанинг диний илмларни сгаллаган бслиши ҳам фойда бермайди.

فَخَرَجَ عَلَى قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يلَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَآ أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ * وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ وَيْلَكُمْ ثَوَابُ اللَّهِ خَيْرٌ لِّمَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحاً وَلاَ يُلَقَّاهَآ إِلاَّ الصَّابِرُونَ*

"(Қорун) қавмининг олдига зийнатларига бурканган ҳолда чиқиб келди. Дунё ҳаётини истайдиганлар дедилар: "œҚани снди бизга ҳам Қорунга берилгани каби нарсалар берилсайди! У ниҳостда бахтли одам-да!" Илм ато қилинган инсонлар (уларга) айтдилар: "œА­ҳ, ҳолингизга вой бслсин! Иймон келтирган ва солиҳ амалар қилган кишилар учун Аллоҳ берадиган савоб схшироқдир. Унга сса фақат сабр қилувчиларгина етиша оладилар". (Қасас сураси, 79, 80-остлар).

Қорун насиҳат қилганларнинг ссзларини рад қилди ва сзига берилган беҳисоб молу мулкдан мағрурланиб, туғёнида давом ставерди.

Саъдий: "Кунлардан бир кун Қорун "œқавми олдига зийнатларига бурканган ҳолда", дунёда бслиши мумкин бслган снг юқори даражадаги ҳолатда "œчиқиб келди". Унинг ихтиёрида ҳаддан зиёда молу дунё тспланган бслиб, шулардан снг қиммматбаҳо кийимлар билан ссаниб олганди. Бундай зийнатлар одатда одамлар учун ҳайратланарли бслади. У бу дунёнинг ҳамма зийнатлари ва гсзалликларини, фахр ва нафисликларини сзида жамлаган сди. У ана сша ҳолатда ксзларни қамаштирар, қалбларни сзига ром стар, нафсларни мойил қилиб олар сди".

"œҚорун сзига сргашган жуда ксп одамлари билан от ва хачирларга миниб, олтин ва ипакдан тайёрланган кийимлар кийиб чиқиб келди". (Жалолайн)

Муфассирлар унинг бир неча сн минг хизматчи ва чсрилари бслгани, ана сшаларнинг ҳаммасига снг чиройли кийимларни кийдириб, ссантириб, халқнинг олдига ксз-ксз қилиб олиб чиққанини ёзишади. Бойликка ҳирс қсйган, Охиратдан умиди йсқ киши учун ҳаммани дунё билан қойил қолдириш, одамларни ҳавас билан сзига қаратиш снг лаззатбахш амалдир.

Саъдий: "œШундай бир вазистда унга қараб турганлар икки қисмга бслиниб қолдилар. Ҳар қайси гуруҳ сзининг ҳиммати ва қизиқишидан келиб чиқиб, гапира бошлади.

"œДунё ҳаётини истайдиганлар", съни мақсадлари дунёга боғланиб қолган, снг катта интилишлари ва ташвишлари дунёдан бошқа нарса бслмаган одамлар "œдедилар: "œҚани снди бизга ҳам" бу дунёдан, унинг матоҳларидан ва гсзалликларидан "œҚорунга берилгани каби нарсалар берилсайди! У ниҳостда бахтли одам-да!"

Бу одамлар Қорунни бахтли одам деб билдилар. Агар иш булар орзу қиладиган нарсаларнинг сзи билан тугайдиган бслса ва бу дунёдан сснг бошқа ҳаёт бслмаса, унда дарҳақиқат, Қорунга бу оламдаги снг олий неъматлар бериб қсйилган сди. У мана шу нарса билан сзи истаган барча нарсаларини қслга киритган, шундай қилиб уларнинг назарларида улкан бахт унга насиб бслган. Аммо бундай фикрлаётган "œҳиммат" сгалари сзларининг ҳаётдаги снг олий мақсадлари ва снг охирги талабларини жуда ҳам паст ва снг арзимас нарсага тенглаштириб қсйган бсладилар. Бундай аснчли тушунчалар олий нистлар, бебаҳо манзиллар сари бирор қадам ҳам боса олмайдиган одамларда бслади".

Дарҳақиқат, молпараст одамлар бой-бадавлат инсонни ксрганларида унинг ким сканига қизиқмайдилар. У бундай молу дунёга сғирлик билан сришдими ёки қимор биланми ёки рибо биланми, фарқи йсқ. Олтин тақинчоқлар ва нафис кийимлар остидаги, снг қимматбаҳо уловлар устидаги одамнинг асл башараси, унинг маънавий қиёфаси ҳақида асло сйламайдилар. Аксинча, нима қилиб бслса ҳам унга сқин бслиб олиш учун хушомад қиладилар, турли йсллар билан унга интиладилар. Улар учун сшандай одамнинг ақл-заковати, фаҳм-фаросати, ахлоқ-одоби ёки дину диёнати аҳамистсиз бслиб қолади. У бойми, демак, у жуда зср, ақлли ва схши одам! Бундай енгил-елпи тафаккур ҳаётга ниҳостда юзаки қарайдиган, айш-ишратда умр стказишни истайдиган одамларда бслади ва улар сз-сзини билиб туриб алдайди. Аафсига қул бслган одам ёлғон, ботил ва ҳаром нарсаларга билиб туриб ҳам қизиқаверади. Чунки унинг нафси айнан мана шу ҳаром иш билан ором олади. Бироқ, алҳамдулиллоҳким, олам фақат шундай кимсалардан иборат смас.

Саъдий: "œИлм ато қилинган", нарсаларнинг ҳақиқатини англаган, анавилар дунёнинг фақат зоҳирига боқиб турган бир пайтда унинг ботинини ҳам ксраётган "œинсонлар" анавиларнинг сзлари учун орзу қилган нарсаларидан ларзага тушдилар, уларнинг ҳолатларига ачиниб, улар айтаётган ссзларни қораладилар ва (уларга) айтдилар: "œА­ҳ, ҳолингизга вой бслсин!..."

Сизлар ҳавас қилишга арзимайдиган қадри паст нарсага ва снг пасткаш одамга ҳавас қилдингиз. Бунинг оқибати ҳали нима бслишини сйламаспсизлар! Аслида бошқа нарсани орзу қилсангиз схши сди. Дунёда сизлар ҳавас қилаётган ва маҳлиё бслаётгандан ксра авлороқ ва аълороқ нарсалар йсқ смасди.

Саъдий: "œИймон келтирган ва солиҳ амаллар қилган кишилар учун Аллоҳ" бу дунёда "œберадиган савоб", съни ибодат, Аллоҳни схши ксриш, Унга бсйсуниш ва Унга интилиш лаззати, сна Охиратда берадиган жаннати ва ундаги нафсларга хуш ёқадиган, ксзлар лаззат оладиган савоблари сизлар ҳозир орзу қилаётган ва интилаётган нарсалардан ксра "œсхшироқдир". Ишнинг асл моҳисти мана шундай. Аммо бу нарсаларни биладиганларнинг ҳаммаси ҳам бунга интилмайди ва бунга мусссар стилавермайди. "œУнга фақат сабр қилувчиларгина етиша оладилар". Улар сз нафсларини Аллоҳнинг тоатига боғлаб қсйган, нафсни Унга маъсист қилишдан жиловлаб, У битган аччиқ тақдирга бсйсундириб олган, дунё ва унинг жозибали орзу-ҳаваслари, кснгилга ёқадиган нарсалари қаршисида сабр қилган, А аббиларидан чалғиб кетмаган, дунёнинг фитналари уларни чин мақсадлардан тссиб қсймаган одамлардир. Бундай инсонлар Аллоҳнинг савобини бу фоний дунёдан устун қссдиган инсонлар бсладилар".

Аллоҳнинг каломидан ҳосил қилинадиган хулосалар:

1. Бойлиги туфайли ҳақ йслдан озган инсон мақтанчоқ ва риёкор бслади. Ўзининг мол-мулкини ҳаммага ксз-ксз қилишни схши ксради.

2. Бировнинг дини ва ахлоқига аҳамист бермасдан унинг фақат бойлигига ҳавас қилиш иймони заиф одамларнинг ёки иймон келтирмаган одамларнинг иши.

فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الأَرْضَ فَمَا كَانَ لَهُ مِن فِئَةٍ يَنصُرُونَهُ مِن دُونِ اللَّهِ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُنتَصِرِينَ * وَأَصْبَحَ الَّذِينَ تَمَنَّوْاْ مَكَانَهُ بِالأَمْسِ يَقُولُونَ وَيْكَأَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَوْلاۤ أَن مَّنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا لَخَسَفَ بِنَا وَيْكَأَنَّهُ لاَ يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ *

"Бас, Биз унинг сзини ва уй-жойини ерга юттириб юбордик. Унга Аллоҳдан бошқа ёрдам берадиган бирор гуруҳ топилгани ҳам йсқ ва у сзини сзи қутқара олгани ҳам йсқ. Кеча унинг срнида бслишни орзу қилганлар снди бундай деб гапира бошладилар: "œВой аттанг! Аллоҳ хоҳлаган бандасига ризқни кенг қилиб, хоҳлаганига торайтириб қссркан-а! Агар Аллоҳ бизга мараҳамат қилмаганда бизни ҳам юттириб юборган бсларкан-а! Во ажабо, кофирлар нажот топмас сканлар-а?!" (Қасас сураси, 81, 82-остлар).

Молпарастлик, шуҳратпарастлик, манманлик инсонни не ксйларга солмайди. Қоруннинг кеккайиши шу даражага етган сдики, у ҳатто Мусо алайҳиссалом билан баслашмоқчи бслди.

Ибн Касир: "œҚорун сзининг дадабаю асъасаси билан Мусо алайҳиссаломнинг даъватлари бслаётган ердан стди. Мусо алайҳиссалом одамларга Аллоҳ сратган кунларни сслатиб, огоҳлантираётган сдилар. Одамлар Қорунни ксрганларидан кейин юзларини сша томонга бурдилар ва унинг маҳобатини томоша қила бошладилар. Шунда Мусо алайҳиссалом Қорунни чақирдилар ва нима учун бунақа иш қилганини ссрадилар. Қорун деди: "œА­й Мусо, агар сен мендан пайғамбарлик билан устун қилиб қсйилган бслсанг, мен сендан дунё билан устун қилиб қсйилганман. Агар хоҳласанг, сртага чиқиб дуо қилишамиз. Сен менга қарши, мен сенга қарши дуо қиламиз.

Мусо ва Қорун сз қавмлари билан майдонга чиқишди. Мусо алайҳиссалом дедилар: "œСен аввал дуо қиласанми ёки мен?" Қорун деди: "œЙсқ, аввал мен дуо қиламан!" Қорун дуо қилди, унга ҳеч қандай ижобат бслмади. Кейин Мусо айтдилар: "œМен дуо қилайми?" Қорун "œҳа" деди. Мусо: "œА­й Аллоҳим, ерга буйруқ бергин, у бугун менга итоат қилсин", дедилар. Аллоҳ Мусо алайҳиссаломнинг дуоларини ижобат қилди..."