ТУА ЛИ МАСАЛАЛАА 

Савол: Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳ тус ва молни болалари закоти ҳақида нима дейдилар?

Жавоб: У киши тусни онасидан ажраган боласи, қсйни сутидан чиққан боласи ва молни сутдан чиққан болаларига закот йсқ деб айтадилар. Ва имом Муҳаммад ҳам шундай дейдилар. Магар катталари билан аралаш бслса закот берилади. Имом Абу Юсуф айтдилар, шулардан битта закот берилади.

Савол: Закот олувчи закотни тслаш учун берса ҳайвонлар ичида закотга лойиғи топилмаса қандай қилади?

Жавоб: Ластроғини олади ва қсшимча пул олади ёки схшироғини олади ва сртачага тенглаштириб пул қайтиб беради.

Савол: Закотчи пастини оладими ёки схшисини танлаб оладими?

Жавоб: Яхшисини ҳам олмайди ёмонини ҳам балки сртачасини олади.

ФОЙДА

Тусни закотида сркак тус масалан икки сшар мумкин смас магар урғочи тусни баҳоси билан мумкин. Мол билан қсйда вожиб бслган нарҳ билан урғочи ёки сркакни бериш мумкин.

Савол: Аисоб боқий турса, нисобдан зиёдаси нобуд бслса мавжуд бслган нисобга закот вожибми, боқий қолганига ёки ҳалок бслганига молдан чиқариб юбориладими?

Жавоб: Аслида имом Абу Ҳанифа билан Абу Юсуф қавлларида закот нисобга фарз, зиёдага смас. Агар зиёдаси ҳалок бслса нисоб боқий бслса, Ҳамма вожиб боқий туради ҳар иккала имом қавлларида. Имом Муҳаммад билан имом Зуфар вожиб бслган закот ҳалок бслганини ҳисобича закотдан соқит бслади.

Савол: Хилофни натижаси равшан бслмади бу қиска гап билан кенгайтириб беринг?

Жа воб: Бунга бир мисол айтамиз диққат қилинг дилингиз ва фикрингиз билан тсла диққат қилинг. Бир одамни 9 та тусси бор, бир йил стди кейин ундан 4 таси ҳалок бслди. Қолганига 1 та қсй ҳам чунончи 5 тадан ошмаган ҳолдаги каби, ҳалок бслганини зиёдага чиқариб юборилади. Закот вожиб бслмас сди унга то 10 тага етмагунча. Бу имом Абу Ҳанифа билан имом Абу Юсуф раҳматуллоҳи алайҳ қовлларида. Имом Муҳаммад ва имом Зуфар раҳматуллоҳи алайҳимо наздиларида, бунга вожиб бслди бир қсйни 8 дан 9 ҳиссаси адо қилмоқлик. Ҳар иккала имом тақсим қилдилар вожиб бслган закотни 9 та тусга, ҳалок бслганини сарф қилдилар ҳамма молга вожибни туширдилар ҳаммасидан ҳалок бслганин ҳисобича.

Иккинчи мисол: Бир одамни 80 та қсйи бор сди. Бир йил стгандан сснг 40 таси нобуд бслди. Бу одамга бир қсй вожиб имом Абу Ҳанифа ва имом Абу Юсуф қавлларида. Аллоҳ буларни раҳмат қилсун. Имом Муҳаммад билан имом Зуфарда сса сримта қсй. Агар 60 та ҳалок бслса, шайхайн назлларида сримта қсй ва кейинги иккиталарини қавлида бир қсйни тсртдан бири вожиб бслади.

А­кин ва мевалар закоти

Савол: А­кин ва меваларга ҳам закот борми?

Жавоб: Ҳа уларга закот бор. Ҳосилни сндан бирини ёки йигирмадан бирини чиқаради. Суғорилган сувни ихтилофига қараб.

Савол: Бунда нисоб борми?

Жавоб: Имом Абу Ҳанифада нисоб йсқ, ҳар бир нарса уни ер чиқарган бслса оз ёки ксп закот вожиб бслади. Магар стин , қамиш ва хашакка закот йсқ .У кишини қовлларида. Ва имом Муҳаммад билан имом Абу Юсуф айтдилар ердан чиққан нарсага закот вожиб бслмайди, магар уни меваси боқий турадиган бслса ва уни миқдори беш васоққа етса. Кск нарса полиз маҳсулоти учун 6у икки имомда закот йсқ.

Савол: Васақ нима?

Жавоб: У мадина аҳлини слчови, у 60 соъни сзига сиғдиради.

Савол: Ушр ёки уни срми вожиб бслиши қандай?

Жавоб: Оқин сув ёки ёмғир суви билан суғорилган унга сндан бир чархпалак катта челак ва хскиз билан қудуқдан сув олиб суғорилса ушрни срми вожиб бслади, икки қавлда.

Савол: Агар ҳосил слчови билан слчанмайдиган бслса, заъфарон ва пахтага схшаш закот вожиб бслишида икки Имомни гаплари қандай?

Жавоб: Айтдилар имом Абу Юсуф агар сша пахтани қиймати беш васақ мевани паст нархига тенг келса ушр вожиб. Айтдилар имом Муҳаммад ердан чиққан ҳосил беш манга етса сз навидан слчанадиган олий нарҳ билан, ушр вожиб бслади. Бас пахтада сътибор қилинди, беш кстариши ва заъфаронда беш батмонни.

Савол: Асалга ушр вожибми?

Жавоб: Агар асални ушр ердан олинса имом Абу Ҳанифа назлиларида ушр вожиб бслади, хоҳ ксп бслсин, хоҳ оз. Имом Абу Юсуф айтдилар ҳеч нарса вожиб бслмайди то сн челакка етмагунча. Имом Муҳаммад айтдилар ушр вожиб беш фараққа етса.

Савол: Фарақни миқдори қанча?

Жавоб: Ироқий ҳисоб билан 36 ратлдур.

Савол: Харож олинадиган ердан чиққан ҳосилга ушр вожибми?

Жавоб: Ушр вожиб змас. Харож кифос қилади.

Савол: Ушр беришда қилинган ҳаражатларни чиқариб кейин ҳисоб қилинадими, ишчи ҳақи, молларни боқиш каби?

Жавоб: Ҳаражатлар чиқариб юборилмайди, балки барча ҳосилни, сндан бири ёки йигирмадан бири берилади.

Закотни бериладиган жойлари

Савол: Закотни бериладиган жойларини баён қилинг?

Жавоб: Аллоҳ таъоло закотни бериладиган сринларини сзининг китоби асосида баён қилган.

Айтди: (Албатта садақотлар фақирларники, мискинларники, закот ҳизматчиларники, муаллафатулқулуб қулларники, қарздорларники, Аллоҳ йслида юрганларники ва мусофирларники).

Шу саккиз синф:

1. Фақир
2. Мискин
3. Закотчилар
4. Муалллафатул қулуб
5. Қул
6. Қарздор
7. Худо йслида
8. Мусофир

Савол: Фақир кимдур?

Жавоб: У бир одам моли бор нисобга етмайди.

Савол: Мискин ким?

Жавоб: Унинг ҳеч нимаси йсқ.

Савол: Закотчилар ким?

Жавоб: Лодшолик томонидан мусулмонларни закотини йиғиштириб келиш учун таъйин қилинган кишилар. Улар бу иш учун вақт сарф қиладилар. Лодшолик уларни бу ҳизматларига сраша тспланган молдан ҳақ беради.

Савол: Қулларни маъноси нима?

Жавоб: Озод бслиш учун ҳаракат қилаётган қуллар (мукотаблар) уларга шу пулдан ёрдам берилади.

Савол: Қарздор ким?

Жавоб: Ўз зиммасидаги қарзни узишга қодир бслмаганлар.

Савол: Худо йслида маъноси нима?

Жавоб: Улар ғазот қилувчилар. Худо йслида уруш учун чиқиб, жамоаларидан ажраб нафақага муҳтож бслганлар.

Савол: Мусофир ким?

Жавоб: У сафардаги одам сзи билан моли йск; гарчи сз шаҳрида бой бслса ҳам.

Савол: Муаллафатул қулублар ким?

Жавоб: Улар шундай одамларки пайғамбар алайҳис салом уларга закотни молидан берар сдилар. Уларни қалбларини исломга мойил қилиб динга киргизмоғлик учун. Улар баъзи қабилаларни бошлиқлари бслишган. Улар мусулмон бслса қавмларини ҳам мусулмон бслиши умид қилинган. Қачонки Аллоҳ таъоло исломни азиз қилди ва улардан аҳли исломни беҳожат қилди, уларга садоқат бериш тсхтади. Закотни уларга сарф қилинмайди. Лайғамбаримизни асрларидан сснг бу иш тсхтади.

Савол: Етти синф қолди уларга закот бериш жоиз. Закот бергувчи одам шу етти синфни ҳаммасига бслиб берадими ёки баъзисига берса ҳам адо топадими?

Жавоб: Закот бергувчи учун жоиздур, бир синфга битта ёки кспроққа ёки икки синфга ёки ошуғроққа бериши мумкин.

Савол: Фақир ёки мискин кофирга берса бсладими?

Жавоб: Ислом миллатидан ташқари кишига закотни бериш жоиз смас, у зиммий бслсин ё бошқа.

Савол: Закот молидан сликка кафан олса ё масжид мадраса қурса ё ксприк солса бсладими ёки одамлар учун йсл қурса жоизми?

Жавоб: Бу ишлар закот молидан мумкин смас. Агар закотни шуларга сарф қилинса закот берган одамлар иккинчи марта адо қилишлари керак бслади. Бунда асл закотни топмоғи учун, закотни олишга ҳақли киши қсли билан олиши керак. Ўликни кафанлаш, масжид қуриш бу ишга кирмайди.

Савол: Закот молини мадрасани мутаваллисига берса ҳукми нима?

Жавоб: Мадрасани бошлиғига берса ва талабалардан камбағалларига сарф қилишга вакил қилса жоъиз, лекин мутавалли қсли билан олиши шарт ҳамма талабага овқат учун, мадраса биноси учун, мударрислар учун ёки ойлик қилиб берилмайди.