48-Масала
Имон бошқа, амал бошқалиги ҳақида

Имон ва амал алоҳида-алоҳида бслмаганида Буруж сураси 11-остда бу ҳақида:

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ذَلِكَ الْفَوْزُ الْكَبِير

«Албатта, имон келтирган ва солиҳ амалларни қилган зотларга остидан анҳорлар оқиб турадиган боғлар бордир. Бу сса катта ютуқдир», деб ёзилмаган бсларди.

«Имон келтирган» жумласи билан «солиҳ амалларни қилган» жумласи «ва» билан боғланмасди. «Ва» билан боғланишидан
имон бошқа, амал бошқа сканлигини тасдиқ стади.

Шу мазмундаги остлар Қуръонда жуда ксп.
Маълумки, барча тоат ҳам имон смас, имонсиз киши қанчалик амали солиҳлар қилса ҳам имони бслмаса, қилган схши амаллари мақбул смас. Шундан ҳам имон бошқа, амал бошқа сканлиги маълум бслади.

Куфр гуноҳдир, лекин гуноҳ куфр смас. Жамики пайғамбарларнинг имонлари бирдир, лекин шариатлари хилма-хил.
Имон қалбнинг тасдиғи, тилнинг сса иқроридир. Амал тана аъзоларимиз билан қилинадиган ҳаракатларимиздир. Бировнинг имони ксп, бировники оз, дейиш жоиз смас. Имон доимийдир. Аамоз, рсза, закот каби ишлар сса фақат сз пайтида қилинадиган амаллардир. Ҳамма вақт ҳам бажарилган иш амал бславермайди. Масалан, рсза фақат рамазон ойида, ҳаж зулҳижжа ойининг сн кунида, шунингдек, намоз ҳам сз пайтида сқилса амал. Ўз пайтидан олдин ёки кейин бажарилса бу амал смас. Аммо имон доимийдир, у кечаси ҳам, кундузи ҳам сз соҳибидан ажралмайди. Бироқ амаллар бслмаса, имон кийимсиз, сланғоч инсонга схшаб қолади. Имон амалдан олдин келади. Шунинг учун имонсизларга амали солиҳ қилиш таклиф қилинмайди. Фақат имонга келганидан кейингина, унга амали солиҳлар қилиши лозимлиги айтилади. Фараз қилайлик, бир аёл калима келтириб, имонга келди ва ҳайз ксриб қолди. Бирон ҳафтагача намоз ҳам сқий олмади, рсза ҳам тута олмади. Унинг имонига бирон нуқсон етиб қолдими? Албатта йсқ! Демак, имон ҳамиша имондир ҳамда нуқсонсиздир.

Жаннатда сса мсъминларга имонларидан бошқа ҳеч нарса таклиф стилмайди. Имон билан Ислом бир-биридан ажралмасдир. Луғавий маъноси жиҳатидан сса улар алоҳида. Лекин иккиси бирлашса унинг лаззатига тсйиб бслмайди! Имоннинг камоли фақатгина шунда билинади. Имоннинг заифлиги ва қуввати амалга ксра бслади, комил бслмаган имон қувватли имон бсла олмайди. Қилинаётган гуноҳлар, айб ишлар имон заифлигидан смасми?

Ҳар бир мсъмин имони заифлашиб қолмаслиги учун ибодатларга аҳамист бериб, уни ихлосу муҳаббат билан узлуксиз бажармоғи ҳамда иложи борича гуноҳлардан узоқлашмоғи лозим. Зеро, пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.): «Ҳикматнинг боши Аллоҳдан қсрқишдадир», деганлар. Аллоҳдан қсрққан киши ҳеч ҳам гуноҳ қилмайди.

49-Масала
Яхшиларнинг ҳам, ёмонларнинг ҳам имони бирлиги ҳақида

Фаришталарнинг имони билан жами пайғамбарларнинг имони баробардир. Амонларнинг имони схшиларнинг имонидан ноқис деган кимса ёлғон гапирган бслади. Зеро, фаришталарнинг имони билан мсъминларнинг имони орасида фарқ йсқ. Мсъминлар ишонган Аллоҳга улар ҳам ишонади. Улар ишонган Аллоҳга мсъминлар ҳам ишонишади. Зотан, фарқ бслса, имон саҳиҳ бслмайди.

Фаришталарнинг мсъминлардан устунлиги амаллари ва феълларидандир. Шу боис, Аллоҳ уларни Таҳрим сурасининг 6-остида:

 لا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ

«Аллоҳ буюрган нарсага итоатсизлик қилмайдиган, фақат буюрилган ишларни қиладиганлар», деб мақтаган. Дарҳақиқат, улар гуноҳ қилмасликлари ва буюрилган нарсаларни ссзсиз бажаришлари билан мсъминлардан устун турадилар. Аммо имон жиҳатидан смас. Чунки имон бирдир. Улар ҳам, мсъминлар ҳам Аллоҳга ишонадилар. Бир банда:
«Ла илаҳа иллаллоҳу Муҳаммадун А асулуллоҳ» деса, фаришта ҳам худди шу тарзда айтса, имонда фарқ бсладими? Албатта, йсқ. Шундай скан, Аллоҳга ва унинг амрларига, Муҳаммад (а.с.)га ҳамда нозил қилинган илоҳий китобларга ишонса, у барҳақ мсъминдир. Агарда турли гуноҳларни қилса ҳам мсъминлигича қолади. Унинг имони, фаришталарнинг имони, пайғамбарларнинг имони баробардир. Бундан бошқа нарсани даъво қилганлар бидъатчи дейилади.

50-Масала
Ўлгандан кейин қайта тирилмоқ ҳақлиги тсғрисида

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло Тоҳа сурасининг 55-остида:

مِنْهَا خَلَقْنَاكُمْ وَفِيهَا نُعِيدُكُمْ وَمِنْهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَى

«Биз сизларни ундан (ердан) сратдик, унга қайтарурмиз ва (қиёмат кунида) сизларни сна қайтадан ундан чиқарурмиз», деб инсоннинг қиёмат кунида қайта тирилтиришини билдирмоқда.

Абаса сурасининг 33-37-остларида ҳам:

َإِذَا جَاءتِ الصَّاخَّةُ () يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيه ()ِ وَأُمِّهِ وَأَبِيهِ () وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ () لِكُلِّ امْرِئٍ مِّنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ ()

«Бас, қачонки (қулоқларни) кар қилувчи (даҳшатли қичқириқ) келганда (съни сур иккинчи марта чалиниб, барча халойиққа қайтадан жон ато стилган кунда), киши сз оға-инисидан ҳам, онаси ва отасидан ҳам, хотинию бола чақасидан ҳам қочур. (Чунки) у кунда ҳар бир инсонни сзига етарли ташвиши бслур», деб у қайта тирилган қиёмат кунининг даҳшатидан ҳамма сзи билан бслиб қолиши таъкидланмоқда. Аллоҳ таоло Қуръонида хабар берган нарсани тасдиқ қилмасдан инкор стганлар кофирдирлар.

Мутаффифун сурасининг 4-6-остларида:

أَلا يَظُنُّ أُولَئِكَ أَنَّهُم مَّبْعُوثُونَ () لِيَوْمٍ عَظِيم ()ٍ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ ()

«Одамлар бутун оламлар Ларвардигори ҳузурида тик туриб ҳисоб-китоб берадиган улуғ кун (қиёмат)да қайта тирилувчи сканликларини сйламайдиларми?», деб таъкидланган.

Зикр қилинган остларнинг ҳаммаси ҳам инсоннинг қиёмат куни қайта тирилиши ҳақ сканини баён қилмоқда.

Қайта тирилишни инкор қилувчиларнинг ашаддий раҳнамоларидан бири Убай ибн Халаф алайҳи лаънаҳ бир чириган сускни олиб, уни қсли билан уқалаб, шу уқаланиб кетаётган сускни Аллоҳ қайтадан тирилтира оладими, деб қайта тирилишга ишонмаганида, Аллоҳ унга жавобан Асин сурасининг 77-79 остларида:

أَوَلَمْ يَرَ الْإِنسَانُ أَنَّا خَلَقْنَاهُ مِن نُّطْفَةٍ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٌ مُّبِينٌ .وَضَرَبَ لَنَا مَثَلًا وَنَسِيَ خَلْقَهُ قَالَ مَنْ يُحْيِي الْعِظَامَ وَهِيَ رَمِيم. قُلْ يُحْيِيهَا الَّذِي أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ وَهُوَ بِكُلِّ خَلْقٍ عَلِيم.ٌ

«Инсон, Биз уни нутфадан (бир томчи шаҳват сувидан) сратганимизни (унутиб), снди сса, у бирданига (Ўзимизга) ошкора душманчилик қилувчи бслиб қолганини ксрмадими?! У Бизга: «Чириб кетган сускларни ким ҳам тирилтира олур?», деб мисол келтиради-ю, (аммо) сзининг (қандай) сралганини унутиб қссди. (А­й, Муҳаммад), айтинг: «У (чириган суск)ларни дастлаб (бир томчи шаҳват сувидан) пайдо қилган зотнинг Ўзи қайта тирилтирур. У (Ўзи сратган) барча халқни билгувчидир», деган.

Инсон енгил-елпи сйламасдан, чуқур бир тафаккур билан сзининг сратилишига назар солса, ҳали ҳеч нарса йсқ пайтда бутун коинотни, унинг ичидаги ҳамма мавжудотларни сратган зот қудратини сйласа, қолипи, андозаси йсқ пайтда ижод қилиб сратган зот, асли бор бслиб, кейин йсқолиб, чириб кетган нарсани қайта тирилтиришга қудрати етмасмиди? Бу масала инсонни сйлантирадиган нарса смасми?

Ўлгандан кейин қайта тирилмоқликка ишонмоқ имоннинг еттита шартларидан биридирки, мсъмин киши:

 أمنت بالله و ملائكته و كتبه و رسوله و اليوم الآخر و القدر خيره و شره من الله تعالى و البعث بعد الموت

«Аллоҳнинг бирлиги унинг фаришталари, китоблари, пайғамбарлари, охират кунига, тақдирдаги схшилигу ёмонлик Аллоҳдан сканлиги ва ундан кейин қайта тирилишга ишондим», деб имон келтиради. Шулардан биронтасига ишонмаган киши кофир саналади. Баъзи ривостларда имоннинг еттита шарти срнига олтита шарти бор дейилган. Бу фикр сгалари «Охират кунига ишондим», дейилганда қайта тирилиш ҳам шунинг ичига киради, дейишган. Бизга ота-боболаримиз ёшлигимизданоқ имонда еттита фарз бор, деб таълим берганлар. Халқимиз ҳам шундай деб билади, демак, бу фикрни сзгартириш мсъминларни чалғитиш билан тенгдир.

Аллоҳнинг сзи бандасини имон билан мушарраф стиб, басират ксзини, съни қалб ксзини очмаса, ҳеч ким уни тсғри йслга сола олмайди.

51-Масала
Витр намози бир салом билан тугалланадиган, уч ракъатдан иборат бслган вожиб намоз скани ҳақида

Витр намозининг уч ракъат ва бир саломдан иборат сканлиги ҳақдир.

Имом Термизий ва Имом Абу Довудлар саҳоба Хорижа ибни Ҳузофа (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда:

خرج علينا رسول الله (ص) و قال: ان الله أمدكم بصلوة هي خيرلكم من حمر النعم: الوتر جعله الله لكم فيما بين صلوة العشاء الى ان يطلع الفجر

«Лайғамбаримиз бизларнинг олдимизга чиқдилар ва «Аллоҳ таоло сизларни бир намоз билан қсллади, у намоз сизларга қизил тус берилганидан ҳам схшироқдир. У витр намози бслиб, хуфтон намози билан субҳи содиқ оралиғида сқилади», дедилар».

Имом Абу Довуд Бурайда (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда сса А асулуллоҳ (с.а.в.):

الوتر حق فمن لم يوتر فليس منا. الوتر حق فمن لم يوتر فليس منا. الوتر حق فمن لم يوتر فليس منا.

«Витр намозини сқимоқ ҳар бир мсъминнинг гарданидаги ҳақдир. Бас, шундай скан, кимда-ким витрни сқимаса, биздан смасдир», деб уч марта такрорладилар. Шу ҳадислар витр намози Аллоҳ томонидан вожиб сканлигини билдирмоқда ва ҳар бир мсъмин буни ихлос билан бажариши керак. Зеро, уни сқимаганларни А асулуллоҳ (с.а.в.) таъкид билан умматим смас, деганлар.

Имом Термизий, Имом Абу Довуд ва Имом Аасоийлар Ҳазрат Али (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда:

 ان الله وتر يحب الوتر فاوتروا يا اهل القران

«Албатта, Аллоҳ тоқдир, тоқни схши ксрур, сй, Қуръон аҳиллари, намозларингиз охирини тоқ қилинглар», деганлар. Баъзи чаламуллалар «тоқ» ссзини чуқур тушуна олмасдан Аллоҳ тоқдир, съни биттадир, шунинг учун витр намози бир ракъат сқилади, дейишади. Уларнинг бу ташбеҳ-схшатишлари ғост хатарлидир. Зеро, Аллоҳнинг битталиги мислсиз, тенги-схшаши йсқ, туғилмаган, Ўз зоти билан қоим, биру бор, ибтидосиз азалий, интиҳосиз абадий сканлиги билан сккаю сгона зотдир. Аллоҳ таоло «тоқ»ни схши ксриши аниқ ва равшан. Шу сабабли ҳам кундузи намозларини, съни бомдодни икки ракъат, пешинни тсрт ракъат, асрни тсрт ракъат, жуфт-жуфт қилиб, куннинг охирида сқиладиган шом намозини уч ракъат, тоқ қилди. Демак, кун бсйи сқиган намозимиз тоқ билан, съни, Аллоҳга маҳбуб бслиб тугайди.

А­нди кечаси сқиладиган хуфтон намози тсрт ракъат - жуфт, ундан кейин сқиладиган суннат ҳам икки ракъат - жуфт, суннатдан кейин сқиладиган нафл намозлар ҳам, таҳажжуд намозлари ҳам жуфт-икки ракъатдан сқилади. А асулуллоҳ (с.а.в.):

صلوة الليل مثنى مثنى

«Кечаси сқиладиган намоз икки-икки ракъатдандир», деганлар.

Ана снди кечаси сқиган намозларимиз ҳам Аллоҳга маҳбуб бслиши учун А асулуллоҳ (с.а.в.) витр намози Аллоҳ томонидан буюрилишидан олдин сз ихтиёрлари билан уч, беш, етти, тсққиз, сн бир, сн уч ракъат қилиб сқиганлар. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло витр намозини буюргандан кейин уни доимий уч ракъат қилиб сқидилар ва юқорида зикр қилинган биринчи ва иккинчи ҳадисни айтдилар.

А асулуллоҳ (с.а.в.) витрни уч ракъат сқиганларини Имом Абу Довуд Оиша онамиздан ривост қилган ҳадисларидан биламиз. Унда:

كان رسول الله (ص) يوتر بأربع و ثلاث، و ست و ثلاث، و ثمان و ثلاث، و عشر و ثلاث و لم يكن يوتر بانقص من سبع و لا باكثر من ثلاث عشرة
 
«Оиша онамиз айтдилар: «А асулуллоҳ (с.а.в.) сз ҳолатларига қараб, баъзида (гоҳо) тсрт ракъат таҳажжуд ва уч ракъат витр, гоҳо олти ракъат таҳажжуд ва уч ракъат витр, гоҳо сн ракъат таҳажжуд ва уч ракъат витр сқирдилар. Ва сқиган намозлари етти ракъатдан кам, сн уч ракъатдан ксп бслмасди», деганлар.

Бу ҳадисдан А асулуллоҳнинг таҳажжуд намозлари ҳолларига қараб, 4 дан 10 гача бслган бслса ҳам витрлари бир хил 3 ракъат сканлиги аниқ ва равшан айтилган.

Имом Термизийнинг Ҳазрат Алидан қилган ривостлари ҳам фикримизни қувватлайди:

قال علي رضي الله عنه كان رسول الله(ص) يوتر بثلاث

«Ҳазрати Али: «А асулуллоҳ (с.а.в.) витрни 3 ракъат сқирдилар», деганлар. Имом Муслим Жобир (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда:

من خاف أن لا يقوم من آخر الليل فليوتر أوله، و من طمع أن يقوم آخره فليوتر آخر الليل فان صلوة آخر الليل مشهودة و ذلك أفضل

«Кимки кеча охирида туролмаслигидан қсрқса, аввалидан, съни хуфтондан кейин витр сқисин ва кимки кечаси охирида туришдан умиди бслса, кеча охирида витр сқисин, чунки кеча охиридаги намозга фаришталар гувоҳ бсладилар ва у афзалроқдир», деганлар. Витрни саҳарда сқишлик афзаллигини билгандан кейин шуни ҳам англашимиз керакки, бир мсъмин саҳарга сқин туриб, таҳажжуд сқирди ва витрни таҳажуддан кейин сқишни сзига одат қилган сди. А­нди тасодифан соати тсхтаб қолди ёки ҳаво қоронғилигидан ҳали субҳ бслмади, деб сйлади ёки ухлаб қолди, уйғонса, субҳга сқинлашиб қолган бслса, тезда таҳорат олиб витрни бир ракъат сқиши мумкин. Чунки, Имом Бухорий ва Имом Муслим иттифоқ бслиб, ибн Умардан ривост қилган ҳадисда:

 قال رسول(ص) صلوة الليل مثني مثني قاذا خشي أحكم الصبح صلي ركعة و احدة توتر له ما قدصلي

«А асулуллоҳ (с.а.в.): «Кечасининг намози икки-икки ракъатдандир, сизлардан бирортангиз кеча охирида намоз сқиб туриб, субҳ бслиб қолдими, деб витр вақти стиб кетишидан қсрқса, бир ракъат витр сқийди, шунда сқиган намозлари тоқ бслиб тугайди», деганлар». Бу ҳадисдан витр намози бир ракъат сқилишининг сабаби аниқ ва равшан баён қилинган. Кишилар билиб-билмай сзларича ҳадисда бир ракъат дейилган, А асулуллоҳ бир ракъат сқиганлар, деса бидъатчи саналади. Уламолар ундай кишининг орқасидан намоз сқиш жоиз смас, деган фикрда.

Витрнинг уч ракъат сканлигини таъкидлаганлар сафида саҳобаларнинг улуғларидан бслган ашараи мубашшаралар ҳам, Абдуллоҳ ибн Аббос, Ибни Масъуд, Имом Ҳасан, Имом Ҳусайнлар, Муоз ибн Жибал, Салмони Форсий, Билоли Ҳабаший, Абу Аййуб ал-Ансорий, Абу Умома ал-Бахлий, Ойша, Ҳафса, Маймуна оналаримиз, Фотимат-уз-Заҳро ва бошқа кспгина саҳобаи киромлар ҳам бордирларки, Аллоҳ улардан рози бслсин. Имом Термизий ва Имом Абу Довудлар Абдулазиз ибн Журайждан ривост қилган ҳадисларида:

قال سألنا عائشة رضي الله عنها بأى شئ كان يوتر رسول الله(ص) قالت: كان يقرأ في الاولى ب(صبح اسم ربك الأ على) و في الثانية ب(قل يا يها الكافرون) و في الثالثة ب(قل هو الله احد)

«Оиша онамиздан, А асулуллоҳ (с.а.в.) витрда қайси сураларни сқирдилар, деб ссрадик. Оиша онамиз «Биринчи ракъатда «Саббиҳ исма роббикал аъла» сурасини, иккинчи ракъатда «Қул с айюҳол кафирун», учинчи ракъатда «Қул ҳуваллоҳу аҳад» сурасини зам қилардилар», дедилар.

Имом Абу Довуд ва Имом Аасоийлар Убай ибн Каъбдан ривост қилган ҳадисда:

كان رسول الله(ص) اذا سلم في الوتر قال "سبحان الملك القدوس ثلاث مرات يطيل في آخر هن

«А асулуллоҳ (с.а.в.) витр намозини сқиб бслиб, салом берганларидан кейин уч марта «субҳанал маликил қуддус» деб учинчи мартасида овозларини чсзардилар», дейилган. Имом Термизий Зайд ибн Аслам (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда А асулуллоҳ (с.а.в.):

من نام عن و تره فليصل اذا اصبح

«Кимки витр намозини сқимасдан ухлаб қолса, тонг отгандан кейин сқисин», деганлар. Бу ҳадиси шарифдан витр намозининг қазоси борлиги маълум бслади. Бир мсъмин киши витр намозини саҳарда туриб, таҳажжуд намозини сқигандан кейин сқишни одат қилган бслса-ю, тасодифан унутиб, ёки чарчаб қолиб, саҳарда туролмай ухлаб қолса, тонг отгандан кейин сқиб олиши керак бслади.

Имом Термизий, Абу Довуд, Аасоий, Ибн Можжа ва Доримийлар ҳазрати имом Ҳасан ибн Али (р.а)дан қилган ривостларида айтилишича:

 قال: علمني رسول الله (ص) كلمات اقولهن في قنوت الوتر "اللهم اهدنى فيمن هديت و عافني فيمن عافيت و تولني فيمن توليت و بارك لي فيما اعطيت و قني شرا ما قضيت فانك تقضي و لا يقضي عليك انه لا يذل من واليت و لا يعز من عاديت تباركت ربنا و تعاليت

«А асулуллоҳ (с.а.в.) витр намозининг қунутида сқилиши лозим бслган калималардан таълим бердилар.

«А­й, Ларвардигор! Тсғри йслга солган бандаларинг қаторида мени ҳам тсғри йслга солгин. Саломатлик берган бандаларинг қаторида менга ҳам саломатлик бергин. Ўзингга сқин тутган бандаларинг қатори мени ҳам Ўзингга сқин тутгин. Менга берган нарсаларингни баракали қилгин. Ҳукм қилган ёмонлигингдан Ўзинг сақлагин, чунки сен ҳукм қилгувчисан. Сенга ҳукм қилинмайди. Ва албатта Сен сзингга дсст тутган хор бслмайди. Сен сзингга душман тутган кишилар азиз бслмайди. Сенинг номинг баракотли ва баланд бслди».

 Бундан ташқари, иккинчи дуои қунут ҳам борки, у ҳақида ҳазрат Умар (р.а) шундай таълим берганлар:

 اللهم انا نستعينك و نستغفرك و نؤمن بك و نتوكل عليك و نثني عليك الخير نشكرك و لا نكفرك و نخلع و نترك من يفجرك. اللهم اياك نعبد و لك نصلي و نسجد و اليك نسعي و نحفد نرجو رحمتك و نخشى عذابك ان عذابك بالكفار ملحق

«А­й, Ларвардигор! Албатта, биз Ўзингдангина ёрдам ссраймиз, гуноҳларимизни мағфират стишингни илтимос қиламиз. Алғиз Сенгагина имон келтирамиз ва Сенга таваккал қилиб, барча ишларимизни ҳавола стамиз. Алғиз Сени мақтаймиз ва Сенга шукр қиламиз. Кофирлик қилмаймиз ва Сенга гуноҳ қиладиганлардан воз кечамиз. А­й, Ларвардигор, биз фақат Сенга ибодат қиламиз. Сен учун намоз сқиймиз ва Сенга сажда қиламиз. Ибодат қилиб Сенга сқин бслишга ҳаракат қиламиз. А аҳматингдан умидвормиз, азобингдан қсрқамиз. Албатта, Сенинг азобинг кофир ва имонсизларга қаратилгандир».

Мсъмин банда бу икки қунут дуосидан хоҳлаганини сқиши мумкин. Витр намозини А асулуллоҳ (с.а.в.) сзлари таълим бериб сқиб ксрсатганларидек сқиймиз.

52-Масала
Имомнинг намози бузилганда жамоатнинг намози ҳам бузилиши ҳақида

Имомнинг намози бузилганда жамоатнинг намози ҳам бузилади. А асулуллоҳ (с.а.в.):

 من ام قوما ثم ظهر انه كان محدثا او جنبا اعاد صلوته و أعادوا

«Кимки, бир жамоатга имомлик қилса, сснг таҳоратсизлиги ёки жунублиги зоҳир бслса, сзи ҳам жамоат ҳам намозини қайта сқийди», деганлар.

Уламолар шу ҳадисни далил қилиб, имомнинг намози бузилса, қавмнинг намози ҳам бузилади, дейишган.
«Ҳидос» китобида:

من اقتدى بامام ثم علم ان امامه محدث اعاد

«Кимки, бир имомга иқтидо қилса, сснг ушбу имомнинг таҳорати кетганини билса, намозини қайта сқийди», дейилган. Шунингдек, хотин кишига ва динсиз одамга иқтидо қилганларнинг намозлари намоз бслмайди. Динсиз киши Қуръонни схши сқиб, намознинг арконларини тсғри бажарса ҳам, имони йсқлиги, ақидаси бузуқлиги учун унинг имомлиги жоиз смас. Аммо, имомнинг хатоси, съни қилган гуноҳлари жамоатга зарар етказади деювчиларнинг ссзлари хато сканлигини Имом Абу Довуд Абу Ҳурайрадан қилинган ривостлар исботлайди:

قال رسول الله (ص) الجهاد واجب عليكم مع كل امير برا كان او فاجرا و ان عمل الكبائر. و الصلوة و اجبة عليكم خلف كل مسلم برا كان او فاجرا و ان عمل الكبائر. و الصلوة و اجبة على كل مسلم برا كان او فاجرا و ان عمل الكبائر.

«Лайғамбаримиз: «Сизларга ҳар бир амир билан жиҳод қилмоқ вожибдир. Агар у амир схши бслса ҳам, фожир бслса ҳам ва кабира гуноҳларни қилса ҳам. Ва сизларга ҳар бир мусулмоннинг орқасидан намоз сқимоқ вожибдир, агар у мусулмон схши бслса ҳам, фожир бслса ҳам ва у кабира гуноҳлар қилса ҳам. Ва шунингдек, ҳар бир мусулмонга жаноза сқимоқлик вожибдир, агарда у мусулмон схши бслса ҳам, фожир бслса ҳам ва кабира гуноҳлар қилган бслса ҳам», деганлар. А асулуллоҳ (с.а.в.) бу ҳадислари билан агарда имом схши бслса ҳам, ёмон бслса ҳам, жиностчи, гуноҳкор бслса ҳам мусулмонлар жамоатдан қолмаслигини таъкидламоқдалар. Имом қилган фужурию, гуноҳларига сзи жавоб беради. У қилган гуноҳларнинг жамоатга таъсири йсқ, чунки, у олим, намознинг ҳамма арконларини тсғри бажаради. Агар таҳорати бслмаса, ёки намозларнинг арконларини бузса, унда унинг сқиган намозини саҳиҳ бслди, дес олмаймиз. Шунинг учун у билан бирга ҳамма жамоатнинг ҳам намози бузилади.

53-Масала
Ҳовуздаги оз ва чуқурларда йиғилиб қолган турғун сувлардан таҳорат олмоқ жоиз смаслиги ҳақида

Шариат мезони (слчови)га биноан, чуқурда тспланган сувнинг бир тарафидан чайқатилса, сув тслқини иккинчи тарафига етмаса, у сув билан таҳорат олмоқ жоиз. Аммо бир томонидан чайқатилган пайтда нариги томони ҳам тслқинланса, бу сув билан таҳорат олмоқ жоиз бслмайди. Аариги томонига тслқин етмаслиги учун шариат буюрган ҳовуз «ашара фи ашара», съни, сн газга сн газ бслиши керак (бир газ 70 см). Шунда у ҳовуздаги сувдан ичса ҳам таҳорат олса ҳам бслади. Агар сув оқса, оз бслса ҳам, нажосат асари ксринмаса, таҳорат олмоқ жоиздир. Бунга сътибор бермай, бепарволик билан турғун ва оз миқдордаги сувдан таҳорат олганларнинг орқасида иқтидо қилиб, намоз сқимоқ жоиз смас. Чунки, у сув пок смаслиги учун, унинг олган таҳорати таҳорат саналмайди. Шуни унутмаслик керакки, бу ҳукм ислом мамлакатларига хосдир. Ислом мамлакати бслмаган баъзи жойларда бу қоида тсғри келмайди, чунки ғайридинлар ҳовуз сувларини, ҳаттоки, катта анҳорларни ҳам нажосатхонага айлантириб юборган.

54-Масала
Ўлдирилган киши ҳам сз ажали билан слган бслиши ҳақида

Ўлдирилган кишининг слими тасодифий ҳол смас. «Ўлдирилмаса, сшар сди», дейиш мумкин смас. Ўлим ҳеч қачон ажалдан олдин кела олмайди. Зеро, Аллоҳ таоло Мунофиқун сурасининг 11-остида:

وَلَن يُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا إِذَا جَاء أَجَلُهَا وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ

«Аллоҳ бирор жонни ажали келганида кечга қолдирмас. Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордир», деб ҳар инсонни ажали сз пайтида, Аллоҳ тақдир қилганидек, келишини билдирмоқда. Аллоҳ ҳар бир инсонга маълум ризқ, маълум умр берган бслиб, умри қайси йсл билан тугаши ҳам ёзилган. Кимнингдир умри беморлик, кимнингдир умри машина босиши, кимнингдир умри сувда чскиш, кимнингдир умри слдирилиш билан тугаши тақдир стилган. Ҳеч ким тақдирдан қочиб қутулолмайди. Кунлардан бир куни слим фариштаси Азроил (а.с) Сулаймон (а.с)нинг ҳузурига кирди. Сулаймон (а.с.) давлат арбоби билан бирга сдилар. Азроил (а.с) чиқиб кетгандан кейин ҳалиги арбоб: «А­й, Аллоҳнинг Лайғамбари, чиқиб кетган киши ким сди?», деб ссради. Сулаймон (а.с.): «У Ўлим фариштаси Азроил (а.с) сди» деб жавоб бердилар. Шунда, арбоб: «А­й Аллоҳнинг Лайғамбари, у менга узоқ тикилганидан менинг жонимни олмоқчимикин, деб қсрқдим. Сиздан илтимос мени унинг қслидан қутқарсангиз», деди. Сулаймон (а.с.): «Қандай қилиб сени ундан қутқараман», дедилар. У: «Шамолга буюрсангиз мени Ҳиндистон ерига олиб борса, шосдки у мени тополмай адашиб қолса», дес ёлворди.

Сулаймон (а.с.) шамолга, шул лаҳзанинг сзида уни Ҳиндистоннинг узоқ бир слкасига олиб бориб ташлашни буюрдилар. Шамол уни Ҳиндистонга кстариб кетди, бориб тушиши билан Азроил унинг руҳини олди. Азроил Сулаймон (а.с.)нинг олдига қайтиб келганда, ундан нима учун у арбобга тикилиб қараганлиги сабабини ссрадилар. Шунда Азроил: «Унинг жонини Ҳиндистонда олишга буюрилган сдим, у сса Ҳиндистондан анча узоқ бслган сизнинг ҳузурингизда турар сди. Шунинг учун унга таажжубланиб тикилган сдим. Иттифоқо, Аллоҳ тақдир қилганидек шамол уни жон таслим қиладиган маконига олиб борди ва мен уни сша буюрилган ерда жонини олдим», деди. Шунинг учун А асулуллоҳ (с.а.в.)

 اذا قضى الله بعبده ان يموت بارض جعل له اليه حاجة

«Қачонки, Аллоҳ бир бандасини ер юзининг бир ерида слишини ҳукм қилган бслса, сша ерга унинг ҳожатини тушириб қссди», деганлар.

55-Масала
Имон зиёда ҳам, кам ҳам бслмаслиги ҳақида

Имон асл жавҳар бслиб, у зиёда ҳам, кам ҳам бслмайди. Имон кспасди ва камасди деганлар хатога йсл қсйган бсладилар. Зеро, имон махлуқ смас, кспайиш, камайиш сса махлуққа ва феълларга хосдир. Қуръони карим Фатҳ сурасининг 4-остида:

هُوَ الَّذِي أَنزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَّعَ إِيمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا

«У (Аллоҳ) Ўз имонларига сна имон қсшилиши учун мсъминларни дилларига таскин туширган зотдир. Осмонлар ва Ер қсшинлари (фаришталари) фақат Аллоҳникидир. Аллоҳ билимли ва ҳикматли зотдир», деб марҳамат қилган.

«Ўз имонларига сна имон қсшилиши учун қсшилиш-зиёда лафзини муфассирлар «сқин», съни шубҳасиз собит имон, жазман имон деб тафсир қилишган. Бу исломнинг аввалги даврига хос бслган ишдир. Чунки, Қуръон остлари битта-биттадан нозил бслар сди ва ҳаммасига алоҳида-алоҳида ишонилар сди. Шунинг учун ҳам ҳар кимнинг имони ортишда, зиёда бслишда давом стмоқда сди. Аммо, сндиликда Қуръондан снги нозил бсладиган ҳеч нарса қолмади. Қуръон мукаммал бслди. А­нди имонда ортадиган ҳеч нарса қолмагани учун мсъминларнинг «сқин»и - имонда собитлиги, жазманлиги ортди. «Яқин ортгани сари имоннинг ҳам қуввати ошди, нури зиёда бслди. Ҳанафий уламоларидан ҳеч ким имон ортади ёки камасди, деган смас.

Қуръон махлуқ смаски, баъзан ортса, баъзан камайса. Имон ҳам худди шунинг сзи.

Бинобарин, Қуръондаги остларни сз раъйи хоҳиши билан тафсир қилганлар ҳалокатга учрайдилар. Зеро, А асули акрам (с.а.в.):

من فسر القران برأيه فليتبوء مقعده من النار

«Ким Қуръонни сз раъйи билан тафсир қилса, жойини жаҳаннамдан тайёрласин», деганлар. Имон «Ла илаҳа иллаллоҳ»дан иборатдир. Бу сса сзгармас қонундир. Шунинг учун ҳам имон ортади ёки камасди, дейиш жоиз смас. Кимдир имон махлуқдир, деса у кофирдир.

Абу Ҳурайрадан ривост қилинишича:
Бир гуруҳ кишилар келиб, А асулуллоҳ (с.а.в.)дан имоннинг ортиши ва камайиши ҳақида ссрадилар. Шунда А асули акрам (с.а.в.) ҳазратлари: «Ортмоқ ва камаймоқ куфрдир. Имон зиёда бслмайди ва озаймайди ҳам», дедилар.

Умавис халифаларидан «хулафои рошидин»лар қаторига кирган Умар ибн Абдулазиз ҳазратлари жумъа мавъизасида:
«Агар имон ортса ёки камайса сди, жаноб Лайғамбаримиз меърож кечасида умматига амр қилинган сллик вақт намозни беш вақтга енгиллатишни истамас сдилар. Олти ойлик рсзани бир ой бслсин, демас сдилар», деганлар. Бинобарин имон ортмайди ва озаймайди.

56-Масала
Инсоннинг вужудидан чиққан қон, йиринг каби нарсалар таҳоратни бузиши ҳақида

Инсоннинг олди ва орқа йслидан чиққан нарса таҳоратини синдиради. Ҳатто ел чиқса ҳам таҳорат кетади. Имом Термизий Али ибн Талҳадан ривост қилган ҳадисда А асулуллоҳ (с.а.в.):

 اذا فسا احدكم فليتوضأ

«Қачонки биронтангиз ел чиқарсангиз, таҳорат олинг», деганлар.

Яна Имом Термизий ва Имом Абу Довудлар ибни Аббосдан ривост қилган ҳадисларида расулуллоҳ (с.а.в.):

ان الوضوء على من نام مضطجعا فانه اذا اضطجع استرخت مفاصله

«Анбошлаб ётган кишига таҳорат вожиб бслади. Чунки киши ёнбошлаганда бсғинлари бсшашади», деганлар.
Агар киши бирон нарсага суснмасдан стирган ҳолда ухласа, таҳорати синмайди. Шунингдек, қорни қулдираса-ю, бирон ҳид ёки овоз чиқмаса ҳам таҳорат бузилмайди.

А сзадорнинг ичига бирон нарса кирса рсзаси бузилгани каби инсоннинг бирон аъзосидан қон, йиринг ёки нажосат чиқса, таҳорати кетади. Шундай ҳолларда таҳорат олмаган кишининг орқасидан намоз сқиб бслмайди, чунки у таҳоратсиздир.

Имом Бухорий ва Имом Муслимлар Абу Ҳурайрадан ривост қилган ҳадисда А асулуллоҳ (с.а.в.):

 لا تقبل صلوة من احدث حتى يتوضاء

«Таҳорати синган кишининг намози токи таҳорат олмагунча қабул қилинмайди», деганлар. Қон таҳоратни синдирмайди, дейилган ҳадислар сса уруш вақтларига хосдир. У пайтда:

الضرورات تبيح المحظورات

«Зарур бошад, раво бошад», съни заруратлар манъ қилинган нарсаларни мубоҳ (рухсат, жоиз) қилур, қоидасига амал қилинади.

57-Масала
Иблис алайҳи лаънаҳ Аллоҳга ибодат қилган пайтда Аллоҳ ва фаришталарнинг наздида мсъмин бслгани ҳақида

Имом Бухорий ва Имом Муслимлар Ибни Масъуддан ривост қилган ҳадисда айтилишича, сркакнинг шаҳват суви (онанинг) аёлнинг бачадонига (раҳмига) жойлашгач, Аллоҳ раҳмга вакил қилинган фариштага аёлнинг бачадонидаги боланинг тақдирига 4 нарсани, съни умри, ризқи, қиладиган амаллари ва бахтли ёки бахтсизлигини ёзиб қсйишликни буюради. Шу ёзиб қсйилган нарса шак-шубҳасиз амалга ошиб, ҳеч ким ундан қочиб қутула олмайди.

Яна Имом Бухорий ва Имом Муслимлар Саҳл ибн Саъддан ривост қилган ҳадисда А асулуллоҳ (с.а.в.):

 ان العبد ليعمل عمل اهل النار و انه من اهل الجنة و يعمل عمل اهل الجنة و انه من اهل النار و انما الاعمال بالخواتيم

«Албатта, бир банда дсзахилар амалини қилади, ваҳоланки у аҳли жаннатлардандир. Ва сна бир банда жаннатилар амалини қилади, ваҳоланки, у аҳли дсзахилардандир. Албатта, амаллар хотимаси, съни умрининг охирида қилган амаллари билан сътиборга олинади», деганлар.

Шунинг учун ҳам А асулуллоҳ (с.а.в.) кспинча:

 اللهم مصرف القلوب ثبت قلوبنا على دينك و طاعتك

«А­й, Ларвардигоро! Сен қалбларни тасарруф стгувчи зотсан. Қалбларимизни сз динингга ва тоатингга собитқадам (мустаҳкам) қилгин», деб дуо қилар сдилар.

Иблиснинг тақдирида бахтсиз бслиш ёзилган скан. Ҳаётининг аввалида тоаткор бслгани учун мсъмин сди. Вақт-соати етиб, Одам (а.с.)га сажда қилмагани учун тақдиридаги ёзув амалга ошиб, кофирга айланди.

فَسَجَدَ الْمَلائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ() إلا إِبْلِيسَ اسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنْ الْكَافِرِينَ()

«Бас, фаришталарнинг барчалари жам бслиб, (Одам учун) сажда қилдилар. Фақат Иблисгина кибрланиб, кофирлардан бслди». (Сод сураси 73-74-остлар).

Ҳазрати Абу Бакр ва Ҳазрати Умар (р.а.) ҳам бутларга сиғинган пайтларида Аллоҳ ва фаришталарнинг наздида мсъмин смас сдилар. Имон келтирганларидан кейин мсъминга айландилар. Биз мсъминлар аҳамист бериб, диққат қилишимиз лозим бслган машҳур ҳадиси шарифда: «Инсон фарзанди кофир оилада туғилгай, кофир бслиб сшагай, мсъмин бслиб слгай», деб ёзилган. Табиийки, баъзан бунинг аксини ҳам ксриш мумкин. Мсъмин ҳолда туғилади, мсъмин бслиб сшайди, кофир бслиб слади (Аллоҳ бу ҳолатдан Ўзи асрасин).

Улуғлар шақий (бахтсиз) бслгани ва аксинча, шақийлар саъийд (бахтли) бслгани тарихда учраб турадиган ҳодисадир. Жаноб Ҳақ таоло хоҳлаган ишини қилур. Ҳеч ким ундан нега ундай қилдинг, дес олмас, ҳикматини ёлғиз Ўзи билур.