51-Масала
Витр намози бир салом билан тугалланадиган, уч ракъатдан иборат бслган вожиб намоз скани ҳақида
Витр намозининг уч ракъат ва бир саломдан иборат сканлиги ҳақдир.
Имом Термизий ва Имом Абу Довудлар саҳоба Хорижа ибни Ҳузофа (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда:
خرج علينا رسول الله (ص) و قال: ان الله أمدكم بصلوة هي خيرلكم من حمر النعم: الوتر جعله الله لكم فيما بين صلوة العشاء الى ان يطلع الفجر
«Лайғамбаримиз бизларнинг олдимизга чиқдилар ва «Аллоҳ таоло сизларни бир намоз билан қсллади, у намоз сизларга қизил тус берилганидан ҳам схшироқдир. У витр намози бслиб, хуфтон намози билан субҳи содиқ оралиғида сқилади», дедилар».
Имом Абу Довуд Бурайда (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда сса А асулуллоҳ (с.а.в.):
الوتر حق فمن لم يوتر فليس منا. الوتر حق فمن لم يوتر فليس منا. الوتر حق فمن لم يوتر فليس منا.
«Витр намозини сқимоқ ҳар бир мсъминнинг гарданидаги ҳақдир. Бас, шундай скан, кимда-ким витрни сқимаса, биздан смасдир», деб уч марта такрорладилар. Шу ҳадислар витр намози Аллоҳ томонидан вожиб сканлигини билдирмоқда ва ҳар бир мсъмин буни ихлос билан бажариши керак. Зеро, уни сқимаганларни А асулуллоҳ (с.а.в.) таъкид билан умматим смас, деганлар.
Имом Термизий, Имом Абу Довуд ва Имом Аасоийлар Ҳазрат Али (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда:
ان الله وتر يحب الوتر فاوتروا يا اهل القران
«Албатта, Аллоҳ тоқдир, тоқни схши ксрур, сй, Қуръон аҳиллари, намозларингиз охирини тоқ қилинглар», деганлар. Баъзи чаламуллалар «тоқ» ссзини чуқур тушуна олмасдан Аллоҳ тоқдир, съни биттадир, шунинг учун витр намози бир ракъат сқилади, дейишади. Уларнинг бу ташбеҳ-схшатишлари ғост хатарлидир. Зеро, Аллоҳнинг битталиги мислсиз, тенги-схшаши йсқ, туғилмаган, Ўз зоти билан қоим, биру бор, ибтидосиз азалий, интиҳосиз абадий сканлиги билан сккаю сгона зотдир. Аллоҳ таоло «тоқ»ни схши ксриши аниқ ва равшан. Шу сабабли ҳам кундузи намозларини, съни бомдодни икки ракъат, пешинни тсрт ракъат, асрни тсрт ракъат, жуфт-жуфт қилиб, куннинг охирида сқиладиган шом намозини уч ракъат, тоқ қилди. Демак, кун бсйи сқиган намозимиз тоқ билан, съни, Аллоҳга маҳбуб бслиб тугайди.
Анди кечаси сқиладиган хуфтон намози тсрт ракъат - жуфт, ундан кейин сқиладиган суннат ҳам икки ракъат - жуфт, суннатдан кейин сқиладиган нафл намозлар ҳам, таҳажжуд намозлари ҳам жуфт-икки ракъатдан сқилади. А асулуллоҳ (с.а.в.):
صلوة الليل مثنى مثنى
«Кечаси сқиладиган намоз икки-икки ракъатдандир», деганлар.
Ана снди кечаси сқиган намозларимиз ҳам Аллоҳга маҳбуб бслиши учун А асулуллоҳ (с.а.в.) витр намози Аллоҳ томонидан буюрилишидан олдин сз ихтиёрлари билан уч, беш, етти, тсққиз, сн бир, сн уч ракъат қилиб сқиганлар. Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло витр намозини буюргандан кейин уни доимий уч ракъат қилиб сқидилар ва юқорида зикр қилинган биринчи ва иккинчи ҳадисни айтдилар.
А асулуллоҳ (с.а.в.) витрни уч ракъат сқиганларини Имом Абу Довуд Оиша онамиздан ривост қилган ҳадисларидан биламиз. Унда:
كان رسول الله (ص) يوتر بأربع و ثلاث، و ست و ثلاث، و ثمان و ثلاث، و عشر و ثلاث و لم يكن يوتر بانقص من سبع و لا باكثر من ثلاث عشرة
«Оиша онамиз айтдилар: «А асулуллоҳ (с.а.в.) сз ҳолатларига қараб, баъзида (гоҳо) тсрт ракъат таҳажжуд ва уч ракъат витр, гоҳо олти ракъат таҳажжуд ва уч ракъат витр, гоҳо сн ракъат таҳажжуд ва уч ракъат витр сқирдилар. Ва сқиган намозлари етти ракъатдан кам, сн уч ракъатдан ксп бслмасди», деганлар.
Бу ҳадисдан А асулуллоҳнинг таҳажжуд намозлари ҳолларига қараб, 4 дан 10 гача бслган бслса ҳам витрлари бир хил 3 ракъат сканлиги аниқ ва равшан айтилган.
Имом Термизийнинг Ҳазрат Алидан қилган ривостлари ҳам фикримизни қувватлайди:
قال علي رضي الله عنه كان رسول الله(ص) يوتر بثلاث
«Ҳазрати Али: «А асулуллоҳ (с.а.в.) витрни 3 ракъат сқирдилар», деганлар. Имом Муслим Жобир (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда:
من خاف أن لا يقوم من آخر الليل فليوتر أوله، و من طمع أن يقوم آخره فليوتر آخر الليل فان صلوة آخر الليل مشهودة و ذلك أفضل
«Кимки кеча охирида туролмаслигидан қсрқса, аввалидан, съни хуфтондан кейин витр сқисин ва кимки кечаси охирида туришдан умиди бслса, кеча охирида витр сқисин, чунки кеча охиридаги намозга фаришталар гувоҳ бсладилар ва у афзалроқдир», деганлар. Витрни саҳарда сқишлик афзаллигини билгандан кейин шуни ҳам англашимиз керакки, бир мсъмин саҳарга сқин туриб, таҳажжуд сқирди ва витрни таҳажуддан кейин сқишни сзига одат қилган сди. Анди тасодифан соати тсхтаб қолди ёки ҳаво қоронғилигидан ҳали субҳ бслмади, деб сйлади ёки ухлаб қолди, уйғонса, субҳга сқинлашиб қолган бслса, тезда таҳорат олиб витрни бир ракъат сқиши мумкин. Чунки, Имом Бухорий ва Имом Муслим иттифоқ бслиб, ибн Умардан ривост қилган ҳадисда:
قال رسول(ص) صلوة الليل مثني مثني قاذا خشي أحكم الصبح صلي ركعة و احدة توتر له ما قدصلي
«А асулуллоҳ (с.а.в.): «Кечасининг намози икки-икки ракъатдандир, сизлардан бирортангиз кеча охирида намоз сқиб туриб, субҳ бслиб қолдими, деб витр вақти стиб кетишидан қсрқса, бир ракъат витр сқийди, шунда сқиган намозлари тоқ бслиб тугайди», деганлар». Бу ҳадисдан витр намози бир ракъат сқилишининг сабаби аниқ ва равшан баён қилинган. Кишилар билиб-билмай сзларича ҳадисда бир ракъат дейилган, А асулуллоҳ бир ракъат сқиганлар, деса бидъатчи саналади. Уламолар ундай кишининг орқасидан намоз сқиш жоиз смас, деган фикрда.
Витрнинг уч ракъат сканлигини таъкидлаганлар сафида саҳобаларнинг улуғларидан бслган ашараи мубашшаралар ҳам, Абдуллоҳ ибн Аббос, Ибни Масъуд, Имом Ҳасан, Имом Ҳусайнлар, Муоз ибн Жибал, Салмони Форсий, Билоли Ҳабаший, Абу Аййуб ал-Ансорий, Абу Умома ал-Бахлий, Ойша, Ҳафса, Маймуна оналаримиз, Фотимат-уз-Заҳро ва бошқа кспгина саҳобаи киромлар ҳам бордирларки, Аллоҳ улардан рози бслсин. Имом Термизий ва Имом Абу Довудлар Абдулазиз ибн Журайждан ривост қилган ҳадисларида:
قال سألنا عائشة رضي الله عنها بأى شئ كان يوتر رسول الله(ص) قالت: كان يقرأ في الاولى ب(صبح اسم ربك الأ على) و في الثانية ب(قل يا يها الكافرون) و في الثالثة ب(قل هو الله احد)
«Оиша онамиздан, А асулуллоҳ (с.а.в.) витрда қайси сураларни сқирдилар, деб ссрадик. Оиша онамиз «Биринчи ракъатда «Саббиҳ исма роббикал аъла» сурасини, иккинчи ракъатда «Қул с айюҳол кафирун», учинчи ракъатда «Қул ҳуваллоҳу аҳад» сурасини зам қилардилар», дедилар.
Имом Абу Довуд ва Имом Аасоийлар Убай ибн Каъбдан ривост қилган ҳадисда:
كان رسول الله(ص) اذا سلم في الوتر قال "سبحان الملك القدوس ثلاث مرات يطيل في آخر هن
«А асулуллоҳ (с.а.в.) витр намозини сқиб бслиб, салом берганларидан кейин уч марта «субҳанал маликил қуддус» деб учинчи мартасида овозларини чсзардилар», дейилган. Имом Термизий Зайд ибн Аслам (р.а.)дан ривост қилган ҳадисда А асулуллоҳ (с.а.в.):
من نام عن و تره فليصل اذا اصبح
«Кимки витр намозини сқимасдан ухлаб қолса, тонг отгандан кейин сқисин», деганлар. Бу ҳадиси шарифдан витр намозининг қазоси борлиги маълум бслади. Бир мсъмин киши витр намозини саҳарда туриб, таҳажжуд намозини сқигандан кейин сқишни одат қилган бслса-ю, тасодифан унутиб, ёки чарчаб қолиб, саҳарда туролмай ухлаб қолса, тонг отгандан кейин сқиб олиши керак бслади.
Имом Термизий, Абу Довуд, Аасоий, Ибн Можжа ва Доримийлар ҳазрати имом Ҳасан ибн Али (р.а)дан қилган ривостларида айтилишича:
قال: علمني رسول الله (ص) كلمات اقولهن في قنوت الوتر "اللهم اهدنى فيمن هديت و عافني فيمن عافيت و تولني فيمن توليت و بارك لي فيما اعطيت و قني شرا ما قضيت فانك تقضي و لا يقضي عليك انه لا يذل من واليت و لا يعز من عاديت تباركت ربنا و تعاليت
«А асулуллоҳ (с.а.в.) витр намозининг қунутида сқилиши лозим бслган калималардан таълим бердилар.
«Ай, Ларвардигор! Тсғри йслга солган бандаларинг қаторида мени ҳам тсғри йслга солгин. Саломатлик берган бандаларинг қаторида менга ҳам саломатлик бергин. Ўзингга сқин тутган бандаларинг қатори мени ҳам Ўзингга сқин тутгин. Менга берган нарсаларингни баракали қилгин. Ҳукм қилган ёмонлигингдан Ўзинг сақлагин, чунки сен ҳукм қилгувчисан. Сенга ҳукм қилинмайди. Ва албатта Сен сзингга дсст тутган хор бслмайди. Сен сзингга душман тутган кишилар азиз бслмайди. Сенинг номинг баракотли ва баланд бслди».
Бундан ташқари, иккинчи дуои қунут ҳам борки, у ҳақида ҳазрат Умар (р.а) шундай таълим берганлар:
اللهم انا نستعينك و نستغفرك و نؤمن بك و نتوكل عليك و نثني عليك الخير نشكرك و لا نكفرك و نخلع و نترك من يفجرك. اللهم اياك نعبد و لك نصلي و نسجد و اليك نسعي و نحفد نرجو رحمتك و نخشى عذابك ان عذابك بالكفار ملحق
«Ай, Ларвардигор! Албатта, биз Ўзингдангина ёрдам ссраймиз, гуноҳларимизни мағфират стишингни илтимос қиламиз. Алғиз Сенгагина имон келтирамиз ва Сенга таваккал қилиб, барча ишларимизни ҳавола стамиз. Алғиз Сени мақтаймиз ва Сенга шукр қиламиз. Кофирлик қилмаймиз ва Сенга гуноҳ қиладиганлардан воз кечамиз. Ай, Ларвардигор, биз фақат Сенга ибодат қиламиз. Сен учун намоз сқиймиз ва Сенга сажда қиламиз. Ибодат қилиб Сенга сқин бслишга ҳаракат қиламиз. А аҳматингдан умидвормиз, азобингдан қсрқамиз. Албатта, Сенинг азобинг кофир ва имонсизларга қаратилгандир».
Мсъмин банда бу икки қунут дуосидан хоҳлаганини сқиши мумкин. Витр намозини А асулуллоҳ (с.а.в.) сзлари таълим бериб сқиб ксрсатганларидек сқиймиз.