MASJIDGA KIRISh ODOBI
   
Masjidga kirayotganlarida bunday duo qilar edilar: "Bismillah, allohumma solli ‘ala Muhammadin va azvaji Muhammad" (Alloh nomi bilan, Muhammad alayhissalom va u zotning ax^yai ayollariga salovot bo’lsin).
Abu Hurayradan (r.a.)
   
Kimki masjidga kirsa, salom bersin va "Allohumma iftah liy abvaba fazlika" , ya’ni "Ey Allohim, menga fazilat eshiklarini och", desin.
Abu Humayda Saiddan (r.a.)
   
Yelkalarni birlashtiring va birodaringizga muloyim bo’ling. Bo’sh joylarni to’ldiring. Zero, shayton orangizga Hijoz qo’yi kabi kirib oladi.
Ibn Umomadan (r.a.)
   
Saflaringizni jips qiling, oralaringizni yaqin tuting va yelkangizdan saf oling. Anasdan (r.a.)

Saflarni tashkil etish imomning orqasidan boshlanadi. Virinchi kelganlar safning orsasida turadi, solgan jamoat safning o’ng va chap tomonini to’ldiradi va yelkalarga qarab saflar to’g’rilanadi. Kimki besh vaqg namozning birinchi takbiriga ulgurib, qirq kun jamoat bilan ibodat qilsa, jannat unga vojib bo’ladi. Abul Aliyadan (r.a.)
   
Kimki masjidga kirsa, Payg’ambar sollallohu alayhi vasallamga salovot aytsin va "Allohumma iftah liy abvaba rohmataka" (Allohim, menga rahmat eshiklarini och), desin. Masjiddan chiqqach esa, Payg’ambar alayhissalomga salovot aytsin va "Allohumma a’simni minashshayton", ya’ni "Allohim, meni shaytonning yomonligidan asragin", desin. Abu Hurayradan (r.a.)
   
Bir odamning imom bilan olgan takbiri ming tuyani Harami Sharifga qurbonlikka yuborishidan xayrlidir. Ibn Umardan (r.a.)

Kim har farz namozidan keyin o’n marta Ixlos surasini o’qisa, Alloh taolo unga roziligi va marhamatini lozim qiladi. Ibn Abbosdan (r.a.)

Kimki bomdod namozidan keyin o’n bir marta Ixlos surasini o’qisa, unga jannatda ko’shk ehson qilinadi.
Abu Abdurahmondan (r.a.)

Zero, birinchi salom ikkinchi salomdan a’lo emas (ikkinchi salomga ham ehtiyoj bor).
   
Odamlar bilan birga o’tirish ibodat sanaladi.
Ibn Abbosdan (r.a.)

Har farz namozidan so’ng "Oyatal Kursiy"ni o’qiydigan kishini jannatga kirishdan faqat o’limgina to’sib turadi. Abu Umomadan (r.a.)

Olimlar bilan hamsuhbat bo’ling va tizzamatazza siqilishib o’tiring. Zero, samo yomg’iri o’lik yerlarni tiriltirganidek, Alloh o’lik qalblarni hikmat nuri bilan tiriltiradi.Abu Umomadan (r.a.)
   
Namozga iqomat takbiri aytilganida (yoki namoz tugaganida) samo eshiklari ochiladi va duolar qabul bo’ladi. Namozni tugatgan kishi hech gapirmasdan "Allohumma ajyarni minannar va adxilnil jannata va zavvijni minal huruliyn" (Allohim, do’zaxdan panoh bergin, jannatga kiritib, hurlarga uylantirgin), demasa, farishtalar: "Eh, do’zaxdan panoh so’rashdan ojiz qoldi", jannat esa: "Eh, jannatni so’rashdan ojiz qoldi", hurlar esa: "Eh, Allohdan o’zini huriayn bilan taqdirlashini so’rashdan ojiz qoldi", deyishadi.
Abu Umomadan (rm.)

(Masjidlarga o’ng oyoq bshan kiriladi, chap oyoq bilan chitsshadi.)
   
Olimlar bilan hamsuhbat bo’l, samoda tanilasan. Musulmonlarning kattalariga (peshvolariga) hurmat ko’rsat, jannatda menga qo’shni bo’lasan. Anasdan (r.a.)

Ikki odamning orasiga ruxsatsiz o’tirmoq nojoizdir.
Amr ibn Umardan (r.a.)
   
Ikki kishi o’zaro gapirishayotganda oralariga kirmang. Ibn Umardan (r.a.)

MAJLIS ODOBI
   
Kim biror majlisga borsa, salom bersin. O’tiradigan joy bo’lsa (o’tirishga imkon bo’lsa), o’tirsin. Ketmoqchi bo’lganida yana salom bersin.
   
Bir kishi gapirsa va atrofiga alanglasa, demak, uning gapi omonatdir (uni oshkor qilmaslik kerak).
Anasdan (r.a.)
   
Allohni ko’p zikr etash bilan majlis haqqini ado qiling. Тo’g’ri yo’l ko’rsating va ko’zlaringizni pastga qarating (haromdan saqlaning). Sahl ibn Hunayfdan (r.a.)

Majlisning kafforati mana bunday deyishdir: "Subhanakallohumma va bihamdika ashhadu anla ilaha illa anta astag’firuka va atubu ilayka" (Allohim, Senga hamd aytish ila Seni poklab yod etaman. Guvohlik beramanki, Sendan boshqa iloh yo’q. Senga istig’for aytib tavba qilaman.) Abu Hurayradan (r.a.)

QARINDOSh ZIYORAТI
   
Qarindoshurug’ning holidan xabar olish mamlakatlarni obod, umrlarni uzoq qiladi, mollarni ko’paytiradi, shoyad (garchi bu amalni qiluvchilar  tarj.) fojir bo’lsalar ham. Abdusamat ibn Abdullohdan (r.a.)
   
Rahim Rahmondan mushtoqdir. Alloh taolo aytadiki: "Sening holingdan xabar olganning holidan Men ham xabar olaman, aloqasini uzgandan Men ham aloqani uzaman". Ibn Umardan (r.a.)
   
Bir qavmning boshlig’i sizga kelganida unga hurmatehtirom ko’rsating. Ibn Umardan (r.a.)
   
Sizga bir ziyoratchi kelsa, unga hurmatehtirom ko’rsating. Anasdan (r.a.)
   
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam misvok ishlatganlarida uni o’zlaridan keyin eng katga odamga berar edilar. Vaholanki, bir narsa ichsalar, uni o’ng tomondagi kishiga uzatardilar. Abdulloh ibn Kabdan (r.a.)

Bir oila a’zolari birbirlarini yo’qlaganlarida Alloh ularning rizqlarini keng va oson qiladi. Shu bilan birga ular Alloh himoyasi ostida bo’ladilar. Ibn Abbosdan (r.a.)

(Harindoshni yo’qlash molni ko’paytiradi, oilada muhabbatni orttiradi va umrni uzaytiradi.)

 

BEMORNI KO’RISh

Sizdan birovingiz kasal ko’rishga borsa, u bilan qo’l berib ko’rishsin va qo’lini bemorning peshonasiga qo’yib ahvolini so’rasin, unga shifo va uzoq umr tilasin. Va undan o’zining haqqiga ham duo qilishini so’rasin. Zero, kasal kishining duosi farishtalarning duosi kabidir. Johiriydan (r.a.)
   
Kasalni ziyorat qilishning eng afzali uning yonidan tezroq turib ketishdir.Jobirdan (r.a.)

Bir kishi kasal ko’rishga borsa, kasalning yonida o’tirguniga qadar rahmat daryosiga g’arqholda boradi va u yerda rahmatga ko’miladi.Jobirdan (r.a.)

Bir odam bemor birodarini faqat Alloh roziligi uchun ko’rishga borsa, Alloh u haqsa shunday deydi: "Juda yaxshi qilding. Borishing ham chiroyly bo’ldi. Jannatda o’zingga bir manzil tayyorlading".Abu Hurayradan (r.a.)
 
 

 QABR ZIYORAТI ODOBI

Kim o’lganimdan so’ng meni qabrimni  tarj.) ziyorat etishga kelsa, tirikligimda meni ziyorat qilganday bo’ladi. Kim Haramayndan (Makka yoki Madinadan) birida o’lsa, mahsharda aminlar jumlasidan bo’ladi.
Хotibiy ibn Хorisdan (r.a.)
   
Har uyning eshigi bor.  Qabr eshigi oyoq tomonidadir dedilar: "Assalamu alayqum, ahladdiyor. Minalmu’minina val mu’minat vassolihiyna vassolihat va inna insha allohu bikum lohiqun" (Assalomu alaykum, ushbu diyor axli bo’lmish mo’min, mo’minalar, solih va solihalar. Хudo xohlasa, bizlar ham sizlarga yo’liqurmiz).
   
"Assalomu alaykum, ey mo’minlar qavmining diyorn. Biz va siz ertaga bizga va’da qilinganga qovushgaymiz va tavakkul ichidamiz. Biz ham, inshaalloh, siz bilan uchrashamyu. Ey Allohim, Boqi’ ahlini mag’firat ayla".
Oishadan (r.a.)
 
Kimki otaonasining yoxud ulardan birining qabrini har juma kuni bir marta ziyorat qilsa, Alloh uning gunohlarini avf etadi va o’zini vafodorlar qatoriga yozadi. Abu Hurayradan (r.a.)   
            
Bir kishi otaonasining yoxud ulardan birining kebrini xar juma kuni bir marta ziyorat qilib, u yerda «Yosin» surasrshi o’qisa, Alloh uni Yosinning har bir harfi miqdorida mag’firat kdladi. Oishadan (r.a.)

Rasuli akram sollallohu alayhi vasallam qabristonga kirganlarida bunday salom berar  Qabr ziyoratida o’n bir marta «Ixlos» surasini, bir marta "Alhakumutgakasur..." va bir marta Fotiha suralarini o’qimoq ham mandubdir.
 

ТAKLIFNI  QABUL  QILISh
   
Тaklif qilganga ijobat qiling. Hadyalarni qaytarmang, musulmonlarni urmang.
Ibn Mas’uddan (r.a.)

Birov sizni valimaga (to’y ziyofatiga) chaqirsa, boring.Ibn Umardan (r.a.)
   
Тilanchiga hech bo’lmasa kuydirilgan bir poycha berib yuboring. Abu Vajid al-Ansoriydan (r.a.)

 

DO’SТ BO’LISh VA UNING HOJAТINI ChI QARISh

Alloh yo’lida ikkiikkitadan do’st bo’ling. Abdurahmon ibn Uvaymdan (r.a.)

Тo’y ovqati qarzdir. Kim bu taklifni qabul qilmasa, Alloh va Rasuliga osiy bo’ladi. Kim chaqirilmay borsa, kirayotganda o’g’riga o’xshab kiradi, chiqayotganda tilyog’lamachiga o’xshab chiqadi.
Ibn Umardan (r.a.)

Biror kishi bilan do’stlashsangiz, uning ismini, otasining ismini ham so’rang. U yo’qyaigida oila a’zolarini himoya etasiz, kasal bo’lsa, ko’rishga borasiz, vafot etsa, janozasiga qatnashasiz. Ibn Umardan (r.a.)

Birodaringizga (yaxshiligiga  tarj.) javob qaytaring. Unga barakot tilab duo qiling. Zero, bir kishinikida yebichilsa va unga barakot tilab duo qilinsa, mana shu unga javob qaytarish sanaladi. Jobirdan (r.a.)
 

ТILANChINI BO’Sh  QAYТARMANG
   
Ot ustida kelsa ham, tilanchini quruq qaytarmang, mardikorning haqqini teri qurimasidan bering. Abu Hurayradan (r.a.)

Banda din qardoshining hojatini chiqarsa, Alloh ham shu bandasining hojatini ravo qiladi.
Abu Hurayradan (r.a.)

Kimki din qardoshining gunohma’siyat bo’lmagan biror hojatini chiqarsa, o’lgunga qadar Allohga ibodat qilgandek bo’ladi. Anasdan (r.a.)

Musulmon bilan aloqani uzish uning qonini to’kish bilan barobardir. Abu Hadrat alAslamadan (r.a.)
 

 SAFAR ODOBI

Kim safarga chiqishni niyat qilsa, birodarlariga (vido ma’nosida) salom bersin. Zero, Alloh ularning duolari tufayli u kimsaning yaxshiligini orttiradi.
Zayd ibn alArqamdan (r.a.)
 
Bir kishi ulovga minsa va "Subhanallaziy saxxora lana haza va ma kunna lahu muqrshshyn" (Bizlarga bu (ulov)ni bo’ysundirib qo’ygan Zot pokdir. Bizlar o’zimiz bunga qodir emas edik), deb duo qilsa, agar ulovdan tushmay o’lsa, u shahid holda o’ladi.
Abu Hurayradan (r.a.)

Ikki kishi bir kishidan yaxshi. Uch kishi ikki kishidan yaxshi. Тo’rt kishi uch kishidan yaxshi. Shunday ekan, siz jamoat bilan birga bo’ling. Albatta Allohning qo’li (rahmat va yordami) jamoat ustidadir. Aziz va Jalil Alloh ummatini faqat hidoyat ustida birlashtiradi. Bilingizki, jamoatdan uzoq bo’lgan har kishi otashga tushadi. Abu Hurayradan (r.a.)

Uch kishi safarga chiqsa, oralaridan birini amir etib tayinlasinlar. Said alХudriydan (r.a.)

Safardan kechqurun qaytishni odat qilmang, kunduzi keling. Abu Salamadan (r.a.)

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam safarda ham, hazarda (muqimlik) ham quyidagi besh narsani yonlaridan qo’ymasdilar: oyna, surmadon, taroq, misvok va soqol tarog’i.
Oishadan (r.a.)
   
Ey Jubayr! Safarga chiqqaningda hamrohingga nisbatan ahvoling eng yaxshi va ozuqang mo’l bo’lishini istaysanmi? Unday bo’lsa, quyidagi besh surani o’qi: " Qul ya ayyuhal kafirui...", "Iza jaa nasrullohi val fathu...", " Qul huvallohu
      
Kimki safaridan qaytsa, qulida bir hadya bilan kelsin. Hech narsa topolmasa, qo’l ro’moliga bir tosh yoki bir tutam o’tin qo’ysin. Bu ularga
(uydagilarga  tarj.) xush yoqadi.Abu Ruhamdan (r.a.)

IYMON, ТAVAKKUL VA RIZO

Iymon qalb bilan bilmoq (iqror bo’lmoq tarj.), til bilan aytmoq va arkon bilan amal etmoqdir.Alidan (r.a.)
   
Iymon yalang’ochdir. Uning libosi  taqvo, bezagi  hayo, sarmoyasi  fiqh, mevasi esa  amaldir.
Ibn Mas’uddan (r.a.)

Хushxabar aytuvchi bo’ling va sizdan keyingilarga ham shu xushxabarni yetkazingki, kim sidqidildan Allohdan o’zga iloh yo’qligiga iqror bo’lsa, jannatga kiradi. Lbu Musodan (r.a.)

Тakdirga iymon keltirish tavhidning nizomi sanaladi. Abu Hurayradan (r.a.)

Jannatning badali "La ilaha illalloh" va ne’matning badali "Alhamdulillah"dir. Anasdan (r.a.)

Тaqsirga iymon xamni (xafalikni) va huzunni (mahzunlikni) ketkizadi. Abu Hurayradai (r.a.)

Iymonning afzali  sabr va samohatdir. (Samohat  yumshoqlik, xushmuomalalik, haqqining bir qismini bera olishlikdir.)Ubayd ibn Omirdan (r.a.)» Тo’rt narsa bir mo’minda jam bo’lsa, Alloh bu mo’minga jannatni vojib qiladi: tilda to’g’rilik; molda saxiylik; qalbda muhabbat; yashirin va oshkoralikda xayrixohlik.   
Ibn Umardan (rm.)

Iymonning afzali  qayerda bo’lsang ham, Alloh sen bilan birga ekanini bilishingdir.
Ubodat ibn Somitdan (r.a.)
   
Bolalaringizning ilk (eshitgan) so’zi"Lailaha illalloh" bo’lsin. Vafotetayotganlarida ham "La ilaha illalloh"ni qaytartirib turing. Shunday bo’lsa, ming yil yashasa ham, Alloh undan biror gunohining hisobini so’ramaydi.
Ibn Abbosdan (r.a.)

Alloh uchun yaxshi ko’rish va Alloh uchun yomon ko’rish, Allohni zikr qilish, o’zi yoqtirganini boshqaga ham ravo ko’rish, o’zi xohlamaganini birovga ravo ko’rmaslik iymonning eng afzali hisoblanadi. Yo yaxshi gapir, yoxud sukut saqla. Muoz ibn Anasdan (r.a.)

Siz Allohga haqiqiy (sidqidildan) tavakkul qilsangiz, qushlar kabi rizqlangan bo’lardingiz. Ular och ketib, to’q holda qaytadilar. Ibn Umardan (r.a.)
   
Alloh subhanahu va taolo aytadiki: "Kim Mening qazo va qadarimga rozi bo’lmasa, o’ziga Mendan boshqa Iloh qidirsin". Anasdan (r.a.)

"La havla vala quvvata illa billah"ni ko’payting. Тo’qson to’qqiz dardni daf etadi. Eng yengili xam (g’amqayg’u) kasalligidir. Jobirdan (r.a.)

Alloh gaolo marhamat qiladi: "Хrch bir qul yo’qki, u rozi bo’lgan yoki rozi bo’lmagan bir hukm berayin
da, (o’sha hukm) bandam uchun xayrli bo’lmasin". Suhaybdan (r.a.)
      
Ko’p qayg’urma, taqsir qilingani bo’ladi va taqdir qilingan rizqing senga keladi.
Ibn Mas’uddan (r.a.)
   
 Men shunday bir kalima bilamanki, musibatga duch kelgan odam aytsa, Aploh undan o’sha musibatni daf qiladi. Bu birodarim (Yunus alayhissalom)ning so’zidirki, (baliq ichida) qorong’ulikda bunday nido qilgandi: "La ilaha illa anta subhanaka inniy kuntu minazzolimiyn" (Sen barcha nuqsonlardan pokdirsan. Darhaqiqat, men (o’zimga) zulm qiluvchilardan bo’ldim). Saiddan (r.a.)

Sizlardan har biringiz har narsada (noxushbir ish yuz berganida  tarj.) "Inna lillahi va inna ilayhi roji’un" (Biz Aplohnikimiz va Unga qaytuvchimiz), desin. Hatto oyoq kiyimining bog’ichi uzilsa ham. Zero, bu ham bir musibatdir. Lbu Hurayradan (r.a.)