MILODDAN AVVALGI 722-YIL - ossuriyaliklar tomonidan Isroil davlatining tor-mor keltirilishi.
MILОDDАN АVVАLGI 721-715-YILLAR — 24-sulоlа vаkili Bаkхоris dаvridа inqirоzdаn chiqish uchun bir qаtоr islоhаtlаrning o"œtkаzilishi, islоhаtlаrning muvаffаqiyat kеltirmаsligi, misrning bir qаnchа mаydа nоmlаrgа bo"œlinib kеtishi.
MILODDAN AVVALGI 720-YIL — Elamning Der qal’asi yonida bo"œlgan jangda elamliklar Ossur qo"œshinlarini yengadilar.
MILODDAN AVVALGI 720-YIL — Elam qo"œshinlari Der yaqinidagi dahshatli jangda ossurlarni tor-mor etadilar.
MILОDDАN АVVАLGI 715-YIL — Misr qo"œshinlаri Efiоp qo"œshinlаridаn еngilishi, fir"œаvn Bаkхоrs аsirgа оlinib, tiriklаyin o"œtgа tаshlаnishi.
MILОDDАN АVVАLGI 715-664-YILLAR — 25-sulоlа bo"œlgаn Efiоpiya sulоlаsi Misrni bоshqаrishi.
MILODDAN AVVALGI 714-YIL — Ossur podshosi Sargon II Urartuga qarshi qo"œshin tortadi. Urmiya ko"œli atrofidagi jangda Rusa I qo"œshinlarini yengib, shahar va qishloqlarni vayron qiladi va katta boylik, ko"œp sonli asirlar bilan orqaga qaytganlar.
MILODDAN AVVALGI 710-709—YILLAR — Ossur podshosi Sargon II Bobilni egallaydi.
MILODDAN AVVALGI 703-YIL — Xoldey hukmdori Marduqaplaiddin ossurlarga zarba berib, Bobilni ozod qiladi.
MILODDAN AVVALGI 704-YIL — Ossuriyaliklar qo"œshinlari Urartu armiyasini tor-mor etib tashladi. Shundan so"œng Urartu podsholigi ancha zaiflashib qoldi. 
MILODDAN AVVALGI 672-YIL — midiyaliklar Kashtariti rahbarligida ossurlarga qarshi kurash boshlab, ularni Midiyadan haydab chiqaradilar.
MILODDAN AVVALGI 671-YIL - Misrning ossuriyaliklar tomonidan bosib olinishi.
MILОDDАN АVVАLGI 671-655-YILLAR — Оssur pоdshоlаrining Misrdаgi hukmrоnligi, Misrdа Tахаrkа bоshchiligidа 2 mаrtа qo"œzg"œоlоn bo"œlib o"œtishi.
MILОDDАN АVVАLGI 663-YIL — Tanutamon qo"œshinlаri bilаn оssurlаr o"œrtаsidа jаng bo"œlib o"œtishi, jаngdа оssurlаr g"œаlаbа qоzоnishi, 25-Efiоpiya sulоlаsining tugаtilishi, mаmlаkаtning 20 nоmgа bo"œlinib kеtishi.
MILОDDАN АVVАLGI 663-525-YILLAR — Qadimgi Misrdagi 26-Sаis sulоlаsi dаvri, Psаmmеtiх I sulоlа аsоschisi.
MILODDAN AVVALGI 653-YIL — Midiya shohi Kashtariti ossurlar ustiga qo"œshin tortadi.
MILODDAN AVVALGI 653-625-YILLAR — Midiya skiflar ta’sirida.
MILODDAN AVVALGI 650-YIL - skiflarning Kichik Osiyoga bostirib kirishi.
MILODDAN AVVALGI 648-YIL — ossurlar bilan bo"œlgan jangda Bobil vayron etiladi. Shaharda vabo tarqab, ocharchilik boshlanadi. Aholining katta qismi qirilib ketadi. Ocharchilik kuchayib, odamlar bir-birlarining go"œshtlarini yeydilar. Bobil ossurlarga tobe bo"œlib qoladi.
MILODDAN AVVALGI 639-YIL - ossurlar tomonidan Elam bosib olinadi.
MILODDAN AVVALGI 636-YIL - Chjou hukmdorlaridan Syan-Vandi qabilalari (jun yoki xunn) bilan bo"œlgan jangda mag"œlubiyatga uchragan.
MILODDAN AVVALGI 628-YIL — Ossurlarning jabr-zulmiga qarshi Xoldey hukmdori Nabopalasar boschiligida qo"œzg"œlon ko"œtarildi. U Ossurlarni Bobildan haydab chiqarib, Yangi Bobil podsholigiga asos soladi.
MILODDAN AVVALGI 627-YIL — dastlab Bobil, so"œngra Midiya Ossuriya podsholigidan ajralib chiqdi.
MILODDAN AVVALGI 625-YIL — Kashtaritni o"œg"œli Kiaksar Midiya podshosi bo"œladi.  Uning davrida skiflar mamlakatdan quviladi va Midiyadagi mayda davlatlarni birlashtirib, uni kuchli saltanatga aylantiradi.
MILODDAN AVVALGI 612-YIL - Bobil va Midiya hukmdorlari tomonidan Ossuriyaning bosib olinishi.
MILODDAN AVVALGI 614-YIL — Kiaksar qo"œshinlari Ossuriyaga bostib kirib uning poytaxti Ashshurni vayron qiladilar va talaydilar. Ular behisob boylik va asirlar olib qaytadilar.
MILODDAN AVVALGI 612-605-YILLAR — Midiya davlati Bobil bilan ittifoq bo"œlib Ossuriyani bosib oldi.
MILODDAN AVVALGI  612 VA 609-YILLAR -  Bobil va Midiya qo"œshinlari ossur qo"œshinlarini yengib, Ossuriyaning Nineviya va Ashshur shaharlarini yana vayron qiladilar. Bu mag"œlubiyatdan so"œng ossur qo"œshinlari g"œarbga chekinadilar.
MILODDAN AVVALGI 605-YIL — Bobil va Midiya davlatlarining birlashgan qo"œshini Ossuriya armiyasini batamom qirib tashladi va Ossuriya podsholigi barham topdi.
MILODDAN AVVALGI 605-YIL — Nabopalasar vafot etib, taxtga uning o"œg"œli Novuxodonosor o"œtiradi.
MILODDAN AVVALGI 605-YIL — Midiya - Bobil qo"œshinlari Karxamesh yonidagi jangda Misr — Ossur qo"œshinlarini tor-mor etadilar. Ossur davlati batomom barham topadi.
MILODDAN AVVALGI  605-562-YILLAR — Novuxodonosor II davri.
MILODDAN AVVALGI 600-559-YILLAR - Kambiz davri. Uning davrida parsua qabilalari Midiyaga itoat etganlar.

MILODDAN AVVALGI 597-586-YILLAR — Palastin Bobil podshosi Navoxodonosor II qo"œshinlari tomonidan istilo qilinadi. Quddus shahri vayron etilib aholining ko"œp qismi ikki daryo oralig"œiga haydab ketiladi.
MILODDAN AVVALGI 596-YIL  - bobilliklar tomonidan Elam bosib olinadi
MILODDAN AVVALGI 590-YIL — Urartu podsholigi tarix sahnasidan ketdi. 
MILODDAN AVVALGI  590-585-YILLAR — Lidiya-Midiya urushi sodir bo"œladi.
MILODDAN AVVALGI  586-YIL — Yahudiya Bobil podsholigi tomonidan  bosib olindi.
MILODDAN AVVALGI 585-YIL — Kiaksar vafot etib, taxtga uning o"œg"œli Astiag  o"œtiradi. Uning davrida Bobil blan Midiya munosabatlari buziladi va qonli urushlar boshlanadi.
MILODDAN AVVALGI  585-YIL 28-MAY  - rivoyatga ko"œra, shu kuni quyosh tutiladi. Lidiya-Midiya urushida ikki tomon lashkarlari vahimaga tushib qurollarini tashlab jang maydonidan qochadilar. Shu sababli urush to"œxtatiladi.
MILОDDАN АVVАLGI 569-YIL — Misrdа g"œаlаyonlаr bоshlаnishi.
MILОDDАN АVVАLGI 569-525-YIL — sаrkаrdа Yaхmоs II Misr tахtini egаllаshi.
MILODDAN AVVALGI 562-YIL — Yangi Bobil podsholigining so"œngi podshosi Novuxodonosor II olamdan ko"œz yumadi. Podsho vafotidan so"œng mamlakatda taxt uchun ruhoniylar bilan harbiylar o"œrtasida kurash boshlanib ketadi. Bu kurashda ruhoniylar g"œolib chiqib o"œz vakili Nabonidni Bobil taxtiga o"œtqazadilar.
MILODDAN AVVALGI 559-YIL — Kayxusrav II taxtga o"œtirb, u shu yili Pasargada shahrini qurdirib, uni davlat poytaxtiga aylantiradi.
MILODDAN AVVALGI 558-YIL — Ahamoniylar sulolasidan bo"œlgan Kir II forslarni birlashtiradi.
MILODDAN AVVALGI 553-549-YILLAR — mobaynida olib borilgan urushlarda Kayxusrav bobosi Astiag qo"œshinlarini yengib, Midiya va Elamni Parsuaga qo"œshib oladi. Shu tariqa ahomoniylar urug"œi asos solgan  Parsua — ya’ni Eron davlati tashkil topadi.
MILODDAN AVVALGI 556-539-YILLAR — Yangi Bobil podshosi Nabonid davri.
MILODDAN AVVALGI 550-YIL — forslar Kayxusrav boshchiligida qo"œzg"œolon ko"œtrib, Astiag qo"œshinlarini tor-mor etadilar. Midiya davlati Eronga qo"œshib olinadi va barham topadi.
MILODDAN AVVALGI 549-YIL  - eroniylar tomonidan Elam bosib olinadi.
MILODDAN AVVALGI 543-491-YILLAR — Magadxa davlatida podsho Bimbasara davri. Bimbasara davrida Magadxa kuchayib, uning qo"œshinlari Gang vohasidan Bengal qo"œltig"œigacha bo"œlgan yerlarni bosib olganlar.
MILODDAN AVVALGI 539-YIL — Kir II Armaniston, Midiya va Bobilni zabt etdi. 
MILODDAN AVVALGI 539-YIL - Eronliklar Yangi Bobil podsholigiga bostirib kirdi. Forslar Bobilni zabt etdilar. Yangi Bobil podsholigi Eron davlati tarkibiga kirdi.
MILODDAN AVVALGI 538-YIL - Midiyaning Urartu davlatini bosib olishi.

MILODDAN AVVALGI 529-522-YILLAR — Kambiz II davri. Uning faoliyati davrida itoat ettirilgan mamlakatlar va Erondagi isyonlarni shafqatsizlik bilan bostiradi.
MILОDDАN АVVАLGI 525-YIL — Pеlusiya yaqinidа Erоn qo"œshinlаri Misr qo"œshinlаrini yеngishi, Kаmbiz 27-sulоlаgа аsоs sоlib, o"œzini Erоn pоdshоsi vа Misr fir"œаvini dеb e"œlоn qilishi.
MILODDAN AVVALGI 522-YIL — Kambiz II Misrni bosib oladi. U Misrda ekanida Gaumata boshliq eroniylar isyon ko"œtaradilar. Isyonni bostirish uchun Eronga qaytayotgan Kambiz II yo"œlda o"œldiriladi.
MILODDAN AVVALGI 522-YIL 29-SENTABR — Kambiz II ni o"œldirib, Eron taxtini 7 oy podsholik qilgan Gaumataning fitnachilar tomonidan o"œldirilishi.
MILODDAN AVVALGI 525-YIL - Eron shahanshohi Kir II ning o"œg"œli Kambiz Misrni bosib oldi. 
MILODDAN AVVALGI 522-YIL - Doro I Ahamoniylar davlati taxtiga o"œtirdi.
MILODDAN AVVALGI 522-486-YILLAR — Eronda Doro I o"œz hukmronligi davrida butun mamlakat uchun "œdoroyi" deb nomlangan yagona oltin tangani muomalaga kiritdi. Persopoldan O"œrtayer dengiziga qadar "œshohroh" degan podshoyi savdo yo"œli qurdirdi. Qo"œshinni qayta tuzib, saltanatni "œsatrap"likka bo"œlib chiqdi.   
MILODDAN AVVALGI 519-YIL - fors shohhi Doro I ning saklarga qarshi qo"œshin tortishi, Shiroq jasorati.
MILODDAN AVVALGI 492-449-YILLAR — Yunon-Eron urushi to"œxtab-to"œxtab davom etib, eroniylarning mag"œlubiyati bilan tugaydi.
MILODDAN AVVALGI 484-481-YILLAR — Misr va Mesopatamiyada juda katta isyonlar ko"œtarilib, Kserks ularni qiyinchilik bilan bostiradi.
MILODDAN AVVALGI 480-YIL — Kserks juda katta qo"œshin bilan Yunonistonga bostirib kiradi. Eron qo"œshinlari Frakiya va Makedoniyani jangsiz bosib oladilar.
MILODDAN AVVALGI 449-YIL — Suzada imzolangan "œKalliy sulhi"ga binoan Eron Kichik Osiyodagi ko`p joylaridan ajralib, uning harbiy floti Egey dengizida suzishdan mahrum etiladi.
MILODDAN AVVALGI 465-YIL — Kserksning o"œldirilishi.
MILODDAN AVVALGI 460-424-YILLAR — Artakserks I davri.
MILODDAN AVVALGI 423-404-YILLAR — Doro II davri.
MILODDAN AVVALGI 404-358-YILLAR — Artakserks II davri.

MILODDAN AVVALGI 361-338-YIL — podsho Sao-Chun davri. Sin podsholigi birmuncha kuchaygan.
MILODDAN AVVALGI  358-336-YILLAR — Artakserks III davri.
MILODDAN AVVALGI 345-YIL - aholining quyi tabaqasiga mansub bo"œlgan Ugrasend Nand Magadxa podshosini yengib taxtni egallaydi. U qudratli Nand podsholigiga asos soladi. Ugrasen davrida Shimoliy, Markaziy va hatto Janubiy Hindistonning katta qismi Nandlar davlati tarkibiga qo"œshib olinadi. Nand Hindistondagi qudratli davlatga aylanib, xo"œjalik va madaniyat har tomonlama rivoj topadi.
MILODDAN AVVALGI 336-330-YILLAR — Doro III davri.
MILODDAN AVVALGI 331-YIL 1-OKTABR — Gavgamel yonidagi jangda Eron qo"œshinlarining tor-mor etilishi. Shundan so"œng Ikkidaryo oralig"œi va unga tutash bo"œlgan Bobil, Suza, Persopol, Eron poytaxti Pasargad yunon-makedon qo"œshinlari tomonidan bosib olinadi.
MILODDAN AVVALGI 330-YIL — Makedoniyalik Aleksandr Ahamoniylar  davlatini bosib oldi.
MILОDDАN АVVАLGI 332-YIL — Misr Iskаndаr dаvlаti tаrkibidа, uning vаfоtidаn so"œng esа bu еrdа Ptоlеmеylаr dаvlаti qаrоr tоpаdi
MILODDAN AVVALGI 327-YIL — Makedoniyalik Aleksandr 120 ming kishilik qo"œshin bilan Hindikush va Sulaymon Tog"œlaridan oshib o"œtib, Panjob o"œlkasi hududiga bostirib kirdi.  Panjobdagi mayda davlatlarning ko"œpchiligi Iskandarga itoat etadilar.
MILODDAN AVVALGI 325-YIL — Iskandar Bobilga qaytib ketdi.
MILODDAN AVVALGI 317-YIL — Yunon-makedon qo"œshinlari Hindistondan butkul quvib yuborildi. Yunon va makedon qo"œshinlariga qarshi kurashga mashhur hind sarkardasi Chandragupta sardorlik qiladi.
MILODDAN AVVALGI 317-298-YILLAR - Chandragupta Maurya podsholigiga asos solib, Patalaputra shahrini davlat poytaxtiga aylantiradi.
MILODDAN AVVALGI 305-YIL - Chandragupta bilan Salavka qo"œshinlari bilan qattiq jang bo"œlib salavkiylar qo"œshini mag"œlubiyatga uchraydi.

MILODDAN AVVALGI 293-268-YILLAR - Chandragupta vorisi Bindusara hukmronlik davri.
MILODDAN AVVALGI 268-231-YILLAR - Maurya davlati podshosi Ashoka davri.
MILODDAN AVVALGI 247-YIL — ko"œchmanchi sak qavmlarining parndax qabilalari Parfiyani bosib oladilar. Ularning sardori Arshak (ma’nosi shak botiri, pahlavoni) Parfiya davlatining podshosi deb e’lon qilinadi. U arshakiylar sulolasiga asos soladi.
MILODDAN AVVALGI 246-210-YILLAR — Sin Shixuandi hukmronligi davrida  Xitoyda yagona va markazlashgan davlat tiklandi. Sin davlati 36 viloyatga taqsimlangan va har bir viloyatga imperator noyiblarini rahbar etib tayinlangan. U dehqonchilik, hunarmandchilik va savdo-sotiq rivojlanishiga imkon bergan bir qancha islohotlar o"œtkazdi. Sin Shixuandi Xitoyda ko"œchmanchi xunnlarning hujumlaridan himoyalanish uchun "œBuyuk Xitoy devori"ni bunyod etgan. 
MILODDAN AVVALGI 246-YIL — Sin podsholigi taxtiga 13 yoshli In Chjen o"œtiradi.
MILODDAN AVVALGI 230-YIL - In-Chjen qo"œshin saflarini mustahkamlagach, Xan podsholigi qo"œshinlariga qat’iy zarba berib uni bosib oladi.
MILODDAN AVVALGI 228-221-YILLAR - In-Chjen qo"œshinlari bilan Xan podsholigi qo"œshinlario"œrtasidagi shiddatli, g"œolibona urushlar natijasida Sharqiy Xitoydagi Chjao, Vey, Chu, Si, Yan podsholiklarining qo"œshinlari tor-mor etiladi.
MILODDAN AVVALGI 221-YIL - Chjao, Vey, Chu, Si, Yan podsholiklari Sin podsholigiga qo"œshib olingach, Sharqiy Xitoyni birlashtirish jarayoni o"œz nihoyasiga yetadi.
MILODDAN AVVALGI 214-YIL - Xitoyda Buyuk Xitoy devorining qurib bitkazilishi.
MILODDAN AVVALGI 209-YIL - Salavka podshosi Antiox III Parfiya ustiga qo"œshin tortadi. Bu jangda Parfiya qo"œshinlari yengiladi, ammo Parfiya o"œz mustaqilligini saqlab qoladi.
MILODDAN AVVALGI 209-YIL —Sin podsholigining turli joylarida qo"œzg"œolonlar boshlanib ketadi.
MILODDAN AVVALGI 207-YIL — Lyu Ban boshchiligidagi qo"œzg"œolonchilar Sanyan shahrini ishg"œol qiladilar.
MILODDAN AVVALGI 206-YIL — Sin sulolasiga qarshi Lyu Ban boshchiligidagi dehqonlar qo"œzg"œoloni boshlandi. Qo"œzg"œalonchilar poytaxtni egalladi va Xan sulolasi boshchiligida yangi davlat barpo etildi.
MILODDAN AVVALGI 206-MILODIY - 220-YILLAR — Xan sulolasi hukmronlik qilgan yillar.
MILODDAN AVVALGI 206 - MILODIY 25—YILLAR  - Katta Xan sulolasi davri.
2400-2200-YILLAR ILGARI — Buyuk Xitoy devori qurib bitkazilgan.
MILODDAN AVVALGI 203-202-YILLAR — xunlar sardori Maodun Sayan, Oltoy va Yenisey (Enasoy) daryosining yuqori oqimidagi joylarni bosib oladi.
MILODDAN AVVALGI 202-YIL YANVAR — Gaysya yonidagi jangda Lyu Ban qo"œshinlari Syan Yuy qo"œshinlari ustidan g"œalaba qozonadi. Shu bilan Xitoyda Sin saltanati tugatilib, Xan saltanati o"œrnatiladi.
MILODDAN AVVALGI 200-YIL — Lyu Ban-Gao-Szu o"œz qo"œshinlari bilan xunnlar ustiga bostirib borgan. Uning qoshinlari xunnlardan ma’g"œlubiyatga uchragan.
MILODDAN AVVALGI 200-YIL — Xan podshosi Lyu Ban xunnlarni ustiga qo"œshin tortadi.

MILODDAN AVVALGI 180-YIL — Maurya sulolasining so"œngi podshosi taxtdan ag"œdarilib tashlanadi va o"œldiriladi. Taxtni shunglar sulolasiga mansub kishilar egallaydilar.
MILODDAN AVVALGI 180-68-YILLAR — shunglar davrida Maurya davlati.
MILODDAN AVVALGI 174-11-YILLAR — Xunnlar hukmdori Maoshin davri.
MILODDAN AVVALGI 171-138-YILLAR - Parfiya shohi Mitridat I davri.
MILODDAN AVVALGI 145-90-YIL —Xitoy tarixchisi Sima Syanning "œTarixiy xotiralar" kitobining bir bo`limi osmon jismlari masalasiga bag`ishlangan.
MILODDAN AVVALGI 141-YIL — Parfiya shohi Mitridat I Midiya va Bobilni bosib oldi va o"œzini "œBobil podshosi" deb e’lon qiladi.
MILODDAN AVVALGI 140-120-YILLAR — saklarning shimoldan hujumi boshlanib, Yunon-Baqtriya davlati ag"œdarib tashlanadi. Saklarning jangavor qismlari Parfiya qo"œshinlari bilan ham to"œqnashadilar. Bu janglarda ikki Parfiya shohi halok bo"œladi. Saklar Erimander, Xerirud, daryolari oralig"œidagi viloyatga borib joylashadilar. Shundan boshlab bu viloyatni Sakiston deb ataladigan bo"œldi.
MILODDAN AVVALGI 140-87-YILLAR — Xan sulolasida U Din hukmronligi davida Xan imperiyasi eng qudratli davlatga aylandi.   
MILODDAN AVVALGI 138-YIL — Xan podshosi U-Di Chjan-Syan boshliq o"œz elchisini O"œrta Osiyo va Sinszyanga yuborgan.
MILODDAN AVVALGI 138-125-YILLAR — Chjan Syan Qang"œ, Yuechji, Kushon, Dovon va Baqtriya hukmdorlari huzurida bo"œlgan. U bu davlat rahbarlarini Xiyoy bilan ittifoq bo"œlib xunnlarga qarshi kurashga ko"œndira olmagan.
MILODDAN AVVALGI 130-111-YILLAR - U-Di janubi-g"œarbdagi varvarlar ustiga ikki marta qo"œshin yuborgan. Xan qo"œshinlari Yanszi daryosining yuqori oqimidagi joylar podsholikka qo"œshib olingan.
MILODDAN AVVALGI 127-119-YILLAR — U-Di ko"œp sonli otliq qo"œshinga tayanib xunnlarni yengib, dastlabki g"œalabaga erishgan.
MILODDAN AVVALGI 126-YIL - Bobilni Parfiya bosib oldi. Parfiya hukmdorlari davrida butun Bobil tanazzulga yuz tutdi.
MILODDAN AVVALGI 123-87-YILLAR — Mitridat II davri. Parfiya qo"œshinlari Salavkiy qo"œshinlarini yengib, Eron va Mesopatamiyani ishg"œol qiladilar. Mitridat II "œulug"œ shahanshoh" degan unvonga ega bo"œladi. Parfiya qo"œshinlari Kichik Osiya va O"œrtayer dengizining sharqiy sohili chegaralarida rimliklar bilan to"œqnashadilar.
MILODDAN AVVALGI 123-YIL — Xitoy qo"œshinlari xunnlarni Xan saltanatining Shimoliy chegaralaridan surib chiqaradilar.
MILODDAN AVVALGI 115-YIL — Chjan Syan o"œzi kashf etgan "œBuyuk ipak yo"œli"dan O"œrta Osiyoga yana bir bor kelgan. U Issiqko"œl sohilida o"œziga qarorgoh qurib O"œrta Osiyo, Parfiya, Kushonlar mamlakati va Hindistonga o"œz ayg"œoqchilarini yuborgan. Ayg"œoqchilar esa Chjan Syanga u mamlakatlar haqida ma’lumotlar yuborib turganlar.
MILODDAN AVVALGI 109-YIL — Xan qo"œshinlari Koreya yarimoroliga bostirib kirib Choson mamlakatini saltanat hududiga qo"œshib olganlar.
MILODDAN AVVALGI 104-101-YIL — U-Di qo"œshinlari Dovon mamlakatiga o"œtib, uning poytaxti Ershini qamal qilganlar. Xitoylar Dovondan "œqon bilan terlaydigan osmin otlarini" olib qaytganlar.

MILODDAN AVVALGI 71-YIL — Xunnlarga uch tomondan — g"œarbdan usunlar, sharqda uxuanlar, shimolda Yenisiy bo"œyi qabilalari hujumni boshlanishi.
MILODDAN AVVALGI 56-YIL - Shimoliy va Janubiy qismlarga bo"œlinib ketadi.
MILODDAN AVVALGI 68-YIL — Magadxada navbatdagi davlat to"œntarishi bo"œlib, taxtni Kanva sulolasiga mansub kishilar egallaydilar. Ular Magadxa qo"œl ostidagi mamlakatni 45 yil boshqardilar.
MILODDAN AVVALGI 55-37—YIL — Parfiya podshosi Orod davri.
MILODDAN AVVALGI 53-YIL — Mashhur sarkarda Krass boshliq Rim qo"œshinlari bilan Parfiya podshosi Orod qo"œshinlari o"œrtasida janglarning boshlanishi.  Shu yili Karri shahri yaqinida bo"œlgan dahshatli jangda rimliklar yengilib, sarkarda Krass halok bo"œladi.
MILODDAN AVVALGI 40-YILLARI — rimliklar O"œrtayer dengizining sharqiy sohilidagi mamlakatlarda va Kichik Osiyoda o"œz mavqeini qayta tiklab oladilar. Rim qo"œshinlari Parfiya qo"œshinlarini Frot daryosi chap sohiliga surib chiqaradi.
MILODDAN AVVALGI 38-YIL — rimliklarning Midiyaga qilgan yurishlari mag"œlubiyat bilan tugaydi.
MILODDAN AVVALGI 12-119-YILLAR — Xan qo"œshinlari Danxuangacha bo"œlgan yerlarni bosib oladilar.
MILODDAN AVVALGI 119-YIL — Xitoy qo"œshinlari Xunn sardorining qarorgohini bosib oladi.
MILODDAN AVVALGI 99-90-YILLAR — Xunnlar bilan Xitoylar o"œrtasida qattiq urushlar bo"œlib o"œtib, ko"œpincha Xunnlar g"œolib chiqadilar.
MILODIY 8-YIL — Xitoyda qo"œzg"œolon natijasida Van Man hokimiyat tepasiga keldi.
 MILODIY 18—YIL — Fan Chun rahbarligida Shandunda "œQizil qoshlilar" qo`zg`oloni boshlandi.
MILODIY 22-YIL — Van Man qo"œzg"œolonchilar ustiga yuz ming kishilik qo"œshin yuborgan. Hal qiluvchi jangda qo"œzg"œolonchilar podsho qo"œshinlarini tor-mor etib, Xuanxe daryosining o"œrta oqimidagi yerlarni ishg"œol qilganlar.
MILODIY 23-YIL — Van Man qo"œshinlari bilan "œyashil o"œrmon qo"œshinlari" qo"œzg"œolonchilari o"œrtasida dahshatli jang bo"œlib, podsho qo"œshinlari yana tor-mor etilgan. Qo"œzg"œolonchilar Chanan shahrini ishg"œol qilganlar.
MILODIY 24-YIL — Qo"œzg"œolon rahbarlaridan biri Lyu Syuan o"œzini podsho deb e’lon qilib, Chanan shahrini egallagan.
MILODIY 25-YIL — "œQizil qoshlilar" Chananga yurib, Lyu Syuan qo`shinlarini tor-mor etganlar, Lyu Syuan o`z-o`zini o`ldirgan. "œYashil o`rmon qo`shini" Lyu Syu boshchiligida Chananga qarab yo`l olganlar. "œQizil qoshlilar" esa Chananni bo`shatib, Shandunga chekinganlar. Yo`lda ikki qo`shin to`qnashib, "œQizil qoshlilar" yengilganlar. Ularning yo`lboshchisi Fan Chun jangda halok bo`lgan.
MILODIY 25-YIL — Lyu Syu o"œzini podsho deb e"œlon qildi va poytaxtni Chanandan Loyanga ko"œchirtirgan.
MILODIY 25-220-YILLAR — Xitoyda Xan sulolasi hukmronlik qilgan davr.
MILODIY-25-57-YILLAR — Xan sulolasiga Lyu Syu Guan U-Di nomi bilan podsholikni boshqargan.
MILODIY 32-92-YILLAR — Ban Guning hayot faoliyati.
MILODIY 63-YIL - Rim va Sosoniylar jangida Rim imperatori Yulian halok bo"œldi.
MILODIY 87-93-YILLAR — Xitoylar syanbi va dinliklar bilan ittifoq bo"œlib Xunnlarni tor-mor keltirganlar.

MILODIY 184-YIL — "œSariq ro`mollilar" qo`zg`olonining boshlanishi, unga o`z zamonining "œoqil va saxiy muallim" nomini olgan, mashhur tabib Chjan Szyao va uning ikki ukasi rahbarlik qilgan.
MILODIY 184-185-YILLAR — Xitoyda "œSariq ro`mollilar" qo`zg`olonchilari hukumat qo`shini bilan bo`lgan jangda yengildilar. Qo`zg`olon  rahbari Chjan Szyao halok bo`ldi.
MILODIY 188-207-YILLAR — Xan podsholigining ko"œp joylarida katta-katta qo"œzg"œolonlar bo"œlib o"œtdi. Ular hukumat qo"œshinlari tomonidan shavqatsizlik bilan bostiriladi, lekin bu qo"œzg"œolonlar Xan saltanatini zaiflashtirib yubordi.
MILODIY 208-YIL — Parfiya davlati ikki qismga bo"œlindi. 
MILODIY 216-276-YILLAR - Moniylik dinining asoschisi Moniy ibn Fatak hayoti.
MILODIY 224-YIL — Sosoniy hukmdorlari Parfiya poytaxti Ktesifonni egallab, kuchsizlanib qolgan Parfiya podsholaridan taxtni tortib oladilar.
MILODIY 224-YIL — Ardasher I Parfiya shohi Artabon V qo"œshinlarini yengadi.
MILODIY 224-239-YILLAR — Pors viloyati hokimi Ardasher I davri.
MILODIY 226-YIL - Ardasher I poytaxtni Staxr shahridan Dajla daryosi bo"œyidagi Ktesifonga ko"œchiradi.
MILODIY 226-YIL — Eron shohi Ardasher Parfiyani bosib oldi.
MILODIY 232-YIL — Rim imperatori Aleksandr Sever katta qo"œshin bilan shimoliy Mesopatamiyaga kelib tushdi. Ardasher I qo"œshinlari Rim legionlari bilan uzoq vaqt  mobaynida  qonli urushlar olib bordi.
MILODIY 243-273-YILLAR — Sosoniylar podshosi Shopur I davri.
MILODIY 244-251-YILLAR - sosoniy qo"œshinlari Janubiy Armaniston va Qadimgi Ossuriyani bosib oldilar.

MILODIY 320-335-YILLAR —  Guptaning nabirasi Chandragupta I davri. Magadxa davlati ancha kuchayib, ular Himolay tog"œlaridan Madras shahri oralig"œidagi yerlarni bosib oladilar.
MILODIY 335-380-YILLAR — Chandragupta I ning o"œg"œli Samudragupta davri. Magadxa davlati ancha kuchayib, ular Himolay tog"œlaridan Madras shahri oralig"œidagi yerlarni bosib oladilar.
MILODIY 380-415-YILLAR — Chandragupta II davri. Guptalar sulolasi saltanatining gullab-yashnagan va Hindiston tarixida "œguptalarning oltin asri" deb madh etilgan davr.
MILODIY 375-YIL — Xunnlar sardori Balambir o"œz qo"œshinlari bilan Shimoliy qora dengiz bo"œylarini egallagan.
MILODIY 394-395-YILLAR — Xunnlarning bir qismi Suriya va Kapadoniyaga bostirib kirganlar.
MILОDIY 395-YIL — Misr Vizаntiya tа"œsirigа tushib qоlishi, Qаdimgi Misr tаriхi nihоyasigа yеtishi.
MILODIY 415-YIL — Chandragupta II ning vafoti. Hindistonga O"œrta Osiyo tomondan kidariylar, eftaliylar va boshqa qabilalarining hujumi boshlanib, ular Panjop va Hind vodiysida o"œrnashib qoladilar.
MILODIY 434-453-YILLAR — Attila hukmdorligi davri.
MILODIY 451-YIL — Xunnlar Galliyaga bostirib kirganlar.
MILODIY 453-YIL — Attila vafot etgach, Xunnlar davlati kuchsizlangan.
MILODIY 469-YIL — Xunlarning Bolqonga qilgan yurishlari mag"œlubiyat bilan tugadi.
MILODIY 470-529-YILLAR - mazdakiylar dinining asoschisi Mazdak ibn Hamadoniy hayoti davri.
1822-YIL — Fransuz olimi  Jak-Fransua Shampolon Misr matnlarini o"œqishga muyassar bo"œldi.
1920-1922-YILLAR - arxeologlar Hind shaharlarining xarobasi Panjob va Moxenjo-Doro yodgorliklarini topishlari.

Qadimgi Misr

1. Afrika shimoli sharqida sivilizatsiya vujudga kelishida qaysi daryo muhim ahamiyat kasb etgan?
A) Nil
B) Frot
S) Dajla
D) Xuanxe
E) Yanszi

2. Nil daryosi qadimdan qaysi dengizga quyilardi?
A) Qizil dengizga
B) O"œrtayer dengizga
S) Arabiston dengizga
D) Egey dengizga
E) Qora dengizga

3. Nil daryosi qayirlarini yunonlar nima deb nomlagan?
A)  "œdelta"
B)  "œnom"
S)  "œsagaris"
D) "œtogu"
E)  "œaltar"

4. Ma"œlumki, yunonlar Nil daryosi qayilarlini delta deb atashgan. Bunday deb atalishini sababi nimada edi?
A) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi uchburchaksimon yoki teskari yozilgan alif harfiga monand bo"œlgan.
B) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi ko"œpburchakli yoki teskari yozilgan yunoncha "œdelta" harfiga monand bo"œlgan. 
S) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi kvadratsimon yoki teskari yozilgan yunoncha "œdelta" harfiga monand bo"œlgan. 
D) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi to"œg"œriburchaksimon yoki teskari yozilgan yunoncha "œdelta" harfiga monand bo"œlgan. 
E) Chunki dengizga quyiluvchi shoxobchalarning to"œla to"œkis manzarasi uchburchaksimon yoki teskari yozilgan yunoncha "œdelta" harfiga monand bo"œlgan. 

5. Nil vodiysi bu"¦
A) Sahroi Kabir va Liviya cho"œllarigacha sug"œoriladigan yerlardir.
B) Ikki daryo oralig"œidagi kengliklarni sug"œoradigan yerlardir.
S) Har ikki qirg"œoq birdan to 20 km gacha kenglikdagi sug"œoriladigan Misrdagi yerlardir.
D) Har ikki qirg"œoq birdan to 20 km gacha kenglikdagi sug"œoriladigan Shumerdagi yerlardir.
E) Har ikki qirg"œoq birdan to 20 km gacha kenglikdagi sug"œoriladigan Osiyoning shimoli-sharqidagi yerlardir.

6. Qaysi davlat "œQora tuproq" nomiga ega bo`lgan?
A) Mesopatamiya davlati
B) Misr davlati
S) Kushon davlati
D) Hindiston
E) Yunoniston

7. Qachondan boshlab dastlabki qabilalar Nil vohasiga o"œrnashganlar?
A) Mil.avv. IV mingyillik
B) Mil.avv. V mingyillik
S) Mil.avv. III  mingyillik
D) Mil.avv. II mingyillik
E) Mil.avv. I mingyillik

8. Qachondan boshlab misrliklar Nil daryosi qirg"œoqlaridagi yerlarni o"œzlashtira boshlaganlar?
A) Mil.avv. IV mingyillik boshi
B) Mil.avv. V mingyillik boshi
S) Mil.avv. III  mingyillik boshi
D) Mil.avv. II mingyillik boshi
E) Mil.avv. I mingyillik boshi

9. Qadimgi misrliklarning asosiy mashg"œulotlari nimalardan iborat edi?
A) dehqonchilik, termachilik va ovchilik
B) chorvachilik va ovchilik
S) hunarmandchilik, termachilik va ovchilik
D) dehqonchilik, chorvachilik, hunarmandchilik
E) termachilik va ovchilik

10. Qadimgi Misr hunarmandlari qancha kasb-korlarga ega bo"œlganlar?
A) 30 dan ziyod
B) 40 dan ziyod
S) 10 dan ziyod
D) 20 dan ziyod
E) 50 dan ziyod