91. Qaysi davrni boshlanishi bilan Muzlik davri poyoniga yetdi?
A) Paleolit
B) Mezolit
S) Neolit
D) Eneolit
E) Bronza
 
92. Inson o"œq-yoyni qaysi davrda kashf qilgan?
A) Mezolit davrida
B) Neolit davrida
S) Paleolit davrida
D) Eneolit davrida
E) Bronza davrida

93. Insonning qaysi kashfiyoti qadimgi davrda odam ixtiyorida chopqir hayvonlar va qushlarni ovlash imkoniyati yaratdi.
A) to"œrni kashf etilishi
B) mikrolitni kashf etilishi 
S) nayzani kashf etilishi
D) o"œq-yoyni kashf etilishi
E) havonlarni hydab ov qilish

94. Qaysi davrda inson tomonidan hayvonlar qo"œlga o"œrgatila boshlandi?
A) Mezolit davrida
B) Neolit davrida
S) Paleolit davrida
D) Eneolit davrida
E) Bronza davrida

95. Qaysi davrda tiriklayin tutib olingan hayvonarni odamlar o"œldirmasdan yegulik zahirasi sifatida saqlab qo"œyadigan bo"œlishdi?
A) Mezolit davrida
B) Neolit davrida
S) Paleolit davrida
D) Eneolit davrida
E) Bronza davrida

96. Mezolit davri oxirida "¦
A) inson hayvonlarni qo"œlga o"œrgata boshladi, ibtidoiy ziroatchilik va chorvachilik vujudga keldi
B) o"œq-yoy kashf etildi
S) sopol buyumlarni ishlab chiqarishga o"œtildi
D) ishlab chiqaruvchi xo"œjalikka o"œtildi
E) turar joylar qurildi

97. Mezolit davriga oid O"œzbekistondagi manzilgohlarni aniqlang.
A) Obishir, Qo"œshilish, Jarqo"œton
B) Teshiktosh, Ko"œlbuloq
S) Zamonbobo, Sopollitepa, Jarqo"œton
D) Samarqand, Ko"œlbuloq
E) Obishir, Qo"œshilish, Machay

98. Mezolit davriga oid manzilgohlar qaysi hududlarda ko"œplab uchraydi?
A) Farg"œona vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning shimolida
B) Qashqadaryo vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning g"œarbida
S) Farg"œona vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning janubida
D) Zarafshon vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning janubida
E) Zarafshon va Farg"œona vodiysining tog"œoldi va tog"œliq tumanlarida hamda O"œzbekistonning janubida

99. Qaysi davrdan boshlab Amudaryo va Sirdaryo qirg"œoqlari, O"œzbekiston hududidagi ko"œllar va daryolar sohili ovchilari va baliqchilari maskanlariga aylanadi?
A) Paleolit davridan
B) Mezolit davridan
S) Neolit davridan
D) Eneolit davridan
E) Bronza davridan
 
100. Qaysi davrda ibtidoiy ziroatchilik va chorvachilik vujudga keldi?
A) Eneolit davri oxirida
B) Tosh davri oxirida
S) Mezolit davri oxirida
D) Neolit davri oxirida
E) Bronza davri oxirida

101. Ibtidoiy ziroatchilik va chorvachilik dastlab qayerda paydo bo"œlgan?
A) Old Osiyo
B) Yaqin Sharq
S) Janubiy-Sharqiy Osiyo
D) O"œrta Osiyo
E) Kavkazorti
102. Quyidagi qaysi mashg"œulot ishlab chiqaruvchi xo"œjalikka taaluqli?
A) ziroatchilik va termachilik
B) chorvachilik va ovchilik
S) termachilik va ovchilik
D) ziroatchilik va chorvachilik
E) baliqchilik, ziroatchilik va chorvachilik
 
103. O"œrta Osiyoda neolit davri qaysi yillarni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. 100-40 mingyilliklarni
B) mil. avv. 40-12 mingyilliklarni
S) mil. avv. 12-7 mingyilliklarni
D) mil. avv. 6-4 mingyilliklarni
E) mil. avv. 3-2 mingyilliklarni

104. Arxeologlar neolit davrini boshlanishini qaysi voqea bilan belgilaydilar?
A) sopol idishlar yasashni kashf etilishi bilan
B) ziroatchilik va chorvachilikka o"œtilishi bilan
S) doimiy turar joylar qura boshlanishi bilan
D) mikrolit qurollar yasashni qo"œllay boshlashlari bilan
E) paxsa imoratlar qurish boshlanishi bilan

105. Mezolit va neolit davrida odam "¦
A) mikrolitlar yasashni organib oldi.
B) toshga ishlov berishning silliqlash, arralash, sirlash va teshikchalar parmalashni o"œrganib oldi.
S) mikrolitlar yasashni, toshga ishlov berishning silliqlash, arralash, sirlash va teshikchalar parmalashni o"œrganib oldi.
D) paxsa imoratlar qurishni o"œrganib oldi.
E) o"œtroq turmush-tarziga o"œtdi.

106. Qaysi davrda aksariyat qabilalar o"œtroq turmush-tarziga o"œtib doimiy turar-joylar qura boshlagan?
A) Paleolit davrida
B) Mezolit davrida
S) Neolit davrida
D) Eneolit davrida
E) Bronza davrida
 
107. Paxsa imoratlar qurish qaysi davrdan boshlangan?
A) Qadimgi tosh davridan
B) O"œrta tosh davridan
S) Yangi tosh davridan
D) Mis-tosh davridan
E) Jez davridan
 
108. Neolit davrida hunarmandchilik rivojiga zamin yaratgan omilni aniqlang.
A) toshga ishlov berishning silliqlash, arralash, sirlash va teshikchalar parmalashni o"œrganib olishi.
B) paxsa imoratlar qurishni o"œrganib olishi.
S) sopol idishlar yasashni o"œrganib olishi.
D) ziroatchilik va chorvachilikka o"œtilishi.
E) o"œtroq turmush tarziga o"œtilishi.

109. Ishlab chiqaruvchi xo"œjalik - bu "¦
A) termachilik va ovchilikdir.
B) ziroatchilik va chorvachilikdir.
S) baliqchilik va ovchilikdir.
D) ziroatchilik va termachilikdir.
E) chorvachilik va ovchilikdir.

110. O"œrta Osiyoning janubiy viloyatlarida aholi qachondan boshlab ziroatchilikka o"œtgan?
A) miloddan avvalgi II-I mingyilliklar boshlaridan
B) miloddan avvalgi III-II mingyilliklar boshlaridan
S) miloddan avvalgi IV-III mingyilliklar boshlaridan
D) miloddan avvalgi VI-IV mingyilliklar boshlaridan
E) miloddan avvalgi VI-V mingyilliklar boshlaridan

111. Miloddan avvalgi VI-V mingyilliklar boshlarida O"œrta Osiyoning markaziy va shimoliy o"œlkalarida aholi qanday mashg"œulot bilan shug"œullangan?
A) chorvachilik va ovchilik bilan.
B) ziroatchilik va chorvachilik bilan.
S) ovchilik va baliqchilik bilan
D) termachilik va ovchilik bilan.
E) chorvachilik va baliqchilik bilan.

112. Ma’lumki, ziroatchilik termachilikdan boshlangan. Chorvachilik esa "¦
A) doimiy turar joylar qura boshlanishidan kelib chiqqan.
B) o"œtroq turmush tarziga o"œtilishidan kelib chiqqan.
S) hayvonarni qo"œlga o"œrgatishdan kelib chiqqan.
D) ovchilik qilishdan kelib chiqqan.
E) ovchilik qilish va hayvonarni qo"œlga o"œrgatishdan kelib chiqqan.

113. Loydan ishlangan va olovda pishirigan idishlar yasash sohasi nima deb atalgan?
A) sopolchilik
B) xumsozlik
S) kulolchilik
D) sopolchilik va kulolchilik
E) kulolchilik va xumsozlik
 
114. Tolalar va jundan kiyim-kechak tayorlash tarmog"œi — bu "¦ 
A) to"œquvchilik
B) tikuvchilik
S) hunarmandchilik
D) keramika
E) ziroatchilik

115. Neolit davri oxirida odamlar ixtiro va kashfiyotlar orasida eng buyuklaridan birini aniqlang.
A) kulolchilikning kashf etilishi
B) to"œqimachilikning vujudga kelishi
S) g"œildirakni kashf etilishi
D) mikrolit qurollarining vujudga kelishi
E) misdan foydalanish

116. Eneolit — bu "¦
A) qadimgi tosh asri
B) yangi tosh asri
S) mis-tosh davri
D) o"œrta tosh asri
E) boltalar asri

117. Eneolit davri qaysi mingyilliklarni o"œz ichiga oladi?
A) mil. avv. XII-VII mingyilliklar
B) mil. avv. VI-IV mingyilliklar
S) mil. avv. IV-III mingyilliklar
D) mil. avv. III-II mingyilliklar
E) mil. avv. I mingyillik

118. Qadimgi davrda nima sababdan misdan yasalgan qurollar keng tarqalmagan edi?
A) juda kam miqdorda bo"œlganligi uchun.
B) faqat zeb-ziynat buyumlari tayyorlanganligi uchun.
S) temirdan yasalgan qurollar keng tarqalganligi uchun.
D) mustahkam bo"œlmaganligi uchun.
E) juda kam miqdorda bo"œlganligi uchun misdan faqat zeb-ziynat buyumlar tayyorlangan.

119. Bronza qaysi metallar qorishmasidan tayyorlanadi?
A) mis, qo"œrg"œoshin, temir
B) qalay va mis
S) kumush, mis, qo"œrg"œoshin
D) mis, temir, kumush
E) mis, qalay, qorg"œoshin

120. Mil. avv. IV mingyillikda sodir bo"œlgan voqealarni belgilang.
1) xom g"œishtdan ko"œp xonali uylar qurila boshladi
2) g"œildirak kashf etildi
3) O"œrta Osiyo janubida sug"œorma dehqonchilik vujudga keldi
4) idishlarni pishirish uchun kulolchilik xumdonlaridan foydanila boshlandi
5) kulolchilik vujudga keldi
6) sopol idishlar hayvonlar naqshi bilan bezatila boshlandi
7) bronzadan mehnat qurollari yasala boshlandi
dehqonchilikdan chorvachilik ajralib chiqdi
9) Qadimgi Sharqda ilk shaharlar vujudga keldi
A) 1, 2, 5, 7
B) 1, 3, 4, 6, 9
S) 2, 3, 5, 8
D) 1, 3, 5, 7, 9
E) 2, 4, 6, 8, 9

121. Qachondan boshlab bronza mehnat qurollari, qurol-yaroqlar va zebi-ziynat tayyorlashda ishlatiluvchi asosiy xom-ashyo bo"œlib qoldi?
A) mil. avv. III mingyillik boshlaridan
B) mil. avv. III migyillik o"œrtalaridan
S) mil. avv. II mingyillikdan
D) mil. avv. II mingyillik oxirlaridan
E) mil. avv. IV mingyillik oxirlaridan

122. Odamlar ixtiyorida ortiqcha qishloq xo"œjaligi mahsulotlarining vujudga kelishi sababini aniqlang.
A) mehnat qurollarining bronzadan yasalganligi.
B) hunarmandchilikning dehqonchilikdan ajralib chiqqanligi.
S) ziroatchilik va chorvachiliknng vujudga kelishi.
D) mehnat qurollarining temirdan yasalganligi.
E) odamlarni o"œtroq turmush tarziga o"œtishi.

123. Qaysi davrda chorvachilik dehqonchilikdan ajralib chiqdi?
A) Mezolit davri
B) Neolit davri
S) Eneolit davri
D) Bronza davri
E) Temir davri

124. Nima sababdan chorvachilik dehqonchilikdan ajralib chiqdi?
A) odamlarni o"œtroq turmush tarziga o"œtishi.
B) ortiqcha mahsulotlarning vujudga kelishi
S) mehnat qurollarining temirdan yasalganligi.
D) patriarxat davrini boshlanishi.
E) odamlarni o"œtroq turmushtarziga o"œtishi.

125. Ma"œlumki, bronza davrida O"œrta Osiyo janubida dehqonchilik, shimolida esa "¦
A) baliqchilik rivojlandi
B) ovchilik rivojlandi
S) kulolchilik
D) chorvachilik rivojlandi
E) termachilik

126. Qaysi davrdan boshlab patriarxat davri boshlangan?
A) mil. avv. III mingyillik boshlaridan
B) mil. avv. III migyillik o"œrtalaridan
S) mil. avv. II mingyillikdan
D) Mil.avv. III mingyillikda o"œrtalarida
E) mil. avv. IV mingyillik oxirlaridan

127. Ota tomonidan yaqin qarindoshlarni bir necha avlodlaridan tashkil topan qarindoshlar jamoasi nima deb ataladi?
A) matriarxat oila
B) patriarxal oila
S) urug"œ
D) ibtidoiy to"œda
E) urug"œ jamoasi

128. O"œrta Osiyodagi bronza davri dehqonlarining manzilgohlarini aniqlang.
1) Zamonbobo; 2) Oltintepa; 3) Ko"œlbuloq; 4) Oltintepa; 5) Namozgoh; 6) Machay
7) Qo"œshilish; Sarazm; 9) Zarautsoy; 10) Sopollitepa; 11) Kaltaminor; 12) Jarqo"œton
A) 1, 2, 5, 8, 10, 12
B) 1, 3, 7, 11, 12
S) 2, 4, 5, 8, 10, 12
D) 1, 3, 6, 7, 9, 11
E) 2, 3, 5, 7, 8

129. O"œzbekiston hududidagi mil. avv. II mingyillikka oid dehqonchilik va chorvachilik manzilgohlarini ko"œrsating.
1) Zamonbobo; 2) Zarautsoy; 3) Oltintepa; 4) Sopollitepa; 5) Kaltaminor; 6) Jarqo"œton
A) 2, 4, 6
B) 1, 3, 5
S) 2, 3, 6
D) 3, 4, 5
E) 1, 4, 6

130. Zamonbobo manzilgohi O"œzbekistonning qaysi hududidan topib o"œrganilgan?
A) Buxoro viloyati
B) Samarqand viloyati
S) Surxondaryo viloyati
D) Qashqadaryo viloyati
E) Farg"œona vodiysi

131. Surhondaryodan topib o"œrganilgan bronza davrida oid manzilgohlarni aniqlang?
A) Oltintepa va Zarautsoy
B) Sopollitepa va Kaltaminor
S) Jarqo"œton va Namozgoh
D)  Zamonbobo va Sopollitepa
E) Sopollitepa va Jarqo"œton

132. Quyidagi qaysi manzilgohdan bug"œdoy, arpa saqlangan yirik-yirik xummlar topib o"œrganilgan?
A) Zamonbobo
B) Jarqo"œton
S) Sopollitepa
D) Oltintepa
E) Sarazm

133. O"œzbekistondagi qaysi madaniy yodgorlikdan ilk ibodatxona qoldiqlari topib o"œrganilgan?
A) Zamonbobo
B) Jarqo"œton
S) Sopollitepa
D) Oltintepa
E) Sarazm

134. O"œzbekistondagi mazilgohlardan qay birida shaharning ilk alomatlari ko"œzga tashlandi?
A) Oltintepa
B) Sopollitepa
S) Sarazm
D) Zamonbobo
E) Jarqo"œton

135. Qaysi davrda odamlar kulolchilik charxi va g"œildirakni kashf qildilar?
A) Mezolit davrida
B) Neolit davrida
S) Eneolit davrida
D) Bronza davrida
E) Temir davrida

136. Bronza davrida quyidagi ko"œrsatilgan kashfiyotlardan qaysilari yuz bergan?
1) g"œildirak ixtiro qilindi; 2) kulolchilik vujudga keldi; 3) o"œq-yoy kashf etildi; 4) kulolchilik charxi ixtiro qilindi; 5) nayza kashf qilindi; 6) arava kashf qilindi
A) 1, 4, 6
B) 2, 4, 6
S) 1, 3, 5
D) 1, 2, 6
E) 2, 3, 4, 6

137. Temirdan mehnat qurollari yasash imkoniyati qachondan paydo bo"œldi?
A) mil. avv. II mingyillikning o"œrtalarida
B) mil. avv. I mingyillikning oxirlarida
S) mil. avv. III mingyillikda
D) mil. avv. I mingyillik boshlarida
E) mil. avv. II mingyillikning birinchi choragida

138. Temir necha gradusda eriydi?
A) 12000C
B) 15000C
S) 14000C
D) 16000C
E) 13000C

139. Temir qadimda odamlar foydalangan qaysi metallarga nisbatan qattiqroq bo"œlgan?
A) kumush va qalaydan
B) mis va bronzadan
S) bronza va kumushdan
D) qalay va qo"œrg"œoshindan
E) qo"œrg"œoshin va misdan

140. Temirdan birinchi bo"œlib kimlar foydalangan?
A) xettlar
B) yunonlar
S) forslar
D) rimliklar
E) yahudiylar

141. Temirdan qachondan boshlab foydalana boshlaganlar?
A) miloddan avvalgi IX-VIII asrlardan
B) miloddan avvalgi XI-IX asrlardan
S) miloddan avvalgi XIV-XIII asrlardan
D) miloddan avvalgi XII-XI asrlardan
E) miloddan avvalgi X-IX asrlardan

142. Temirdan tayyorlangan zeb-ziynat buyumlar qaysi yodgorliklardan topilgan?
A) Zamonbobo va Sapollitepadan
B) Moxenjodoro va Xarappadan
S) Ispaniyadagi Altamir va Fransiyadagi Lasko g"œorlaridan
D) Falastindagi Iyerixon va Persopoldan
E) Tutanxamon maqbarasi va Kavkazdagi Maykop qo"œrg"œonidan

143. Qadimda qaysi omil dehqonchilik texnikasi rivojiga ta’sir o"œtkazdi?
A) patriarxat davrini boshlanishi.
B) odamlarni o"œtroq turmush tarziga o"œtishi.
S) ziroatchilik va chorvachilikning vujudga kelishi.
D) mehnat qurollarining temirdan yasalishi
E) chorvachilikning dehqonchilikdan ajralib chiqiishi

144. Katta-katta maydonlarda ziroatchilikni rivojlantirishga imkon yaratib bergan omilni aniqlang.
A) odamlarni o"œtroq turmush tarziga o"œtishi.
B) O"œrta Osiyoda sug"œorma dehqonchilikning vujudga kelishi
S) temir uchli omochlar, temir boltalar va omohlarning paydo bo"œlishi
D) suv tegirmoni, chig"œir va charxpalaklarning kashf etilishi
E) aholini gavjumlashuvi

145. O"œrta Osiydan topilgan eng qadimgi temirdan yasalgan buyumlar qaysi asrlarga oid?
A) miloddan avvalgi IX-VIII asrlar
B) miloddan avvalgi VIII-VII asrlar
S) miloddan avvalgi X-IX asrlar
D) miloddan avvalgi  XI-X asrlar
E) miloddan avvalgi  VII-VI asrlar

146. Qanday omil qadimda mehnat unumdorligini oshishiga zamin yaratib berdi?
A) davlatning vujudga kelishi
B) o"œtroq turmush tarziga o"œtish
S) temir qurollarning keng tarqalishi
D) jez qurollarining keng tarqalishi
E) hududiy qo"œshnichilik jamoasiga o"œtilishi

147. Temir davrida urug"œ jamoasi o"œrnini qanday jamoa egallay boshladi?
A) patriarxat
B) alohida tumanlar
S) qabilalar ittifoqi
D) qabila
E) hududiy qo"œshnichilik jamoasi

148. Miloddan avvalgi I mingyillik boshlarida o"œrta Osiyoda mavjud bo"œlgan to"œrt guruhning ketma-ketlik bilan berilgan qatorni aniqlang.
A) Aslzodalar-jangchilar-dehqonlar-hunarmandlar
B) Kohinlar-jangchilar-dehqonlar-chorvadorlar
S) Kohinlar-zadoganlar-jangchilar-dehqonlar-hunarmandlar
D) Kohinlar-jangchilar-dehqonlar-hunarmandlar
E) Kohinlar-hokimlar-dehqonlar-hunarmandlar

149. Qadimgi davrning ijtimoiy tuzum taraqqiyotining ketma-ketlik bilan berilgan qatorni aniqlang.
A) Xalq yig"œlishi-qabila-qabilalar ittifoqi-davlat
B) Oqsoqollar kengashi-xalq yig"œlishi- qabila-qabilalar ittifoqi-davlat
S) Urug"œ-urug"œ jamoasi-hududiy qo"œshnichilik jamoasi-alohida tumanlar-viloyatlarning hukmdorlarlari 
D) Oqsoqollar kengashi-xalq yig"œlishi-alohida tumanlar-viloyatlarning hukmdorlarlari
E) Urug"œ-urug"œ jamoasi-hududiy qo"œshnichilik jamoasi-qabila-qabilalar ittifoqi-davlat.

150. Ilk davlatchilikka o"œtish davrida qabilaga harbiy sardrlar boshchilik qilgan boshqaruv shakli nima deb atalgan?
A) respublika
B) monarxiya
S) harbiy demokratiya
D) demokratiya
E) oqsoqollar kengashi

151. "œAvesto"da O`rta Osiyo jamiyatining negizi nima deb ataladi?
A) "œDah`ya"
B) "œNmana"
S) "œVis"
D) "œZantu"
E) "œVarzana"

152. Bir necha patriarxal oilalar urug"œ jamosini tashkil qilgan. Bu urug"œ jamoasi "œAvesto"da nima deb atalgan?
A) "œVis"
B) "œVarzana"
S) "œZantu"
D) "œNmana"
E) "œDah`ya"

153. "œAvesto"da hududiy qo`shnichilik jamoasi nima deb atagan?
A) "œNmana"
B) "œDah`ya"
S) "œVarzana"
D) "œVis"
E) "œZantu"

154. "œAvesto"da "œzantu" — bu "¦
A) urug"œ jamosi
B) qabilalar ittifoqi
S) hududiy qo"œshnichilik jamoasi
D) qabila
E) patriarxal oila

155. "Dah’ya" - bu "¦
A) hududiy qo"œshnichilik jamoasi
B) qabilalar ittifoqi
S) patriarxal oila
D) qabila
E) urug"œ jamosi

156. "œAvesto"ga ko`ra, jamiyatni idora qilishning qanday tizimi mavjud bo`lgan?
A) Oqsoqollar kengashi
B) Respublika
S) Xalq yig"œlishi
D) Urug"œ-urug"œ jamoasi-hududiy qo"œshnichilik jamoasi-qabila-qabilalar ittifoqi-davlat
E) Oqsoqollar kengashi-xalq yig"œlishi-alohida tumanlar-viloyatlarning hukmdorlarlari.

157. Xo"œjalikning ishlab chiqaruvchi shakllari to"œg"œri ko"œrsatilgan qatorni belgilang.
A) hunarmandchilik va termachilik
B) termachilik va ovchilik
S) dehqonchilik va chorvachilik
D) dehqonchilik va termachilik
E) bog"œdorchilik va chorvachilik

158. Eng qadimgi dehqonchilik manzilgohini belgilang.
A) Iyerixon
B) Chaqmoqli
S) Zamonbobo
D) Oltintepa
E) Namozgoh

159. Iyerixon manzilgohi qayerdan topilgan?
A) Suriya
B) Finikiya
S) Eron
D) Falastin
E) Bobil

160. Xo"œjalikning ishlab chiqaruvchi shakllari qachon va qayerda dastlab vujudga kelgan?
A) bundan 9-10 ming yil avval; Janubiy-G"œarbiy Osiyoda
B) bundan 10-11 ming yil avval; Old Osiyoda
S) bundan 11-12 ming yil avval; O"œrta Osiyoda
D) bundan 12-13 ming yil avval; Kavkazortida
E) bundan 14-15 ming yil avval; Shioliy Afrikada

161. Kichik Osiyo, Misr, Bobil, Kavkazorti, Eron va O"œrta Osiyoda dehqonchilik tarqalishiga sabab bo"œlgan omilni aniqlang.
A) yangi suv manbalari va serhosil yerlarni izlash
B) temirni xo"œjalikda qo"œllanilishi
S) ko"œchmanchi qabilalarni doimiy hujumi
D) davlatlarni vujudga kelishi
E) aholi o"œrtasidagi doimiy muloqat
 
162. Ilk to"œqnashuvlar — kichik urushlar qadimda kimlar o"œrtasida va nima sababdan kelib chiqardi?
A) qabilalar o"œrtasida hududlar uchun
B) dehqonlar va hunarmandlar o"œrtasida soz yerlar ustida
S) choponlar va dehqonlar o"œrtasida suv manbalari va soz yerlar ustida
D) choponlar va hunarmandlar o"œrtasida soz yerlar ustida
E) kuchli davlatlarning o"œz ta’sirini o"œtkazishi
    
163. Ilk sivilizatsiya davrida aholining aralashib, ittifoqlarga uyushishiga qanday omillar o"œz ta"œsirini ko"œrsatgan?
A) ishlab chiqaruvchi xo"œjalik shakllari
B) qurilish va hunarmandchilik rivojlanishi
S) xo"œjalik hayotiga rahbarlik qiluvchi oqsoqollar ajralib chiqishi
D) davlatlarning vujudga kelishi
E) dushmanlardan himoyalanish hamda o"œzga hududni egallab olish zarurati
164. Ilk sivilizatsiyaning vujudga kelish davrida diniy marosimlar kim tomonidan ado etilardi?
A) rohib
B) kohin
S) monastir
D) cherkov
E) yepeskop

165. Odamlar belgilangan qonunlarga rioya qilib yashagan shaharlar va davlatlar rivojlangan davrda moddiy va ma"œnaviy madaniyatning ancha yuksak darajasi fanda qanday nom bilan ataladi?
A) progres
B) demokratiya
S) sivilizatsiya
D) respublika
E) monarxiya

166. Quyidagi qaysi sohalarning yuqori darajasi qadimgi davrdagi ilk sivilizatsiyalarga xosdir?
1) hunarmandchilik; 2) qurilish; 3) shaharsozlik; 4) arxitektura; 5) davlatchilik; 6) ayirboshlash
7) kemasozlik; savdo sotiq.
A)  2, 3, 4, 6, 8
B) 1, 3, 5, 7
S) 1, 2, 3, 5, 6
D) 1, 2, 4, 6, 8
E) 1, 3, 5, 6, 8
167. Ilk sivilizatsiyalar qanday joylarda vujudga keldi?
A) savdo-sotiq rivojlangan joylarda
B) unumdor va hosildor tuproq yerlarida
S) chorvachilikka xos yaylovlarda
D) sug"œorish inshootlari qurish zarur bo"œlgan joylarda
E) hunarmandchilik taraqqiy etgan joylarda

168. Quyidagi qaysi hududlar qadimgi tuzumda eng dastlabki sivilizatsiya markazlari bo"œlgan?
1) Nil daryosi vodiysi; 2) Apennin yarimoroli; 3) Periney yarimoroli; 4) Dajla va Frot daryolari oralig"œI; 5) Sirdayo va Amudaryo vodiylari; 6) Kavkazorti
A) 1, 2, 3, 4, 5, 6
B) 1, 4, 5
S) 1, 2, 6
D) 2, 3, 5
E) 4, 5, 6

 

Jahon tarixidagi ilk davlatlar dehqonchilik va chorvachilik kabi ishlab chiqaruvchi xo‘jaliklar paydo bo‘lgan joylarda shakllandi. Ming yillar davomida faqat termachilik va ovchilik hisobiga yashab kelgan, dehqonchilikni bilmagan ko‘pgina qabila va ellatlar davlatchilik bosqichiga ko‘tarila olmadilar.
Dehqon o‘z mehnati bilan ovchi qo‘lga kiritadigan o‘ljaga qaraganda ko‘proq mahsulot ishlab chiqaradi. Dehqonchilik odamlarni o‘troq hayot kechirishga, hunarmandchilikning shakllanishiga, mahsulot ayirboshlash va savdo-sotiqqa asos soldi.
Eng qadimgi davlat miloddan avvalgi 4-ming yillikda Ikki daryo oralig‘i va Misrda paydo bo‘ldi. Bundan 10 ming yillar ilgari bu yerda dehqonchilik va chorvachilikka o‘tish boshlandi. Asta sekinlik bilan dehqonchilik bu yerdan qo‘shni hududlar (Kavkazorti, Eron, O‘rta Osiyo, Hindiston, Xitoy)ga tarqaladi. Mil av.3-2 ming yillikdayoq Qadimgi Sharq aholisi o‘rtasida zich tarixiy madaniy aloqalar mavjud edi.
Qаdimgi Misr Аfrikаning shimоliy-shаrqidа, Nil dаryosining tоshqinidаn hоsil bo"œlаdigаn sеrunum vоhаdа mil.аvv. 6-5 mingyilliklarda shаkllаngаn dеhqоnchilik vа chоrvаchilik аsоsidа vujudgа kеlаdi. Misrliklаr tоshqin nаtijаsidа pаydо bo"œlаdigаn vа quyoshdа qоrаygаn lоyqа rаngidаn vаtаnlаrini kеmеt «qоrа tuprоq» dеyishgаn. Misrni dunyogа tаnitgаn yunоn tаriхchilаri esа uni Хеkаu Ptах (qаdimgi pоytахt) nоmining buzib аytilishidаn «Yegipеt» dеb аtаgаnlаr. Yozmа mаnbаlаrdа qаyd etilishichа mil.аvv. 4 mingyilliklar bоshlаridа Misrdа 42 nоmlаr, kichik dаvlаtchаlаr bo"œlib ulаrni bоshqаrgаn «nоmаrх»lаr: mа"œmuriy, hаrbiy vа diniy vаzifаlаrni bаjаrgаn.
Misrdа ilk pоdshоlik dаvri mil.аvv. 3100-2800-yillarni o"œz ichigа оlаdi. Undаgi o"œzаrо urushlаr nаtijаsidа dаstlаb Yuqori vа Quyi Misr dаvlаtlаri shаkllаnаdi. Mil.аvv. 3000-yili Yuqori Misr pоdshоsi Minа (yunоnchа Menеs) shimоldаgi yеrlаrini bоsib оlib yagоnа dаvlаt tuzаdi. U Pеr-о ya"œni «bаlаnd uy» «sаrоy egаsi» unvоnini оlib, bu so"œz kеyinchаlik fir"œаvn - hukmdоr mа"œnоsini аnglаtuvchi аtаmаgа аylаnаdi. Minа Quyi Misrdа yangi pоytахt Mеmfis («Оq dеvоrlаr») shаhrini qurdirgаn. Ilk pоdshоlikni bоshqаrgаn 1-2 sulоlа fir"œаvnlаri jаnubdа Nubiyagа, shimоliy-shаrqdа Sinаy yarimoroligа qаdаr bоstirib kirib u yеrlаrdаn ko"œplаb аsirlаr vа o"œljаlаr bilаn qаytgаnlаr.
Kеyingi 3-10 sulоlаlаr pоdshоligi hukmrоnligi dаvri Qаdimgi Misr pоdshоligi dеb аtаlаdi. Bu pаytdа Misrning istilоchilik urushlаri kuchаyadi, хususаn 4-sulоlа fir"œаvni Snоfru bоy mis kоnlаri bo"œlgаn Sinаy yarimorolini o"œz dаvlаtigа qo"œshib оlаdi. Uning qo"œshinlаri shаrqdа Fаlаstin, jаnubdа Nubiya, g"œаrbdа Liviya qаbilаlаrigа qаrshi urushlаr оlib bоrаdi.
O"œrtа pоdshоlikdаgi 11-13 sulоlа fir"œаvnlаri Misrni mil.аvv. 2250-1750-yillаri bоshqаrgаn. Bu dаvrdа mаmlаkаtdа dеhqоnchilik, hunаrmаndchilik, sаvdо yuksаlgаn. Pоytахt uchun mахsus muhtаshаm Ittаun shаhri bаrpо etilgаn. Аmmо оg"œir sоliqlаr mil.аvv. 1750-yili Misrdа yirik хаlq qo"œzg"œоlоnigа sаbаb bo"œlib, u hаqdа o"œshа zаmоndа yarаtilgаn «Ipusеr so"œzlаri» yodgоrligidа yozib qоldirilgаn. Mаmlаkаtning zаiflаshа bоrishi uni shаrqdаn kеlgаn ko"œchmаnchi giksоslаr tоmоnidаn istilо qilinishigа оlib kеlаdi. Nаtijаdа mil.аvv. 1710-1580- yillаri Misrni 15-16 giksоslаr sulоlаlаri bоshqаrib, undа Хiаnning fir"œаvnligi dаvridа nisbаtаn yuksаlish kuzаtilаdi.
Giksоslаr hukmrоnligi pаytidа mаmlаkаt jаnubidаgi Fivа nоmligi o"œz mustаqilligini sаqlаb qоlgаn. Uning hukmdоri Kаmеsu Misr оzоdligi uchun bоshlаgаn kurаshni, Yaхmоs I dаvоm ettirib giksоslаrni Fаlаstingа surib chiqаrаdi.
Giksоslаrdаn kеyin Misrni 18-20 sulоlаlаr bоshqаrib, bu dаvr yangi pоdshоlik (mil.аvv. 1584-1085-mingyilliklar) dеb nоmlаnаdi. Mаmlаkаtdа qishlоq хo"œjаligi tаrаqqiyotigа аlоhidа e"œtibоr qаrаtilib - vаzir bu ishgа mutаssаdi etib tаyinlаnаdi.
Sаvdо vа hunаrmаndchilik yuksаlаdi. Sаvdоdа suv yo"œllаridаn tаshqаri, Оld Оsiyodаgi Ninеviya, Kаrхеmish, Dаmаshq shаhаrlаrini Quddus оrqаli Mеmfis bilаn bоg"œlаydigаn quruqlik kаrvоn yo"œli hаm kаttа аhаmiyat kаsb etgаn.
Yangi pоdshоlikning eng yuksаlgаn dаvri Rаmzеs II (mil. avv. 1301-1235-y.y) fir"œаvnligi pаytigа to"œg"œri kеlаdi. Uning dаvridаn bizgа ilk tinchlik vа do"œstlik sulhi hujjаti sаqlаnib qоlgаn bo"œlib u mil.аvv. 1280-yilgi Misr-Хеtt sulhi bo"œlib Rаmzеs II vа Хеttusili III lаr tоmоnidаn imzоlаngаn.
Misr  so"œnggi pоdshоlik dаvridа (mil.аvv. 1085-6 аsrlаr) zаiflаshа bоrib yollаnmа qo"œshin аsоsini tаshkil etgаn liviyaliklаr (mil.аvv. 950-730-y.y), so"œng efiоplаr (mil.аvv. 715-664-y.y), оssurlаr vа nihоyat Sаis sulоlаsi (663-525-y.y) uni bоshqаrаdi. Mil.аvv. 525-yili Misrni Erоn bоsib оlаdi.

Misrni fir"œаvn bоshqаrgаn. Uning yonidа аyonlаri, аmаldоrlаri, lаshkаrbоshilаri vа kоhinlаri bo"œlib, ulаr hukmdоrgа so"œzsiz bo"œysungаnlаr. Bizgа qаdаr yеtib kеlgаn surаtlаrdа fir"œаvn tахtdа, qo"œlidа jеzl yoki qаmchi bilаn tаsvirlаngаn. Bundаn uning qo"œlidа fuqаrоlаrni bоshqаrishginа emаs jаzоlаsh huquqiy hаm  mаvjudligi ko"œrinаdi. Fir"œаvn chеksiz hоkimiyatgа egа bo"œlib fuqаrо vа хizmаtchilаr ungа tа"œzim bаjо аylаsh uchun yaqinlаshgаndа qo"œllаrini ko"œtаrib оlqishlаshdаn bоshlаnib so"œng, yotib, u bоsgаn yеrni o"œpish bilаn yakunlаngаn. Misrdаgi ko"œplаb yеr-mulklаrdаn tаshqаri dеyarlik bаrchа kоnlаr hаm fir"œаvngа tеgishli bo"œlgаn. Sаrоydаgi а"œyon vа аmаldоrlаr ibоdаtхоnа ruhоniylаrining hаm ko"œplаb yеr-mulklаri, chоrvаlаri, hunаrmаndchilik do"œkоnlаri bo"œlgаn.
Mаmlаkаtni bоshqаrish uch pоg"œоnаli bo"œlib: mаrkаziy, nоm vа mаhаlliy dаvlаt tаshkilоtlаridаn ibоrаt edi. Fir"œаvn vа а"œyonlаr хizmаtidа bir qаtоr mirzоlаr hаm bоr edi. Hukmdоr qudrаtini ko"œp sоnli qo"œshini himоya qilgаn. Misrdа sаqlаnib qоlgаn erkin dеhqоnlаr tаbаqаsi yеtishtirgаn hоsilning, chоrvаdоrlаr mоllаrni bir qismini dаvlаt хаzinаsigа sоliq tаrzidа to"œlаgаnlаr.
Ekinzоrlаrni sug"œоrish uchun misrliklаr kаttа-kichik kаnаllаr vа ulаrni  tоshqindаn аsrаsh uchun Nil sоhilidа tuprоqdаn uzun ko"œtаrmаlаr qurishgаn. Tоshqin pаytidа suv chiqmаgаn yеrlаrni pаstdаn bаlаnd yеrlаrgа suv ko"œtаruvchi mоslаmа - shаduf yordаmidа sug"œоrilgаn.
Misrliklаr хurmо, bug"œdоy, аrpа, uzum yеtishtirgаnlаr. Zig"œirpоya ekib, uning tоlаsidаn mаtо to"œqishgаn. Gаzlаmа qimmаt bo"œlgаnidаn fаqаt bоy-bаdаvlаt kishilаr, uzun kаshtаlаr bilаn bеzаtilgаn kiyimlаr kiyishgаn. Аhоlining qоlgаn qismi esа bеlbоg"œchаlаr yoki kаltа ko"œylаkchаlаrdа yurgаnlаr.
Аhоlining uy-jоylаri hаm judа sоddа qurilgаn bo"œlib, dеvоrlаri lоydаn tiklаnib, tоmlаri pаlmа dаrахtining kаttа yaprоqlаri bilаn yopilgаn. Хоnаlаrning sаhnigа qаmishdаn to"œqilgаn bo"œyrа to"œshаlib, o"œchоq оldidа sоpоl idishlаr sаqlаngаn. Misrliklаr kiyimlаri kаm bo"œlsа-dа, ulаrning hаr biri yomоn ko"œzdаn, yovuz ruhlаrdаn аsrаnish uchun ko"œplаb tumоrlаr, mаrjоnu-ko"œzmunchоqlаr, o"œyib ipgа tizilgаn turli rаngdаgi mаydа tоshlаru-chig"œаnоqlаrni tаqib yurgаnlаr.
Misrliklаr хоnаkilаshtirilgаn hаyvоnlаr vа pаrrаndаlаr qаtоridа: g"œоz, o"œrdаk, аntilоpа vа оv burgutlаri bo"œlgаn. Оt vа tuyalаr esа Misrgа kеyinchаlik giksоslаr tоmоnidаn kеltirilib turli sоhаlаrdа qo"œllаnilаdigаn bo"œlаdi. Аmmо аhоli оtni minish yoki ungа оmоch qo"œshib yеr hаydаshdа dеyarli fоydаlаnmаgаn.
Misrdа hunаrmаndchilikning: zаrgаrlik, kulоlchilik, ko"œn-tеrichilik, to"œqimаchilik, kеmаsоzlik, durаdgоrlik, sаrtаrоshlik (tоshgа ishlоv bеrish), mеtаllurgiya sоhаlаri yaхshi rivоjlаngаn. Yangi pоdshоlik dаvridаn jеzdаn mеhnаt vа jаng qurоllаri, оltin vа kumushdаn, qimmаtbаhо tоshlаrdаn аjоyib zаrgаrlik buyumlаri, tаqinchоqlаr yasаshgаn. Zаmоndоshlаridаn biri hunаrmаndlаr mеhnаtini quyidаgichа tаsvirlаydi. «Tеmirchini ishi jаrаyonidа kuzаtdim. Uning qo"œllаri qаdоqlаri timsоh tеrisini eslаtаdi... Sаngtаrоsh dоim qаttiq tоsh bilаn mаshg"œul...  Sаrtаrоsh tungаchа sоch оlib fаqаt оvqаtlаngаn pаytdаginа tirsаklаrigа suyanib tin оlаdi... Qаyiqchi o"œz mеhnаti uchun hаq оlish mаqsаdidа suzsа.... To"œquvchi kun dаvоmidа tizzаlаri bilаn bukilib o"œtirib tоzа hаvоdа bo"œlmаydi... Etikdo"œz tеrigа ishlоv bеrishdа ming аzоblаr chеkаdi».Zоdаgоnning hаyoti tаmоmаn o"œzgаchа bo"œlgаn. Uning kаttа hаshаmаtli uyi, bоg"œdа mеvаli dаrахtlаr vа gullаr оrаsidа jоylаshgаn. Zоdаgоn kishilаr chirоyli kiyimlаr kiyib qimmаtbаhо zеb-ziynаt buyumlаrini tаqishib, turli nоz-nе"œmаtlаr to"œkin dаsturхоnlаr - tеvаrаgidа bаzmlаr uyushtirishgаn. Ulаrning uylаrini qimmаtbаhо yog"œоchlаrdаn, fil suyagidаn o"œyib yasаlgаn o"œrindiqlаr-u, kаrоvоtlаr, nаfis did bilаn tаyyorlаngаn sаndiqchаlаr-u, idishlаr bеzаb turgаn. Misrdа dunyoning bоshqа mаmlаkаtlаridа dеyarlik uchrаmаydigаn mo"œmiyolаsh udumi shаkllаngаnidаn fir"œаvnlаr, а"œyonlаr hаli hаyotligi pаytidаyoq tоshdаn mаqbаrаlаr qurdirib, ulаrning dеvоrlаrini rаngli rаsmlаr, o"œymаkоr nаqshlаr, chizmаlаr bilаn bеzаtishgаn. Ushbu lаvhаlаr, uning hаyoti dаvоmidа erishgаn muvаffаqiyatlаrini o"œzidа nаmоyon etgаn. «Nаrigi dunyo»gа ishоngаn misrliklаr mаqbаrаdа: yashаyotgаn uyi o"œzi, хоtini, bоlаlаri vа hаttо buyumlаrini chizdirgаn. Undаgi хizmаtkоrlаrning mаydа hаykаlchаlаri u dunyodа tirilib хo"œjаyingа хizmаt qilishi mo"œljаllаngаn.