69-bob. Allohning go’zal ismlari

A’rof surasining 180-oyatida:
«Allohning chiroyli ismlari bor. U bilan duo qilinglar», deb aytilgan.

269/1. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Alloh taoloning to’qson to’qqizta — bir kam yuzta ismi bor. Kim uni sanasa, jannatga kiradi. Alloh toqdir, toqni yaxshi ko’radi», dedilar.

Bu hadisni shu yergacha Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilishgan. Davomida Imom Termiziy va boshqalar Alloh taoloning ismlarini keltirishgan:

1.  Alloh.
Alloh lafzi «alaha» fe’lidan olingan «iloh» masdariga mansub bo’lib ma’bud-ibodat qilingan zot ma’nosini anglatadi. Arablarda «iloh»ning alif va lom harflari kiritilgan va «alilohu» hosil bo’lgan. So’ngra hamzaning harakatini lomi ta’rifga naql qilingan va bir jinsdagi ikki harfni idg’om qilingandan keyin «Alloh» lafzi hosil bo’lgan. Alloh lafzi yakkayu yagona ma’budi haqqa ism bo’lib qolgan. U zotdan boshqaga bu ism ishlatilmagan.

2. Rahmon.
Ulug’ ne’matlarni beruvchi. Bu sifat faqat Allohga xos bo’lib, barchaga kofirga ham, mo’minga ham mehribon va ne’mat beruvchi ma’nosini anglatadi. Rahmon sifatini Alloh taolodan boshqa hech kimga nisbatan ishlatib bo’lmaydi.

3. Rahiym.
«Rahiym» latif ne’matlarni beruvchi. Bu sifat xosroq bo’lib, qiyomat kuni faqat mo’minlarga rahm qiluvchi ma’nosini anglatadi. Va Allohdan o’zgalarga, jumladan Payg’ambar alayhissalomga nisbatan ham ishlatiladi.

4.  Malik.
Barcha narsani egasi. «Malik» haqiqiy egadir. Undan o’zga ega yo’qdir. Shuning uchun bandalar faqat unga qul bo’ladilar.  Hech vaqtda bir qulga ikki xo’jayin bo’lmaydi. Shuning uchun insonlar o’zlariga o’xshagan insonlarga emas, balki yagona yaratganga, haqiqiy Malikka qul bo’lishlari lozim.

5. Quddus.
«Quddus»-barcha ayblardan xoli, noloyiq sifatlardan munazzah, mutlaq muqaddaslik va mutlaq poklik Allohning o’zigagina xosdir.

6.  Salom.
«Salom»-barcha nuqsonlardan salomat. Shuningdek, tinchlik, xotirjamlik va rohat beruvchi degani. Alloh «Salom» sifati ila bandalarga tinchlik, omonlik, xotirjamlik ato qiladi.

7.  Mo’min.
Mo’min-iymon va omonlikni beruvchi.

8.  Muhaymin.
Hamma narsani qamrab oluvchi. Alloh bandalarning barcha holatlariga guvoh bo’lib turadi. Undan hech narsa maxfiy qolmaydi.

9. Aziz.
Barchaning ustidan g’olib. Undan biror narsa g’olib kelolmaydi.

10.  Jabbor.
«Jabbor» oliy qadar ulug’, Uning oldida hamma o’zini xor tutadi.

11.  Mutakabbir.
«Mutakabbir»- kibriyosi va ulug’ligi behad. Uning oldida boshqalar qul bo’lib turadi.

12.  Xoliq.
Asli va o’xshashi yo’q narsaning o’lchovini mos qilib yaratuvchi. Alloh maxluqlarni yaratishdan oldin ham Xoliq degan vasfga ega edi. U xaloyiqni xalq qilganidan keyin Xoliq ismini olgani yo’q. Xoliq mutlaq vujudga keltiruvchidir.

13.  Bori’.
Yo’qdan paydo qiluvchi, vujudga keltiruvchi. Bori’ning  vujudga keltirishida tafovut yo’qdir.

14.  Musavvir.
Musavvir mahluqotlarning suvratini shakllantiruvchi, har bir narsaga o’ziga xos suvrat beruvchi.

15.  G‘affor.
Ko’plab mag’firat qilib, bandalarning aybini o’z fazli ila kechib yuboruvchi.

16.  Qahhor.
Barcha maxluqotlarni qabzasida tutib, ularni o’z hukmiga yuritib va qudrati ila bo’ysundirib turuvchi.

17.  Vahhob.
Ne’matlarni behisob beruvchi.

18.   Razzoq.
Ko’plab rizq beruvchi. Rizqlarni va ularning vositalarini yaratuvchi. Razzoq maxluqotlariga hech bir og’irliksiz, qiyinchiliksiz, yordam so’ramasdan rizq beruvchidir.

19.  Fattoh.
Ko’plab narsalarni ochuvchi. O’z rahmati xazinasini bandalarga ochuvchi

20. Aliym.
Har bir narsani biluvchi. Bo’lgan va bo’ladigan, avvlgi va oxirgi zohir va botin narsalarning barchasini biluvchi.   

21. Qobiz.
Ruhlarni qabz qiluvchi. Xohlagan kishisining rizqini qabz qiluvchi. Qalblarni qabz qiluvchi.

22. Bosit.
Ruhlarni kenglikka qo’yib yuboruvchi. Xohlagan kishisining rizqini keng qilib qo’yuvchi. Qalblarni keng qiluvchi.

23. Xofiz.
Pasaytiruvchi. Misol uchun, kofir va fosiqlarning martabasini ularni xoru zor qilib pasaytiradi.

24.  Rofe’.
Ko’taruvchi. Misol uchun, mo’min va taqvodorlarning martabasini azizu mukarram qilib ko’taradi.

25.  Mu’izz.
Aziz qiluvchi. Kimni xohlasa, to’g’ri yo’lga solib aziz qiladi.

26.  Muzill.
Xor qiluvchi. Kimni xohlasa, egri yo’lga yurgani uchun xor qiladi.

27. Samiy’.
Har bir narsani eshituvchi.