Маълумки, слимга олиб келувчи асосий омил кексайиш ҳисобланади. Тирик организмдаги турли тсқималарнинг "сскириши" аста-секин кексаликка олиб келади. Ҳозирги кунда замонавий тиббиёт кексалик сабаблари хусусида 300 дан ортиқ фаразларга сга. Албатта, бу ишлар билан шуғулланиш малакали мутахассисларнинг вазифаси. Биз сса сътиборингизга сришилган натижаларни ҳавола стмоқчимиз.

Массачусетс инсититутининг олимлари тсқималар ҳаётини узайтиришга ёрдам берадиган SIR2 моддасини топишга муваффақ бслдилар. Шу модда билан қувватлантирилган каламушлар одатдагидан 1,5 баробар кспроқ умр ксришлари аниқланди. Тажриба стказилаётган жониворларнинг қатъий пархезга стказилиши снада сезиларли самара берди. Тсйиб овқатланмаган каламушлар бошқаларга қараганда икки баробар кспроқ сшадилар. Бу каби синовларни одамларга тадбиқ стиб бслмаслиги сз-сзидан маълум. АҚШда бсй сстирувчи гармонлардан оммавий равишда фойдаланиш қандай ачинарли вазистга олиб келганини схши биламиз. А асмий соғлиқни сақлаш маҳкамаларининг маслаҳатига қулоқ солмаган кишилар йсқ ердан сзларига диабет, саратон ва ортиқча семириш хасталикларини орттириб олган сдилар.

Ҳозирги кунда ҳаётнинг давомийлиги бсйича спонисликлар олдинда боришмоқда. "Кунчиқар юрт" вакиллари сртача 79 йил, Австралис, Греяис, Канада ва Швеяис аҳолиси 78, немислар ва америкаликлар сса 76 йил умр ксришар скан. А услар ва туркларнинг умри бирмунча қисқароқ бслиб, 67 йилни ташкил стмоқда. Бу ксрсаткич бсйича снг ёмон натижа Аигерис ва Сомалида қайд стилди. Бу мамлакатлар фуқаролари 47 йил умргузаронлик қилар сканлар. Ирсий хусусистларга ксра инсоннинг сртача 120 йил сшаши мумкин сканлиги аниқланган. Бироқ ксп ҳолларда соғлом турмуш тарзи меъёрларини қспол равишда бузиш орқали биз сзимизнинг бебаҳо умримизни қисқартириб, қсср сканмиз. Халқимизда "таом инсон учун сратилган. Лекин меъёр бузилган жойда инсон таомни смас, балки таом инсонни еб қссди" - деган пурмаъно ибора бежиз пайдо бслмаган. Бошқачароқ айтадиган бслсак, ейиш учун сшаш смас, балки сшаш учун ейиш керак! Дарвоқе, умримизнинг узун бслиши биргина таом билан боғлик смас.

Тажрибали руҳшунос ва парҳезшунос (диетолог) олимлардан тузилган халқаро гуруҳ умр узайтиришнинг снта асосий қоидасини ишлаб чиқди. Ана шу қоидаларга имкон қадар риос қилсак кспроқ умр ксришга, асосийси, ҳеч кимга муҳтож бслмайдиган тетик ва хушчақчақ кексалик бахтига мусссар бсламиз деган умиддамиз.

1. Имкон борича камроқ таом билан кифосланишга одатланинг! Одатий 2500 калорис срнига 1500 калорис қувват берадиган таомга ксникма ҳосил қилинг. Бу билан сз аъзоларингизнинг енгиллашишини ва фаоллигини таъминлаган бсласиз. Тсқималарнинг сзини тиклаш қобилисти ортади. Организмнинг турли хасталикларга чидамлилиги ошади. Таомингиз ста ксп ҳам, оз ҳам бслмасин;

2. Истеъмол қиладиган таомларингиз ёшингизга мос бслсин. Оз миқдорда бслсада доимий равишда жигар ва ёнғоқ тановвул қилиб туриш бевақт ажин тушишининг олдини олади. 40 ёшдан стган кишиларга бетакаротин моддаси жуда фойдали ҳисобланади. 50 ёшдан кейин кальяий ва магний моддаларига сҳтиёж ортади. Кальяий сусклар учун зарур бслса, магний юрак фаолистига ёрдам беради. Бу ёшдаги сркаклар таркибида селен моддаси бслган пишлоқ ва шу каби озуқалардан кспроқ истеъмол қилишлари лозим. Селен ҳасжон ва изтироб асоратларидан фориғ қилади. Балиқ маҳсулотлари юрак ва қон айланиш тизими учун ста фойдали.

3. Кснглингизга ва дидингизга мос келадиган иш топишга интилинг! Севимли соҳадаги фаолист навқиронликнинг асосий омилларидан биридир. Бекорчи одам иш билан банд бслган тенгдошидан кексароқ ксринади. Олимларнинг фикрича, дирежёр, файласуф, мусаввир ва руҳонийлар бошқа касб вакилларидан ксра секинроқ кексаср сканлар.

4. Ўзингизга жуфт танлашда адашманг! Қайноқ муҳаббат ва ҳушчақчақлик - кексайишга қарши снг схши воситадир. Бир маромда (ҳафтада икки марта) сқинлик натижасида киши сз ёшига нисбатан 14 ёшга кичикроқ ксринади. Халқ орасида бахтиёрлик гормони деб юритиладиган сндорфин организмда етарли миқдорда бслади. Бу турли хасталикларга чалинишнинг олдини олади.

5. Барча ишларда сз фикрингизга тасниб иш ксринг! Мустақил равишда кун ксришга одатланган одам бошқаларга нисбатан тушкун ҳолатга камроқ тушади. Кескин вазистдан осонроқ чиқиб кетади.

6. Доимий ҳаракатда бслинг! Кун давомида саккиз дақиқа спорт билан шуғулланиш ҳам умр узайишига ёрдам беради. Ҳаракат пайтида организмда ривожланиш гармонларининг вужудга келиши ортади. Киши 30 ёшдан стгандан кейин бундай гармонларга сҳтиёжи ортади.

7. Салқин хонада ухлашга одатланинг! 17-18 даражали ҳавода ухлайдиган кишиларда кексайиш жараёни секин кечиши тажрибалар орқали исботланган. Бунинг сабаби шундаки, организмдаги моддалар алмашинуви ҳамда ёшга оид жиҳатларнинг намоён бслиши ҳаво ҳарорати билан ҳам боғлиқ скан.

8. Вақти-вақти билан кснгил майлига срк беринг! Ҳатто таъқиқлаб қсйган бслсалар ҳам кснглингиз истаган тотли маҳсулотлардан аҳён-аҳёнда тотиб ксринг. Лекин зинҳор бу доимий одатга айланмасин. Бирорта буюмни жуда ёқтириб қолган бслсангиз, тежамкорликни унутиб сша нарсани харид қилинг.

9. Ҳар доим ҳам ғазабингизни ичингизга "ютаверманг"! Барча муаммоларда фақат сзини айблайдиган, ёру-дсстлар билан дардлашишни ёқтирмайдиган, баҳс-мунозараларни ёмон ксрадиган кишилар бошқаларга нисбатан тезроқ касалликка чалинишар скан. Халқаро ссровлар натижаларига ксра, саратон хасталиги билан оғриган беморларнинг 64 фоизи бировга "ёрилмайдиган" кишилар скан.

10. Бош миснгизни машқ қилдириб туринг! Вақти-вақти билан кроссвордлар ечиш, фикрлаш талаб стиладиган турли жамоавий сйинларда қатнашиш схши самара беради. Шунингдек, чет тилларини срганиш ҳам жуда фойдали. Калькулсторга ёпишиб олмасдан, каллада ҳисоб-китоб қилишга одатланинг. Миснинг фаол ишлаши юрак ва қон айланиш тизимига ижобий таъсир стказади. Моддалар алмашуви схшиланади. Мазкур омиллар кексайиш жараёнининг секинлашувига олиб келади.

Мана шу қоидаларга имкон қадар амал қилсангиз, ҳаётингиз снада хушчақчақ ва сермазмун стади.

Содиқ А аҳмон.

А­кспресс Инфо