ВИА УСЛИ ГЕЛАТИТДАА САКЛААИАГ

Вирусли гепатитларнинг бешта асосий турлари бслиб, шундан "А", "Е" турлари ошқозон-ичак (снтерал) йсли билан, съни вируслар ичак йслларига оғиз орқали тушганда юқади. Гепатитнинг "В", "С", "Д" турлари сса парентерал йсл билан қон орқали, съни терининг жароҳатланган қисмига, жарроҳлик ва бошқа инъекяислар стказилаётганда, табиий йсл (жинсий алоқа пайтида) орқали юқиши мумкин.

Бундан ташқари гепатит "В" вируслари онадан болага ҳомила ривожланаётган пайтда ва туғиш жараёнида стиши мумкин. А­нтерал гепатитларнинг асосий юқиш механизми сув, озиқ-овқат ва маиший мулоқот йсллари туфайли ҳам бслади.

Асосан чиқинди билан ифлосланган ичимлик суви касаллик спидемик тусда тарқалишида сабаб бслади.

Гепатит "А" ва "Е"ни мавсумий кспайиши кузги-қишки, иссиқ иқлимли мамлакатларда ёғингарчилик пайтларида содир бслади. Бу турдаги гепатитлар асосан аҳолини сифатли ичимлик суви билан таъминланмаганлиги оқибатида келиб чиқади, съни касаллик қсзғатувчи вируслар билан зарарланган сув манбаларидаги сувни қайнатмасдан истеъмол қилишлари натижасида юқади.

Касаллик пайдо қилувчи вирусларнинг тарқалиш ва юқиш йсллари турли-туман бслганлиги учун ҳам профилактика чоралари мураккабдир. Бинобарин, вирусли гепатитнинг олдини олишда фақат тиббиёт ходимлари олиб борадиган ишлар етарли бслмайди, бунда кенг халқ оммасининг билими, санитарис маданисти ва профилактика тадбирларини амалга оширишдаги фаол иштироки жуда муҳимдир.

Касалликни олдини олиш учун аввало уни тарқатувчи манбани, съни беморни ва вирус ташувчи шахсларни аниқлаш ҳамда улардан атрофдаги кишиларга вирус тарқалмаслиги чораларини ксриш керак.

Ҳар бир киши озода, саранжом-саришта бслиши, уй-рсзғор буюмларини, идиш-товоқ ва ксрпа-тушакларни тоза тутиши, аҳлат ва чиқиндиларни тегишли жойларга тсплаб, вақтида зарарсизлантириши керак.

Фақат қайнатилган сув ичиш, сув манбаларини ифлослантирмаслик лозим.

Болалар муассасаларида, кспчилик фойдаланадиган биноларда, транспортда ва озиқ-овқат дсконларида, ошхоналарда озодаликка риос қилиш ва умумий санитарис қоидаларини бажариш сткир юқумли меъда-ичак касалликларининг олдини олишда катта аҳамистга сгадир.

Беморларга уколларни (айниқса уй шароитида) камроқ қилиб, уларни ичиладиган дорилар билан алмаштириш, қон ва ундан тайёрланган препаратларни снг сснгги чора сифатида қсллаш ҳам мақсадга мувофиқдир. Кспчилик ҳолларда айрим беморлар, агар шифокорлар фақат ичиладиган дори буюрса, аммо укол буюрмаса беморлар "шифокор мени мутлақо даволамаспти" деб шикост қилади. Аки бслмаса, "фалончига плазма қуйишди, менга сса йсқ" деб нолишади.

Юқоридаги тадбирлар вирусли гепатит "В" ва "С"дек оғир дардни олдини олиш чораларидан бири сканлигини унутмаслигимиз керак. Гепатит "В"нинг вируслари пичоқ, қайчи, устара ва бошқа хил сартарошлик асбоблари ҳамда татуировка қилиш учун ишлатиладиган ниналар, тиш чсткалари хуллас тери ва шиллиқ қаватни жароҳатлаши мумкин бслган барча буюмлар орқали ҳам стиши мумкинлигини унутмаслигимиз керак.

Касаллик вируслари, бемор ёки вирус ташувчи шахснинг салгина жароҳатланган териси ёки шиллиқ қаватига тушганда ҳамда жинсий йсл билан ҳам юқиши мумкин. Айниқса шифохонада ётган беморларга уйдан овқат олиб келинган идишларни қайтиб олиб кетмаслик керак, бунинг учун овқатни шиша банкаларда ва яеллофан пакетларда олиб келиш лозим.

Бундан ташқари вирусли гепатит билан касалланган беморларда сурункали гепатит, ст йслларининг сллиғланиши, жигар яиррози каби ҳоллар учраб туришини сътиборга олсак кундалик турмушда пархезга риос қилиш ва шифокор назоратида бслиш мақсадга мувофиқдир. Баъзида беморлар турли сабабларга ксра муддатидан илгари шифохонадан чиқиб кетадилар, бундай ҳолларда касаллик қайталаши мумкин. Касаллик даврида жигарнинг бузилган жуда мураккаб фаолисти аста-секинлик билан бир нача ойлар мобайнида тикланади. Бу жараён айниқса гепатитнинг "В" ва "С" турларида узоқ давом стади.

Юқорида айтиб стилганларга амал қилинса, сйлаймизки касалликни юқтирмай, уни олдини олган бсламиз. Касалликни даволагандан ксра, уни олдини олган афзал сканлигини унутмайлик!

М.Мамадалиев,
вилост ДСА­АМ спидемиологис бслими мудири.

А­кспресс Инфо