ЯЛОАИЯДА ИМТИҲОА - А ҲААТ А МАМОТ

Японисда таълимга қаратилган дастлабки жиддий сътибор 1872 йилда қабул қилинган Микадо баённомаси натижасида юзага келди. Ушбу қарорда императорнинг «Биз, бундан кейин таълимнинг шу даражада ёйилишини хоҳлардикки, бутун монархис қишлоқларидаги оилаларда биронта ҳам сқиш-ёзишни билмайдиган киши қолмасин», ссзлари шиор қилиб олинган. Бу ҳақда саёҳатчи Жан Льер Леман шундай деган сди: «Японис Мсйдзи ислоҳотлари даврида сзига хос таълим йсналишига - дунё сришган барча ютуқларни срганиш ва буни мамлакатда амалда иложи борича тезроқ қсллашга ҳаракат қилди». Шундан сснг ҳукумат халқ ёрдамида таълимга катта сътибор қаратди. Бу сса XX аср бошларига келиб, мамлакат равнақида сз аксини топа бошлади.

Мамлакат тарихида галдаги ислоҳот иккинчи жаҳон урушидан кейин бошланди. Бу сафар давлат таълимни сгона тараққиёт йсли деб билди ва бор-будини мана шу соҳага тикди. Япон йслбошчилари таълим, съни спон тилида «кокутай» «ривожланиши билангина ҳақиқий тараққиётга сришиш мумкин» деган мафкурани ишлаб чиқишди. Ўз навбатида, халқ ҳам бу ишдан четда туришни истамади. Ўз хоҳиши билан бутун бойлигини давлат бюджетига топширди. Аатижада, спонлар «етиб олиб, сзиб кет» ва «бутун дунё бсйича илм изла» ғослари остида ички ва ташқи таълимда ғарб давлатларидан ҳам илгарилаб кетди.

Бугунги кунда, Японисда таълим ҳаёт мантиғи даражасига етган ва унинг срни оила, жамист ҳамда давлат томонидан юқори баҳоланади. Шунинг учун спон болалари ёшлигидан давомли равишда назорат остида таҳсил олишади. Аввало, сътиборли мактабга, сснг университетга кириш учун, кейин сса гуллаб-сшнайдиган корпораяисга ишга олиниш учун. Японислик учун мақсадига сриша олмаслик, ҳаётнинг снг қуйи даражасида, «қора» меҳнат билан сшаб стишини англатади.

Япон ота-оналари фарзандларининг юқори даражада билим олиши йслида сзларининг бор имконистларини ишга солишади. Чунки, фақат шу билан фарзандларининг мустақил ҳаётга қадам қсйиши учун сз зиммаларидаги вазифани адо стган саналишади. Мазкур анъана натижасида, «дзюку» (моҳирлик мактаби) деб номланган махсус мактаблар нуфузи жуда юқорилаб кетди. Кичик «дзюку»чалар 5-6 минг, йириклари сса ундан ҳам ксп сқувчилардан иборат бслади. Мактаб сқувчиларининг у ерда кечаю-кундуз сшашлари, уларнинг қатъий интизом остида таълим олишларига хизмат қилади.

Ушбу билим счоқларини таёрлов мактаблари дейиш ҳам мумкин. Таълим масканларида болалар 3 ёшдан 18 ёшгача бслган даврини стказадилар. Ўз навбатида, мактабларга болалар қатъий талаб асосида қабул қилинишади. Ҳозирда, тахминан 100 мингдан зиёдроқ бслган ана шундай мактаблар, спон монастирларида XVIII асрдаёқ пайдо бсла бошлаган сди.

Ундан ташқари, нуфузли сқув юртларига кириш шу даражада қийинки, оммавий ахборот воситалари бундай синовларни «оловли имтиҳон» деб аташади. Давлат олий сқув юртларига кириш фақатгина срта мактабни тугатгандан кейин мумкин бслади. Қабул икки босқичда амалга оширилади. Аввал, абитуриент университетларга қабул қилиш миллий маркази томонидан «Биринчи босқичнинг умумий тести»ни топширади. Биринчи босқич сз навбатида, сқувчининг қайси университетга ҳужжат топширишини белгилаб беради. Яъни юқори балл тсплаган сқувчи нуфузли университетга ҳужжат топшира олади. Дастлабки синовдан муваффақистли ста олмаганлар учун абитуриентлик жараёни шу ердаёқ скунига етади.

Япон сқувчилари тарихий фактларни хронологик тартибда билиш, инглизча ссзларни луғат бсйича, асосий темир йсл магистралидаги станяис номларини поездлар жадвалидаги маршрут бсйича срганишга мажбур. Агар сқувчи саволга сзбошимча жавоб беришга ҳаракат қилса, сша заҳоти имтиҳондан чиқариб юборилади.

Японис университетларида таълим муддати 4 йил. Улар умумтаълим ва махсус йсналишларга ажратилган. Дастлабки икки йилда талабалар умумий таълим - тарих, фалсафа, адабиёт, жамистшунослик, хорижий тиллар ва шу билан бирга, сқувчининг танлаган мутахассислиги бсйича махсус курсларни сқишади. Умумий таълимни тамомлаган талаба мутахассислигини ва ҳатто, факультетини ҳам сзгартириш ҳуқуқига сга. Охирги икки йилликда талаба фақат танлаган ихтисослиги бсйича таълим олади.

Бу машаққатли довонни босиб стган талаба сзини бахтли ҳисоблайди. Кейинги қийинчиликлар у учун оддий ҳолат бслиб қолади. Албатта, ҳаётда сз срнини топа билган ҳақиқий мутахассис бугунги кундаги Японис биринчилигини қслдан бой бермайди.


_________________________
irmoq.uz
Муаллиф: Одил Алимов
Тошкент Ислом Университети магистри
Июл 2007

assalamu alaykum!
 yaponiyaga o'qishga topshirish chet el o'quvchilari uchun ham
shunday tartibda bo'ladimi
Masalan: man o'qishga topshirmoqchi edim Nagoya universitetiga, mandan ham shu tartibda imtihon olinadi