Боланинг ксп сув ичиши

Жолинус айтади: "Мен гсдакларни совуқ сув ичишларидан асло тссмайман. Балки кспинча таомдан кейин ҳамда ёз кезлари иссиқ бслганда кснгиллари тусаса, уларни сув ичишга қсйиб қссвераман".

Ибн Қаййим раҳимаҳуллоҳ дедилар: "Бунинг сабаби уларда кучли табиий иссиқликнинг мавжудлигидадир. Бу пайтларда, айниқса таомдан кейин сув ичишлари уларга зиён қилмайди. Шундай скан, ҳарорат кстарилиши билан чанқоқни кстара олмаганлари учун уларга бирор миқдорда сув ичишга имкон бериш зарурдир".

Боланинг оёғи чиқаётганда

Ҳушёр бслиш лозим бслган нарсалардан сна бири, болани вақти келмай туриб юришга мажбурлашдир. Чунки бу уларнинг оёқлари заифлиги, буни қабул қилолмаслиги туфайли оёқларнинг қийшиқ бслиб қолишига олиб келади.

 

А­ҳтиёжлардан тссишликнинг оқибати

Бола муҳтож бслган қусуқ, уйқу, таом, ичимлик, аксириш, пешоб, қон чиқиши каби нарсаларни тссиб қсйишдан жуда сҳтиёт бслмоқ даркор. Аегаки бу нарсаларни тссиб қсйиш гсдакка ҳам, каттага ҳам ёмон оқибатлар олиб келади. Валлоҳу аълам.

Фарзанд улғас бошлаганда"¦

Хулқ тарбисси

Гсдак ғостда муҳтож бслган нарсалардан бири унинг хулқига сътибор билан қарашдир. Зеро у ёшлигида тарбисчиси сргатган хулқлар билан ссиб-улғасди. Жумладан, тажанглик, аччиқланиш, урушқоқлик, шошқалоқлик, енгилтаклик, пала-партишлик, қсрслик, очофатлик каби одатлар борки, катта бслганда буларни ташлаш қийин бслади ва бу хулқлар унда мустаҳкам срнашган сифат ва хулққа айланиб қолади. Одам гарчи жуда ҳушёр бслиб юрса ҳам, бу одатлар бир куни албатта уни шарманда қилади. Шу туфайли аксар одамларнинг сгри хулқлар билан қолганларини ксрасиз. Бу нарса уларни сстириб-ундирган тарбис натижасидир. Шунингдек, бола ссини таниганда уни беҳуда (лағв), ботил ишлардан ва қсшиқ мажлисларидан, бидъат ва ёмон гап-ссзлардан узоқ қилиш вожибдир. Агарда булар унинг қулоқларига илашиб қолса, улғайганда улардан ажралиши оғир бслади ва болани булардан халос қилиш унинг тарбисчисига қийин кечади. Зеро, одатларни сзгартириш снг қийин ишлардандирки, унинг соҳиби сз хулқида сзига мутлақо бегона иккинчи бир табиатни пайдо қилишга муҳтож бслади. Табиат ҳукмидан чиқиш сса, ста оғирдир.

Боланинг валийси (тарбисчиси) уни бошқалардан нарса олишдан жуда йироқ сақлаши керак. Бола қачон олишга одатланса, бу унга табиат бслиб қолади ва бериш смас, олишга срганиб улғасди. Болани бериш, улашишга одатлантириш лозимдир. Қачонки валий бировга нарса бермоқчи бслса, боланинг қсли орқали берсинки, бола бериш ҳаловатини туйсин.

Болани ёмон хулқлардан сақлаш

Болани ёлғончи ва хиёнатчи бслишдан жуда қаттиқ сақлаш керак. Агарда валий болага ёлғон ва хиёнат йслини қулайлаштириб қсйгудек бслса, унинг дунё ва Охират саодатини барбод стган, уни ҳамма схшиликдан маҳрум стган бслади.

Болани слқов, бекорчи, сринчоқ ва роҳатда бслишга қсйиб қсймаслик, балки уни буларнинг зидди билан тутиб турмоқ керак. Унга фақат қиладиган машғулоти учун нафси ва баданини жамлаб оладиган даражада дам бермоқ керак. Зеро, дангасалик ва бекорчиликнинг ёмон оқибатлари бордир. Меҳнаткашлик ва толиқишнинг хоҳ дунёда хоҳ охиратда, хоҳ уларнинг ҳар иккисида бслсин, мақтовли натижалари бордир. Инсонларнинг снг роҳатлиси снг толиққанидир, инсонларнинг снг ксп толиққани снг роҳатдагисидир. Дунё сардорлиги ва Охират бахт-саодатига фақат толиқиш кспригидан стиб сришилади. Яҳё ибн Абу Касир дедилар: "Илмга жисмнинг роҳати билан сришилмайди".

Ибодатларга рағбат уйғотиш

Болани (каттароқ бслганда) кечанинг охирида уйғонишга одатлантирилади. Бу ғаниматлар тақсимланадиган, совринлар улашиладиган палладир. Кимгадир камроқ, кимгадир кспроқ улуш тегади, сна кимдир бебаҳра қолади. Бола қачон ёшлигида одатланиб олса, катта бслганида бу унга қулай бслади.

Зиёнкорлик сабаблари

Болани ортиқча овқатланиш, ошиқча гапириш ва ксп ухлашдан, одамларга ксп қсшилишдан йироқ қилмоқ керак. Зеро, зиёнкорлик мана шу нарсаларнинг керагидан ортиғидадир. Булар бандани дунё ва Охират схшилигидан қолдиради.

Уни қорни ва фаржига тааллуқли шаҳватларнинг зарарларидан бағост узоқ қилмоқ керак. Бу зарарларни келтириб чиқарадиган омилларга йсл очиб қсйиш болани шундай айнитадики, кейин уни тузатиш оғир бслади.

Қанчадан-қанча одамлар сз фарзанд ва жигарбандларини сз ҳолларига бепарво ташлаб қсйиш, одоб-тарбис бермаслик ва уларнинг хоҳиш истакларини қондиришига ёрдам қилиш билан дунё ва Охиратда бахтсиз қилганлар. Ҳолбуки, улар болани съзозласпмиз, деб сйлашарди, бироқ уни хорладилар, унга раҳм-шафқат қилспмиз, деб сйлашарди, бироқ унга зулм қилдилар ва схшиликдан маҳрум стдилар. Шу билан фарзандларининг ота-онага келтириши мумкин бслган манфаатларини ҳам қслдан бой бердилар ва болаларнинг дунё-ю Охиратдаги насибасини йсқ қилдилар.

Болалардаги фасодга сътибор қилсангиз, унинг кспи аслида оталар томонидан сканини ксрасиз.

Амонлар суҳбатидан сақлаш

Боланинг ақлини кетказадиган ва маст қиладиган нарсаларни истеъмол қилишидан қаттиқ сақламоқ лозим. Шунингдек, бузуқлиги маълум, гап-ссзлари-ю хулқида зарарли жиҳатлари бслган кимса билан суҳбатлашишдан болани жуда-жуда сҳтиёт қилмоқ керак. Кимки унга бу нарсаларнинг йслини қулай қилиб очиб қсйган бслса, даюсликни сзига сзи раво ксрган бслади. Даюс жаннатга кирмайди.

Оталарнинг бурчлари

Оталарнинг сз болаларига лоқайд, бепарво бслишлари кийим-кечакларни олов учқунлари оппа-осон сачрайдиган ерга қсйиб қсйиш кабидир. Бепарволик шунақа иллатки, болани бунчалик бузадиган ҳеч нарса йсқ.

Оталарнинг сусткашлик қилиб, Аллоҳ ҳақларини адо стмаганликлари ва Аллоҳ уларга вожиб қилган манфаатли илм ҳамда солиҳ амалдан юз сгирганликларининг оқибати шу бслдики, улар сз фарзандларидан манфаат топа олмадилар. Фарзандлар ҳам оталарининг схшилигидан ва уларнинг манфаатидан маҳрум бслдилар. Бу оталарнинг жазосидир.

Ҳаромлардан йироқ қилиш

Болани ипакдан тайёрланган кийимлар кийишдан узоқлаштирилади. Чунки бу унинг тарбиссини бузади ва хотинчалиш табиат қилиб қссди. Шунингдек, баччабозлик, ароқхсрлик, сғрилик ва ёлғон ҳам уни хотинчалишга айлантиради. Аабий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: "Ипак ва тилла умматимнинг сркакларига ҳаром қилинди, аёлларига ҳалол қилинди". (Саҳиҳ. Абу Довуд, Аасоий, Ибн Можа ва бошқалар ривост қилишган). Гсдак мукаллаф бслмаса-да, унинг валийси мукаллафдир. Валийнинг бола учун ҳаромга йсл очиб қсйиши ножоиздир. Аегаки бола шунга одатланиб қолса, ундан ажралиши оғир бслади. Бу олимларнинг айни масала юзасидан айтган ссзларининг снг тсғрисидир.

Ипак кийиш болага ҳаром бслмайди, дейдиганлар: "Чунки у мукаллаф смас, унинг ҳам ипак кийиши ҳаром бслмайди", - дейдилар. Бу ссз снг фосид қиёсдан келиб чиқади. Ахир, гсдак мукаллаф бслмагани билан мукаллаф бслишга тайёрланаспти-ку! Шунинг учун унга таҳоратсиз, сланғоч ёки нажосатли ҳолда намоз сқишга, ароқ ичишга, қимор сйнашга, баччабозлик қилишга йсл қсйилмайди.

Боланинг қобилисти ва лаёқатига сътибор қилиш

Гсдакнинг ҳолига қараб иш тутиш, уни қайси ишларга қобилисти бор, нималар қилишга тайёр сканини назарда тутиш зарурий нарсалардандир. У ҳам сралган бир мавжудот сканини схши англаш лозим ва шариатда изн берилган ҳар қандай юмушни унга юклаб қссвермаслик керак. Чунки унга қслидан келадиган ишдан бошқаси юкланса, у ишни бажара олмайди ва қобилисти етадиган нарсани ҳам қслдан бой беради. Агарда валий болани фаҳму фаросати сткир, идроки дуруст, хотираси схши, тсғри англайдиган ва билимга рағбатли деб билса, бу унинг илмни қабул қилишга тайёрлигининг аломатидир. Бас, модомики қалб лавҳаси фориғ бслиб турган скан, унга илмни нақш қилсин. Токи, илм қалбга муҳрлансин ва тобора ривожланиб борсин.

Агарда болани ҳамма томондан юқоридагиларнинг аксича ксрса ҳамда илмга лаёқати ва рағбати йсқ сканини сезса, бироқ унда баҳодирлик ва шунинг шартларидан бслган от миниш, сқ отиш, найза сйнатиш каби ишларга қобилист ксринса, унга баҳодирлик омиллари билан шуғулланиш ва машқ қилиш учун йсл очади. Мана шу иш унга ва мусулмонларга фойдалироқдир. Борди-ю аксинча, уни бундай ишларга қобилисти йсқ сканини ксрса ва унинг мусулмонларга фойдали бслган бирон-бир ҳунарни сплаб кетишига ақли етса, сшанга йсл очиб берсин.

Буларнинг бари унга диндан у муҳтож бсладиган снг зарур нарсаларни сргатилгандан кейинги ишлардир. Бу вазифаларни бажариш ҳар бир кишининг қслидан келадиган қилиб сратилган. Бандалар устида Аллоҳнинг ҳужжати қоим бслиши учун мана шундай осон қилингандир. Бандалар устида Аллоҳнинг мсл-ксл неъмати бслганидек, Унинг етук ҳужжати ҳам улар устида барқарордир.

Аарса беришда болалар сртасида адолат қилиш

"Сунан" китоблари, "Муснади Аҳмад" ва Ибн Ҳиббон "Саҳиҳ"ларида Асъмон ибн Башир розиаллоҳу анҳудан ривост қилинади:

А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: "Фарзандларингиз сртасида адолат қилинглар". (Саҳиҳ ҳадис).

Имом Муслим ривост қилдилар. Башир розиаллоҳу анҳунинг аёллари: "Менинг боламга хизматкор совға қилинг ва бу нарсага А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламни гувоҳ қилинг", - деди. Башир розиаллоҳу анҳу А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам олдиларига келдилар-да:

- Фалончининг қизи (аёлларини айтасптилар - тарж.) сзининг сғлига хизматкор туҳфа стишимни ссраспти"¦ - дедилар. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам:

- Унинг ака-укалари борми?, - деб ссрадилар. Башир дедилар:

- Ҳа.

- Уларнинг ҳаммаларига ҳам бунга қилганингдек туҳфа қилганмисан? - деб ссрадилар А асулуллоҳ.

- Йсқ.

А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам:

- Бундай қилиш срамайди, мен факатгина ҳақ нарсага гувоҳлик қиламан, - дедилар.

Имом Аҳмад ривостларида А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Мени жаврга гувоҳ қилма, албатта болаларингнинг сендаги ҳаққи улар орасида адолат қилишингдир", - дедилар.

Байҳақий ривост қилдилар. Анас розиаллоҳу анҳу дедилар: Бир киши А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам билан бирга стирган сди, унинг сғилчаси келиб қолди ва у сғлини спди-да, бағрига олиб стқазди. Кейин унинг қизчаси келди, у қизчасини олди-да, ёнига стқазди. А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: "Сен улар сртасида адолат қилмадинг", - дедилар.

Салафлар болаларини спишда ҳам улар сртасида адолат қилишни схши ксришарди.

(Ибнул Қоййим ал-Жавзийс раҳимаҳуллоҳнинг "Туҳфатул мавдуд биаҳкомил мавлуд" номли китобларидан олинди)