"АЛ-МИЛАЛ ВАН-НИҲАЛ" КИТОБИДАН

Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:
"Умматим етмиш уч фирқага бўлингайдир. Буларнинг ҳаммаси дўзахдадир. Илло биттаси (нажотдадир).
(Саҳобалар тарафидан) айтилди:
— Улар кимлардир, ё Расулуллоҳ?
Расулуллоҳ дедилар:
— Менинг ва саҳобаларимнинг йўлини тутганлар".
Бу ҳадиси шариф машҳурдир. Ҳадисни Имоми Термизий, Ибни Можа ва Абу Довуд ривоят қилганлар.
Яҳудий тоифаси 71, насроний тоифаси 72, уммати Муҳаммад эса 73 фирқага бўлинган. Бинобарин, ҳар бир мусулмон, ботил мазҳабларнинг йўлларидан сақланмоқ учун, аҳли суннат вал жамоат ақидаларини яхши билмоғи лозим. Юқорида имкон қадар бизнинг мазҳабимиз қарашлари шарҳланган бўлса-да, инсон фарзанди хатодан солим бўлмагани учун, ботил мазҳаб соҳиблари тушган — чиқиб бўлмас ботқоққа уммати Муҳаммаднинг тушмаслиги учун уларнинг куфрга элтадиган эътиқодларини ҳам қўлимиздан келганича тушунтиришга урингаймиз.
Аввало, етмиш икки фирқанинг ўзаги, томири етти фирқадир. Етмиш икки фирқа шуларнинг шуъбаларидир.
Еттитадан биттаси муътазила, иккинчиси шиа, учинчиси хавориж, тўртинчиси муржиййа, бешин-чиси нажжорийа, олтинчиси жабриййа, еттинчиси мушаббиҳадир.
Булар эса ўз ораларида содир бўлган ихтилофлар натижасида ҳар бири 5,10,20 фирқага бўлиниб, 72 фирқа бўлди. Шуниси жуда хавфлидирки, булар бир-бирларини кофирликда айблай-диган даражада "илгари" кетдилар. Буларни ёзишни лозим кўрмадик.

Аллоҳ таолога ксп шукрки, Имоми Аъзамдек ва Имоми Шофиийдек ҳазрати имомларни сратиб, Шайх Абу Ҳасан ал-Ашъарий ва Абу Мансур Мотрудий каби олимларни чиқариб, ботил мазҳабларни бекор қилди ва шундай қилиб мусулмонларни уларнинг қслидан қутқарди. Шунга қарамай, бизнинг замонамизгача келган айрим ботил мазҳаблар ҳамон учрайди. Шиийлар, рофизийлар каби.
Бу етти мазҳаб шайтон алайҳи лаънанинг иғвоси ва фитнаси натижасидир. Етмиш иккитага кспайиб кетиши ҳам шундандир.
Булардан Муътазила 20, Шиа 22, хавориж 20, мурижийа 5, нажжорийа 3, жабрийа 1, мушаббиҳа ҳам 1 фирқадир. Жаъми 72 фирқа бслади. Буларнинг сътиқодларининг баъзиси бидаът ва баъзиси сса куфрга боради.
Бинобарин, бадъат икки қисмдир: биттаси амал-да, биттаси сътиқоддадир. Бу бидъат соҳибларининг имомати ҳам макруҳдир. Чунки сътиқод жиҳатидан фосиқдирлар. А­ътиқоддаги бидъат, амалдаги бидъатлардан ксра даҳшатлироқдир.
Бидъатчи дегани шундай кимсаларки, уларнинг сътиқоди аҳли суннат вал жамоат сътиқодига мухолифдир. А­ътиқоди куфрга борса, имомати қатъисн жоиз смас. "Қуръон махлуқдир" деган кимсанинг орқасида иқтидо қилиб намоз сқимоқ жоиз смас.

1—Муътазила фирқасики, уни қадариййа ҳам дейдилар, қадарни инкор қиладилар. Шунинг учун булар "бу умматнинг мажусийлари" дейилган. Буларга сргашиб намоз сқиш жоиз смас.
А асулуллоҳнинг шафоатини инкор қилган, кироман котибинни (гуноҳ ва савобни ёзиб борувчи икки фариштани) инкор қилган ва жаноби Ҳақни охиратда ксришликни инкор қилган кимсаларнинг орқасида сргашиб намоз сқиш жоиз смас, зеро булар дини Исломдан чиққандирлар.

2—Мушаббиҳа тоифаси Холиқи Зул-Жалолга, худди махлуқлардек аъзоларни иснод стадиларки, уларнинг ҳам орқасида сргашиб намоз сқиш жоиз смас, Исломистдан чиққанлар. Жаноби Ҳақнинг сифатларидан битта сифати кейинчалик пайдо бслган деган кимса ҳам Исломдан ташқаридадир.
Жаноби Ҳаққа макон иснод стган ёки фақат самодадир деган кимса ҳам Исломдан хориждир. Шу билан Ҳақ таолонинг Арш устида қарор топганини қасд стганларни сса куфрига ҳукм қилинади.
Жаноби Ҳаққа уст, ост билан ташбиҳ қилмоқ куфрдир. Шу туфайли мужассима ва ҳулулиййа мазҳаблари куфрга ҳукм қилинган.
Жаннатга киргандан кейин Ҳақ таолони ксрмоқликни инкор қилганлар ҳам куфрга ҳукм стилган.

3—Қадариййа тоифасики, муътазилийлар ҳам шулардандир, булар қул сз феълининг холиқидир, деган даъволари туфайли кофир қилиндилар ва бу вожибдир. А офизийлар сса кспгина хатолар туфайли Исломдан ташқаридадир. Масалан, сликлар дунёга қайтади, бандаларнинг руҳига киради деганлари ва сна руҳи илоҳ дин имомларига ксчади — аиммага интиқол стади деганлари учун, тағин "ваҳий Имоми ҳазрати Алига келиши керак сди, Жаброил адашиб ҳазрати Муҳаммадга келтирди" деганлари учун исломдан чиқиб, кофир саналдилар ва буларнинг ҳукмлари муртадлик кабидир.

 4—Хавориж тоифаси жамии умматни, ҳатто ҳазрати Усмон, ҳазрати Али, Оиша онамиз, Талҳа ва Зубайир розисллоҳу анҳум ҳазратларини ҳам икфор қиладилар. Шу сабабдан куфрларига ҳукм қилмоқ вожибдир.

5—Зайдиййа тоифаси сса Ажамдан бир пайғамбар келишига ва пайғамбаримизнинг шариатини насх (бекор) қилишига, съни ҳукмини сзгартиришига ишонгани учун Исломдан ташқарида қолди, куфри вожиб.

6—Аажжориййа тоифаси сса Аллоҳ таолонинг сифатларини инкор стганлари ва Қуръони каримни ёзилган ва сқилган вақтда жисм ва араз (аслида бслмай, кейин пайдо бслган, сифати вақтли) деганлари учун куфрларига ҳукм вожибдир.
Ҳақ таоло бирон нарса халқ стилишидан аввал уни билмайди, деганлар, тағин қадариййа ва мсътазила мазҳабидаги кимсалар Исломдан хориждадир, буларнинг қизлари олинмайди ва буларга қиз ҳам берилмайди, жанозаларига ҳам борилмайди.

7—Муржиййа тоифаси. Булар ҳам исломдан хориждадир. Чунки булар: Ҳасанотимиз мақбул, саййиотимиз (гуноҳларимиз) мағфурдир (кечирилган), дейдилар. Аамоз, рсза, закот, ҳаж каби ибодатларни инкор қиладилар ва дейдиларки, булар фазоил (фазилатлар)дир, қилсанг схши, қилмасанг ҳам бирор нарса лозим бслмайди... смиш. Булар ҳам Исломдан ташқаридадир. Буларнинг бари такфир қилинур.

"Қибла аҳлидан ҳеч кимни куфрда айбламангиз"

Имоми Аъзам ва Имоми Шофиийдан содир бслган бу ссз мутлақ смас, балки гуноҳларга тегишлидир. Хавориж ва мсътазила тоифасига схшаб гуноҳ туфайли куфрда айбламангиз, демоқчилар. Чунки булар гуноҳи кабира қилганларни Исломдан чиқариб, дсзахда абадий қолади, дейдилар.

Хулоса қилиб айтамизки, кимки заруроти диниййадан биронтасини инкор қилса, у Исломдан чиқиб, куфрга тушгандир. Зеро маълум ва машҳур бслган остларни ва ҳадисларни инкор қилмоқ пайғамбаримизнинг ҳадисларини ёлғонга чиқарадики, агар тавба қилмаса, қатли ҳам вожибдир. Қатли куфри туфайлидир, ҳаддан смас. Чунки иймон, шариатни ва пайғамбаримизнинг Аллоҳ томонидан келтирган, билдирилиши зарурий бслган нарсаларни, аҳкомни тасдиқ қилмоқликдир. Бунинг муқобили (қаршилиги) сса куфрдир. Шариати диниййанинг олти асосидан бештасига ишониб, биттасига ишонмаган кимсанинг ҳоли кабидир. Масалан, намоз, рсза ва закотнинг фарз сканлиги, зино ва ичкиликнинг ҳаром сканлиги Ислом динида маълум ва машҳур. Буларга ишонган кишилар мсъмин дейилгани каби, ишонмаган кишилар сса кофир дейилади. Мисол учун, таҳоратда бошнинг тсртдан бир қисмига масҳ тортмоқ Имоми Аъзам наздида фарз бслса, Имоми Шофиий наздида сса фарз смас, балки суннатдир. Бу ижтиҳод масаласидир, буни инкор қилган киши кофир бслмайди.

Танбиҳ
(Огоҳлантирув)

Маозаллоҳ (Аллоҳ асрасин), бир кимса Жаноби Ҳақни сскса, у кофир бслади ва қатли ҳам ҳалолдир. Шунингдек кимки, Жаноби Ҳақнинг шони улуҳистига нолойиқ нарсаларни Ҳақ субҳонаҳу ва таолога изофа қилса, бундайларнинг куфрларида ихтилоф қилинган. Аммо бундай ҳурматсизлар бир ерда тспланишса, уларга муҳораба стишда ихтилоф қилинмаган. Худди ҳазрати Али жанобимиз қилганларидек.
Лайғамбарлардан биронтасини ссккан ва ёки шони олийларига срашмаган бир нарсани иснод стган киши сса кофирдир, қатли ҳам ҳалолдир.

Ҳар кимки Ҳақ таолонинг А аб — парвардигор сканлигини рад стса, инкор қилса, унинг ҳам куфри аниқдир.
Ҳақ таолонинг борлиги ва бирлигига ишонса-ю, қадим смас, Ундан кейин бошқа сонеъ бор, деса бундайларнинг ҳаммаси кофирдир, дейдилар.

Жаноби Ҳақ инсонлардан бирига ҳулул қилади — кириб срнашиб олади, деб сътиқод қилган ва руҳларнинг таносух бслишига — ксчиб юришига қойил бслган ҳамда оламларнинг кейин сратилганига ишонмаган, пайғамбарлардан бирортасининг пайғамбарлигини инкор стган кимсанинг куфрига шубҳа йсқ. Ҳазрати пайғамбаримиздан кейин сна пайғамбар чиқади, пайғамбарлик қалб сафоси, нубувват меҳнат (омад) билан бслади деб айтганлар ҳам кофирдир.

Осмонларга чиқаман, Жаннатга кириб меваларидан ейман, деган кимса ҳам кофирдир. Қуръон аҳкомидан умматнинг жамъ қилган (ижмо-и уммат ҳосил стган) маънони зоҳиридан чиқармоқ ҳам куфрдир.
Умматнинг залолатига (адашувига) сабаб бсладиган ҳар қандай ссз, саҳобаи киромни куфрда айблаш ҳам кофирликдир.
Имоми Молик ҳазратлари бир қавлида саҳобаи гузинни куфрда айблаган кимсанинг қатлига ишорат қилган.
Бутга сиғинмоқ, зуннор боғламоқ каби ишларни қилганларни ҳам кофирларга қсшганлар.

Фатво китобларида куфрга мужиб (сабаб) бсладиган алфоз, калималар ва гаплар

Куфрга мужиб (сабаб) бсладиган ссзларни ёзишдан аввал сизга бир қанча насиҳат ёзайин. Булар сзимизнинг смас, улуғларимизнинг насиҳатларидир. Етмиш икки фирқанинг аҳволини ёздик. Аммо сиз уларни ундай-бундай кимсалар деб сйламанг, уларнинг ҳаммаси мусулмонлик иддиосида! Аамозларига, тағин Қуръон сқишларига ҳайратланмаслик мумкин смас. Ссзда мусулмон, намозлари ҳам бор, ҳатто намоз сқимаганларни улар кофир ҳам дейдилар. Шунчалик "илгарилаб" кетганларки, Қуръони азимушшaн ҳукмларининг баъзиларидан айрилган, юз сгирганлари ҳамда айрим остларни сз истакларига ксра таъвил қилганлари туфайли аҳли суннат вал жамоат уларнинг Исломдан чиққанларига ва куфрга тушганларига қай тарзда ҳукм қилган. Булар бизларга чиройли дарc ва ибрат смасми?
Аксинча, бугунги кун инсонлари сса уларни йслда қолдирадиган даражада, ҳатто телбаларча, баъзи ҳолда Аллоҳни бутунлай унутди, ҳатто инсон маймундан тарқалган, дейиш даражасида шуурсиз-лашди. Баъзан Аллоҳни "ота" деб насронийларнинг ссзларига сътиқод қилгани учун қаёққа бораётга-нини ҳам идрок столмайдиган, баъзан сса сски ботил мазҳабларнинг йслини тутиб, ҳошо, Аллоҳни осмонда деб сйлайдиган даражада бачканалашган инсоннинг, ҳа, бугун дунё унга тор келмоқда, осмонларнинг снг юқорисини топишга уринмоқда, фавқулодда саноат ишлари ва маърифатларни майдонга келтирмоқда, ана шу инсоннинг сзини ва бутун борлиғини сратган зотни танимаслиги, билмаслиги ғаройиб ҳолки, тасаввурга ҳам сиғмайди. Хоҳ сзимиз ксрган, хоҳ сзимиз ссаб олган замонавий кемалар, тайёралар ва бошқа нарсалар сскидан бор сди деб бирон кимсани ишонтира оламизми? Табиийки, йсқ. Албатта, ҳар ким буларни бир устаси бор, бир ссовчиси бор, бунчалик санъат ва ҳунар ҳеч сз-сзидан бслиб қолармиди, деб ҳайқиради. Шундоқ скан, ахир, бу мавжудотни ва сзларимизни сратган зотни изламаслик мумкинми?!

Каттакон бир коинотда ҳар турли неъматлар бор, сувни тайёрлаган, тупроғини тайёрлаган, қуёшини, ҳавосини ҳам тайёрлаган маъданларнинг ҳар хилини ҳар томонга ёйган, инсонни ҳам сратган, пайғамбар юборган, мсъжизалар ксрсатган, китоблар юборган, бизларга сқиб ёзишни сргатган, дунё билан охиратни ксрсатган ва: "Сизлар мени билгайсиз ва Менга бандалик қилгайсиз, деб сратдим" деган, ҳалол ва ҳаромни билдирган; ана шу Аллоҳни қсйиб, тағин инсон фарзанди йслдан озади-с! Аллоҳни қсйиб, сз нафсининг қули бслган бу инсон Аллоҳни срганмоққа ва билмоққа уринмайди, шу билан бирга бутун борлиқларнинг нима сканлигини ҳеч хаёлига ҳам келтирмаётир. Бундан ҳам аснчлироқ нима бор? (Бу ҳол инсон сз уйида сшаб, сз отасини танимаган каби смасми?) Ксриб турганимиз, ҳар куни турли меваларини есётганимиз, бу дарахтлар бераётган меваларини сзлари қилиб олдими? Дарахтнинг бир билими, бир ҳунари, бир санъати борми? Масалан, биргина анорда доналар қанчалик гсзал тузилган, жойлашган, рангланган! Бу ҳунарни шу дарахт қилдими, ёки бу дарахтга бу ишни қилдирган бир қудрат соҳибининг асарими бу!

Оналаримиз бошларига сраган жуда оддий бир рсмолки, бир ҳунарманд тсқувчига муҳтож скан, бу улкан коинот табиатнинг сз асаридир дейиш жуда инсофдан бслмаса керак. Бундай гапни айтса ҳам, ё тентак айтади ёки девона айтади.