V ASR OXIRI — VI ASR BOSHLARI — Qashshoqlik, jabr-zulm va dehqonlar asoratiga qarshi ilk bor Eronda Mazdak boshchiligida xalq qo‘zg‘oloni ko‘tarilgan va bu qo‘zg‘olon mag‘lubiyat bilan tugagan.

V ASRNING IKKINCHI YARMI VA VI ASRNING BIRINCHI YARMI — Oltoy va Janubiy Sibirda Ashina qabilasining yabg‘ulari Asanshod, Tuu va Buminlar boshchiligida turkiy qabilalarning ittifoqi vujudga kelishi.

V ASRNING IKKINCHI YARMI — VI ASRNING BOSHLARI — Eftallar davri binokorligi va me’morchiligida ayniqsa qasrlar alohida o‘rin tutgan. Ularninmg ayrimlari ikki qavatli bo‘lib, yuqorisiga maxsus ko‘tarma pandus orqali chiqilgan. Saroy va ibodatxona devorlari turli mazmundagi rangdor tasvirlar bezash odatiy tusda edi.

V ASRNING IKKINCHI YARMI VA VI ASRNING BOSHLARI — O‘rta Osiyo, Sharqiy Eron, Shimoliy Hindiston va sharqda Turkiston yerlarini birlashtirgan Eftallar davlati tashkil topishi. Eftallar davlati siyosiy jihatdan Kushon podsholigiga nisbatan mustahkam bo‘lmasa-da, ammo maydoni jihatidan undan katta edi.

V-VI ASRLAR — Dehqonchilik vohalari tevarak-atrofiga kelib o‘rnashgan ko‘chmanchi eftallarning ommaviy ravishda o‘troqlashuvi kuchayadi. Buning oqibatida obikor yerlarga bo‘lgan muhtojlik ortdi. Daryo vodiylari bo‘ylab katta-kichik sug‘orish kanallari qazib bitkazildi. Minglab gektar yangi yer maydonlari o‘zlashtirildi. Sug‘orma dehqonchilkning kengayishi bilan sug‘orish texnikasi murakkablashib bordi. Shoxariqlar chuqurlashtirilib, sersuv va sershoxa sug‘orish tarmoqlariga aylanadi. Ular daryodan suvni bog‘lab oluvchi va yuqoriga ko‘tarib beruvchi suv inshooatlari bilan jihozlanadi. Chag‘oniyon, Termiz, Samarqand, Buxoro, Kesh, Naqshab va Toshkent atroflari to‘la o‘zlashtirilib, alohida-alohida dehqonchilik vohalari shakllandi.

V-VI ASRLAR — diniy e’tiqot va tasavvurlar bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan tasviriy san’at koroplastika ma’budalarning sopol haykalchalarini yasash va ularga topinish keng yoyilishi.

V-VI ASRLAR — yerga egalik munosabatlar rivoj topib, siyosiy jihatdan zaiflashuv oqibatida mamlakat bir qancha mayda davlatlarga bo‘linib ketib, uning hududida viloyat va yirik shaharlariga tayangan 15 dan ortiq mustaqil mahalliy hokimliklar tashkil topdi. Bunday davlatlardan eng yirigi Sug‘dda — ixshidlar, Toxaristonda — malikshohlar, Xorazmda — xorazmshohlar, Choch va Eloqda — budun va dehqonlar, Farg‘onada — ixshidlar hukmronlik qilardilar.

V-VI ASRLAR — Nasoroniy dini Sug‘dga kirib kelgan.

V-VI ASRLAR — Sug‘d yozuvi va uning "œSamarqand yozuvi" uslubi, Xorazm va Eftal yozuvlari tarqalishi.

V-VI ASRLAR — yerga egalik munosabatlar rivoj topib, siyosiy jihatdan zaiflashuv oqibatida mamlakat bir qancha mayda davlatlarga bo‘linib ketib, uning hududida viloyat va yirik shaharlariga tayangan 15 dan ortiq mustaqil mahalliy hokimliklar tashkil topdi. Bunday davlatlardan eng yirigi Sug‘dda — ixshidlar, Toxaristonda — malikshohlar, Xorazmda — xorazmshohlar, Choch va Eloqda — budun va dehqonlar, Farg‘onada — ixshidlar hukmronlik qilardilar.

V-VI ASRLAR — Nasoroniy dini Sug‘dga kirib kelgan.

V-VI ASRLAR — Sug‘d yozuvi va uning "œSamarqand yozuvi" uslubi, Xorazm va Eftal yozuvlari tarqalishi.

V-VI ASRLAR — Xitoy manbalarida qayd etilishicha, Sharqiy Turkiston va O‘rta Osiyo yerlarida ko‘plab g‘o‘za ekilib, uning tolasidan oppoq va nihoyatda mayin mato to‘qilgan. Xitoy bozorlarida bunday matoga talab katta bo‘lgan. Chunki o‘sha davrlarda Xitoyda paxta hali ekilmas edi.

V-VII ASRLAR — O‘rta Osiyoda yerga egalik munosabatlari jarayoni toboro avj olib, mulkdor dehqonlar zulmi kuchayadi. Kashovarzlar ularning asoratiga tushib, qaram kadivarlarga aylanadi.

V-VII ASRLAR — mayda hokimliklar eftallarga, so‘ngra Turk xoqonligiga bo‘ysundirilgan bo‘lsalar-da, ammo eftallar ham, turklar ham ularning ichki hayotiga aralashmaydilar. Markaziy hokimiyatga boj to‘lab turish bilan ular o‘z mustaqilliklarini ma’lum darajada saqlab qoladilar. Bu davlatlarning hukmdorlari o‘z atrofidagi mulkdor dehqonlar va ularning harbiy chokarlariga tayanardilar.

V-VII ASRLAR — Chirchiq va Ohangaron vodiylarida ikki mustaqil ilk o‘rta asr davlat — Choch va Eloq hukmronlik qilishi.

V-VII ASRLAR — O‘rta Osiyoda yerga egalik munosabatlar o‘rnatilishi, ko‘chmanchi chorvadorlarning beto‘xtov shiddat bilan kirib kelishi oqibatida mamlakat obodonchiligi, xo‘jaligining ravnaqi, shahar va qishloqlarining qiyofasi va aholisining turmush tarzi va ahvoliga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.

V-VII ASRLAR — tasviriy san’atning nodir namunalari Surxondaryo viloyatining Angor tumanidagi Bolaliktepa yodgorligidan topib o‘rganilagan.

V-VIII ASRLAR — O‘rta Osiyoning chorvador aholisi o‘rtasida asosan "œshomon" ya’ni "œqam"dini keng tarqalgan. Aholi o‘rtasida ushbu din ta’limotini talqin etuvchi urf, aqida va marosimlarini bajarishda rahnamolik qiluvchi dindorlari bo‘lgan. Ularning yetuk bilimdonlarini "œqam" va "œto‘yin" deb atalgan.

V-VIII ASR O‘RTALARI — Yunusobod qo‘rg‘onida hayot bo‘lishi.

VI ASR — Bolaliktepa qasri devorlarida tasvirlangan ayollarning tashqi qiyofasi eftallar hukmdori huzurida bo‘lgan budda kohinini hayratga solgan saroy ayollarini eslatishi.

VI ASR — Chirchiq, Zarafshon, Qashqadaryo va Amudaryo havzalarida 10 dan ortiq mahalliy hokimiyatlarning mavjud bo‘lishi. Ularning iqtisodiy va siyosiy boshqaruvi yerli sulola hukmdorlari qo‘lida qoldirilib, turklar ulardan faqat boj va yasoq undirib olish bilan cheklanadilar.

VI ASR — Choch G‘arbiy Turk xoqonligiga bo‘ysundirilgan.

VI ASR — Vizantiya tarixchilarining asarlarida eftallar "œshaharlik" ekanligi ta’kidlanishi.

VI ASR — Vizantiya tarixchisi Prokopeyning yozishicha, eftallarning qonuniy davlati podshohi mutloq asosida boshqarilishi.

VI ASR BOSHLARI — Samarqandda yepiskop nasoroniy, jamoalarga rahnamolak qilardi.

VI ASR O‘RTALARI — Oltoy va Janubiy Sibirda yashagan turkiy qabilalarni birlashtirgan yangi davlat vujudga keldi. Bu davlat tarixga Turk xoqonligi nomi bilan kirgan. Uning asoschisi Bumin edi.

VI ASR O‘RTALARI — Bumin boshliq turk ittifoqi tele qabilasini bo‘ysundirishi.

VI ASRNING 50-YILLARI — turklar tazyiqi oqibatida yuzaga kelgan qulay vaziyatdan foydalanib sosoniylar Toxariston va Chag‘oniyonni eftallardan tortib oladilar.

VI ASR IKKINCHI YARMI — Buxoroda ilk mulkdor dehqonlarning kadivarlar ustidan hukmronligi yanada mustahkamlandi.