158. Abdulloh ibn Abu Avfo, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytadi: "œArofat kechasida Payg‘ambar (s.a.v.) bilan o‘tirgan edik. Aytib qoldilar: "œBugun kechasi silai rahmni uzgan kishi men bilan o‘tirmasin, bizdan ketsin". Majlisning chetida o‘tirgan kishidan boshqa hech kim turmadi. Hech vaqt o‘tmasdan u kishi qaytib keldi. Payg‘ambar (s.a.v.): "œNima uchun sendan boshqa hech kim davramizdan turmadi?" dedilar. U aytdi: "œEy Rasululloh, sizdan boyagi gapni eshitib, xolamnikiga bordim. U kishi bilan janjallashib, oramiz buzilgan edi. Borganimdan keyin xolam menga: "œNimaga kelding, bu sening odating emas edi-ku?" dedi. Men siz aytgan hadisning xabarini berdim. Mendan kechirim so‘radi, men ham undan kechirim so‘radim". Payg‘ambar (s.a.v.): "œYaxshi qilibsan, o‘tir!" dedilar. So‘ng: "œOgoh bo‘linglar, Allohning rahmati silai rahmni uzgan qavmga tushmaydi!" dedilar".

Bu xabarda qarindoshlikni uzishlik katta gunoh ekanligiga dalil bor. Chunki qarindoshlikni uzish mo‘minni rahmatdan qaytaradi. Musulmon kishiga silai rahmni uzgandan keyin tavba qilmog‘i, istig‘for so‘ramog‘i va silai rahmni boshqatdan bog‘lamog‘i vojib bo‘ladi. Chunki payg‘ambarimiz (s.a.v.) birinchi xabarda silai rahm bandani Allohning rahmatiga yaqinlashtirib, do‘zaxdan uzoqlashtirishini ravshan qilib aytdilar.

159. Payg‘ambardan (s.a.v.) rivoyat qilindi: "œSilai rahm savobidek tez keladigan yaxshilik yo‘q, dunyoda tezgina azob berib, oxiratda ham azob bo‘ladigan gunoh silai rahmni uzishlikdir".

160. Faqih Amr ibn Shuaybdan, u esa, otasidan, bobosidan rivoyat qiladi: "œBir kishi Payg‘ambarning (s.a.v.) huzurlariga kelib: "œMen qarindoshlar bilan silai rahm qildim, ular mendan uzildilar, ularni afv etdim, menga zulm qildilar, ularga yaxshilik qildim, menga yomonlik qildilar. Ularga o‘zlaridek muomala qilayinmi?" dedi. Aytdilar: "œYo‘q. Unda gunohga sherik bo‘lib qolasan. Lekin ularga yaxshilik va silai rahm qil. Hamisha Allohdan quvvat senga davomli bo‘ladi, modomiki sen shu ishingda davom etsang".

Aytildi: "œUchta ish jannat ahlining axloqlaridan. Ular faqat yaxshi kishilardagina topiladi. Yomonlik qiluvchiga yaxshilik qilish; zulm qilgan kishini avf etish; biron narsadan mahrum qilgan kishiga yaxshilik qilish".

Zahhok ibn Mazohim: "œAlloh o‘zi xohlagan narsani (ya’ni hukmni) o‘chirur va (o‘zi xohlagan hukmni) ustivor qilur" (Ra’d, 39) oyatining tafsirida aytadi.

"œShubhasiz, bir kishi silai rahm qilsa umridan uch kun qolgan bo‘lsa, Alloh taolo uning umrini o‘ttiz yil ziyoda qiladi, agar silai rahmni uzgan bo‘lsa va umridan o‘ttiz yil qolgan bo‘lsa, Alloh taolo uch kunga tushirib qo‘yadi".

161. Savbon rivoyat qiladi: "œPayg‘ambarimiz (s.a.v.) aytdilar: "œQadar duo bilangina o‘zgaradi. Umrni yaxshilik ziyoda qiladi. Shubhasiz, mo‘min gunoh qilish bilan rizqidan mahrum bo‘ladi".

Ibn Umar, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytadi: "œKim Allohdan qo‘rqsa, silai rahm qilsa, umri ziyoda bo‘ladi, moli ko‘payadi, ahlini yaxshi ko‘radi".

Faqih, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytadi: Umrning ziyoda bo‘lishida ulamolar ixtilof qildilar. Ba’zilar aytdilar: "œKim silai rahm qilsa, umri ziyoda bo‘ladi, degan xabar zohiriydir". Ba’zilar aytdilar: "œTaqdir o‘zgarmaydi, chunki Alloh taolo:
"œBas, qachon ularga ajallari yetsa, uni biron soatga ketga ham, ilgariga ham sura olmaydilar" (A’rof, 34), degan. Lekin umrni ziyoda qilishning ma’nosi o‘limdan keyin uning savobini yozmoqlikdir. O‘limidan keyin unga savob yozsa, go‘yoki umrini ziyoda qilgandekdir".

162. Payg‘ambarimiz (s.a.v.): "œAllohdan qo‘rqinglar va silai rahm qilinglar. Chunki u sizlar uchun dunyoda hamma narsadan yaxshiroqdir, mustahkamroqdir. Oxiratda sizlar uchun yanada yaxshiroqdir", dedilar.

Aytilgan edi: "œAgar sizda biron qarindosh bo‘lib, oyog‘ingiz bilan yurib bormasangiz (ya’ni ziyoratga), molingizdan biron narsa bermasangiz, albatta undan uzilibsiz. Alloh taolo tushirgan ba’zi sahifalarda: "œEy odam farzandi, moling bilan silai rahm qilgin, agar o‘zingda bir narsaga baxillik qilsang yoki moling kam bo‘lsa, oyog‘ing bilan borgin (ya’ni ziyorat qilgin)", deyilgan".

163. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œQarindoshchilikni bog‘langlar, agar salom bilan bo‘lsa ham".

Maymun ibn Mahron aytadi: "œUch narsada kofir va musulmon barobardir: kim bilan ahdlashgan bo‘lsang, ahdingga vafo qilgin, xoh kofir bo‘lsin, xoh musulmon. Albatta, ahd Alloh uchundir. Orada qarindoshchilik bo‘lsa, silai rahm qilgin, xoh kofir bo‘lsin va xoh musulmon! Kimiki senga omonat bersa, omonatini ado qilgin, xoh kofir bo‘lsin, xoh musulmon".

Ka’b-ul Ahbor deydi: "œMuso alayhissalom hamda bani Isroil uchun dengizni yorgan Allohga qasamki, albatta, Tavrotda yozilgan: "œAllohdan qo‘rqing, ota-onaga yaxshilik qiling va qarindoshlarga silai rahm qiling, umringiz ziyoda bo‘ladi. Yengilingizni yanada yengil qiladi, qiyinchilikni ketkazadi".

Alloh taolo rahmni kitobining quyidagi o‘rinlarida buyuradi:
"œVa oralaringizdagi savol-javoblarda o‘rtaga nomi qo‘yiladigan Allohdan qo‘rqingiz va qarindosh-urug‘laringiz bilan ajralib ketishdan saqlaningiz" (Niso,1). Ya’ni, qarindoshlikni uzib qo‘yishlikdan qo‘rqingiz. Silai rahm qilingiz. Uni uzmangiz! Va boshqa oyatda: "œ(Ey Muhammad) qavmu qarindoshlar, miskin va yo‘lovchi haqlarini ado eting" (Isro, 26). Ya’ni, yaxshilik va silai rahmdan ularga haqqini bering.

Boshqa oyatda:
"œAlbatta, Alloh taolo adolatga, chiroyli amallarni qilishga buyuradi" (Nahl, 90), ya’ni odamlarga yaxshilik qilishga va ularni kechirish va afv etishga buyuradi; "œva qavm-qarindoshga yaxshilik qilishga buyurur", ya’ni silai rahmga buyuradi.

Alloh ushbu uch narsaga buyurib, quyidagi uch narsadan qaytaradi. Alloh aytadiki:
"œVa buzuqlik, yomon ishlar va zo‘ravonliklardan qaytarur", ya’ni fahsh ishlardan, gunohlardan, yomon ishlardan, shariat va sunnatda bo‘lmagan ishlar qilishdan qaytaradi; "œSizlarga pand-nasihat qilur", ya’ni sizlarni bu uch narsaga buyurib, bu uch narsadan qaytaradi". "œShoyadki, ibrat-eslatma olsalaringiz" (Nahl, 90).

164. Usmon, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytdi: "œRasululloh menga do‘st edilar, musulmonchilikni u kishidan uyalganimdan bo‘ynimga oldim. Chunki meni Alloh taologa chaqirardi va Islomni qabul qilgan vaqtimda hali qalbimda Islom qaror topmagan edi. Bir kuni u kishining oldida o‘tirar edim. Shu vaqt mendan yuzlarini o‘girdilar. Go‘yoki birov bilan gaplashayotganday edilar. Keyin men tomonga burilib, aytdilar: "œJabroil tushib menga bu oyatni o‘qidi: "œAlbatta, "œAlloh adolatga, chiroyli amallar qilishga va qavm-qarindoshlarga yaxshilik qilishga buyuradi" (Nahl, 90). Shu bilan juda xursand bo‘ldim.  Islom qalbimda qaror topdi. U kishining oldidan turib,  amakisi Abu Tolibning oldiga keldim-da, jiyaning oldida edim, bu oyat u kishiga tushdi, dedim. Abu Tolib aytdi: "œMuhammadga ergashinglar, najot topasizlar, to‘g‘ri yo‘l tutasizlar.  Allohga qasamki, albatta akamning o‘g‘li yaxshi xulqlarga buyuradi. Agar u yolg‘onchi yoki sodiq bo‘lsa ham, sizlarni yaxshilikka chaqiradi. Bu xabar Payg‘ambarga (s.a.v.) yetdi. Uni Islomga kirishini umid qildilar. Abu Tolib bosh tortdi. Keyin bu oyat nozil bo‘ldi: "œ(Ey Muhammad!) Aniqki, siz o‘zingiz suygan kishilarni hidoyat qilaolmassiz, lekin Alloh o‘zi xohlagan kishilarni hidoyat qilur" (Qasos, 56).
Albatta, Alloh taolo bu oyatda silai rahmni zikr qildi.

Boshqa oyatda:
"œAgar (imondan) yuz o‘girsangizlar, sizlar yerda buzg‘unchilik qilursizlar va qarindosh-urug‘laringiz (bilan ham aloqalaringiz)ni uzarsizlar! Unday kimsalarni esa Alloh taolo la’natlagandir. Bas, ularning quloqlarini (pand-nasihat eshitishdan) kar, ko‘zlarini (to‘g‘ri yo‘lni ko‘rolmaydigan) ko‘r qilib qo‘ygandir" (Muhammad, 22-23). Ya’ni silai rahmni uzganlarni.

165. Aytildi: Albatta Alloh taolo rahmni yaratib: "œMen Rahmonman, sen rahmsan, kim seni uzsa, uzilaman; kimiki senga bog‘lansa, bog‘lanaman", dedi.

166. "œAlbatta, rahm arshda osilgandir. Kecha va kunduz "œEy Parvardigor, Sening yo‘lingda kimiki menga bog‘lansa, bog‘langin, kimiki Sening yo‘lingda meni uzsa, uzilgin".

Hasan Basriy (roziyallohu anhu) aytdi: "œVaqtiki odamlarda ilm ko‘rinib, unga amal qilmasa, til bilan aytishni yaxshi ko‘rishib, qalblari bilan g‘azablanishsa, qarindoshlari bilan uzilishgan bo‘lsa, Alloh ularni la’natlaydi, kar qiladi va ko‘zlarini ko‘rmaydigan qilib qo‘yadi".

Faqih aytdi, Yahyo ibn Salim bizlarga gapirib berdi: "œMakkada biz bilan birga Xuroson ahlidan bo‘lgan bir kishi bor edi. U solih kishi edi. Odamlar unga o‘z omonatlarini qo‘yar edilar. Bir kishi kelib, o‘n ming dirham qoldirdi, keyin u kishi o‘z ishi bilan ketdi. Omonat qo‘ygan kishi xurosonlik kishi o‘lgandan so‘ng keldi va uning o‘g‘lidan, xotinidan molini so‘radi. Ular bu haqda bilishmas edi. U kishi o‘sha kunda Makkada yig‘ilishib turgan ko‘p olimlardan bu masalada savol qildi: "œFalonchiga o‘n ming dirham tashlab ketgan edim. U kishi o‘libdi. Xotinidan so‘rasam, bu haqda bilmas ekan. Menga nimani buyurasizlar?" Aytdilar: "œBizlar xurosonlikni jannat ahlidan deb umid qilamiz. Kechaning uchdan biri yoki ikkinchisi o‘tsa, zamzam qudug‘i oldiga kelgin va mana bu so‘z bilan xabar bergin: "œEy fa-lonchining o‘g‘li falonchi, men omonat egasiman!" Haligi odam kelib uch marta aytdi, hech kim javob bermadi. So‘ngra olimlarning oldilariga kelib, ularga bu xabarni yetkazdi, aytdilar: "œAlbatta, biz Allohnikimiz va Allohga qaytajakmiz! Bizlar sening do‘sting do‘zax ahlidan bo‘lmog‘idan qarqyapmiz. Endi Yamanga borgin, u yerda bir vodiy bor, uni Barxut deyishadi. U yerda bir quduq bor. Unga chiqqin, kechaning uchdan biri yoki uchdan ikkisi o‘tganda: "œEy falonchining o‘g‘li falonchi, men omonat egasiman!" deb baqirgin... U borib, aytganlarini qilibdi. Birinchi ovozdayoq javob beribdi. "œSho‘ring qursin, seni bu yerga nima tushirdi, sen yaxshilik egasi eding-ku?" deyildi. Aytdiki: "œMening Xurosonda ahli baytlarim, qarindoshlarim bor edi. Ular bilan o‘lgunimcha uzilib ketdim. Alloh taolo bu (azob) bilan ushlab, bu manzilga tashladi. Ammo moling o‘ziday turibdi, men o‘g‘limga omonat qila olmagandim, uyimning falon joyiga ko‘mganman. O‘g‘limga aytgin, seni hovlimga kirgizadi, hovlidagi joyni kavlagin, u joyda molingni topasan". Haligi odam qaytib kelib, molini qanday topshirgan bo‘lsa, shunday holatda topibdi".

Faqih aytadi: Agar kishi qarindoshlari orasida bo‘lsa, ular bilan hadya va ziyorat bilan bog‘lanib turishi vojib bo‘ladi. Agar mol bilan rahm qilishga qodir bo‘lmasa, ziyorat qilishlik bilan, ularning ishlaridan yordam berishlik bilan bog‘lansin. Agar buning ham iloji yo‘q bo‘lsa, ular bilan xat orqali bog‘lanib tursin. Agar borishga imkoni bo‘lsa, borishligi afzaldir.

167. "œAlbatta, mo‘minni xursand qilishlik amallarning afzalidir".

Bilginki, silai rahmda o‘nta maqtalgan xislat bor:
1) silai rahmda Allohning rizosi bor, chunki Alloh taolo shunga buyuradi;
2) ularga (mo‘minlarga) xursandchilik yetkazmoqlik bor, bu haqda xabar kelgan;
3) silai rahm maloikalarning xursandchiligi bor, chunki ular silai rahm bilan xursand bo‘ladilar;
4) silai rahmda musulmonlarga yaxshi maqtov bordir;
5) silai rahmda iblisga g‘am yetkazishlik bordir;
6) umrning ziyoda bo‘lishi;
7) rizqda baraka bo‘lishi;
o‘lganlar xursandligi bor, chunki ota-ona, bobolar silai rahmning bog‘lanishi bilan xursand bo‘ladilar;
9) do‘stlikning ziyoda bo‘lishi bor, chunki bir sabab o‘rtaga tushib, xursandchilik yoki g‘amdan to‘planishib, unga yordam beradilar va ularda do‘stlikning ziyoda bo‘lishiga omil bo‘ladi;
10) o‘lgandan keyin ham ajrining ziyoda bo‘lishi bor, chunki qarindoshlar uni o‘lgandan keyin ham duo qiladilar, hamma vaqt yaxshiliklarini eslab yuradilar.

Anas ibn Molik aytdi: "œUch toifa kishi qiyomat kuni Arshning soyasida bo‘ladi: silai rahm qiluvchi, uning umri va rizqi silai rahm bilan ziyoda bo‘lgan edi. Bir xotin eri o‘lib, yetimlari bilan qolib, ularni Alloh behojat qilgunicha tarbiyalasa. Va bir kishiki, taom tayyorlab, yetim-miskinlarga yedirsa".