833. Sahl ibn Abu Solih Ato ibn Yaziddan, u Tamim Doriydan (r.a.), u Payg‘ambarimizdan (s.a.v.) rivoyat qiladilar. Nabiy: "œOgoh bo‘linglarki, din nasihatdir", deb uch marta aytdilar. "œKim uchun, ey Rasululloh?" deyishdi. "œAlloh uchun, payg‘ambari uchun, kitobi uchun, mo‘minlarning imomlari  uchun va ularning hammalari   uchun", deb javob qildilar.

Faqih Abu Lays Samarqandiy  (r.a)  aytadilar: "œAlloh taolo uchun nasihat", degani Allohga iymon keltirish, Unga sherik qilmaslik, U  buyurgan narsani bajarish, qaytarganidan qaytish va odamlarni ham shu narsaga chaqirish va ularga uni dalolat qilishdir. "œPayg‘ambar uchun  nasihat" — u zotning  sunnatlariga amal qilish va odamlarni unga chaqirish. "œUning kitobi uchun nasihat" esa, Qur’onga iymon keltirish, uni tilovat qilish, undagi bor narsaga amal qilib, odamlarni ham unga amal qilishga chaqirishdir. "œImomlar uchun nasihat" degani ularga qilich bilan qarshi chiqmaslik, ularni insof va adolatga chaqirish,  odamlarni ham shunga da’vat qilish degani. "œHamma uchun nasihat" degani esa, o‘zi yaxshi ko‘rgan  narsani  boshqalarga ham ravo ko‘rish, oralarni isloh qilish, odamlar bilan arazlashmaslik va ularni Islomga chaqirish, deganidir».

Ali ibn Abu Tolib (r.a.) aytadilar: "œMag‘firatni vojib qiluvchi narsalardan biri musulmon birodaringiz ko‘ngliga xursandchilik kirg‘izmog‘ingizdir".

834. Muammar Zuhriydan, u kishi Humayddan, u kishi onasi Ummu Gulsum binti Uqbadan, u esa Payg‘ambarimizdan (s.a.v.) rivoyat qiladilar. Nabiy (s.a.v.): "œYaxshi gap aytib yoki yaxshi gapni qo‘shib, odamlarning orasini isloh qilgan kishi yolg‘onchi emasdir", dedilar.

Odamlar orasini isloh qilish payg‘ambarlik ishidan bir bo‘lakdir. Odamlarning orasini buzish esa, sehrgarlik ishidan bir parchadir.

835. Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: “Alloh nazdida qiyomat kunida savob jihatidan odamlarning afzali, Allohga yaqinrog‘i va dunyoda odamlar uchun foydalirog‘i odamlar orasini isloh qilguvchilardir”.

_________________
Nizolashganlar o‘rtasini isloh qilish va arazlashishdan qaytarish bobi hadislari

823-hadis. Muttafaqun alayh.
824-hadis. Zaif.
825-hadis. Zaif.
826-hadis. Sahih. Muslim, Abu Dovud rivoyat qilgan.
827-hadis. Hasan. Ibn Hibbon, Bayhaqiy, Tabaroniy rivoyat qilgan.
828-hadis. Hasan-sahih. Termiziy, Ibn Mojja rivoyat qilgan.
829-hadis. “Kanzul-ammol”da keltirilgan.
830-hadis. Sahih. Ahmad, Abu Dovud, Termiziy rivoyat qilgan.
831-hadis. Juda zaif. Ibn Abud Dunyo, Bayhaqiy, Asbahoniy rivoyat qilgan.
832-hadis. Sahih. Muslim, Molik, Ahmad rivoyat qilgan.
833-hadis. Sahih. Muslim rivoyat qilgan.
834-hadis. Muttafaqun alayh.
835-hadis. Isnodi noma’lum. “Al-majma’”ga qarang.

YETMISH OLTINCHI BOB
SULTONLARGA ARALASHISH

836. Faqih Abu Lays Samarqandiy (r.a.) aytadilar: Anas ibn Molikdan (r.a.) rivoyat qilinishicha,  Payg‘ambar (s.a.v.) aytganlar: "œOlimlar sultonlarga aralashmasalar va dunyoga kirmasalar, payg‘ambarlarning omonatdorlaridir, agar sultonga qo‘shilsalar, dunyoga kirishib ketsalar, bas, ulardan uzilinglar va ehtiyot bo‘linglar".

837.   Ubayd ibn Umayr rivoyat qiladi. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œKishi sultonga qancha ko‘p yaqinlashsa, Allohdan shuncha ko‘p uzoq bo‘ladi. Agar unga ergashuvchilar ko‘paysa, demak, uning shaytonlari ko‘payadi, moli ko‘paysa, demak, hisobi qattiqlashadi".

Huzayfa (r.a.): "œFitnalarga muvofiq bo‘lib olishdan saqlaninglar", dedilar. "œFitnaga muvofiq bo‘lish nima?" deb so‘rashdi. Aytdilar: "œAmirlarning eshigiga borish". Ibn Umarga: "œBiz sulton oldida bir so‘zni  gapiramiz, chiqqandan keyin esa, uning teskarisini  gapiramiz", deyishdi. U kishi: "œBiz bu narsani munofiqlik deb sanaymiz", dedilar.

Ibn Mas’ud  (r.a.): "œAgar dindor kishi  saltanat egasi oldiga kirsa, dinsiz bo‘lib chiqadi", dedilar. "œQanday qilib?" deb so‘rashdi. "œAllohning g‘azabini keltiradigan narsalar bilan uni rozi qiladi", dedilar Ibn Ma’sud (r.a.).

Oldingilardan biri aytgan ekan: "œAgar qorining boylar bilan aralashganini ko‘rsang, bilginki, u  riyokordir. Agar olimning amrilar bilan aralashganini ko‘rsang bilgilki, u o‘g‘ridir".

Abu Hurayra (r.a.) aytadilar: "œBu ummatga uch narsadan zararliroq narsa yo‘qdir: pulni yaxshi ko‘rish, boshliq bo‘lishga intilish va sultonlar eshigiga qatnash. Batahqiq, Alloh taolo ulardan chiqish yo‘llarini ko‘rsatib qo‘ygandir".

Makhul (r.a.) aytadilar: "œKim Qur’onni o‘rganib, din ilmida faqih bo‘lganidan keyin sulton eshigiga xushomadgo‘ylik qilib kelsa va uning boyligidan tama’  qilsa, jahannamga  g‘arq  bo‘libdi".

Maymun ibn Mahron aytadilar: "œSultonning suhbati xatarlidir. Agar unga itoat qilsang, diningda xatar bo‘ladi, osiylik qilsang, nafsingga zarar. Yaxshisi, seni u tanimagani ma’qul".

Fuzayl ibn Iyoz (r.a.) aytadilar: "œAgar kishi sultonlar bilan aralashmasa va farzlari ustiga farz qo‘shmasa, kunduzi ro‘za tutib, kechalari namoz o‘qib, haj va jihod qilib, ammo sultonlarga qo‘shilib yurgan kishidan yaxshidir".

838. Hasan Basriy (r.a.) Payg‘ambarimizdan (s.a.v.) rivoyat qiladilar: "œModomiki, abrorlari fojirlarini ulug‘lamasa, yaxshilari yomonlarga do‘st bo‘lmasa, qorilari amirlariga mayl qilmasa, Allohning qo‘li  bu ummatning ustida davomli bo‘ladi. Agar aksincha bo‘lsa, Alloh ulardan barakani ko‘taradi va ularga zolimni bosh qilib, qalblariga qo‘rqinch soladi va ularni kambag‘allashtirib qo‘yadi.

Iso ibn Maryam (u zotga va onalariga Allohdan salovot va salomlar bo‘lsin) aytganlar: "œEy ulamolar, podshohlar hikmatni sizlarga tashlab qo‘yganidek, sizlar uning mulkini o‘zlariga qoldinglar".

839. Shaqiq ibn Salama rivoyat qiladilar: "œ Umar ibn Xattob (r.a.) Bashr ibn Osim Saqafiyni Havozin qabilasining zakotiga bosh qilib tayinladilar. Ammo u rozi bo‘lmadi. Umar (r.a.): "œNimaga rozi bo‘lmaysan, sen bizga itoat qilishing shart ekanini bilmaysanmi?" dedilar. Shunda Bashr aytdi:  "œBilaman, lekin men Payg‘ambarning (s.a.v.): "œQaysi kishi odamlarga boshliq qilib tayinlansa, qiyomat kuni u keltiriladi-da, jahannam ko‘prigi ustida to‘xtatiladi. Agar yaxshi bo‘lgan bo‘lsa, najot topadi, agar yomon bo‘lgan  bo‘lsa, ko‘prikdan yetmish yillik pastga qulaydi", deganlarini eshitganman". Keyin Umar (r.a.) xafa bo‘lib  chiqdilar. U kishiga Abu Zarr (r.a.) duch kelib: "œNima bo‘ldi, xafa ko‘rinasiz?" deb so‘radilar. Hazrati Umar Bashr ibn Osimning gapini aytdilar.  Abu Zarr: "œBu hadisni ilgari  eshitmaganmidingiz?" dedilar. Umar: "œYo‘q" deb aytdilar. Abu Zarr shunda: "œGuvohlik beramanki, men Nabiyning (s.a.v.): "œKim odamlardan loaqal bittasiga boshliq qilib tayinlansa, qiyomat kuni keltirilib, jahannam ko‘prigi ustiga to‘xtatiladi. Agar yaxshi bo‘lgan bo‘lsa, najot topadi va agar yomon bo‘lsa, ko‘prikdan  yetmish yillik pastga qulaydi. U joy qop-qorong‘i zulmatdir", deganlarini eshitganman", dedilar".

840. Oyisha onamiz (r.a.) Payg‘ambarimizdan (s.a.v.) rivoyat qiladilar. U zot aytadilarki: "œQiyomat kuni adolatli qozi keltirilib, qattiq hisob qilinganidan so‘ng, hecham ikki kishi orasida hukm qilishni istamay qoladi".

841. Abu Hurayra (r.a.) Payg‘ambarimizdan (s.a.v.) rivoyat qiladilar: "œKim hukm chiqarishga  tayinlansa,  pichoqsiz so‘yilibdi".

Abu Hanifa (rahmatullohi alayh)  Abu Jafar oldiga kirganlarida u: "œEy Abu Hanifa, bizning ishimizga yordam bering", dedi. U zot  aytdilar: "œMen sizga yordam berishga qodir emasman". Xalifa yana: "œSubhonalloh, bizning ishimizga yordam bering", dedi. Abu Hanifa aytdilar: "œEy mo‘minlarning amiri, agar meni rostgo‘y bilsangiz, demak haqiqatda qodir emasman, mabodo yolg‘on aytyapti, deb o‘ylasangiz, yolg‘onchini bu ishga tayinlashingiz halol emas", deb javob qildilar.