737. Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: "œAgar sizlar egilib qolguningizgacha namoz o‘qib, torga o‘xshab qolguningizgacha ro‘za tutsalaringiz ham, faqat taqvo bilangina ular sizga foyda beradi".

Faqih aytadilar: "œTaqvoning alomati o‘nta narsada bilinadi:
1. Tilni g‘iybatdan saqlash. Alloh taolo aytadi:
"œBa’zilaringiz ba’zilaringizni g‘iybat qilmasin" (Hujurot, 12-oyat).

2. Yomon gumondan saqlanish. Alloh taolo aytadi:
"œKo‘p gumonlardan chetlaninglar, chunki ayrim gumon(lar) gunohdir!" (Hujurot, 12-oyat).

738. Payg‘ambarning (s.a.v.) ham bu xususda so‘zlari bor: "œGumondan saqlaninglar. Chunki u so‘zlarning eng yolg‘onidir".
3. Masxara qilishdan saqlaninglar. Alloh taolo deydi:
"œEy mo‘minlar, (sizlardan bo‘lgan) bir qavm (boshqa) bir (mo‘min) qavmni masxara qilib kulmasin, ehtimol, (masxara qilingan qavm) ulardan yaxshiroq bo‘lsalar" (Hujurot, 11-oyat).

4. Harom narsalardan ko‘zni tiyish. Alloh taolo aytadi:
"œ(Ey Muhammad) mo‘minlarga ayting, ko‘zlarini (nomahram ayollarga tikishdan) to‘ssinlar" (Nur, 30-oyat).

5. Rost gapirish.

6. Allohning bergan ne’matlarini tanimoq va nafsiga ajablanib qolmaslik. Alloh taolo aytadi:
"œBalki agar (iymonlaringizda) sodiq bo‘lsangizlar, Alloh sizlarni iymonga hidoyat etganini minnat qilur" (Hujurot, 17-oyat).

7. Molini haq narsalarga ishlatish, botildan saqlash. Alloh taolo aytadi:
"œUlar infoq-ehson qilgan vaqtlarida isrof ham, xasislik, baxillik ham qilmasalar, (balki ehsonlari) ana o‘sha (xasislik va isrofning) o‘rtasida mo‘’tadil bo‘lur" (Furqon, 67-oyat), ya’ni gunoh ishga sarflashdan ayamaydilar.

8. Nafsi uchun ulug‘lik va kibrni talab qilmaslik. Alloh taolo bu haqda aytadi:
"œBiz o‘sha oxirat diyorini yer yuzida buzg‘unchilik, mutakabbirlik qilishni istamaydigan kishilar uchun qilurmiz" (Qasos, 83-oyat).

9. Besh vaqt namozni vaqtida, ruku’lari, sajdalarini mukammal qilib o‘qish. Alloh taolo aytadi: "œBarcha namozlarni va xususan, o‘rta namozni (asr namozini) saqlanglar — o‘z vaqtida ado etinglar! Va Alloh uchun bo‘ysungan hollaringda turinglar!" (Baqara, 238-oyat).

10. Jamoat bilan bo‘lish va sunnatda istiqomat qilish. Alloh taolo aytadi:
"œAlbatta, mana shu Mening to‘g‘ri yo‘limdir. Bas, shu yo‘lga ergashinglar! Allohga bergan ahdingizga vafo qilinglar! Shoyadki, eslatma (nasihat) olursizlar deb sizlarni mana shu narsaga buyurdi" (An’om surasi, 153-oyat).

Muhammad ibn Ka’b Quraziy aytadilar: "œAgar uchta narsani qoldirmasdan qilishga qodir bo‘lsang, hech qoldirma: biror kimsaga zo‘ravonlik qilma. Chunki Alloh taolo aytadi:
"œEy odamlar, bu zo‘ravonligingiz faqat o‘zingizning ziyoningizdir" (Yunus, 23-oyat). Hech kimga makr qilma, chunki Alloh taolo:

"œYomon makr-hiyla esa, faqat o‘z egalarini o‘rab halok qilur" (Fotir, 43-oyat). Ahdingni hech qachon buzma, chunki Alloh taolo bu haqda:

"œEndi kim (qasamyodini) buzsa, bas, u faqat o‘z ziyoniga bo‘lur", deb aytgan (Fath, 10-oyat).

Ibrohim ibn Adham aytadilar: "œZuhd uch xil bo‘ladi: zuhdi farz, zuhdi fazl va zuhdi salomat. Zuhdi farz haromda zuhd qilish. Zuhdi fazl halolda zuhd qilish. Zuhdi salomat shubhalarda zuhd qilishdir".

So‘ng yana aytdilar: "œTaqvo ikki xildir: farz taqvosi, saqlanish taqvosi. Farz taqvosi — Alloh taologa ma’siyat-gunoh qilishdan taqvo qilish, saqlanish taqvosi — shubhalardan taqvo qilish. G‘am ham ikki xildir: biri foyda beradi, boshqasi zarar. Foydali bo‘lgan g‘am oxirat g‘amidir. Zararli bo‘lgan g‘am dunyo va uning ziynatlari uchun uyg‘ongan g‘am".
Faqih aytadilar: "œXolis taqvo ko‘zni xaromdan, tilni g‘iybat va yolg‘ondan tiyish, barcha a’zolarni haromdan saqlashdir".

Umar ibn Xattobga (r.a.) Shom shahridan zaytun yog‘i keltirishdi. Yog‘ bir necha idishga solingan edi. Umar (r.a.) uni odamlarga qadah bilan taqsim qila boshladilar. U yerda sochi o‘sib ketgan bir yigit ham bor edi. Bo‘shagan idishning yog‘ini boshiga surtardi. Shunda Umar (r.a.) u yigitga: "œSoching musulmonlarning yog‘iga rag‘batli ekanini ko‘ryapman", dedilar va qo‘lidan tutib, sartaroshga sochini oldirishga jo‘natdilar. Yigit sochini oldirdi. Umar (r.a.) unga: "œMana shu ish senga yengilroqdir", dedilar.

Ibrohim ibn Adhamdan (r.a.) rivoyat qilinadi. U kishi Ummonga borayotganlarida bir hayvonni ijaraga oldilar. Ketayotib, qamchilari tushib qoldi. Shunda u zot ulovdan tushdilar, uni bog‘ladilar, keyin ortga piyoda qaytib, qamchini olib keldilar. U kishiga: "œUlovingizning boshini burib, qamchini olsangiz bo‘lmasmidi?" deyishdi. Shunda Ibrohim ibn Adham aytdilar: "œMen uni faqat borish uchun ijaraga olganman, qaytish uchun olganim yo‘q".

739. Maoz ibn Jabal (r.a.) hikoya qiladilar: “Payg‘ambar (s.a.v.) bilan birga edim. U kishi egarlangan eshakning ustida o‘tirgan edilar. Menga: “Ey Maoz, bandalarning ustidagi  Allohning haqqi nima?” dedilar. “Alloh va Uning rasuli biluvchiroq”, deb javob berdim. “Allohga hech narsani shirk keltirmasdan, Ungagina ibodat qilmoq”, dedilar. So‘ng aytdilar: “Bularni qilgandan keyin Allohning zimmasidagi bandalarning haqqi nima?” Yana: “Alloh va rasuli biluvchiroq”, dedim. “Ularni jannatga kirgizish”, dedilar Nabiy (s.a.v.).

_____________
Xudojo‘ylik bobi hadislari

733-hadis. Isnodi mavzu’. Roviylardan bo‘lgan Abulaziz ibn Abonni ibn Muayyin va boshqalar yolg‘onchi, degan.
734-hadis. Sahih. “As-sahiha”ga qarang.
735-hadis. Boshqasiga ko‘ra, hasan. Bayhaqiy rivoyat qilgan. “As-sahiha”ga qarang.
736-hadis. Muttafaqun alayh.
737-hadis. Botil. Daylamiy “Al-firdavs”dan keltirgan.
738-hadis. Muttafaqun alayh.
739-hadis. Muttafaqun alayh.

OLTMISH OLTINCHI BOB
HAYO

740. Faqih Abu Lays Samarqandiy aytadilar: "œAbu Ayyub Ansoriy (r.a.) Payg‘ambardan (s.a.v.) rivoyat qiladilar: "œTo‘rtta narsa payg‘ambarlarning sunnatlaridan: atr surtish, nikoh, misvok va hayo".

741. Uqba ibn Amr (r.a.) rivoyat qiladilar. Payg‘ambar (s.a.v.): "œAvvalgi payg‘ambarlarning so‘zlaridan odamlarga yetib kelgani shuki, uyalmasang, xohlaganingni qilaver", dedilar.

742. Abdulloh ibn Mas’ud (r.a.) aytadilar: "œPayg‘ambar (s.a.v.): "œAlloh taolodan haqiqiy hayo bilan hayo qilinglar", dedilar. "œBizlar Alloh taolodan uyalamiz, alhamdulillah", deyishdi. "œBu hayodan emas, — dedilar Nabiy (s.a.v.), — lekin kim Alloh taolodan chindan ham hayo qilsa, boshni va uni o‘rab olgan narsalarni saqlasin, qorinni va uni o‘rab olgan narsalarni saqlasin, o‘limni va fano bo‘lishni zikr qilsin. Kim oxiratni xohlasa, dunyo ziynatini tashlaydi. Kim bularni bajarsa, Allohdan haqiqiy hayo qilgan bo‘ladi".

743. Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: "œHayo qilish iymondandir. Iymon jannatdadir. Behayolik jafodandir. Jafo do‘zaxdadir".

Salmon Forsiy (r.a.) aytadilar: "œO‘lmog‘im, keyin tirilmog‘im, so‘ng o‘lib, yana tirilmog‘im birovning avratiga qarashimdan va birovning mening avratimga qarashidan uch karra sevimliroqdir".

Ali (karramallohu vajhah) aytadilar: "œ(Avratga) qaragan kishiga ham, (avratini) ko‘rsatgan kishiga ham Allohning la’nati bo‘lsin".