Faqih  aytadilar: "œKim g‘ururini sindirmoqchi bo‘lsa, to‘rtta narsa qilishim kerak bo‘ladi:
1. Tavfiqni (muvaffaqiyatni) Alloh taolodan bilish. Shunda shukr qiladi, nafsiga mag‘rurlanmaydi.
2. Alloh taolo bergan ne’matlarga ibrat ko‘zi bilan qarash. Bunda ham shukr bilan mashg‘ul bo‘ladi, amalini kam sanaydi va qilgan ishiga mag‘rurlanmaydi.
3. Amalining qabul bo‘lmay qolishidan qo‘rqish. Shunda xavfi kuchayadi, nafsiga mag‘rurlanmaydi.
4. Oldingi qilgan gunohlariga qarash. Agar gunohlarining yaxshiliklaridan og‘ir kelishidan qo‘rqsa, nafsiga bo‘lgan g‘ururi sinadi. Inson qiyomat kuni nomai a’molidan nimalar chiqishini bilmay turib, qanday g‘ururlanadi?! Albatta, g‘ururlanish va xursandchilik amal kitobini o‘qigandan keyin aniq bo‘ladi".

Ibn Abbos (r.a.) aytadilar: "œAlloh taoloning:
"œMana, Mening kitobimni o‘qinglar" (Al-haqqa, 19-oyat), degan oyatini eshitardim, lekin uning kim uchun aytganini bilmasdim. Bir kuni biz Umarning (r.a.) oldilarida o‘tirganimizda Ka’b (rahmatullohi alayh) kelib qoldi. Umar unga: "œEy Ka’b, bizlarga hadis aytib ber. Aytsang, faqat Allohning kitobiga mosini ayt", dedilar. Ka’b (r.a.) aytdilar: "œAlloh taolo qiyomat kuni barcha maxluqlarni katta bir vodiyda tiriltiradi. U yerda chaqiruvchi hammalarini eshitib, ko‘rib turadi. Keyin har bir qavm imomi bilan chaqiriladi. Ya’ni, hidoyatga yoki zalolatga boshlovchi olimlari bilan chaqiriladi. Hidoyatga boshlovchi imom qavmidan oldin keltiriladi. Kelganidan so‘ng unga kitobi o‘ng tomonidan beriladi. Unda gunohlari yashiringan bo‘ladi, faqat o‘zi o‘qiydi. Bu ish, amalim bilan jannatga kirdim, demasligi uchundir. Odamlarga esa, uning yaxshiliklari ko‘rsatiladi. Ular: "œFalonchi qanday yaxshi, yaxshiliklari ko‘rinib turibdi", deyishadi. Uning o‘zi gunohlarini o‘qiyotib, halok bo‘ldim, endi, deb o‘ylaydi. Kitobining oxiriga kelganida, gunohlaringni kechirdim degan so‘zni o‘qiydi. Keyin unga nurdan bo‘lgan toj kiydiriladi. Nurlari yaltirab turadi. So‘ng unga: "œBirodarlaringga borib, ularga ham senikiga o‘xshash ish bo‘lishini aytib xursand qil", deb turishadi. Keyin u: "œMana, mening kitobimni o‘qinglar. Gunohlarimni kechirdi. Xursand bo‘linglar. Hammalaringiz men kabi bo‘lasizlar", deydi.

Agar zalolatga chaqiruvchi imom bo‘lsa, u ham olib kelinadi. Keyin kitobi beriladi. O‘ng qo‘li bilan ushlayman, desa, o‘ng qo‘li bo‘yniga o‘ralib qoladi. Bo‘yniga o‘girib, yolg‘iz o‘zi yaxshiliklarini o‘qiydi. Bu ish, faqat gunohlarim saqlanib, yaxshiliklarim yozilmabdi, demasligi uchundir. So‘ng unga aytiladi: "œFalon amalni qilding va o‘sha ishga yarasha mukofotlaringni olding". Shunday qilib, yaxshiliklari tugaydi. Gunohlari esa, odamlarga ko‘rinib, ma’lum bo‘ladi. Shunda ular: "œFalonchiga vayl bo‘lsin, yomonliklari ko‘rinib turibdi", deydi. U kitobini o‘qiy-o‘qiy oxiriga yetadi va eng so‘nggi sahifada: "œAlbatta, senga azob kalimasi haqdir", degan so‘zni o‘qiydi. Yuzi qorong‘i kechadek qop-qora bo‘lib ketadi, keyin boshiga o‘tdan bo‘lgan toj kiydiriladi, tojning tutunlari yaltiraydi. So‘ng unga: "œBorib qavmingga xabarini ber. Ularning hammasi uchun mana shunday narsa tayyorlab qo‘yilgan", deyiladi. Vodiy ahliga yetib kelganida, ular hammasi faqat: "œEy Parvardigor, buni biz bilan, bizni  u bilan birga qilma", deyish bilan ovora bo‘ladi. Qaysi qavm o‘tsa, unga la’nat o‘qiydi. Keyin do‘stlari kelib, ular ham la’nat aytadilar. hamma undan bezor bo‘ladi. Alloh taolo:

"œHali qiyomat kunida ayrimlaringiz (ya’ni peshvolaringiz) ayrimlaringizdan (ergashuvchilaridan) tonur, ayrimlaringiz ayrimlaringizni la’natlar" (Ankabut, 25-oyat), deb aytgani kabi u ham qavmini la’natlaydi. So‘ngra ularga: "œBilib qo‘yinglar, hammalaringiz xuddi mana shu holga tushasiz", deb aytadi".

Masruq (r.a.) aytadilar: "œKishining olim bo‘lishiga Alloh taolodan qo‘rqishi, ilmsiz qolishiga esa, amaliga mag‘rurlanishi kifoya qiladi".

760. Mujohid (r.a.) aytadilar: “Said ibn Os Usmonning (r.a.) huzurlariga bir qavmni yubordi. Ular kelib Saidni maqtashdi. Shunda ularning yuziga tuproq sochdilari va: “Men Payg‘ambarning (s.a.v.): “Agar maddohlarni ko‘rsanglar, ularning yuziga tuproq sochinglar”, deganlarini eshitganman”, dedilar”.

_____________
Mag‘rurlanish bobi hadislari

760-hadis. Sahih. Muslim, Abu Dovud rivoyat qilgan.

OLTMISH TO’QQIZINCHI BOB

HAJNING FAZILATI

761. Faqih Abu Lays Samarqandiy (r.a.) rivoyat qiladilar: "Bizlar Payg‘ambar (s.a.v.) bilan birga edik. Yamandan bir toifa kelib: "Ota-onamiz sizga fido bo‘lsin, bizga hajning fazilatlarini aytib bering", deyishdi. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "Kim yurtidan haj yoki umra qilish uchun chiqsa, har bir qadamini ko‘tarib bosganida, badanidan gunohlari daraxg yaproqlari to‘kilgandek to‘kildi. Agar Madinaga kirib, men bilan salomlashsa, maloikalar unga salom berishadi. Agar Zul Hulayfaga tushsa va yuvinsa, Alloh taolo uni gunohlardan poklaydi. Qachon ikki yangi kiyim kiysa, Alloh taolo unga yaxshiliklarni yangilaydi. "Lab-baykallohumma, labbayk", desa, Alloh taolo: "Bi-labbayka va sa’dayka. So‘zingni eshityapman. Seni ko‘rib turibman", deydi. Agar Makkaga kirib tavof qilsa, Safo va Marva orasida sa’y qilsa, Alloh unga yaxshiliklarni yog‘diradi. Agar hojilar Arafotda to‘xgasalar, hojatlarini so‘rab, ovozlari ko‘tarilsa, Alloh taolo yetga osmon farishtalariga faxrlanib aygadi: ' Farishtalarim va osmonda turuvchilar, Mening bandalarimni ko‘rmaysizlarmi? Ular Menga turli yo‘l va daralardan o‘tib, chang-g‘uborlarni bosib, mollarini sarflab, tanalarini charchatib kelshtsdi. Izzatim va ulug‘llgimga qasamki, ularning yaxshilari sababli yomonlariga ham yaxshilik beraman va ularni onasidan yangi tug‘ilganidek, gunohlaridan poklayman". Agar tosh otsalar, sochlarini oldirsalar, Baytullohni ziyorat qilsalar, nido qiluvchi arshdan nido "Gunoharingiz kechirilgan holda qaytib, amallaringnzni yangidan boshlanglar".

762. Ali ibn Abu Tolib (karramallohu vajhahu) aytadilar: "Allohning uyini Paygambar (s.a.v.) bilan birga tavof qilayottan edim. Shunda u zotdan: "Ota-onam sizga fido bo‘lsin, bu uy qanaka uy?" deb so‘radim. Nabiy (s.a.v.): "Ey Ali, Alloh taolo bu dunyo hovlisida ummatimning gunohlariga kafforat bo‘lish uchun bino qildi", dedilar. "Ota-onam fido bo‘lsin, Hajarul asvad nima?" deb so‘radim keyin. "Bu tosh jannatda javhar edi. Alloh taolo uni yer yuziga quyosh shu’lasi kabi shu’lali holda tushirdi. Mushriklar qo‘llari bilan ushlagani uchun u qorayib, rangi o‘zgarib ketdi", dedilar Rasululloh (s.a.v.)".

763. Abbos ibn Mardos rivoyat qiladilar: "Nabiy(s.a.v.) arafa kuni oqshomida ummatga rahmat va mag‘firat so‘rab, Alloh taologa uzoq vaqg duo qildilar. Alloh taolodan: "Men shunday qiltanman (yabnii, rahmat va mag‘firat etganman), ammo ular bir-birlariga zulm qiladilar", degan javob keldi. Payg’ambar (s.a.v.) aytdilar: "Ey Rabbim, sen mazlumga zulm ko‘rgani uchun savob berishta, shuningdek, zolimni ham kechirishga qodir zotsan". O’sha kecha Allohstaolo javob bermadi.
Ergasi kuni Nabiy (s.a.v.) Muzdalifada shu duni yana takrorladilar. Keyin Alloh: "Men ularni kechyardim", deb javob qildi. So‘ngra Payg‘ambar (s.a.v.) tabassum qildilar. Sahrbalarning ba’zilari: "Yo Rasulalloh, oldinlari hech tabassum qilmagan soatda tabassum qildingiz?" deb savol so‘rashdi. Rasululloh: "œAllohning dushmani shaytonga kuldim. U mening ummatim uchun qilgan duoim mustajob bo‘lg‘anini bilib, o‘zini yerga otdi, nafsimga vayl va halokat bo‘lsin, deb boshiga tuproq sochdi", dedilar.

764. Abu Hurayra (r.a.) Payg‘ambarimizdal (s.a v) rivoyag qiladilar. U kishi (s.a.v.) aytdilar: "Kim Alloh uyini hij qilsa, haj davomida yomon gaplarni gapirmasa, fosiqdik qilmasa, (uyiga) onasidan yangi tug‘ilgandek (pok holda) qaytadi"

Umar ibn Xattob (r.a.) aytadilar: "Kim bu uyga Allohni xohlab kelsa va tavof qilsa, onasidan yangi tug‘ilgandek pok bo‘ladi".

765. Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: "Shaytonni arafa kunidagidek zaifroq, haqirroq, g‘azablanganroq xolda hech qachon ko‘rmagan. Buning sababi faqatgina Allohning rahmati tushayotgani va Alloh taolo katga gunohlarni kechib yuborayotganidir. Bundan avval bu kabi shrsa faqatgina Badr kunida ko‘rilgan".

Umar ibn Abdulaziz aytadilar: " Alloh taolo Musoga (alayhissalom) Baytul haromning fazilatini zikr qilib vahiy yubordi. Muso (alayhissalom) shunda: "Ey Parvardigor, haj nima?" deb so‘radilar. Alloh aytdi: "Bu uyimni jamiki uylardan tanlab oldim. U xalilim — do‘stim Ibrohim bino qilgan haramimdir. Unga atroflardan odamlar keladilar. Qul hojasiga "labbay" deb turgani singari ular ham tahyail va talbiyalar aytadilar". Muso (alayhissalom): "Ey Parvardigor, ularning savobi nima?" deb so‘radilar. Alloh Ularni mag‘firat qilaman, xatgo ular qo‘shnilariga, qarindoshlariga shafoatchi bo‘ladi", dedi. Muso aytdilar: "Ey Parvardigor, ularning ayrimlarida yaxshi nafaqa ham, pok qalb ham yo‘q". Alloh: "Albatta, Men ularning yaxshilari sababidan yomonlariga ham yaxshilik beraman", dedi.

766. Abu Horun Abdiy Abu Said Xudriydan (r.a.) RIVOYAT qiladilar: "Umar ibn Xattob bilan birga xalifalik davrining avvalgi yilida haj qildik. U kishi kirib, Hajarul asvad oldida to‘xtadilar. "Sen zarar ham, foyda ham bermaydigan bir toshsan. Agar seni Payg‘ambar (s.a.v.) o‘pganlarini ko‘rmaganimda men o‘pmisdim"» dedilar. Shunda  Ali (r.a) aytdilar: "Bunday demang, ey Amirul mo‘minin. U Allohning izni bilan zarar ham, foyda ham beradi.Agar Quronni o‘kimagan va undagi bor narsani bilmagan bo‘lganingizda, sizga e’tiroz qilmasdim". Umar (r.a.): "Ey Abul Hasan, uning ta’vili nima?" deb so‘radilar. Ali: "Alloh taolo:
"Parvardigorning Odam bolalarnigg bellaridan(ya’ni, pushta kamarlaridan to qiyomat kunigacha dunyoga keladigan barcha) zurriyotlarini olib, "Men Par. vardigoringiz emasmanmi?" deb o‘zlariga qarshi guvox qilganida, ular: "Haqiqatdan, Sen Parvardigorimizsan, biz bunga shohidmiz", deganlarini eslang (A’rof, 172-oyat), deb aytgan. Shunda ularning iqrorlarini qog‘ozga yozdi. Keyin bu toshni chaqirib, boyagi qog‘oz unga mahkamlandi. U Alloh taoloning bu makondagi qo‘riqchisidir. Kim o‘sha ahdiga vafo qilsa, unga guvohlik beradi", dedilar, Umar (r.a.) Ey Abul Hasan, Alloh taolo ko‘p ilmni sizlarning oralaringazda yoydi", deb javob qildilar".

 Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qrlinadi. U kishi ko‘zlari ojiz bo‘lib qolganlaridan keyin aytgan edilar: "Piyoda holda haj qilmaganim uchun pushaymon bo‘lganchalik hech narsaga pushaymon bo‘lmadim. chunki men Alloh taoloning:

"Ular senga (ya’ni, sening da’vatinga javoban) yayov hollarida va yiroq yo‘llardan keladigan oriq- holdan toygan tuyalar ustida kelurlar" (Haj, 27-oyat) degan kalomini eshitganman".
Faqih aytadilar: "Agar yo‘l yaqin bo‘lsa, piyoda borishning zarari yo‘q va u afzaldir-yo‘l uzoq bo‘lsa, ulovda kelish afzal. Chunki boruvchi o‘zini charchatadi, qiynaladi, buziladi. Agar bunday holga tushishdan xotirjam bo‘lsa, piyoda borgani yaxshi.

Hasan Basriydan rivoyat qilinishicha, u kishi; «farishtalar hojilarni kutib oladi: tuya egalariga salom beradi, xachir va eshaqda kelganlar bilan so‘rishadi, piyodalarni quchoqlab oladi", deganlar.

767. Zahhok Payg‘ambardan (s.a.v.) rivoyat qiladilar. Nabiy (s.a.v.) aytdilar: "Qay bir musulmon uyidan Alloh yo‘lini qasd qilib chiqsa, so‘ngra urushdan oldin ulovdan yiqilib yoki ilon chaqib o‘lsa, qanday holatda o‘lsa ham, u shahiddir. Kaysi musulmon uyidan Allohning haramini  haj qilaman, deb chiqsa, ammo yetmasdan uni o‘lim olib ketsa, Alloh unga jannatni vojib qiladi".