YETMISH TO‘QQIZINCHI BOB
NAMOZNI MUKAMMAL O‘QISH VA UNDA XUSHU’ QILISH

Faqih Abu Lays Samarqandiy (r.a.) Salmon Forsiydan (r.a.) rivoyat qiladilar: "œNamoz tarozi-o‘lchovdir. Kim vafo qilsa, unga ham  vafo qilinadi. Kim urib qolsa, Alloh taolo urib qoluvchilar to‘g‘risida nima deganini bilasizlar".

Huzayfa ibn Yamondan (r.a.) rivoyat qilinadi. U kishi bir odamning  ruku’ va sajdalarni mukammal qilmay namoz o‘qiyotganini ko‘rib: "œAgar shu holda o‘lsang, fitratdan boshqasida o‘lasan", dedilar.

872. Hasan Basriy (r.a.) rivoyat qiladilar. Payg‘ambar (s.a.v.): "œSizlarga o‘g‘irlikda insonlarning eng yomonini aytaymi?" dedilar. "œHa, ayting, ey Rasululloh", deyishdi. "œU odam namozidan o‘g‘irlagan odamdir", dedilar. "œNamozdan qanday o‘g‘irlaydi?" deb so‘rashdi.  Aytdilar: "œUning ruku’ va sajdalarini mukammal  qilmasdan".

Ibn Mas’ud (r.a.): "œKimni namozi yaxshilikka buyurmasa, yomonlikdan qaytarmasa, u bilan Allohga yaqinlashmaydi, balki, uzoqlashadi", dedilar. So‘ngra ushbu oyatni o‘qidilar:
"œNamozni to‘kis ado qiling! Albatta, namoz buzuqlik va yomonlikdan qaytarur"  (Ankabut, 45-oyat).

Hakam ibn Utayba (r.a.) aytadilar: "œKim namoz vaqtida o‘ng va chapga qarasa, uning namozi namoz emas".

Muslim ibn Yasor (r.a.) ahllariga aytar edilar: "œ Agar men namoz o‘qiyotgan bo‘lsam, gaplashaveringlar. Chunki men gaplaringni eshitmayman".

Yoqub Qori’dan zikr qilinadi: U kishi namoz o‘qiyotgan paytlarida o‘g‘ri kelib, yelkalaridagi ridolarini yulib olib qochdi. So‘ng o‘rtoqlarining oldiga bordi, ular rido shayxniki ekanini bilishdi va unga: "œUni  qaytarib ber. Biz solih kishining duosidan qo‘rqamiz", deyishdi. O‘g‘ri kelib yelkalariga ridoni qo‘ydi va qilgan  ishiga uzr so‘radi. Namozdan keyin u kishiga bu hodisani gapirib berishdi. U zot: "œMen uning olganini ham, qo‘yganini ham sezmadim", dedilar.

Zikr qilinishicha, Robiatul Adaviya (Alloh uni rahmat qilsin) namozda sajda qilayotgan edilar, nogoh ko‘zlariga qamishning bir parchasi kirib ketdi. Ammo buni faqat namozdan chiqqanlaridan so‘ng sezdilar.

Hasan ibn Alidan (r.a.) rivoyat qilinadi. U kishi tahorat qilmoqchi bo‘lganlarida ranglari o‘zgarar edi. Sababini so‘rashganida, aytdilar: "œMen ulug‘, jabbor Allohning qudrati oldida qoim bo‘lmoqchiman". Agar masjid eshigi oldiga kelsalar, boshlarini ko‘tarar va: "œEy Parvardigor, bandang  eshiging oldidadir. Ey Muhsin, oldingga gunohkor keldi. Bizning yaxshilarimizga yomonni kechirishga  buyurgansan. Sen Muhsinsan, men gunohkorman. O‘zingdagi yaxshilik sababidan mendagi yomonlikni kech, ey Karim",  deb keyin masjidga kirar edilar.

873. Payg‘ambar (s.a.v.) bir odamning namozida soqolini o‘ynab turganini ko‘rdilar. So‘ng: "œAgar qalbi qo‘rqsa, albatta, a’zolari ham qo‘rqar edi", dedilar.

Ali ibn Abu Tolib (r.a.) namoz vaqti kirsa, ko‘kraklari qaltirar, ranglari o‘zgarar edi. Bu haqda so‘rashganida: "œAlloh taolo yer, osmon va tog‘larga taklif  qilgan, ammo ular bosh tortgan, inson esa, qabul qilgan omonatni ado qilish vaqti keldi. Bilmaymanki, bo‘ynimga olgan vazifamni  yaxshi ado qildimmi yoki yo‘q!" deb javob berdilar.

Bu kalom Zaynul Obidin Ali ibn Husayn ibn Abu Tolibdan (r.a.) ham rivoyat qilingan.

Said ibn Jubayr (r.a.) aytadilar: "œBiz Toifda ibn Abbos huzurida  masjidda edik. Men, Ikrima, Maymun ibn Mahron, Abul Oliya va boshqalar bor edi. Shu payt muazzin mezanaga ko‘tarilib, "œAllohu akbar, Allohu akbar", deb azonni boshladi. Ibn Abbos (r.a.) shunda yig‘ladilar. Yig‘laganlaridan ridolari ho‘l bo‘lib ketdi. Bo‘yin tomirlari shishib,   ko‘zlari qizarib ketdi. Abul Oliya: "œEy Rasululloh amakilarining o‘g‘li, bu yig‘i qanday yig‘i? Bu qo‘rqinch nima qo‘rqinch? Bizlar ham azonni eshitayapmiz, yig‘lamayapmiz-ku, faqat siz yig‘laganingiz uchun yig‘layapmiz", dedi. Ibn Abbos (r.a.): "œAgar odamlar muazzin nima deb aytayotganini bilganlarida edi,  uxlamas, dam olmas edi", dedilar. "œBizga muazzin nima deganini bildiring", dedik. U zot "œMuazzinning "œAlloh akbar, Allohu akbar" degani, ey mashg‘ullar, to‘xtanglar,  badanlarga dam beringlar va amallaringizning yaxshisiga kirishinglar, deganidir. Agar muazzin: "œAshhadu alla ilaha illallloh", desa, osmonlaru yerdagi barcha maxluqot qiyomat kunida sizlarni chaqirganim haqida Alloh huzurida men uchun guvohlik beradi, deb tushuninglar. "œAshhadu anna Muhammadar rosululloh", degani esa, qiyomat  kuni barcha payg‘ambarlar va Muhammad (s.a.v.) men sizlarni har kuni besh marta namozga chaqirayotganimga guvohlik berishadi, deganidir. "œ Hayya ‘alassolah", degani,  Alloh taolo bu dinni sizlarga qoim qildi, endi siz uni qoim qiling, deganidir. "œHayya ‘lal falah" deganda esa, rahmatda suzinglar va hidoyatdagi nasibangizni olinglar, degan ma’noni tushuninglar. "œAllohu akbar, Allohu akbar" degani, namozdan oldingi ishlar harom bo‘ldi", ma’nosidadir. "œLa-a ilaha illalloh" degani, yetti qat yer va yetti qavat osmon omonatini yelkalaringizga qo‘ydim, hohlasangiz kelinglar, hohlasanglar, burilib ketinglar" deganidir.

874. Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: "œIkki kimsa namozda turadi, ikkalasining ruku’ va sajdasi bir xil. Lekin namozilari orasidagi farq yer va osmon orasichadir".

Aytishlaricha, mehrob quyidagi sababga ko‘ra mehrob (lug‘aviy ma’nosi "œharb maydoni" degani) deb nomlandi. Ya’ni, u jang maydoni, qalbni mashg‘ul qilib qo‘ymasligi uchun shayton bilan jang qilinadi. Zikr qilishlaricha, Hotam Zohid (r.a.) Isom ibn Yusufning oldlariga kirdilar. Isom u kishidan: "œEy Hotam, namozni chiroyli o‘qiysizmi?" deb so‘radilar. "œHa", dedilar. "œQanday o‘qiysiz?" "œAgar namoz vaqti yaqinlashsa, tahoratni mukammal qilaman, keyin namoz o‘qiydigan o‘rinda hamma a’zolar bilan to‘g‘ri turaman. Ka’bani ikki qoshim orasida,  Ibrohim maqomini qalbimda, Alloh taolo tepamda qalbimdagi hamma narsani bilib turibdi, degan o‘yda bo‘laman. Go‘yoki qadamim sirot ustida, jannat o‘ng tomonimda, do‘zax chap tomonimda, o‘lim farishtasi orqamda va bu namoz oxirgi namozim deb gumon qilaman. Keyin qo‘rqinch bilan takbir aytaman va tafakkur bilan o‘qiyman. Ruku’ni tavoze’ bilan,  sajdani yolborgan holda qilaman. Xotirjam o‘tirib, qo‘rqinch bilan tashahhud o‘qiyman va sunnatga binoan ixlos bilan salom beraman. Xavf va umid bilan turaman. Keyin sabrda davomli bo‘laman", dedilar Hotam. Isom: "œEy  Hotam, namozingiz shundaymi?" deb so‘radilar. "œHa, shunday". "œBu sifat bilan necha yildan beri namoz o‘qiyapsiz?" "œO‘ttiz yildan beri". Isom shunda: "œBunaqa  namozni hech o‘qimaganman", deb yig‘ladilar.

Zikr qilinishicha, Hotam (rohmatullohi alayh) bir marta jamoat namozini o‘qishni qoldirdilar. U kishiga shunda ba’zi do‘stlari ta’ziya bildirdilar. Hotam qoldirgan namozi uchun yig‘lab: "œAgar  o‘g‘lim o‘lganida, Balxning yarmi ta’ziyaga kelardi. Hozir jamoatni o‘tkazib yubordim, faqat ayrim do‘stlarim ta’ziya izhor etishdi. Agar o‘g‘illarim o‘lsa ham, bu musibat menga jamoatni tark qilishimdan yengilroq bo‘lar edi", dedilar.

Hakimlardan biri aytadi: "œNamoz  ziyofatdir. Alloh taolo uni muvahhidlar* uchun har kuni besh marta tayyorlaydi. Ziyofatda taomlar xilma-xil bo‘lib, har bir taomning lazzat va rangi bo‘lgani kabi, namozda ham turli zikr, amallar, amallarga savob va gunohlarga kafforat bordir".

Aytadilarki, namozxonlar ko‘p, namozni qoim qiluvchilar kamdir. Alloh taolo namozni qoim qilgan mo‘minlarni  kitobida vasf qilib:

"œNamozni to‘kis ado etadiganlar" (Haj surasi, 35-oyat), deb aytgan. Munofiqlarni sifatlab, ularni namozxonlar degan:

 "œBas, namozlarini "œunutib" qo‘yadigan kimsalar bo‘lgan "œnamozxon"larga halokat bo‘lg‘ay" (Mo’uvn,  4 — 5-oyatlar). Mo‘minlarni esa:

"œNamozlari ado qiladilar"  (Baqara, 3-oyat) deb sifatlagan. Namozni  ado qilish uni davomli o‘qish,  vaqtlariga rioya etish, ruku’ va sajdalarini maromida bajarishdir.
Hakimlardan biri aytadi: "œOdamlar namozga hozir bo‘lishda ikki sinf: xos va om. Xos odamlar  namozga hurmat bilan keladi, ishonch va qo‘rqinch bilan turadi, ta’zim bilan ado qiladi, xavf bilan qaytadi. Omlar esa,  g‘aflat bilan keladi,  jahl bilan turadi, vasvasa bilan ado qiladi va xotirjam qaytadi".

Hakimlar aytishadi: “To‘rt narsa to‘rt o‘ringa qadalib, to‘rt o‘rinda bosh ko‘taradi:
1. Allohning rizoligi toatga tushib,  saxiylar uyida  bosh ko‘taradi.
2. Allohning g‘azabi xatolarga qadalib, baxillarning ustidan chiqadi.
3. Yaxshi yashash, keng rizq savoblarda yashirinadi va namozxonlar uyida chiqadi.
4. Xarob yashash azoblarga qadalib, namozga beparvolar uyidan chiqadi”.

Ba’zi hakimlar aytishadi: “Odamlar olti narsa bilan shug‘ullanganida, sizlar boshqa olti narsa bilan shug‘ullaninglar.
1. Odamlar ko‘p amal bilan shug‘ullansa, sizlar yaxshi amallar bilan shug‘ullaninglar.
2. Odamlar fazlatlar bilan shug‘ullansa, sizlar farzlarni mukammal bajarish ila shug‘ullaninglar.
3.  Odamlar tashqi ko‘rinishni isloh qilish bilan shug‘ullansa, sizlar botinni isloh qilish bilan shug‘ullaninglar.
4.  Odamlar odamlarning ayblari bilan shug‘ullansa, sizlar o‘zlaringning ayblaring bilan shug‘ullaninglar.
5.  Odamlar dunyosini obod etish bilan  shug‘ullansa, sizlar oxiratingizni obod etish bilan   shug‘ullaninglar.
6.  Odamlar bandalarning rizosini qozonish bilan shug‘ullansalar, sizlar Alloh roziligini olish bilan mashg‘ul bo‘linglar”.

___________________
Namozni mukammal o‘qish va unda xushu’ qilish bobi hadislari

872-hadis. Sahih. Ahmad, Ibn Xuzayma rivoyat qilgan.
873-hadis. Mavzu’. “Az-za’ifa”ga qarang.
874-hadis. Mavzu’.

SAKSONINCHI BOB
DUO VA TASBEHLAR

875. Faqih Abu Lays Samarqandiy (r.a.) rivoyat qiladilar. Abdulloh ibn Abu Avfa aytadilar: "œPayg‘ambar (s.a.v.) huzurlariga bir a’robiy kishi keldi va aytdiki: "œEy Allohning payg‘ambari, menga Qur’ondan yetarlichasini o‘rgating. Men undan hech narsa yodlamaganman", dedi. Payg‘ambar (s.a.v.): "œSubhonallohi valhamdulillahi va la-a ilaha illallohu vallohu akbar va la-a havla va la-a quvvata illa billahil ‘liyyil ‘azim", deb ayt", dedilar. A’robiy qo‘llari bilan u beshtasini sanab ko‘rdi. Bir ozdan keyin haligi a’robiy qaytib kelib: "œEy Rasululloh, ular Allohim uchun, men uchun  nima bor?" deb savol berdi. "œAllohummag‘firliy varhamniy vahdiniy varzuqniy va’finiy" (Allohim, meni kechir, menga rahm qil, hidoyat et, meni rizqlantir, menga ofiyat ber), deb ayt", dedilar.  A’robiy  boshqa   qo‘li bilan yana beshtani sanadi, so‘ng  jo‘nab ketdi". Payg‘ambar (s.a.v.) shunda: "œA’robiy agar aytganlariga vafo qilsa, qo‘llarini yaxshilikka to‘ldirdi", dedilar.

Faqih aytadilar: "œQur’ondan yetarlisini o‘rgating", degan so‘zi, Qur’ondan namozda o‘qiladigan miqdordagisini bilishni istaganidir. Albatta, har bir kishi shu miqdorda bilishi lozim. Agar keragini bilqsa va o‘sha kalimalardan istifoda qilsa, Qur’on o‘qigan kishining fazilatini topishiga umid qilinadi.

876. Usmon ibn Abu Os aytadilar: "œPayg‘ambar (s.a.v.) oldimga kelganlarida menda qattiq og‘riq bor edi, o‘lar holatda edim.  Payg‘ambar (s.a.v.): "œO‘ng qo‘ling bilan yetti marta "œA’uzu bi’izzatillahi va qudratihi min sharri ma ajidu va uhaziru" (Allohning  izzati va qudrati  bilan menga yetgan narsaning yomonligidan panoh so‘rayman va saqlanaman),  deb  og‘riq yeringni sila", dedilar. Men shunday qildim. Alloh taolo og‘riqni ketkazdi"œ.

Ato (r.a.) aytadilar: "œKim o‘n ikki rak’at namozni xayoli chalg‘imasdan  o‘qisa va  uning oxirida  Fotiha surasini bilan Oyatul kursiyni yetti martadan o‘qisa va  "œLa-a ilaha illallohu vahdahu la-a sharika lahu lahul mulku va lahul hamd va huva ‘ala kulli shay`in qodir", deb o‘n marta aytsa va sajda qilib, "œAllohumma, inniy as`aluka bima’aqidil ‘izzi men ‘arishka va muntahar rohmati min kitabika va bismikal a’zomi va jaddikal a’la  va kalimatikat tammat", deb aytsa, so‘ngra duo qilsa,  mustajob bo‘ladi".

877. Maymuna binti Sa’d aytadilar (u ayol Payg‘ambarimizga xodima edi): "œPayg‘ambar (s.a.v.) Salmon namozidan keyin duo qilayotganlarida o‘tib qoldilar. Shunda u zot (s.a.v.) aytdilar: "œEy Salmon, sening Allohga hojating bormi?" "œHa, ey Rasululloh, bor", dedilar Salmon. "œRabbingga duo qilishdan oldin sano ayt, Alloh o‘zini sifatlagandek sifatla, tasbeh, tahmid va tahlil ayt", dedilar Nabiy. Salmon: "œSanoni qanday aytaman, ey Rasululloh?" deb so‘radilar. "œFotiha surasini o‘qi. Chunki u Alloh taologa sanodir". Salmon: "œQanday qilib Uni sifatlayman?" deb so‘radilar so‘ng.  "œIxlos surasini uch marta o‘qi. Chunki u Allohning sifati va u bilan o‘zini sifatlagan", deb javob qildilar Nabiy (s.a.v.). Solmon keyin: "œQanday qilib tasbeh aytaman?" dedilar. Nabiy aytdilar: "œSubhonallohi valhamdu lillahi va la-a ilaha illallohu  vallohu akbar", deb ayt, so‘ngra hojatingni so‘ra"œ.

 Abdulloh ibn Mas’ud (r.a.) aytadilar: "œKim namozidan  keyin: "œAstag‘firullohal ‘aziym allaziy la-a ilaha illa huval hayyul qoyyum va atubu ilayhi", deb uch marta aytsa, Alloh taolo uning gunohalarini dengizning ko‘pigicha bo‘lsa ham, kechiradi".

Faqih aytadilar: "œIstig‘for qalbdagi pushaymonlik bilan birga bo‘lishi kerak".

Hasan ibn Ali (ikkovlaridan ham Alloh rozi bo‘lsin) aytadilar: "œKim yigirmata oyat o‘qisa, shaytonning yomonligidan, zolim sultondan, dushman o‘g‘ridan, yirtqich maxluqning zarar berishidan saqlanishiga men  kafilman".

U oyatlar Oyatul kursiy va A’rof surasining 54 — 56-oyatlari, Soffat surasining avvalgi o‘n oyati, Ar-rohman surasining 33 — 35-oyatlari, Hashr surasining oxiridagi uch oyatdir.

878. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi. Bani Aslam qabilasidan bir kishi Payg‘ambarga (s.a.v.): "œBu kecha men uxlay olmadim", dedi. "œNima uchun?" deb so‘radilar.  "œMeni chayon chaqib oldi". Unga Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œUxlayotgan vaqtingda "œA’uzu bikalimatillahit tammati min sharri ma xolaq", deb aytganingda, agar Alloh hohlasa, senga hech narsa zarar bermas edi".