924. "œBir soat tafakkur qilish bir yillik ibodatdan yaxshidir".

Bundan boshqa narsa to‘g‘risida fikr qilinmaydi, agar fikr qilinsa, u vasvasadir.

Hakimlarning ba’zilari aytishadi: "œUch narsada fikr qilib bo‘lmaydi: Kambag‘allik to‘g‘risida. Chunki, u g‘amni, xafalikni ko‘paytiradi va boylikka hirsni ziyoda qiladi; birov zulm qilgan bo‘lsa, u to‘g‘rida ham fikr qilinmaydi, chunki qalbni qo‘pol qiladi, adovatni kuchaytiradi, g‘azabni ziyodalashtiradi; ko‘p umr ko‘rish haqida fikr qilinmaydi. Chunki u o‘limni unuttiradi, boylik to‘plashni sevdiradi, amal qilishni ortga surdiradi".

Aytishlaricha, taqvoning asosi bema’ni narsalar haqidi fikrlamaslikka qalbida ahd qilmoqdir. Har safar qalbga bema’ni o‘ylar kelganida, uni haydab, ma’noli narsalarni fikr qilish lozim. Bu ish jihodning asli va mashaqqatlisidir.

 Hakimlarning ba’zilari aytadi: "œIbodatning mukammal bo‘lishi, niyatning to‘g‘riligiga bog‘liq, solih amalning to‘kis bajarilishi esa, tavoze’ga. Bu ikkalasining kamoloti dunyodan zuhd qilishdadir. Ularning kamoloti oxirat ishiga qayg‘urish va xafa bo‘lish dadir. Qayg‘urish va xafalikning mukammal bo‘lishi doimo o‘limni eslash va gunohlar to‘g‘risida ko‘p tafakkur qilishdadir".

Aytilishicha, abdollarning (evaz oluvchilarning) axloqlari o‘nta: qalbning salomatligi, moldagi saxovat, tilning rostgo‘yligi, nafsning tavoze’ligi va qiyinchilikka sabr etish, xoli qolib yig‘lash, odamlarga nasihat qilish, mo‘minlarga marhamatli bo‘lish, o‘lim to‘g‘risida fikrlash va narsalardan ibrat olish.

Mahkul Shomiy (r.a.) aytadilar: "œKim to‘shagiga yotmoqchi bo‘lsa, avval shu kunda qilgan ishlarini fikrlashi lozim. Agar yaxshi amal qilgan bo‘lsa, unga qodir qilgan Allohga hamd aytadi. Agar gunoh amal qilgan bo‘lsa, istig‘for aytib, yaxshilikka qaytadi. Agar shunday qilmasa, molini hisob-kitobsiz sochaverib, so‘ng singanini sezmay qolgan savdogar kabi bo‘lib qoladi".

Ba’zi hakimlar aytadi: "œHikmat to‘rt narsa sababli kuchayadi:
1) badan dunyo ishlaridan ozod bo‘lganida;
2) qorin harom taomdan xoli bo‘lganida;
3) dunyo qo‘l matolaridan bo‘shaganida;
4) ishlarining oqibati haqida fikr qilganda. Chunki hech kim ishining oqibati nima bo‘lishini, amallari qabul qilinadimi yoki yo‘qmi, bilmaydi. Holbuki, Alloh taolo faqat amallarning yaxshisini qabul qiladi".

925. Faqih aytadilar: "œOlimlar jamoasidan ushbu hadisni eshitdim. Maoz ibn Jabalga: "œHar kuni eslab turadigan hadisingizni aytib bering", deyishdi. Maoz (r.a.) yig‘ladilar, hatto to‘xtamaydi, deb o‘ylashdi. Keyin aytdilar: "œOta-onam Rasulullohga (s.a.v.) fido bo‘lsin. Men u zot bilan birga ulovga mingashib olgan edim. Boshlarini shunda osmonga ko‘tarib: "œ Maxluqotlariga yaxshi ko‘rgani bilan hukm qiladigan Zotga hamd bo‘lsin", dedilar. So‘ng: "œEy Maoz!" deb chaqirdilar. "œLabbay, ey Allohning elchisi, payg‘ambarlarning sayyidi", dedim. So‘ng yana: "œEy Maoz!" dedilar. Men: "œLabbay, Allohning elchisi, yaxshilik imomi va rahmat payg‘ambari", deb javob berdim. "œSenga hech bir payg‘ambar ummatiga aytmagan hadisni aytaman, agar yod olsang, senga foyda keltiradi. Agar yodlamay, faqat eshitsang, Alloh huzurida hujjating kesiladi. Alloh taolo osmonlarni yaratmasidan oldin, yetti farishtani yaratdi. Har bir osmonda bir farishta, har bir eshikda bir darvozabon bor edi. Kotib farishtalar bandaning ertalabdan kechgacha qilgan amallarini yozadi. So‘ng kech bo‘lgach, ko‘tariladi. Dunyo osmoniga yeganida, uni poklaydi va ko‘paytiradi. Shu yerda boshqa farishta aytadi: "œTo‘xta, bu amali bilan egasining yuziga ur va Alloh seni kechirmadi, deb ayt. Men g‘iybat egasiman, u musulmonlarni g‘iybat qilardi. Uning amali mendan yuqoriga oshib o‘tishiga yo‘l qo‘ymayman".

So‘ng kotib farishta bandaning boshqa bir amalini olib ko‘tariladi. Unda nur charaqlaydi. Ikkinchi osmonga yetganida, o‘sha yerning farishtasi aytadi: "œTo‘xta, bu amali bilan egasining yuziga ur va unga Alloh seni kechirmadi, deb ayt. Chunki u bu amali bilan dunyo matohini xohlagan edi, men ana shu dunyo amalining egasiman. Uning amali mendan nariga o‘tishiga yo‘l qo‘ymayman".

Kotib farishta keyin bandaning sadaqa va namozlar bilan bezalgan amalini olib, osmonga ko‘tariladi. Uchinchi osmonga yetganida, bir farishta aytadi: "œTo‘xta, bu amal bilan egasining yuziga ur va Alloh seni kechirmadi deb ayt. Men kibrlarning egasi bo‘lgan farishtaman. U amal qilib odamlarning majlislarida kibrlanardi. Menga Rabbim uning amalini o‘zimdan yuqoriga o‘tkazmaslikka buyurdi".

Kotib farishta yana bir bandaning amalini olib ko‘tariladi. U tasbehlar, ro‘zalar bilan yulduzdek porlab turadi. To‘rtinchi osmonga yetganda qo‘riqchi farishta unga aytadi: "œTo‘xta, bu amal bilan egasining yuziga ur va Alloh seni kechirmadi, deb ayt. Men nafsiga ajablanganlarning egasi bo‘lgan farishtaman. Kim amal qilib, faxrlansa, Rabbim uning amalini o‘zimdan boshqaga o‘tkazmasligimni buyurdi".

Kotib farishta maloikalar bilan bandaning amalini olib, to‘y kuni yori uchun tayyorlagan kelinchak kabi holida ko‘tariladi. Jihod va ikki namoz orasida o‘qilgan namozlari bilan beshinchi osmonga yetib borganida, farishta aytadi: "œTo‘xta, bu amal bilan egasining yuziga ur va yelkasiga yuklab qo‘y. Chunki kim ilm o‘rgansa va Alloh uchun amal qilsa, unga hasad etardi. Uning amali gardaniga yuklanadi va modomiki, u hayot ekan, amali uni lan’atlaydi".

Kotib farishta so‘ngra bandaning mukammal tahoratli, kechasidagi ko‘p namozdan iborat amalini ko‘taradi va oltinchi osmonga yetganida, qo‘riqchi aytadi: "œTo‘xta, bu amali bilan egasining yuziga ur. Men rahmat egasi bo‘lgan farishtaman. Sohibing hech narsaga rahm qilmadi. Agar Alloh bandalaridan biriga gunoh yoki yomonlik yetsa, u bilan xursand bo‘lardi. Rabbim menga uning amalini o‘zimdan boshqaga o‘tishiga yo‘l qo‘ymasligimni buyurdi".

Farishta bandaning rostgo‘ylik, ijtihod, chaqmoq kabi nurli taqvodan iborat amali bilan ko‘tariladi va yettinchi osmonga yetadi. Yettinchi osmon farishtasi aytadi: “To‘xta, bu amali bilan egasining yuziga ur va qalbini qulfla. Men hijob farishtasiman. Alloh uchun bo‘lmagan har bir amalni berkitaman. U bu amalini yuqori ko‘tarilishni, majlislarda yod olinishni, shaharlarda ovoza bo‘lishni xohlab qilgan edi. Rabbim menga uning amali mendan nariga o‘tishiga yo‘l qo‘ymasligimni buyurdi”.

Farishta bandaning ko‘p zikr va yaxshi xulq bilan bezalgan amalini ko‘taradi. Osmon maloikalari uni kuzatib, arshning tagiga kelib to‘xtaydilar. So‘ngra u uchun guvohlik beradilar. Alloh taolo aytadi: “Sizlar bandamning amalini saqlovchi-yozuvchisizlar. Men uning o‘zidagi narsaga kuzatuvchiman. U bu amalini xolis Men uchun qilmadi. Unga Mening la’natim bo‘lsin”. Farishtalarning hammasi: “Unga Sening va bizning la’natimiz bo‘lsin”.

Keyin Maoz (r.a.) yig‘lab aytdilar: ”U zotdan: “Ey Rasululloh, nima amal qilay?” deb so‘ragan edim, “Payg‘ambaringga iqtido qil, ishonchni mahkam tut. Agar amali kam bo‘lsa ham, birodaringdan tilingni tiy. Gunohlaring o‘z yelkangda bo‘lsin. Uni birodaring ustiga yuklama. Birodaringni yomonlab, o‘zingni maqtama. Birodalaringni pastga urib, o‘zingni ko‘tarma. Amaling bilan odamlarga riyo qilma”, dedilar”.

__________________
Tafakkur qilish bobi hadislari

919-hadis. Boshqasiga ko‘ra, sahih. Ibn Hibbon rivoyat qilgan.
920-hadis. Hasan-marfu’. Ibn Mojja rivoyat qilgan.
921-hadis. Hasan. Abu Na’im rivoyat qilgan.
922-hadis. Sahih. Muslim, Abu Dovud rivoyat qilgan.
923-hadis. Tahriji avval o‘tgan.
924-hadis. Tahriji avval o‘tgan.
925-hadis.Mavzu’. “Al-mavzu’ot”ga qarang.

SAKSON OLTINCHI BOB
QIYOMAT ALOMATLARI

926. Faqih Abu Lays Samarqandiy (r.a.) rivoyat qiladilar. Huzayfa ibn Yamon (r.a.) aytdilar: "œBir kishi Payg‘ambar (s.a.v.) oldlariga kelib, "œEy Rasululloh, qiyomat qachon bo‘ladi?" deb so‘radi. Aytdilar: "œSo‘ralgan kishi so‘rovchidan biluvchiroq emas, lekin uning alomatlari bor. Bozorlaring kasod bo‘ladi, yomg‘ir yog‘adi, ammo o‘simlik unmaydi, ribo yeyish avj oladi, zinodan bo‘lgan bolalar ko‘payadi, boy odamlar ulug‘lanadi, masjidlarda fosiqlarning ovozlari baland bo‘ladi, munkar ahli haqiqat ahllaridan ustun keladi". Keyin: "œEy Rasululloh, menga qanday yo‘l tutishni buyurasiz?" deb so‘radi hali gi odam. "œDiningni olib qoch yoki uyingdan chiqma", dedilar Nabiy (s.a.v.)".

927. Iso ibn Abu Iso Asfahoniy aytadilar: "œRasulullohdan (s.a.v.): "œEy Rasululloh, qiyomat kuni qachon bo‘ladi?" deb so‘rashdi. Aytdilar: "œU narsa haqida so‘ralgan odam so‘rovchidan biluvchiroq emas. Lekin qiyomatning o‘nta sharti bor: qiyomatga yaqin qurg‘oqchilik bo‘ladi, fojirlar ko‘payadi, haqni aytuvchilar ojiz bo‘ladi, namoz minnat bilan qilinadi, zakot talofat hisoblanadi, omonatlar o‘lja qilinadi, qorilar mag‘rur, bolalar amir bo‘ladi, sultonlar zulm qiladi, xotinlarning so‘ziga yuriladi".

928. Amr aytadilar: "œMadinada uchta kishi Marvonning oldida o‘tirishardi. Shunda u zotning qiyomat alomatlaridan Dajjolning chiqishi to‘g‘risida gapirayotganini eshitishdi. Keyin ular u yerdan chiqib, Abdulloh ibn Umarning oldlariga borishdi va Marvon aytgan gapni so‘zlab berishdi. Abdulloh aytdilar: "œPayg‘ambarning (s.a.v.) bunday deganlarini eshitganman: "œAlomatlarning birinchisi quyoshning g‘arb tomondan yoki yer hayvonining chiqishi. Bittasi chiqqandan keyin boshqasi ham tezda ro‘y beradi. Quyosh botganda, arshning tagiga keladi, sajda qiladi va qaytishga izn so‘raydi. Alloh uning mag‘ribdan chiqishini xohlaydigan kungacha uning uchun izn beradi. Qachon Alloh uni mag‘ribdan chiqarishni hohlasa, arsh ostiga kelib, sajda qilganidan keyin qaytishga izn so‘raganida, unga hech qanday javob berilmaydi. So‘ng qayta so‘raydi, yana javob berilmaydi. Keyin quyosh biladiki, agar endi unga izn berilganda ham, mashriqqa yetolmaydi. "œEy Rabbim, mashriq naqadar uzoq, mensiz odamlarga nima bo‘ladi?" deydi. Hattoki, kechasi bo‘lganida, gardish kabi bo‘lib kelib, yana izn so‘raydi. Unga: "œTurgan makoningdan chiq", deb aytiladi. Keyin Abdulloh ibn Umar ushbu oyatni o‘qidilar:

"œParvardigoringizning ayrim oyatlari keladigan kunda esa, ilgari iymon keltirmagan yoki iymonida yaxshilik kasb qilmagan biron jonga (endi keltirgan) iymoni foyda bermas. Ayting: "œKutaveringlar. Biz ham kutguvchilarmiz!" (An’om, 158-oyat).

929. Ubayd ibn Umayr rivoyat qiladilar. Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: "œDajjolni qavmlar do‘st tutishadi, holbuki, ular: "œUning yolg‘onchiligini bilamiz. Lekin biz taom va daraxtlarning mevalaridan yeyish uchun unga do‘st bo‘lamiz", deyishadi. Qachon Allohning g‘azabi tushsa, hammalariga birday tushadi".

930. Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: "œDajjol aniq chiqadi. Uning chap ko‘zi ko‘r. U soqov, peslarni davolaydi. O‘liklarni tiriltiradi. Odamlarga: "œMen rabbingizman", deydi. Kim uni rabbim desa, fitnalanibdi. Kim rabbim Alloh, deb, keyin shu holda o‘lsa, Dajjolning fitnasidan saqlanibdi. U yer yuzida Alloh xohlaganicha turadi. Keyin Iso ibn Maryam (alayhissalom) mag‘rib tomondan Muhammadni (s.a.v.) tasdiqlagan holatda keladi. So‘ngra Dajjolni o‘ldiradi va: "œBu kun qiyomat kunidir", deydi".

Abdulloh ibn Umar aytadilar: "œQiyomat ahli bayt bir idishda jam bo‘lmaguncha qoim bo‘lmaydi. Ular kofirlarni ham, mo‘minlarni ham biladi". U kishidan: "œBu ish qanday bo‘ladi?" deb so‘rashdi. Aytdilar: "œYer hayvoni chiqadi. U har bir insonning sajda qiladigan a’zolarini silaydi. Ammo mo‘min bo‘lsa, nuqtasi oq bo‘lib, yuziga yoyiladi, uning yuzi oqarib ketadi. Agar kofir bo‘lsa, uning nuqtasi qora bo‘lib, yuzi qorayib ketadi. "œEy mo‘min, buni qanday sotasan? Ey kofir buni qanday olasan?" deb aytishadi, ammo bir-biriga javob qaytarishmaydi".

Ibn Abbos (r.a.) aytadilar: "œYer hayvonining yumshoq-qattiq patlari bor, to‘rt oyog‘i bor. U Tuhoma tog‘larining vodiylaridan chiqadi".

Ibn Umar (r.a.) Alloh taoloning:

"œQachon (kofirlarning) ustiga so‘z — azob tushganida (ya’ni qiyomat yaqinlashib qolganida), Biz ular uchun yerdan bir jonivor chiqarurmiz. U ularga odamlar Bizning oyatlarimizga ishonmaydigan bo‘lib qolganlari haqida so‘zlar" (Naml, 82-oyat).