8. Faqih (Alloh rahmat qilsin) aytadi: Hadisning ma’nosi shuki, albatta, bir kishi o‘zining ishini oshkor etsa va bu amalga biror kishi iqtido qilsa, ergashsa, bas, u kishi uchun ikkita savob bor: bittasi — uning o‘z amali uchun, ikkinchisi - shu amali bilan birovni ergashtirganligi uchun. Rasulalloh sallallohu alayhi vasallam aytganlaridek: "œKimiki urfda yaxshi ishni joriy qilsa, shu yaxshi ishning savobi va ergashib shu yaxshi ishni qilgan kishining savobi unga qiyomatgacha yetib turadi. Va kimiki urfda yomon bir ishni joriy etsa, o‘sha yomonligining gunohi va ergashib shu yomonlikni qilgan kishining gunohi unga qiyomatgacha yetib turadi".

Ammo agar unga birov ergashganligi uchun emas, balki o‘zining ishi oshkora bo‘lganligi uchun quvonsa, bu holda amalining savobi ketishidan qo‘rqmog‘i kerak.

9. Abdulloh ibn Muborak rivoyat qilishicha, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) aytadilar: "œAlbatta, maloikalar Allohning bandalaridan bittasining amalini  ko‘taradilar, so‘ng bu amalni ko‘paytiradilar va poklaydilar, to Alloh taolo xohlagan manzilgacha yetib, to‘xtaydilar. Ularga Alloh taolo: "œAlbatta, sizlar bandamning amalini saqlovchisizlar. Men esa bandamning ichida nima borligini kuzatuvchiman, muhaqqaq, bu bandam amalida Menga ixlos qilmadi, bas, uni sijjiynga (kofir va fosiqlar ruhi turadigan joy) yozing", deydi. Va yana bir bandaning amalini olib, ko‘tariladilar, u amalni oz va past sanashadi. Alloh taolo xohlagan manzilgacha yetib to‘xtaydilar. So‘ng Alloh taolo ularga: "œAlbatta, sizlar Mening bandamning amalini saqlovchisizlar va Men bandamdagi narsani kuzatuvchiman. Albatta, u bandam o‘z amalida Men uchun ixlos qildi, bas, uni illiyinga (solih bandalar ruhi turadigan joy) yozinglar", deb aytadi".

Bu xabar, albatta, Alloh taolo uchun qilingan oz amal Alloh taolodan boshqaga qilingan ko‘p amaldan yaxshiroq ekanligiga dalildir. Albatta, Alloh taolo o‘zining fazli bilan ixlos ila qilingan oz amalni ziyoda etadi. Alloh taolo aytganidek:

"œShubhasiz, Alloh birovga bir zarra vaznicha zulm qilmas. Agar zarracha yaxshilik bo‘lsa, uni bir necha barobar qilur va o‘z huzuridan ulug‘ ajr ato etur" (Niso, 40).

Ammo amali ko‘p bo‘lsa-yu, Alloh taolo uchun bo‘lmasa, bas, unday kishiga savob yo‘qdir va uning biror joyi jahannamdir.

10. Shufay Asbahiy aytadi: Madinaga kirdim, qarasam, bir kishining oldida odamlar yig‘ilgan ekan. "œBu kishi kim?" deb so‘radim. "œAbu Hurayra", dedilar. So‘ng unga yaqinlashdim, u odamlarga gapirar edi va bir ozdan keyin gapini to‘xtatdi, so‘ng odamlar tarqalib, yolg‘iz o‘zi qolganda: "œAlloh taolo sizni eslasin, menga Rasulalloh sallallohu alayhi vasallamdan eshitgan, yodlagan, o‘rgangan va bilgan hadislaringizni ayting", dedim. Abu Hurayra: "œO‘tir, senga Rasulalloh sallallohu alayhi vasallamdan eshitgan hadislarimni aytaman", dedi. Men bilan Abu Hurayradan boshqa hech kim yo‘q edi, keyin xo‘rsinib yig‘lab yubordi va hiqillagan, yuzlari qizargan holda bir oz vaqt turib qoldi, o‘ziga kelganidan so‘ng yuzlarini artdi. "œRasulullohdan eshitgan hadisni senga albatta aytaman", dedi, so‘ng yana xo‘rsinib yig‘lab yubordi va ozroq turib qoldi, keyin o‘ziga kelib, ko‘z yoshllarini artdi-da, aytib berdi: "œRasululloh sallallohu alayhi vasallam menga aytdilarki: "œAlbatta, Alloh taborak va taolo qiyomat kunida O‘zining yaratganllari orasida butun itoatli ummatga hukm qiladi. Birinchi, Qur’onni yod oldim deb da’vo qilgan kishiga, Alloh yo‘lida o‘ldirilgan kishiga va  moli ko‘p kishiga hukm qiladi. Alloh taolo (Qur’on yodlagan)  qoriga aytadiki: "œRasulimga  tushirgan narsani senga o‘rgatmadimmi?" "œO‘rgatding, yo Parvardigor", deydi. "œO‘rgatgan narsalarimdan nimalarga amal qilding?" deydi Alloh. "œKecha va kunduzlarda Qur’on o‘qishda qoim bo‘ldim" deydi. "œYolg‘on aytding!" deydi. Alloh taolo va maloikalar ham: "œYolg‘on aytding!" deydilar. "œBalki sen, falonchi qori, deyishlarini xohlagan eding va albatta shundoq deyishdi ham", degay va do‘zaxga olib borishlarini amr etgay. Dunyo egasiga: "œMen senga molu dunyo berdim, sen Men uchun nima amallar qilding?" deydi. Shunda u : "œMolimni silai rahmga sarfladim va sadaqalarga ishlatdim", deydi. "œYolg‘on aytding!" deydi Alloh taolo va maloikalar ham: "œYolg‘on aytding!" deydilar. "œBalki, falonchi saxiy kishi ekan, deyishlarini xohlagan eding va shundoq dedilar ham", degay hamda do‘zaxga olib borishlarini buyurgay. So‘ng Alloh taolo yo‘lida o‘ldirilgan kishini keltiradilar. Unga: "œNima uchun o‘ldirilding?" deydi. "œSenning yo‘lingda jang qildim, hatto o‘ldirildim", deydi. "œYolg‘on aytding!" deydi Alloh taolo va maloikalar ham: "œYolg‘on aytding!" deydilar. "œBalki seni "œFalonchi jasur" deyishlarini xohlagan eding. So‘ng shun-day deyishdi ham", degay.  Va do‘zaxga olib borishlari amr etgay... "œKeyin Rasululloh sallallohu alayhi vasallam tizzamga qo‘llari bilan urib: "œEy Abu Hurayra, bu uch turli kishilar ular bilan qiyomat kuni jahannam qizdiriladigan Allohning ilk maxluqlari", dedilar. So‘ng bu xabar Muoviyaga yetgach, qattiq yig‘ladi. "œAlloh va uning rasuli to‘g‘ri aytadi", dedilar. So‘ng bu oyati karimani o‘qidi:

"œKim (faqat) shu hayoti dunyoni va uning zeb-ziynatlarini istaydigan bo‘lsa, ularga qilgan amallarining (ajr-mukofotini) shu dunyoda komil qilib berurmiz va ular bu dunyoda ziyon krmaydilar. Unday kimsalar uchun oxiratda do‘zax o‘tidan o‘zga hech qanday nasiba yo‘qdir. Ularning bu dunyoda qilgan barcha yaxshiliklari behuda ketur va qilib o‘tgan amallari befoydadir" (Xud, 15-16).

Abdulloh ibn Xubayiq Antokiy aytadi: "œBandasi o‘zining amali savobini so‘ragan vaqtda Alloh taolo bandasiga: "œSening qilgan amallaring savobini yorug‘ dunyoning o‘zida berib tugatmadikmi? Yig‘ilishlarning to‘ridan joy bermadikmi? Dunyo tasarrufiga seni boshliq qilib qo‘ymadikmi? Savdo-sotiq ishlariga rivoj bermadikmi? Shu va shunga o‘xshashlari bo‘lmadimi?" deydi.

Hukamolarning ba’zilaridan: "œMuxlis, ya’ni ixlosli kishi kim?" deb so‘raldi. Aytishdi: "œYomonliklarini bekitgandek yaxshiliklarini ham bekitgan kishilar muxlislar".

Yana ba’zilaridan: "œIxlosning ma’nosi nima?" deb so‘ralganda: "œAlbatta, odamlar seni maqtashlarini sevmasligingdir", deb javob berishdi.

Zunnun Misriyga aytildi: "œAlloh taolo bir kishini tanlaganligi qachon bilinadi?". Aytdi: "œTo‘rt narsada bilinadi: qachonki rohatni tark qilsa, oz bo‘lsa ham, bor narsadan bersa, qadr-qimmati tushib ketishini xohlasa va maqtov ham, yomonlash ham uning nazdida bir xil bo‘lsa".

11. Rasululloh sallallohu alayhi vasallamdan Adiy ibn Hotam Toiy bunday rivoyat qiladi:
"œQiyomat kuni bir toifa odamlarga jannatga borishlik buyuriladi. Ular jannatga yaqinlashib, hidini hidlab, jannatdagi qasrlarni va Alloh taolo jannat ahliga tayyorlab qo‘ygan narsalarni ko‘rganlaridan so‘ng: "œUlarni olib ketinglar, jannatda nasiba yo‘qdir!" deb nido qilinadi. Ular shunday hasrat-nadomat bilan qaytadilarki, ulardan oldin ham, keyin ham hech kim bunchalik hasrat-nadomat qilmagandir. Ular aytadilar: "œYo Alloh, do‘stlaringga tayyorlab qo‘ygan ne’matlaringni ko‘rsatmay turib, bizlarni do‘zaxga kirgizganingda bunchalik hasrat-nadomat qilmasdik". Shunda Alloh taolo: "œMen shunday qilmoqliknni xohladim, chunki sizlar katta-katta gunohlar bilan insonlardan yashirincha Menga qarshi chiqdingiz, insonlar ko‘zida esa pokiza, viqorli ko‘rinar edingiz, qalblaringizda yo‘q narsani riyo qilar edingiz. Odamlardan qo‘rqar edingiz mendan qo‘rqmas edingiz insonlarnni ulug‘lar edingiz. Meni ulug‘lamasdingiz. Insonlar uchun ba’zi narsalardan qaytar edingiz. Men uchun qaytmasdingiz. Endi bugun savobimdan ayirganim barobarida qattiq azobga mahkum etgayman", deydi.

12. Ibn Abbos Payg‘ambar sallallolhu alayhi vasallamdan rivoyat qiladi: "œAlloh taolo Adn jannatini yaratgan vaqtda ko‘z ko‘rmagan, quloq eshitmagan va insoniyatning ko‘ngliga kelmagan narsalarni yaratdi. So‘ng Alloh taolo unga, gapir dedi. "œAlbatta, mo‘minlar najot topdi", dedi uch bor. So‘ng "œMen baxilga, munofiqqa, riyokorga haromman", dedi jannat".

Ali ibn Abu Tolibdan rivoyat qilinadi: «Riyokornning alomatlari to‘rttadir: o‘zi qolgan vaqtda yalqovlik, insonlar bilan birga bo‘lsa tirishqoqlik qiladi. Uni maqtashsa, amalni ko‘paytiradi; yomonlashgan vaqtda noqis qiladi».

Zohid Shaqiq ibn Ibrohimdan rivoyat qilinadi: "œAmalning qo‘rg‘oni uch narsadir:
1. Amaldagi tavfiqni Alloh taolodan deb bilmoq — u bilan manmanlik sinishi uchun.
2. Amalni Allohning roziligi bilan boshlamoq ­ u bilan havoyi nafsi sinishi uchun.
3. Amalning savobini Alloh taolodan umid qilish — unda tama’, riyo bo‘lmasligi uchun. Bu narsalar bilan amallar xolis bo‘ladi".

Amaldagi tavfiqni Alloh taolodan deb bilish,  degan so‘zda, albatta Alloh bu amalni unga muvaffaq qilgani bilinadi. Agar Alloh muvaffaq qilganini bilsa, u shukr qilganda, unda manmanlik, kibr bo‘lmaydi. Amalni Allohning roziligi bilan boshlash o‘sha amalga qarash, agar amal Alloh uchun bo‘lsa, shu amalni qilish tushuniladi. Agar unda Allohning roziligi yo‘qligini bilsa, havoi nafsi bilan amal qilmaydi. Chunki Alloh taolo aytadiki:

"œAlbatta nafs, agar Parvardigorimning o‘zi rahm qilmasa, barcha yomonliklarga buyurguvchilar" (Yusuf, 53). Ya’ni, nafs yomonlikka va shahvoniyatga buyuradi... Amalning savobini Alloh taolodan umid qilish, deganda, insonlarning gaplariga parvo qilmasdan, amalni Alloh taolo uchun xolis qilish tushuniladi.

Ba’zi hukamolardan rivoyat qilinadi: "œAmal qilguvchi amalida qo‘y boquvchidan o‘rnak olishligi lozim bo‘ladi. Albatta, qo‘y boquvchi agar namoz o‘qisa, qo‘ylardan namoziga maqtov olishni o‘ylamaydi. Shuningdek, amal qilguvchi insonlar unga qarashlarini ko‘ngliga keltirmasligi lozim. Alloh taolo uchun insonlar oldida va yolg‘iz qolganda ham bir xil tarzda amal qiladi. Insonlarning maqtovini talab etmaydi".

Hukamolardan ba’zisi aytadi: "œAmal durust bo‘lishi uchun to‘rt narsa kerak bo‘ladi. Avvalo, amalni boshlashdan oldin ilm lozim. Chunki amal faqat ilm bilan yaxshi bo‘ladi. Agar amal ilmsiz bo‘lsa, amalni yaxshi qiladigan narsadan buzadigan narsa ko‘proq bo‘ladi. Keyin amalning boshida niyat lozim. Chunki amal niyat bilan solih bo‘ladi.

13. Payg‘ambarimiz aytganlaridek: "œAlbatta, amallar ni-yatlari bilan" va har bir kishining niyat qilgan narsasi bo‘ladi, ro‘za, namoz, haj, zakot va boshqa toat-ibodatlar faqat niyat bilan durust bo‘ladi. Amal durust bo‘lishi uchun boshida niyat qilmoq lozim.

Uchinchisi: amalning o‘rtasida sabr qilmoq, ya’ni amallarni tinch, xotirjam bajarguncha sabr qilmoq lozim.

To‘rtinchisi: amalni tugatayotgan vaqtda ixlos qilmoq lozim. Chunki amal ixlossiz qabul qilinmaydi. Agar ixlos bilan amal qilsangiz, Alloh sizdan qabul qiladi va insonlarning qalblari sizga bog‘lanadi".

Harm ibn Hayyondan rivoyat qilinadi: "œQaysi bir bandam Alloh taologa qalbi bilan yuzlansa, albatta Alloh taolo ahli imon qalblarini unga yaqinlashtiradi va ularning muhabbatidan va rahmatidan uni rizqlantiradi".
« Last Edit: Apr 17, 2006, 10:22am by Doniyor »   

14. Payg‘ambarimizdan Abu Hurayra (r.a.) rivoyat qiladi: "œAlbatta, Alloh taolo bir bandani yaxshi ko‘rsa, Jabroil alayhissalomga: "œMen falon bandani yaxshi ko‘rdim, sen ham uni yaxshi ko‘r", deydi. Jabroil alayhissalom osmon farishtalariga: "œParvardigoringiz falonchini yaxshi ko‘ribdi, uni sizlar ham yaxshi ko‘ringlar", deydi. U bandani osmon ahli ham yaxshi ko‘radi. Mazkur banda barcha yer ahliga ham maqbul bo‘ladi va bir bandani yomon ko‘rib qolsa ham, xuddi shunday e’lon qiladi".

Zohid Shaqiq ibn Ibrohimdan bir kishi savol so‘ragani rivoyat qilinadi: "œAlbatta, insonlar meni solih deydilar, men solih yoki solih emasligimni qanday bilaman". Shaqiq rahmatullohi alayh unga aytdi: "œSolihlarning huzurida siringni oshkor qil, agar unga rozi bo‘lsalar, solihsan, agar rozi bo‘lmasalar, yo‘q. Qalbingga dunyoni ro‘baro‘ qil, agar qalbing qaytarsa, bilki solihsan, bo‘lmasa, yo‘q. O‘zingga o‘limni ro‘baru qil, agar o‘limni xohlasang, bilki, solihsan, bo‘lmasa yo‘q. Vaqtiki senda bu uch qism jamlansa, Alloh taologa amallarda riyo qilmaslik uchun tazarru etgin, toinki amallaringni fasod qilmasin".

15. Anas ibn Molik Hazrati Payg‘ambarimizdan rivoyat qiladi: "œMo‘min kim,bilasizllarmi?" "œAlloh va Uning rasuli bilguvchiroqdir". "œMo‘min kishi ulkim, to o‘zi to‘g‘risida odamlardan eshitgan maqtovlar bilan quloqlari to‘lmaguncha olamdan ko‘z yummagay. Agar yetmish qavat temir eshikli uy ichida Alloh taolo toati uchun amal qilsa ham, Alloh ul kishining qilgan amalini ro‘yobga chiqaradi. Hatto insonlar gapirib unga qo‘shadilar ham". "œYo Rasululloh, qanday qo‘shadilar?" deb so‘raldi. "œAlbatta, mo‘min amalida ziyoda bo‘lgan narsani yaxshi ko‘rgay. Fojir kim, bilasizlarmi?" "œAlloh va Uning rasuli bilgaydir". "œFojir kishi ulkim, to o‘zi to‘g‘risida yoqimsiz tanqidlarni to‘la eshitmaguncha olamdan o‘tmaydi. Agar, yetmish qavat temir eshikli uy ichida Alloh taologa ma’siyat qilsa ham, Alloh taolo uni oshkor qiladi, hatto insonlar gapirgay. Va unga qo‘shgaylar". "œYo Rasululloh, qanday ziyoda qiladilar?" "œAlbatta, fojir buzg‘unchilikda ziyoda bo‘lgan narsani yaxshi ko‘rur".

Avf ibn Abdulloh aytadi: "œAhli solihlar bir-birlariga yozar edilar: "œKimki oxirati uchun amal qilsa, Alloh dunyo ishiga kifoya qilgaydir. Kimki Alloh va o‘zi orasida bo‘ladigan ishlarni isloh qilsa, Alloh taolo u bilan odamlar orasini isloh qilgaydir. Kimki ichki dunyosini isloh qilsa, Alloh taolo uning tashqarisini ham isloh qilib qo‘ygaydir".

Homid Lifof aytadi: "œAgar Alloh taolo kishini xolis qilishni xohlasa, uch narsa bilan jazo beradi: Ilmdan ko‘p beradi, ammo ulamolar amalidan qisib qo‘yadi. Solihlarning suhbatiga erishtiradi, lekin ularning huquqlarini bilishdan qisib qo‘yadi. Unga toatlar eshigini ochadi va amalning ixlosidan qisib qo‘yadi".

Mana shularning hammasi niyatning buzuqligidan va ichi yomonligidandir. Chunki, agar to‘g‘ri bo‘lsa, albatta Alloh taolo ilmning manfaatidan ham, amalga ixlos qilishlikdan ham, solihlarning huquqlarini bilishlikdan ham nasiba qilib, rizqlantirib qo‘yar edi.

16. Faqih aytadi: Jabla Yahsibiyning bunday deganini eshitdim: "œBiz Abdulmalik ibn Marvon bilan g‘azotda edik. Kechasi uxlamaydigan, uxlasa ham, kam uxlaydigan kishi bilan suhblatda bo‘ldik. Uni taniyolmay, bir necha kun birga yurdik. Keyin bilsak, u Payg‘ambar (s.a.v.) sahobalaridan biri ekan. Bizlarga bir voqeani aytib berdi: "œMo‘minlardan biri Payg‘ambardan (s.a.v.) so‘radiki: "œYo Rasululloh, ertangi kundan najot nimada?" Aytdilar: "œAllohni aldamasligingda". Aytishdi: "œYo Rasululloh, Allohni qanday aldaymiz?" Aytdilar: "œAlloh taolo buyurgan narsaga amal qilgaysan-u, Alloh taolo uchun xos etmasligingdir. Riyodan saqlaninglar, chunki riyo Allohga shirk keltirishdir. Riyokor ulki, qiyomat kunida butun maxluqotlarining oldida unga to‘rtta ism bilan nido qilingaydir: "œEy kofir", "œEy fojir", "œEy ahdini buzguvchi", "œEy zarar qilguvchi", deyilgaydir. "œAmalingda alashding, ajring botil bo‘ldi, qiyomat kunida sen uchun nasiba yo‘q. Kim uchun amal qilgan bo‘lsang, ajringni o‘shandan so‘ra. Ey yolg‘onchi!" deyilgaydir". "œSen buni Payg‘ambardan (s.a.v.) eshitdingmi?" deb so‘radim. Aytdi: "œHech zot yo‘q, magar o‘zi bo‘lgan Zotga qasamki, men buni Rasulullohdan eshitdim. Agar bir narsada xato qilsam, unga suyanib qolmasdim". Keyin bu oyatni o‘qidi:

"œAlbatta, munofiqlar Allohni aldamoqchi bo‘ladilar. Holbuki, Alloh ularni aldab qo‘yguvchidir" (Niso, 142).

Faqih, Alloh rahm qilsin, aytadi: Kim amallari savobini oxiratda topaman desa, u Alloh taologa xolis amal qilmog‘i, riyosiz qilmog‘i, keyin ajablanish (odamlarning hayrati) bu amallarni botil qilmasligi uchun qilgan yaxshi amallarini unutmog‘i lozim bo‘ladi. Chunki aytiladi: "œToatni saqlashlik uni qilmoqdan ko‘ra qiyinroqdir".

Abu Bakr Vositiy aytadi: "œToatni saqlash uni qilishdan ko‘ra qiyinroqdir, chunki uning misoli tez sinadigan shishaga o‘xshaydir. U yamoqni qabul qilmaydi. Shuningdek, amal ham, agar riyo aralashsa, uni sindiradi, agar manmanlik aralashsa ham, uni sindiradi. Kishi bir amalni qilganda riyo aralashib qolishidan qo‘rqsa, qo‘lidan kelsa, riyoni ko‘nglidan chiqarsin, so‘ngra shuning uchun o‘sha narsaga harakat qilsin, agar imkoni bo‘lmasa, amalni qilaversin va amalni riyo tufayli tark qilib qo‘ymasin. Keyin Allohdan istig‘for so‘rasin, bu ishda riyosi o‘rniga shoyadki, Alloh boshqa amalida ixlosmand qilib qo‘ysa".

Bu to‘g‘rida aytiladiki, albatta, riyo qilguvchilar o‘lganlaridan beri dunyo xarobdir. Chunki ular yaxshi amallarni qilardilar, qalandarxonalar, ko‘priklar, masjidlar kabi narsalarnnni qurardilar. Bu narsalarda odamlar uchun foyda bor edi, garchi riyo uchun bo‘lgan bo‘lsa ham. Ko‘pincha musulmonlarndan birontasinning duosi foyda berib qoladi... Ba’zi o‘tgan kishilardan rivoyat qilinadi: Bir yo‘lovchi kambag‘allar uchun musofirxona qo‘rgan ekan. U o‘ziga-o‘zi aytar ekanki: "œBilmadim, bu amalim Alloh taolo uchunmi yoki yo‘qmi", deb. Bas, bir kuni tushida bir kishi kelib: "œAgar amaling Alloh uchun bo‘lmasa ham, musulmonlardan bittasi duo qildi. Amaling Alloh uchun bo‘ldi", deydi. Shunda ko‘p xursand bo‘lgan ekan.

Huzayfa ibn Yamon oldida bir kishi: "œYo Parvardigor, munofiqlarni halok qilgin", debdi. Xuzayfa shunda: "œAgar ular halok bo‘lib ketsalar, dushmanlaringdan haqlaringni ola bilmas edinglar", ya’ni ular g‘azotga chiqib, dushman bilan urushardilar, degan ekan.

Faqih, Alloh rahmat qilsin, aytadi: Odamlar farzlar to‘g‘risida so‘zlashibdilar. Ba’zilari debdi: "œUnda riyo yo‘q. Chunki u butun xalqqa farzdir. Agar kishi ustidagi farzni ado qilsa, bu riyoga kirmaydi". Ba’zilar esa: "œRiyo farzlarga ham, boshqalariga ham kiradi", deb aytdi.

Bu ish mening nazdimda ikki xildir. Birinchi: agar bir inson farz amallarini riyo uchun — insonlarga ko‘rinish uchun ado qilsa, u ishni ado qilmabdi. Bu esa butunlay munofiqlikdir. Alloh taolo o‘z so‘zida munofiqlar haqida aytgan: "œAlbatta,  munofiqlar do‘zaxning eng tuban joyida bo‘lurlar" (Niso, 145). Ya’ni, jahannamda Fir’avn (ahli) bilan birgadirlar. Chunki agar ularning Allohni yagona deb bilishlari rost bo‘lsa, farzlarini ado qilishda hech narsa ularni man’ qilmasdi. Ikkinchi: agar bir inson farzlarni odamlar orasida chiroyli va to‘la-to‘kis ado qilsa-yu, hech kim ko‘rmagan paytda farz amallarini noqis ado qilsa, u kimsaga noqis savob bordir va insonlar nazdida qilgan ziyoda amali uchun savob yo‘qdir. Bu kimsa o‘sha amali borasida so‘raladi va Alloh huzurida hisob beradi.

___________
I BOB. IXLOS BOBI HADISLARI

1. Muhammad ibn Labid.
"œSizlarning oralaringizga kirib qolishidan... " Sahih*. Ahmad (428/5) va Bayhaqiy ("œAsh-shu’ab" 6831) va Bag‘aviy ("œSharhul-sunna" 4030/7). "œAs-sahihat" (951)ga qarang.
2. Abu Hurayra.
Alloh taolo aytadi: "œMen sheriklardan behojatman..." Sahih*. Muslim, "œZuhd" kitobi (36/2985) va Ibn Moja, "œZuhd" kitobining riyo bobi (4202).
3. Abu Hurayra.
"œRo‘zador borki..." Sahih*. Ahmad (373/2) va Bayhaqiy (270/4) va "œSahihul jome’" (3490).
4. Mujohid.
"œBir kishi Rasululloh oldilariga kelib..." Zaif*. Ibn Jarir o‘z kitobida (32/16) mu’zal hadis degan.
5. Abu Hurayra.
"œOxir zamonda sut soqqandek dunyoni sog‘ish uchun qavmlar chiqadi..." Zaif*. Termiziy, "œZuhd" kitobida.
6. Abu Hurayra.
"œBir kishi Rasulullohga (s.a.v.) kelib: "œEy Rasululloh, men bir..." Zaif*. "Tayolisiy (2430), Termiziy (2384), Ibn Moja (4226).
7. Hadis.
"œKimki sunnatda yaxshi ishni joriy qilsa..." Sahih*. Muslim, "œZakot" kitobi (1027/2).
8. Abu Habib.
"œAlbatta farishtalar Allohning bandalaridan..." Zaif*. Abdulloh ibn Muborak, "œZuhd" (452).
9. Abu Hurayra.
"œShufayl Asbahiy Madinaga kirdi..." Sahih*. Termiziy (2382) va Ibn Hibbon (2502) va Hakim (419/1) va Muslim (1905/3).
10. Adiy ibn Hotim.
"œQiyomat kuni bir toifa odamlarga jannatga borishlik buyuriladi..." Zaif*. Abu Naim, "œAl-xulya" (125/4) va Bayhaqiy, "œAsh-shu’ab"ga (6809/5) va "œMajma’a"ga (220/10) qarang.
11. Ibn Abbos.
"œAlloh taolo Adn jannatini yaratgan vaqtda..." Zaif* Abu Na’im, "œJannat sifatlari" kitobi (16) va Tabaroniyning "œAl-kabir" (11439/11) va Ibn kasir tafsiri (231/3) ga "œAt-targ‘ib va tarhib" (558/4)ga qarang.
12. Hadis.
"œAlbatta, amallar niyatlari bilan e’tiborlidir..." Muttafaqun alayhi*. Buxoriy va Muslim (1907/3).
13. Abu Hurayra.
"œAlbatta, Alloh taolo bir bandani yaxshi ko‘rsa..." Muttafaqun alayhi*. Buxoriy (3209/6) va Muslim (2637/4).
14. Anas ibn Molik.
"œMo‘minni bilasizlarmi..." "œKanzul-ummoli" (1799).
15. Jablatul Yaxsibiy.
"œBizlar Abdumalik ibn Marvon bilan g‘azotda edik..." Zaif*. Suyutiy, "œAd-Durul-Mansur" (74/1).

II BOB. O‘LIM QO‘RQINCHI VA SHIDDATI

17. Faqih Abu Lays Samarqandiy aytadi: Anas ibn Molik roziyallohu anhu Payg‘ambarimizdan rivoyat qilib aytadiki: "œKim Alloh bilan uchrashmoqni yaxshi ko‘rsa, Alloh ham u bilan uchrashmoqnni yaxshi ko‘rgay va kim Alloh taolo bilan uchrashmoqni yoqtirmasa, Alloh ham u bilan uchrashmoqni yomon ko‘radi". Shunda: "œEy Rasululloh, biz hammamiz o‘limni yomon ko‘ramiz-ku", deb aytdilar. "œBu yomon ko‘rishlik emasdir. Agar mo‘min kishi o‘lim to‘shagida yotgan bo‘lsa, Alloh taolo uning huzurida yaxshilardan bo‘lib qaytishligi haqida o‘sha bandaga xushxabar keladi va unga Alloh diydoridan yaxshiroq biror narsa bo‘lmaydi va Alloh ham uni uchratmoqni yaxshi ko‘radi. Agar fojir yoki kofir o‘lim to‘shagida yotgan bo‘lsa, Alloh taolo uchun yomonlardan bo‘lganligi, yomonlardan hisoblanganligi aytilib, qo‘rqitib, ogohlantirish keladi va u Alloh bilan bo‘ladigan uchrashuvni yomon ko‘radi. Alloh ham u bilan ko‘rishmoqni xohlamaydi", dedilar Nabiy (s.a.v.).