201. Chunki Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œAlloh qarovchiga va qaralganga la’nat o‘qiydi". Bas, qazoi hojat vaqtida va istinjo vaqtida qarashlari mumkin bo‘lmaydigan narsalarga erkak va ayollarning ko‘zi tushmasligi uchun muslimga o‘zini ehtiyot qilmog‘i vojib bo‘ladi.

5. "œKo‘zlaringizni tiyingizlar", odamlarning avratlaridan ko‘zlaringizni yerga qaratmoqliklaringiz va xotinlarga qarashlikdanki, ularga qarashlik halol bo‘lmaydi ham dunyoga rag‘bat ko‘zi bilan qarashlikdanki, Alloh taolo aytganidek:
"œSiz ko‘zlaringizni (Biz kofirlardan) ayrim toifalarni fitnaga solish uchun bahramand qilgan — hayoti dunyo go‘zalliklaridan iborat narsalarga tikmang" (Toho, 131).

5. "œQo‘llaringizni ushlanglar" so‘zi, ya’ni mollar va boshqa narsalardan, deganidir.
Huzayfa ibn Yamon (Alloh undan rozi bo‘lsin) aytdi: "œBir kishi Rasululloh (s.a.v.) zamonlarida bir kalimani aytib, munofiq bo‘lib qolardi. Men u kalimani bir kunda o‘n marta eshityapman", ya’ni kishi yolg‘on gapirib yursa, uning munofiqligiga dalil bo‘ladi.

Musulmon kishiga o‘z nafsini munofiqlarning alomatlaridan saqlashi vojib bo‘ladi. Albatta, kishi yolg‘onchilikka o‘rganib qolsa, Alloh nazdida munofiq deb yoziladi. Unga o‘zining gunohi va kim unga ergashgan bo‘lsa, ularning ham gunohi bo‘ladi.

202. Sumra ibn Jundub (Alloh undan rozi bo‘lsin) rivoyat qiladi: Rasululloh (s.a.v.) bomdod namozini o‘qib bo‘lib, bizga yuzlanib: "œBu kecha kim tush ko‘rdi?" deb so‘rar edilar. Odamlar nima tush ko‘rsalar, aytib berishardi. Bir kuni bizdan: "œBirortangiz tush ko‘rdingizmi?" deb so‘radilar. Biz: "œYo‘q", dedik. Shunda Payg‘ambar (s.a.v.): "œAmmo men bu kecha bir tush ko‘rdim. Tushimda ikki kishi qo‘limdan yetaklab, menga, yur, deyishdi. Men ular bilan yurdim, meni bir tekis yerga olib chiqishdi, bir kishi chalqancha yotibdi, yana biri boshida tik turibdi. Uning qo‘lida mushtdek tosh bo‘lib, chalqancha yotgan kishining boshiga urmoqda edi. Men: "œBu kimdir?" deb so‘radim. Ular: "œYurgin, ketdik", deyishdi. Yana bir joyga bordik, u yerda bir kishi o‘tiribdi va bir kishi tikka turibdi. Tik turgan kishi qo‘lidagi temir chingakni o‘tirgan kishining bu lunjiga tiqib, u lunjidan chiqarardi. "œChangakni sug‘urib olganda, lunji tuzalib qolardi. Tik turgan kishi o‘tirgan kishining lunjiga temir changakni shu qadar to‘xtovsiz tiqib, sug‘urar ediki, buni ko‘rib: "œBu nima?", deb so‘radim. Ular: "œQani, yurgin, ketdik", deyishdi. Bir joyga borsak, tandirga o‘xshash og‘zi tor, tubi keng chuqurlik bor ekan. Uning ichidagi alanga kuchayganda odamlar alanga bilan chuqurdan uchib chiqib ketay deyishar, alanga pasaygan vaqtda alanga bilan yana chuqur tubiga tushib ketardi. O‘tda kuyayotganlar orasida yalang‘och erkaklar ham, ayollar ham bor edi. "œBular kimlar?" deb so‘radim. Ular: "œYurgil, ketdik", deyishdi. Yura-yura qonga o‘xshash qizil daryo bo‘yiga yetib keldik. Daryoning qirg‘og‘ida bir odam, o‘rtasida esa boshqa bir odam turibdi. Daryodagi odam qirg‘oqqa chiqaman desa, qirg‘oqdagisi uning lunjiga tosh bilan urib, daryoga qaytarib tushirib yuborardi. U yana chiqaman desa, tag‘in urib tushirib yuborar edi. "œBu nima?", desam, ular: "œYurgil, ketdik", deyishdi. Keyin ko‘rinishi xunuk bir odamning oldiga keldik, uning atrofida katta alanga bor, unga o‘t tashlar-di va atrofida sai’ harakat qilardi. "œSubhonalloh, bu nimadir?" dedim. Ular: "œYurgil, ketdik", deyishdi. Biz bu gal yam-yashil bog‘ oldidan chiqib qoldik. Bog‘da bir azim daraxt bor edi, uning tagida bir chol bir to‘da bolalar bilan o‘tirardi. Men shu choqqacha bunday muhtasham uyni ko‘rmagan edim. Uning ichida chollar, yigitlar, bolalar va ayollar bor ekan. Keyin meni daraxtning yuqorisidagi boshqa bir uyga olib chiqdilar, bunisi avvalgisidan ham muhtashamroq va fayzliroq edi. Unda chollar va yigitlar o‘tirishgan ekan. Men sheriklarimga qarab: "œBu kecha meni rosa sayr qildirdingizlar, endi ko‘rganlarimni aytib tushuntirib beringlar", dedim. Ular: "œBo‘pti", deb menga tushuntira ketdilar. Boshi majaqlanayotgan odam, Qur’ondan bexabar bo‘lib, u kechalar g‘aflat uyqusida yotgan, kunduzi ham tilovat qilmagan. Unga qiyomatgacha boshini majaqlab azob berilgaydir. Va lunjiga temir changak tiqilayotgan odam kazzob, yolg‘onchi bo‘lib, uning gaplari ufqqa qadar yetib borgandir. Unga o‘zing ko‘rganingdek azob berilgaydir. Chuqurda ko‘rganlaring zino qilgan odamlardir. Daryoda ko‘rganlaring sudxo‘rlardir. Daraxt tagida o‘tirgan chol esa, Ibrohim alayhissalom, atrofidagi bolalar odamlarning norasida yoshda vafot etgan bolalaridir. O‘t yondirayotgan kishi — o‘t yoquvchilar boshlig‘i. Sen kirgan birinchi uy umum mo‘minlar uyidir. Ammo keyingi uy esa shahidlarniki, men bo‘lsam Jabroildirman, bu esa Mikoildir".

 "œBir kishi so‘radi: "œMushriklarning farzandlari-chi?" deb. Aytdilar: "œMushriklarning ham bolalari Ibrohim alayhissalomning oldilarida bo‘ladi".

Mushriklarning bolalari to‘g‘risida har xil xabarlar kelgan. Ba’zilar jannat ahli uchun xizmatchi bo‘ladi, deyishadi. Ba’zilar, ular do‘zax ahlidandir, deyishadi. Alloh bilguvchiroqdir.

Abdulloh ibn Mas’ud (roziyallohu anhu) aytadi: "œSo‘zlarning to‘g‘risi — Alloh kalomi; gapning ulug‘rog‘i — Allohni zikr qilish; ko‘rlikning eng yomoni qalb ko‘rligidir. Ko‘p bo‘lib, naf bermaganidan, oz bo‘lib, naf bergani yaxshi. Pushaymonning yomoni qiyomat kunidagi pushmaymondir. Boylikning yaxshisi nafs va qalb boyligidir. Ozuqaning yaxshisi taqvodir. Aroq gunohlarning jam qiluvchisidir. Xotinlar shaytonlarning iplaridir. Yoshlik jinnilikdan bir bo‘lakdir. Kasblarning yomoni ribo (sudxo‘rlik) kasbidir. Xatolarning ulug‘rog‘i tilning yolg‘onchiligidir".

203. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) aytdilar: "œYolg‘onchilik uch narsada durust bo‘ladi: urushda, chunki urush aldashlikdir,  ikki kishining orasini isloh qilishda; er-xotinning orasini isloh qilishda".

Ba’zi tobe’inlardan rivoyat qilindi: "œBilingki, to‘g‘rilik avliyolarning ziynatidir, albatta, yolg‘onchilik badbaxtlarning alomatidandir".

Alloh taolo o‘z kitobida bayon qilganidek:
"œBu kun (ya’ni qiyomat kuni) haq - rost imon keltirganlarga rost so‘zlari foyda beradigan kundir". (Moida, 119) va yana aytadi: "œEy mo‘minlar, Allohdan qo‘rqingiz va imonlarida rostgo‘y bo‘lgan zotlar bilan birga bo‘lingiz" (Tavba, 119) va yana aytdi:
"œRost ­ Qur’onni keltirgan zot (ya’ni  Muhammad (s.a.v.) va uni tasdiq etgan (mo‘min)lar — ana o‘shalar taqvodor zotlardir" (Zumar, 33).

Alloh taolo yolg‘onchilarni yomonladi va la’natladi. Alloh taolo o‘z kalomida aytadi: "œO‘sha yolg‘onchilarga o‘lim — la’nat bo‘lg‘ay" (Vaz-Zariyot, 10) va yana: "œo‘zi Islomga da’vat qilayotgan holida (u da’vatni qabul qilishi o‘rniga) Alloh sha’niga yolg‘on to‘qigan kimsadan ham zolimroq kim bor?! Alloh bunday zolim qavmni hidoyat qilmas" (Sof, 7).

______________
XVI BOB. YOLG‘ONDAN QAYTARISH BOBI  HADISLARI

1. Ibn Mas’ud.
"œPayg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œO‘zlaringga to‘g‘ri so‘zlikni olinglar... Muttafaqun alayhi*. Buxoriy (6094/10) va Muslim (103-2607/4).
2. Ibn Mas’ud.
«Munofiqni uch narsada sinab ko‘ringlar...» Muttafaqun alayhi*. Buxoriy (33), Muslim (59).
3. Molik.
"œLuqmoni Hakimdan aytildi..." Zaif*. Molik, "œAl-Muvatto" (17-990/2).
4. Safvon ibn Muslim.
"œYo Rasululloh! Mo‘min qo‘rqoq bo‘ladimi..." Mursal*.
5. Uboda ibn Sobit.
"œPayg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œO‘zlaringdan olti narsani..." Hasan*. Ahmad (323/5), Hokim (358/4) va "œAs-sahihat" (1470).
6. Hadis.
"œAlloh qarovchiga ham, qaralganga ham la’nat o‘qiydi..." Zaif*. Bayhaqiy, "œAsh-shu’ab" (17788).
7. Sumra ibn Jundub.
"œRasululloh (s.a.v.) bomdod namozini o‘qib bo‘lib..." Sahih*. Ahmad (8/5).

XVII BOB. G‘IYBAT

204. Faqih Abu Lays Samarqandiy aytadi: Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œSizlar g‘iybat nima ekanligini bilasizlarmi? "œSahobalar javob berdilarki: "œAlloh va rasuli biladi". Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œAgar birodaringizni o‘zi yomon ko‘rgan narsa bilan zikr qilsangiz, albatta g‘iybat qilibsiz". So‘radilarki: "œMen aytgan so‘zimni birodarlarimda ko‘rgan bo‘lsam-chi?" Payg‘ambarimiz (s.a.v.) aytdilar: "œAgar undagi bor narsani aytgan bo‘lsangiz, g‘iybat qilgan bo‘lasiz, agar unda yo‘q narsani aytsangiz, tuhmat qilgan bo‘lasiz".

Ba’zi oldin o‘tganlardan Faqih rivoyat qiladi. Agar falonchining kiyimi kalta yoki uzun desangiz, bu g‘iybat bo‘ladi. Endi falonchining kiyimini zikr qilsangiz, g‘iybat bo‘lsa-yu o‘zidan gapirsangiz qanday bo‘lur ekan?

205. Ibn Abu Najih aytadi: "œBir pakana xotin Payg‘ambarimizning (s.a.v.) oldilariga kirdi. U xotin qaytib chiqqanidan so‘ng, Oyisha onamiz, Alloh rahmat qilsin: "œShunchalik bo‘yi kalta ekan", dedi. Payg‘ambar (s.a.v.): "œSen uni g‘iybat qilding", dedilar. Oyisha, Alloh undan rozi bo‘lsin: "œNima degan bo‘lsam, undagi bor narsani aytdim-ku", dedi. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilarki: "œSen undagi eng yomon narsani aytding".

206. Abu Said Xudriy rivoyat qiladi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) aytdilarki: "œIsro kechasi bir qavm tanasidagi bir qism go‘shtni kesib, uni luqma qilib turganlarida, ularning oldidan o‘tib qoldim. Keyin ularga Jabroil alayhissalom aytdiki: "œBirodarlaringizning go‘shtini yeganingizdek, yeyaveringlar". "œYo Jabroil, ular kimlar?" deb so‘radim. Hazrat Jabroil javob qildiki: "œUlar ummatlaringiz orasidagi g‘iybatchilar".

207. Faqih, Alloh rahmat qilsin, deydi: Kunlardan bir kun otam ushbu hikoyani aytayotganlarini eshitdim: "œPayg‘ambar (s.a.v.) uylarida, ahli suffadagi sahobalar masjidda edi. Zayd ibn Sobit masjidda Payg‘ambardan (s.a.v.) eshitganlarini aytayotgan edilar. Shu payt Payg‘ambarga (s.a.v.) go‘sht keltirishdi. Sahobalar ibn Sobitga: "œPayg‘ambarning (s.a.v.) oldilariga kirib aytgin, bizlar falon kundan buyon go‘sht tanovul qilgan emasmiz, kelgan go‘shtdan bizga yuborsinlar", dedilar. Zayd ularning oldilaridan chiqib ketgandan keyin, ular: "œZayd ham bizlar Rasulullohdan olganimizchalik olgan, xolos, qanday qilib bizga hadis aytadi", deyishdi. Shu vaqt Zayd Payg‘ambarning (s.a.v.) oldilariga kirib, ularning istagini yetkazdi. Payg‘ambar (s.a.v.): "œUlarga hozirgina go‘sht yedilaringiz-ku, deb aytgin", dedilar. Zayd ularning oldilariga kelib, bu gapni yetkazdi. Ular: "œAllohga qasamki, falon kundan buyon go‘sht yeganimiz yo‘q", deyishdi. Zayd yana Payg‘ambarimiz (s.a.v.) oldilariga kelib, ularning so‘zlarini yetkazdi. Payg‘ambar (s.a.v.) yana takror qilib: "œUlar hozirgina go‘sht yedilar", dedilar. Zayb yana qaytib, Payg‘ambarimiz (s.a.v.) so‘zlarini ularga yetkazdi. Shundan so‘ng ular o‘rinlaridan turib, Payg‘ambar (s.a.v.) yonlariga kelishdi va: "œYo Rasululloh, bizlar falon-falon vaqtdan beri go‘sht tanovul qilgan emasmiz", deyishdi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) ularga: "œHozirgina birodarlaringizning go‘shtidan yedingiz-ku, go‘shtning izi tishlaringizda bor, tupursalaringiz, go‘shtning qizilligini o‘zlaringiz ko‘rasizlar", dedilar. Shundan so‘ng ular tupurganlarida og‘izlaridan qonli tupuk tushganini ko‘rdilar. Shu paytning o‘zida tavba qildilar va Zayddan uzr so‘rab: "œBizlar faqat yaxshilikni ko‘zlagan edik", dedilar.

208. Jobir ibn Abdulloh, Alloh ikkalasidan ham rozi bo‘lsin, shunday rivoyat qildi: "œPayg‘ambarimiz (s.a.v.) zamonlarida sassiq bir hidli shamol esib qoldi. Shunda Payg‘ambarimiz (s.a.v.): "œMunofiqlar musulmonlarni g‘iybat qildilar, shuning uchun badbo‘y hidli shamol esyapti", dedilar".

Hakimlarning ba’zilariga aytildi: "œPayg‘ambarimiz (s.a.v.) zamonlarida g‘iybat shamoli sassiqligining bilinishida va bizning zamonamizda bu narsaning yo‘qligida qanday hikmat bor?"

Javob berishdiki: "œChunki bizning davrimizda g‘iybat ko‘payib, burunlarimiz g‘iybatning sassiq hidi bilan to‘lib bitgan, buning o‘xshashi: Bir kishi teri oshlovchi-larning oldilariga kirsa, terining sassiq hididan ular-ning yonlarida tura olmaydi, biroq u joyda ishlovchilar bemalol ishlab, o‘sha joyda ovqatlanib, choy ichishadilar, ular sassiq hidni sezmaydilar. Chunki ularning burunlari shu sassiq hid bilan to‘lib bo‘lgan. Bizdagi hozirgi g‘iybat ishlari shunday holatdadir".

209. Suddiydan rivoyat qilindi: Salmon Forsiy, Alloh undan rozi bo‘lsin, odamlar bilan safarda edi, ular orasida Umar (roziyallohu anhu) ham bor edi. Ular bir joyda tushdilar va chodirlarini tikishib, ovqat qila boshladilar. Salmon esa uxlab qoldi. Oldilaridan bir kishi: "œBu qul tayyor chodirlarni, pishirilgan ovqatlarnigina xohlaydi", dedi.  Hamrohlari Salmonni uyg‘otib: "œPayg‘ambarimiz (s.a.v.) oldilariga borgin va bizlar uchun ovqat so‘ragin", deyishdi. So‘ng Salmon payg‘ambarimiz (s.a.v.) oldilariga kelib, ularning istagini bildirdi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) Salmonga aytdilar: "œUlarga aytgin, ular ovqatlanishdi". Salmon esa darhol Payg‘ambarimiz (s.a.v.) gaplarini ularga yetkazdi. Ular esa: "œOvqatlanmadik", deyishdi. Shunda Salmon Forsiy: "œPayg‘ambarimiz (s.a.v.) sizlarga yolg‘on so‘zlamaydilar", dedi. So‘ngra ularning hammasi Payg‘ambarimiz (s.a.v.) oldilariga qaytib keldilar. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) ularga: "œSizlar birodarlaringizning go‘shtidan yedilaringiz, chunki u uxlagan paytda u haqda nima deb gapirgan bo‘lsangiz o‘shadir" dedilar va ularga ushbu oyatni o‘qidilar:
"œKo‘p gumondan chetlaninglar! Chunki ayrim (gumon)lar gunohdir" (Hujurot, 12).

Sufyon Savriy aytdiki: "œGumon ikki xildir. Birida gunoh bor, birida gunoh yo‘qdir. Gunoh bor gumon — oldin qalbida saqlab, keyin tili bilan aytadi, ikkinchisi,  gunoh yo‘q gumon, qalbida saqlaydi, ammo gapirmaydi. "œJosuslik qilmanglar", ya’ni birodaringizning ayblarini izlab yurmanglar. "œAyrimlaringiz ayrimlaringizni g‘iybat qilmasin. Sizlardan biringiz o‘lik birodarlaringiz-ning go‘shtini yeyishni yaxshi ko‘rurmi? Ana,  yomon ko‘rdingizmi?" (Hujurot, 12), ya’ni o‘lgan birodlarlaringizning go‘shtini yomon ko‘rganlaringizdek, birodaringiz yo‘q paytida uni yomonlik bilan zikr qilishdan saqlaningizlar.

210. Ibn Abbos, Alloh undan rozi bo‘lsin, ushbu: "œAyrimlaringiz ayrimlaringizni g‘iybat qilmasin", oyati borasida aytadi: "œBu oyat Payg‘ambar (s.a.v.) sahobalarining ikkitasi haqida tushgan bo‘lib, bu voqea shunday bo‘lgan.

Payg‘ambar (s.a.v.) safar paytida ikki boy kishiga kambag‘al bir kishini hamroh qildilar va unga ikki boy kishining ozuqasidan yeyishligi va safarini o‘tkazishligi uchun ikkoviga joylarini hozirlashi, ovqatini qilib berishi, ularning qanday xizmati bo‘lsa, bajarishini aytdilar.
Salmonni, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytilganidek, ikki kishiga qo‘shdilar. Kunlarning birida ular bir joyga tushdilar. Salmon esa ularga hech narsa tayyorlay olmadi. Shundan so‘ng ikkalasi Salmonga: "œSen Payg‘ambar (s.a.v.) oldilariga borgin va bizlarga ovqat so‘ragin", deyishdi.
Salmon Payg‘ambarimizning (s.a.v.) yonlariga ketdi. Salmon ketganidan keyin, biri ikkinchisiga dedi: "œU anavi quduqqa yetguncha holdan toyib qoladi".
Salmon Payg‘ambarimizning (s.a.v.) oldilariga yetib kelib, ularning aytgan so‘zlarini bayon qildi.
Payg‘ambar (s.a.v.) dedilar: "œUlarga ayt, sizlar ovqatlaringizni yeb bo‘ldilaringiz, deb". Salmon qaytib kelib, u ikkisiga Payg‘ambarning (s.a.v.) so‘zlarini yetkazdi. Ular Payg‘ambar (s.a.v.) oldilariga keldilar. Va o‘zlarining hech qanday ovqat yemaganliklarini aytishdi. Shunda Payg‘ambar (s.a.v.) ularga: "œSizlarning og‘izlaringizda go‘shtning qizilini ko‘ryapman", dedilar.
Ular esa yana: "œBizlar go‘sht yeganimiz yo‘q, ovqat ham yeganimiz yo‘q", deyishdi.
Payg‘ambar (s.a.v.): "œAlbatta, sizlar birodarlaringizni g‘iybat qildilaringiz", dedilar. Shundan so‘ng, so‘radilar: "œO‘lik go‘shtini yeyishni yaxshi ko‘rasizlarmi?"
Ular: "œYo‘q", deb javob berishdi.
Shundan so‘ng Payg‘ambar (s.a.v.): "œO‘lik go‘shtini yeyishni yomon ko‘rganingizdek, birovni g‘iybat qilmangizlar. Chunki kimki o‘z birodarini g‘iybat qilsa, uning go‘shtini yebdi", dedilar. Shu bois ushbu oyat nozil bo‘ldi:
"œAyrimlaringiz ayrimlaringizni g‘iybat qilmasin" (Hujurot, 12).

Hasan Basriyga: "œBir kishi sizni g‘iybat qildi", deb aytishdi. Hasan Basriy u kishiga bir tovoq xurmo jo‘natib dediki: "œSen menga o‘zingning yaxshilik xislatlaringni hadya qilibsan, men bu ishing uchun seni mukofotlashni xohladim, sendan uzr so‘rayman, sening mukofotingni oxiriga yetkazishga qodir bo‘lmadim".

Ibrohim Adhamdan zikr qilindi. U kishi bir guruh odamlarni ziyofat qildi. Ular dasturxon atrofida o‘tirganlarida bir kishi haqida g‘iybat qila boshladilar. Shunda Ibrohim Adham dedi: "œBizlardan oldin o‘tgan kishilar go‘sht yeyishdan oldin non yeyishardi, sizlar esa non yeyishdan oldin go‘sht tanovul qildilaringiz".

Abu Amoma Bohiliydan, Alloh undan rozi bo‘lsin, zikr qilindi: "œQiyomat kunida bandaga o‘z kitobi keltiriladi. Unda o‘zi qilmagan yaxshiliklarni ko‘radi. Shunda bandasi: "œEy Alloh! Menga bu amallar qaerdan keldi?" deb so‘rar ekan. Alloh aytadiki: "œEy bandam, bu amallar odamlar seni g‘iybat qilganda yetgan, ammo sen bu narsalarni sezmagansan".

Ibrohim Adham g‘iybatchilarga xitob qilib aytdiki: "œEy yolg‘onchi! Do‘stlaringga dunyoing bilan baxillik qilding, dushmanlaringga oxirating bilan saxiylik qilding. Sen baxillik qilgan o‘rningda kechirilmaysan, saxiylik qilgan o‘rningda maqtalmaysan".