221. Abu Hurayra rivoyat qiladi, u kishidan Alloh undan rozi bo‘lsin: Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «(Bir-birlaringizni) yomon ko‘rmangizlar, bir-birlaringizga hasad qilmangizlar, savdoda narxni bir-birlaringizdan oshirmangizlar, Allohning birodar bandalari bo‘lingiz!»

Muoviya ibn Abu Sufyon, Alloh undan rozi bo‘lsin, o‘g‘liga aytar edi: «Ey o‘g‘ilginam, hasaddan saqlangin. Chunki u sening dushmangingga yetmasdan, sening o‘zingga bilinadi».

Faqih, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytadi: Hasaddan zararliroq narsa yo‘q. Hasad hasad qiluvchi kishiga beshta azobni olib keladi. Bu beshta azob hasad qilingan kishiga yetmasdan, hasad qiluvchi kishiga yetadi.
1. G‘am uzilmaydi.
2. Musibat oladi, unga ajr kelmaydi.
3. Yomonlikni olib keladi. U bilan maqtanilmaydi.
4. Alloh taolo unga g‘azab qiladi.
5. Unga tavfiq eshiklari yopiladi.

222. Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: «Ogoh bo‘linglar! Allohning ne’matiga dushmanlik qiluvchilar bor». So‘radilar: «Yo Rasulalloh! Allohning ne’matlarining dushmanlari kim?» Aytdilar: «Alloh o‘z fazlidan odamlarga bergan narsaga hasad qiluvchilardir».

223. Abu Hurayra, Alloh undan rozi bo‘lsin Payg‘ambardan (s.a.v.) rivoyat qildi: Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «Qiyomat kuni olti toifa kishi olti narsa bilan hisob qilinmasdan oldin do‘zaxga kiradi». So‘rashdi: «Yo Rasulalloh, ular kimlardir?» Aytdilar: «Mendan keyingi amirlar, jabr-zulm tufayli; arablar, mutaassiblik tufayli; boshliqlar, kibr tufayli; savdogarlar, xiyonati tufayli; boylar, johillik tufayli; ahli ilmlar esa, hasad tufayli». Ya’ni, dunyoni talab qilib bir-birlariga hasad qiluvchi ulamolar.

Olim kishi oxiratni talab qilib ilmu ta’lim olishi lozimdir. Agar olim ilmni oxirati uchun talab qilsa, u hech kimga hasad qilmaydi. Unga ham hech kim hasad qilmaydi. Agar dunyo talabida ilm olsa, u hasad qiladi. Alloh taolo yahudiy olimlarga aytgandek, «Yoki odamlarga (ya’ni, Muhammad alayhissalomga) Alloh o‘z fazlu karamidan bergan narsaga (ya’ni, payg‘ambarlikka) hasad qilyaptilarmi?» (Niso, 54). Chunki yahudiylar Payg‘ambarga (s.a.v.) hasad qilishardi. Aytishardiki: «Agarchi u Allohning Payg‘ambari bo‘lsa, ko‘p xotinlar bilan shug‘ullanib qoladi-ku». Bunga Alloh taolo: «Yoki odamlarga Alloh o‘z fazlu karamidan bergan narsaga (ya’ni, payg‘ambarlikka) hasad qilyaptilarmi?» deb javob berdi. Ya’ni, payg‘ambarligiga va ko‘p xotin olganligiga hasad qilyaptilarmi?

Hakimlarning ba’zilari aytadilar: «Hasaddan saqlaninglar! Chunki hasad osmonda Alloh taologa osiy bo‘lishiga sabab bo‘lgan birinchi gunohdir va u yerda ham birinchi osiy bo‘lishiga sabab bo‘lgan gunohdir». Bu so‘zning ma’nosi: «Osmonda u bilan Alloh taologa osiy bo‘lishiga sabab bo‘lgan gunoh», ya’ni shayton Odamga sajda qilishdan bosh tortdi. «Meni olovdan yaratgansan va uni esa loydan yaratding», dedi u (A’rof, 12). Shayton unga hasad bilan qaradi. Shu bilan Alloh uni la’natladi.

Ammo yerda osiy bo‘lishiga sabab bo‘lgan gunoh egasi — Odam o‘g‘li Qobildir. U ukasi Hobilni hasad qilgan holatda o‘ldirdi. Bu Allohning kalomida:
«(Ey Muhammad) ularga Odamning ikki o‘g‘li haqidagi xabarni haqqi rost tilovat qiling. O‘shanda u ikkovi qurbonlik qilganlarida (qurbonliklari) birovlaridan qabul qilingan, ikkinchisidan qabul qilinmagan edi. Shunda u: «qasamki, seni o‘ldirurman», deganida, birodari aytdi: «Alloh faqat taqvodorlardangina (qurbonliklarini) qabul qilur» (Moida, 27).

Ahnaf ibn Qaysdan rivoyat qilinadi: «Hasad qiluvchilar uchun rohat yo‘qdir. Baxillarda vajo yo‘q, chidamsiz kishilarda do‘st yo‘qdir. Yolg‘onchilarda mardlik yo‘qdir. Xiyonatchida fikr yo‘q, yomon xulqli kishida boshliqlik yo‘q».

Hakimlardan biri aytdi: «Hasadchidek mazlumga o‘xshagan zolimni ko‘rmadim».
Muhammad ibn Siyrin: «Dunyo narsasi uchun hech kimga hasad qilmadim. Agar jannat ahlidan bo‘lsa ham, qanday qilib jannatda yuruvchiga hasad qilay? Va do‘zax ahlidan bo‘lsa ham, qanday qilib do‘zaxda yurgan kishiga hasad qi-lay?» deydi.

Hasan Basriy aytadi: «Ey odam farzandi! Nima uchun birodaringizga hasad qilasiz. Agar uni hurmatlash uchun Alloh o‘z fazlidan bergan bo‘lsa, nima uchun Alloh hurmat qilgan kishiga hasad qilasiz? Endi bundan boshqa narsada bo‘lsa, uning borajak joyi do‘zax bo‘lganidan hasad qilmog‘ingiz ham yaxshi emasdir».

Faqih, Alloh undan rozi bo‘lsin aytadi: Uch kishining duolari qabul bo‘lmaydi:
1) haromni yeguvchi;
2) ko‘p g‘iybat qiluvchi;
3) qalbida musulmonlarga adovati va hasadi bo‘lgan kishi.

224. Solim otasidan rivoyat qiladi: Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «Hasadni ikki toifa kishiga qilsa bo‘ladi: bir kishiga Alloh taolo Qur’onni bergan bo‘lsa, u Qur’onni kecha-yu kunduz o‘qib turgan bo‘lsa va yana bir kishiga Alloh taolo dunyo bergan bo‘lsa, u dunyodan kecha-yu kunduz yashirin holda infoq qilib turgan bo‘lsa».

Faqih aytadi: «Qori qilgan ishni u ham kechasida qoyim qilishga harakat etmog‘i lozim. Bir kishiga Alloh tomonidan dunyo berilsa va u kishi o‘z dunyosidan sadaqa qilayotganini ikkinchi kishi ko‘rib, hasad qilsa, ya’ni hasad qiluvchi kishi ham sadaqa qilgan kishi kabi, «Alloh menga ham shunday dunyo bersa-yu, men ham sadaqa qilsam yoki yaxshi yo‘llarga ishlatsam», desa qilgan hasadi maqtalgan. Ammo unga berilgan narsani ketkazishni iroda qilib hasad qilsa, u yomondir».

«Alloh biron ne’mat bilan biringizni biringizdan ortiq qilib qo‘ygan bo‘lsa, sizlar uni (hasad-adovat bilan) orzu qilmang!» (Niso, 32).

Shuningdek, musulmon birovga berilgan fazlni o‘zi uchun bo‘lishini xohlashi lozim bo‘lmaydi. Va lozim bo‘ladi Alloh shunga o‘xshash moldan so‘ramog‘i, har bir musulmon kishiga hasaddan o‘z nafsini qaytarmog‘i. Chunki hasad qiluvchi Allohning hukmiga qarshi turguvchidir. Va nasihat qilguvchi Alloh taoloning hukmiga rozi bo‘lguvchidir.

225. Payg‘ambar (s.a.v.): «Ogoh bo‘linglar! Albatta, din nasihatdir», dedilar. Musulmon jami musulmonlar uchun rozi nasihatgo‘y bo‘lmog‘i lozim bo‘ladi. Musulmon hasad qilguvchi bo‘lmaydi.

226. Abu Hurayra Payg‘ambardan (s.a.v.) musulmonning musulmonga haqqi nima ekanligini so‘radi. Payg‘ambar (s.a.v.): «Musulmonning musulmonga haqqi olti narsadir», dedilar. Yana so‘radi: «Yo Rasulalloh, ular nimalar?» Aytdilar: «Agar unga uchrasang, salom bergin; agar seni chaqirsa, javob bergin; agar nasihat so‘rasa, nasihat bergin; agar aksa urib, «Alhamdulillah» desa, unga javob bergin; agar kasal bo‘lsa, borib ko‘rgin; vafot etsa, janozasida qatnashgin».

227. Anas ibn Molik aytadi: «Men Payg‘ambar (s.a.v.) huzurlarida sakkiz yoshimdan xizmat qildim. Menga birinchi marta o‘rgatganlari bu so‘zlar edi: «Yo Anas, namozga tahoratni mukammal qilgin, seni farishtalar yaxshi ko‘radi va umring uzoq bo‘ladi. Ey Anas, janobatdan yuvinsang, uni oxiriga yetkazgin. Chunki har bir tukning tagida janobat (ifloslik) bordir». Anas aytdilar: «Yo Rasulalloh, qanday qilib uni oxiriga yetkazaman?» Aytdi: «Sochingni ildizini suv bilan qondirgin, yuzingni poklagin, hammomdan chiqsang, Alloh gunohingni kechiradi. Yo Anas, zuho namozini o‘tkazib yubormagin. Chunki bu namoz Allohga tavba bilan qaytguvchilarning namozidir. Kecha va kunduzda namozni ko‘paytirgin. Albatta, sen namozni ko‘paytirishda davom etsang, maloikalar senga salovot aytadilar. Ey Anas! Namoz uchun tursang, o‘zingni Allohga topshir. Vaqtiki ruku’ qilsang, kaftingni ikki tizzangga qo‘ygin, barmoqlaring orasini yoygin, yelkalaringni ko‘tarsang, tek turginki, hamma a’zolaring o‘z joyini topsin. Agar sajda qilsang yuzingni yerga qo‘ygin, qarg‘a cho‘qigandek urmagin, bilaklaringni cho‘zmagin, go‘yoki tulki cho‘zilib o‘tirgandek. Vaq-tiki sajdadan boshingni ko‘tarsang, it o‘tirgandek o‘tirmagin, ikki dumbangni ikki oyog‘ing orasiga qo‘ygin, yopishtirgin, oyog‘ingni sirtini yerga yopishtirgin. Albatta, Alloh taolo ruku’si, sajdasi mukammal bo‘lmagan namozga qaramaydi.

Agar qodir bo‘lsang, kechayu kunduz tahoratli yurgin. Agar senga o‘lim yetib qolsa, sen tahoratlik holatda bo‘lsang, sendan shahodat kalimasi ketib qolmaydi.

Ey Anas! Agar uyingga kirsang, salom bergin, oila a’zolaringga uyingning barakasi ko‘payadi. Agar ko‘chaga biror yumush bilan chiqsang, musulmonlardan qaysi biriga ko‘zing tushsa, salom bergin. Shunda imon toti qalbingga kiradi. Agar tashqariga chiqqaningda gunoh qilsang, gunohing kechirilgan holatda qaytgan bo‘lasan.

Ey Anas! Islom kishisidan birontasiga qalbingda dushmanlik bo‘la turib kunduz va kechani o‘tkazmagin. Albatta, bu mening sunnatim va kim mening sunnatimni ushlasa, meni yaxshi ko‘ribdi va kim meni yaxshi ko‘rsa, u men bilan jannatda birga bo‘ladi.

Yo Anas! Agar bu narsalarga amal qilib, tavsiyalarimni yodda tutsang, senga o‘limdan yaxshiroq narsa bo‘lmaydi. Albatta, unda rohatda bo‘lishing bordir».

Payg‘ambar (s.a.v.) xabar berishlaricha, aldovni qalblardan chiqarishlik sunnatlaridan ekan, yana vojibdir har bir musulmonga o‘z qalbidan adovat va hasadni chiqarmog‘i, chunki bularni chiqarish amallarning yaxshisidir.

228. Faqih aytadi: Xudo rahmat qilgur otamdan eshitdim: Anas ibn Molik, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytdi: «Bir kuni biz Payg‘ambar (s.a.v.) huzurlarida edik. Shu payt: «Sizlarning oldingizga hozir jannat kishisi chiqadi, u kishining soqollaridan tahorat suvlari oqib turadi va ikki etiklarini chap qo‘llari bilan ushlab olgan holatda bo‘ladi», dedilar. Shu payt xuddi shu sifat bilan sifatlangan kishi chiqdi. Salom berib, qavm bilan birga o‘tirdi. Ertasi kuni bo‘lgandan keyin yana shu gapni aytdilar: kishi yana shu ko‘rinishda chiqdi. Uchinchi kuni ham shunday bo‘ldi. Payg‘ambar (s.a.v.) turib ketganlaridan keyin haligi kishi bilan Abdulloh ibn Amr ibn Os ham chiqdi va: «Otam bilan mening oramda gap qochib qoldi. Uning oldiga uch kun kirmaslikka qasam ichdim. Sen menga uyingdan uch kun joy bersang, qasamimni o‘tkazsam», dedi. Haligi kishi: «Xo‘p», dedi. Abdulloh unikida bir kecha yotdi. Aytdiki: «O‘sha kecha haligi odam bir soat ham turib ibodat qilmadi. Faqat to‘shagiga yotayotganida Allohni zikr qilib, takbir aytdi. Hatto shu bilan bomdodda turdi. So‘ng tahoratini yaxshilab qilib, namozini o‘qidi. Ertalab ro‘za tutmadi. U kishini uch kun kuzatdim. Birinchi kun ko‘rganimda ziyoda ish qilmadi, bundan tashqari, undan yaxshi gaplarni eshitdim. Vaqtiki, uch kun o‘tdi, uning amalini haqir sanashimga yaqin qoldi. So‘ngra unga: «Mening otam bilan ikkalamiz o‘rtamizda biror gap o‘tmagandi. Menga g‘azab qilmagan va haydamagan ham edi. Lekin men Rasu-lullohdan uch marta majlisda: «Sizlarga ahli jannatdan bittasi chiqadi», deganlarini eshitdim. Keyin siz chiqdingiz va siz bilan birga bo‘lib, buni aniqlamoqni xohladim. Siz nima amal qilsangiz ko‘rdim. Sizga ergashdim. Ko‘p amal qilganingizni ko‘rmadim. Sizni Payg‘ambar (s.a.v.) aytgan narsaga erishtirgan narsa nima?» dedim. U aytdi: «Ko‘rganingdek, u hech narsa emas». Shundan so‘ng, men uning oldidan ketmoqchi bo‘lib burilayotgan paytim meni chaqirib; «Bundan boshqacharoq amal qilmay-man, xuddi o‘zing ko‘rganingdek. Faqatgina men musulmon-larning birortasi uchun o‘zimda yomonlik topmayman. Alloh taolo yaxshilik qilib bergan narsalariga hasad qilmayman, dedi. Mana shu narsa Rasululloh (s.a.v.) aytgan maqomga yetkazdi. Holbuki, men u narsaga qodir emas edim».

Hakimlarning ba’zisi aytadilar: «Hasad qiluvchi Rabbisiga besh jihati bilan ko‘rinadi: Birinchisi, boshqada zohir bo‘lgan ne’matlarni ko‘rganda g‘azabi keladi.

Ikkinchisi, unga bergan narsa (ne’matlar) uchun g‘azabi keladi, ya’ni Rabbisiga: «Nima uchun bunday taqsimlading?» deb.

Uchinchisi, Allohning fazlini man qiladi, ya’ni ne’matni Alloh taolo xohlagan kishisiga beradi. U Allohning bu fazliga baxillik qiladi.

To‘rtinchisi, Allohning do‘stini yordamchisiz qoldiradi. Chunki u uning yordamisiz qolishini xohlaydi va undan ne’matni ketkazishini xohlaydi.

Beshinchisi, dushmaniga yordam beradi. Ya’ni, la’nati iblisga»

Aytildi: «Hasad qiluvchi majlislarda yomonlangan, xorlangan holatda bo‘ladi. Maloikalar la’nat va g‘azab qiladi. Xilvatda qo‘rqinch va g‘amda bo‘ladi. Joni olinayotganda qattiqlik va qo‘rqitilgan holatda bo‘ladi. Mahshargohda sharmanda holatda bo‘ladi. Do‘zaxda issiq va yongan holatda bo‘ladi».
Alloh bilguvchiroqdir.

_____________
XIX BOB. HASAD BOBI HADISLARI

1. Hasan.
“Payg‘ambar (s.a.v.) bunday degan ekanlar: “Dushmanlik va hasad...” Zaif*. “Zaiful jome’” (3935) va “Az-zaifatu” (1902, 1901).
2. Abdurahmon ibn Muoviya.
“Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Uch narsadan hech kim najot topmaydi...” Mursal*. Ibn Abdulbar, “At-tamhid” (165/6) va Tabaroniy, “Al-kabir” (330/1) va Abu Shayx, “At-tavbih” (152, 237).
3. Hadis.
“Payg‘ambarimiz (s.a.v.) (xulqlari)dan rivoyat qilinadi...” Sahih*. Ibn Moja (3536) va Ahmad (130/6).
4. Abu Hurayra.
“Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Bir-birlaringizni yomon ko‘rmanglar...” Muttafaqun alayhi*. Buxoriy (6065) va Muslim (2559).
5. Hadis.
“Payg‘ambardan (s.a.v.) rivoyat qilindi: “Ogoh bo‘linglar!..” Isnodiga to‘xtalmagan.
6. Abu Hurayra.
“Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Olti toifa kishi olti narsa bilan...” Isnodi bunday emas. Daylamiy (3309) Abu Hurayradan va boshqalar Anasdan keltirilgan “etti” lafzi bilan.
7. Solim otasidan.
“Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: “Hasadni ikki kishiga qilsa bo‘ladi...” Muttafaqun alayhi*. Buxoriy (5025/8) va Muslim (815) Ibn Umardan.
8. Hadis.
“Payg‘ambar (s.a.v.): “Ogoh bo‘linglar! Albatta din nasihatdir”. Sahih*. Muslim (55), Nasoiy (157/7), Ahmad (297/2) va boshqalar Tamim Doriydan.
9. Abu Hurayra.
“Payg‘ambardan (s.a.v.) musulmonning musulmonga haqqi nima ekanligini so‘radilar...” Sahih*. Muslim (2/62/4).
10. Anas ibn Molik.
“Men Payg‘ambar (s.a.v.) huzurlarida...” Zaif*. Ibn Hibbon.
11. Anas ibn Molik.
“Bir kuni biz Payg‘ambarimiz (s.a.v.) oldilarida...” Sahih*. Ahmad (166/3)ga qarang.

XX BOB. KIBR

Faqih Ka’b-ul Ahbordan, Alloh undan rozi bo‘lsin, rivoyat qiladi: «Qiyomat kunida mutakabbirlar odamlar suratidagi mayda chumoli holatida keltiriladi. Ularni xorlik har tomonlama o‘rab oladi. Olovlardan bo‘lgan do‘zaxga yo‘naltiriladi hamda do‘zax ahlidan siqilgan suv bilan sug‘oriladi».

Husayn ibn Alidan, Alloh undan rozi bo‘lsin, rivoyat qilinadi: U kishi miskinlar turadigan joydan o‘tdi. Miskinlar ushatilgan nonni yerdilar, non kiyim ustiga qo‘yilgan edi. Ular: «Ey Abu Abdulloh! Kelgin, ovqatlanamiz», deyishdi. Keyin tushdi va aytdi: «Albatta, U zot mutakabbir kimsalarni sevmas» (Nahl, 23). Shundan so‘ng, ular bilan birga shu nonni yedi va ularga: «Sizlarning aytganlaringizga javob berdim, endi menga ham javob beringizlar», dedi. Keyin (miskinlar) u kishi bilan birga borishdi. Manzilga yetgandan keyin, cho‘risiga: «Nima g‘amlab qo‘ygan bo‘lsang, chiqargin», dedi. Cho‘ri xotin hamma narsalardan chiqardi. Ular yedi. Hazrati Husayn ham ular bilan birga yedi. Qolgan narsalarni ularga ko‘tartirib berib yubordi.

229. Abu Hurayra, Alloh undan rozi bo‘lsin, Payg‘ambarimizdan (s.a.v.) rivoyat qiladi: «Uch kimsaga qiyomat kunida Alloh taolo gapirmaydi va ularga qaramaydi. Ularga qattiq, alamli azob bo‘ladi: ular — zino qiluvchi keksa kishi; yolg‘onchi podshoh; kibrli faqir kishilardir».

230. Abu Hurayra, Alloh undan rozi bo‘lsin, Payg‘ambardan (s.a.v.) rivoyat qiladi: Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «Menga jannatga birinchi kirguvchi uch toifa ko‘rsatildi va do‘zaxga birinchi kirguvchilarning uch nafari ko‘rsatildi. Jannatga birinchi kirguvchilar: shahidlar, qulligi Rabbisiga itoat qilishdan to‘sib qo‘ymagan qul, ko‘p bolalik kambag‘al kishi. Do‘zaxga birinchi bo‘lib kiradiganlar: zolim podshoh, molidan zakot bermaydigan boy kishi, mutakabbir faqir».