270. Abu Hurayra, Alloh undan rozi bo‘lsin, Payg‘ambardan (s.a.v.) rivoyat qiladi: «Kim Allohga va oxirat kuniga iymon keltirgan bo‘lsa, qo‘shnisi va mehmonini hurmat qilsin, yaxshilikni gapirsin va jim tursin».

Faqih aytadi: Muhammad ibn Savqa Zohid dedi: «Sizlarga bir hadislarni aytayin, shoyadki, sizlarga ham foyda bersa, menga foyda berdi. Menga Ato ibn Abu Raboh aytdi: «Ey amakimning o‘g‘li, sizlardan oldingilar ortiqcha so‘zni yomon ko‘rardilar. Ular Allohning kitobi amri ma’ruf va nahiy munkar va hayotda yashash uchun kerak bo‘ladigan zarur so‘zlardan boshqa so‘zlarning hammasini ortiqcha deb hisoblar edilar».

Keyin aytdi:
«Allohning ushbu so‘zini inkor qilasizlarmi? «Holbuki, shak-shubhasiz, sizlarning ustingizda (qilgan har bir amalingizni) yod olib, yozib turguvchi ulug‘ (farishta)lar bordir» (Infitor, 10—11). Va yana:
«Zotan, o‘ng va chap (tomon)da o‘tirgan ikki qabul qilguvchi (yozib turguvchi farishta insonning aytgan va qilgan barcha yaxshi-yomon so‘z-amallarini) qabul qilib, yozib tururlar. U biron so‘zni talaffuz qilmas, magar (talaffuz qilsa) uning oldida hoziru nozir bo‘lgan bir kuzatguvchi (farishta u so‘zni yozib olur)» (Qof, 17—18). Birontangiz kunning boshida yozilgan sahifasi ochilganda, undagi ko‘p amallari din va dunyo ishlaridan bo‘lmay, uyalib qolmaydimi?»

271. Anas ibn Molikdan rivoyat qilindi: Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «To‘rt narsa faqat taajjub bilan bo‘ladi. Sukut qilishlik, u ibodatning avvalidir. Tavozu’, Allohni zikr qilish va faqirligi ozgina bo‘lishi».

Bu lafz Iso alayhissalomdan ham zikr qilingan.

272. Abu Hurayradan, Alloh undan rozi bo‘lsin, rivoyat qilindi: Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «Kishi musulmonligining go‘zalligi ma’nosiz so‘zlarni tark qilishligidir».

Luqmoni Hakimdan so‘raldiki: «Biz sizda ko‘rib turgan narsaga qanday yetdingiz?» deb. Aytdi: «Gapning to‘g‘riligi, omonatni ado etishlik va keraksiz so‘zlarni tark qilishlik bilan».

Abu Bakr ibn Iyyoshdan rivoyat qilindi. Aytdi: «To‘rt podshohning har biri bittadan kalima gapirishdi. Ular go‘yoki bir kamondan otilgan o‘qdek edi. Kisro aytdi: «Aytmagan so‘zimga pushaymon yemayman, aytgan so‘zimga pushaymon yeyman». Xitoy podshohi aytdi: «Gapirmagan gapimga men ega, gapirgan gapim esa, menga ega». Rum podshohi dedi: «Men gapirmagan gapni rad qilishga gapirganimni rad qilishdan ko‘ra qodirroqman». Hind podshohi aytdi: «Ajabki, bir kishi bir kalimani gapirsa, u kalima og‘izdan chiqib, unga zarar beradi. Agar chiqmasa ham unga zarar bermasdi».

Rabi’ ibn Xusaymdan rivoyat qilindi: U kishi tong bo‘lsa, qog‘oz va qalamni olardi, hech narsa gapirmasdan faqat yozardi va yodlardi. Keyin kech bo‘lganda o‘zi bilan hisoblashardi.
   
Faqih aytadi: Bu ishlar zohidlarning amallaridan edi. Ular tilni saqlamoqlikni o‘z ustilariga yuklagan edilar va dunyoda o‘zlari bilan hisoblashardilar. Shuningdek, musulmon uchun oxiratda hisoblashmasdan oldin, bu dunyoda o‘zi bilan hisoblashmog‘i lozim bo‘ladi. Chunki dunyo hisobi oxirat hisobidan yengildir. Tilni saqlashlik oxiratdagi pushaymonlikdan dunyoda yengilroqdir.

Ibrohim Taymiydan rivoyat qilindi: «Menga bir kishi gapirib qoldi. U Rabi’ ibn Xusaym bilan yigirma yil birga bo‘lib, undan biron yomon gap eshitmagan ekan».

Muso ibn Said aytadi: Husayn ibn Aliga, Alloh ikkovlaridan rozi bo‘lsin, musibat yetib, u kishi o‘ldirildi, shunda Rabi’ning sahobalaridan biri: «Agar Rabi’ gapirsa, bugun gapiradi», dedi. Eshigining oldiga keldi va Xusaynning o‘ldirilgani xabarini u kishiga yetkazdi. U kishi shunda osmonga qarab, bu oyatni o‘qidi: «Ayting: Allohim, (ey) osmonlar va yerni ilk bor yaratgan Zot, (ey) g‘aybu shahodatni (ya’ni yashirin va oshkor narsalarni) bilguvchi zot, yolg‘iz o‘zinggina bandalaring o‘rtasida ular ixtilof qilib o‘tgan narsalar haqida hukm qilursan» (Zumar, 46). Rabi’ mana shundan boshqa hech narsa demadi.

Hakimlarning ba’zilari aytishdi: «Johil kishi olti xislat bilan bilinadi:
1. Behuda narsalarga g‘azab qilishlik, ya’ni Odam farzandiga g‘azab qilgandek, hayvonga yoki unga yomon ko‘ringan har narsaga g‘azab qiladi».
2. Foydasiz kalom. Oqil kishi o‘ziga foyda bermaydigan gaplarni gapirmaydi. Balki dunyo va oxirat ishlarida manfaat beradigan so‘zni sevadi.
3. Keraksiz joyga bermoq. Ya’ni molini ajr berishga noloyiq, uni berish mumkin bo‘lmagan joyga sarf qilishlik. Bu johillik alomatidandir.
4. Har kimning oldida sirini ochaverish.
5. Har insonga ishonaverish.
6. Do‘stni dushmandan ajrata olmaslik. Ya’ni, kishiga do‘stini topib, unga itoatda bo‘lmog‘i, dushmanini bilib, undan hazar qilmog‘i lozim bo‘ladi. Birinchi dushman shaytondir. Unga hech joyda bo‘ysunmaslik lozimdir.

Iso ibn Maryam alayhissalomdan rivoyat qilindi: «Har bir kalomda Allohning zikri bo‘lmasa, u bekordir. har qanday sukutda fikrlash bo‘lmasa, u g‘aflatdir. Har bir qarashda ibrat bo‘lmasa, u behudadir. Kalomida Allohning zikri, sukutida fikrlash va qarashida ibrat bo‘lgan kishiga qanday yaxshi».

Avzoiy aytadi: «Mo‘min kalomini kamaytiradi va amalini ko‘paytiradi. Munofiq kalomni ko‘paytirib, amalni kamaytiradi».

273. Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilarki: «Besh narsa munofiqda bo‘lmaydi, dinni bilishlik, til bilan taqvo qilish, yuzida tabassumlik, qalbida nurlik va musulmonlarni yaxshi ko‘rish».

Yahyo ibn Aksam aytdi: «Kishining gapirgan gapi salohiyatli bo‘lsa, boshqa amallaridan ham bilinadi. Agar gapirgan gapi fasodli bo‘lsa, boshqa amallarida ham bilinadi».

Luqmon Hakim o‘g‘liga aytdi: «Ey o‘g‘ilginam, kim yomonlik egasining suhbatida bo‘lsa, omon bo‘lmaydi, kim yomonlik kiradigan joyga kirsa, tuhmatlanadi va kimki tiliga egalik qilmasa, pushaymon yeydi».

274. Payg‘ambardan (s.a.v.) rivoyat qilindi: «Tiliga egalik qilgan, uyidan tashqariga chiqmagan va xatosiga yig‘lagan kishiga naqadar yaxshi».

Faqih aytdi: Otam Hasan Basriydan gapirdi: «Hakimning tili yuragining orqasidadir. Agar gapirmoqlikni xohlasa, yuragiga qaraydi, mabodo unda yaxshilik bo‘lsa, gapiradi. Agar birovning zarariga bo‘lsa, gapirmaydi. Johilning yuragi tilining atrofidadir, u yuragiga qaramaydi. Tiliga nima kelsa gapiraveradi».

275. Abu Zarr G‘iforiy aytdi: «Ey Allohning elchisi, Ibrohimning sahifalarida nima bor?» Aytdilarki: «Unda misollar va ibratlar bordir. Aqliga yengilmagan kishiga tilini saqlamog‘i, zamonini bilmog‘i va o‘z ishiga yuzlangan bo‘lmog‘i lozim bo‘ladi. Chunki kim so‘zini amalidan hisob qilsa, foyda beradigan joydan boshqasida so‘zini kamaytiradi».

276. Ali ibn Abu Tolib aytdi: «Payg‘ambardan (s.a.v.) eshitdim, ul kishi bu so‘zlarni aytdilar: «Oqil kishi uchun uch narsaga diqqat bilan qaramog‘i lozim bo‘ladi:

Yashashni hurmat qilmog‘i. Oxirati uchun yolg‘iz bo‘lmog‘i. Harom bo‘lmagan narsalardan lazzatlanish».

Aytdilar: «Oqil kishi uchun kuni to‘rt soat bo‘lmog‘i lozim bo‘ladi: bir soatida Rabbiga murojaat qilmog‘i, bir soatida o‘zining nafsi bilan hisoblashmog‘i, bir soatida din va dunyo ishida yo‘l ko‘rsatadigan va nasihat qiladigan ilm ahliga kelmog‘i, bir soatida o‘zi va lazzatlari o‘rtasida yolg‘iz qolmog‘i».

Aytdilar: «Oqil kishi uchun o‘z ishiga qaramog‘i, zamon ahlini bilmog‘i, farjini va tilini saqlamog‘i lozim bo‘ladi».
Faqih aytadi: «Bu kalimalar Dovud oilasi hikmatlarida yozilgan.

Anas ibn Molikdan rivoyat qilindi, Alloh undan rozi bo‘lsin, «Luqmoni Hakim Dovud alayhissalomning oldilariga kirganida, Payg‘ambar alayhissalom sovut yasab o‘tirgan edilar. Bu ko‘rgan narsasidan ajablanib so‘ramoqchi bo‘libdi. Bundan hikmati qaytaribdi. Nafsini tiyib so‘ramabdi. Dovud alayhissalom ishidan bo‘shab, sovutni kiyibdilar. Keyin: «Bu sovut urush uchun nechog‘lik yaxshi. Uni yasovchi ham qanday yaxshi!» debdilar. Shunda Luqmoni Hakim: «Jim turishlik hikmatdir va unday qiluvchilar ozchilikdir», dedi».

Shoir aytdi:
Ilm — ziynat, jim turishlik omonlikdir,
Gar gapirsang, ko‘p so‘zlovchi bo‘lma, tek tur,
Gar jim turib bir marta bo‘lsam pushaymon,
Ko‘p so‘zlasam gar, ko‘p marta bo‘ldim pushaymon.

Ba’zilar aytdilar: Yigit tilining toyilishidan o‘ladi, oyog‘ining xatosidan emas. Tili bilan bo‘lgan xatosi uni boshi bilan uloqtiradi. Oyog‘i bilan bo‘lgan xatosi asta-sekin tuzaladi.

Hakimlarning ba’zilari aytdilar: «Jim turishlikda yetti ming yaxshilik bordir. Uning hammasi yetti kalimada jam bo‘ladi. Har kalimada ming yaxshilik bordir:
1. Jim turishlik charchog‘i yo‘q ibodatdir.
2. Bezaksiz ziynatdir.
3. Davlatsiz haybatdir.
4. Devorsiz qo‘rg‘ondir.
5. Birovlarga uzr aytishdan behojatlikdir.
6. Yaxshilik va yomonlik amallarini yozuvchi farishtalarga rohatdir.
7. Ayblari uchun berkituvchi va aytilganda jim turishlik olim uchun ziynat, johil uchun satrdir (pardadir)».

Hakimlarning ba’zilari aytdilar: «Inson jasadi uch bo‘lakdir; bir bo‘lagi — qalbi, ikkinchisi — tili, uchinchisi — a’zolari. Alloh taolo har bir bo‘lakni karomat bilan ikrom qildi. Qalbini o‘zini tanishlik va tavhid bilan ikrom qildi. Tilini «La ilaha illalloh» va kitob tilovat qilish bilan ikrom qildi. A’zolarni namoz, ro‘za va boshqa toatlar bilan ikrom qildi. Har bir bo‘lagiga kuzatuvchi va saqovchini vakil qilib qo‘ydi. Qalbini saqlashga Alloh o‘zi ega bo‘ldi. Uning ichida nima borligini Allohning o‘zidan boshqa hech kim bilmaydi. Tiliga farishtalarni vakil qildi. Alloh taolo aytadi: «U biron so‘zni talaffuz qilmas, magar talaffuz qilsa, uning oldida hoziru nozir bo‘lgan bir kuzatuvchi (farishta u so‘zni yozib olur)» (Qof, 18).
A’zolariga buyruq va qaytarishni boshqaruvchi qilib qo‘ydi.

Keyin har bo‘lakka vafo qilishni xohladi. Qalbining vafosi — iymonda sobit bo‘lmog‘i va hasad, xiyonat va makr-hiyla qilmasligi. Tilning vafosi g‘iybat qilmasligi. A’zolarining vafosi Allohga gunoh qilmasligi va musulmonlardan hech kimga aziyat bermasligidir. Kim qalbdan ketsa, munofiq, tildan ketsa, kofir, a’zolaridan ketsa, osiy bo‘ladi.

Hasan aytdi: Umar ibn Xattob bir yigitga qarab aytdi: «Ey yigit, agar uch yomonlikdan saqlansang, yigitlikning yomonligidan saqlanasan, bular: tilingning, farjingning va qorningning yomonligidir».

Zikr qilindi: Luqmoni Hakim habashiy qul edi. U kishidan birinchi hikmatning ko‘rinishi mana bu holda yuz bergan edi. Bir kuni xo‘jayini: «Ey g‘ulom, bizga bu qo‘yni so‘yib, eng mazali ikki joyidan keltirgin», dedi. U kishi qo‘yni so‘yib, yuragi bilan tilini olib kelibdi. Keyin yana bir marta: «Bu qo‘yni so‘yib, eng yomon joyidan keltirgin», dedi. U kishi qo‘yni so‘yib, yana yuragi bilan tilini keltirdi. Buning sababini so‘radi. Luqmoni Hakim aytdi: «Jasadda bu ikki parcha go‘shtdan shirinrog‘i yo‘q, agar ikkovi yaxshi bo‘lsa. Agar yomon bo‘lsa, ikkovidan yomonroq narsa yo‘q!»

277. Payg‘ambar (s.a.v.) Maoz ibn Jabalni Yamanga jo‘natayotganda Maoz: «Ey Allohning payg‘ambari, menga vasiyat qiling», dedi. Shunda Payg‘ambar (s.a.v.) tillariga ishora qildilar, ya’ni tilingni saqlagil, degandek. Maoz buni oson sanab: «Ey Allohning elchisi, vasiyat qiling», dedi. «Onang seni yo‘qotib qo‘ysin. Odamlarning yuzlari bilan do‘zaxga tushishlariga sabab tillarining yomonligidandir», dedilar Rasululloh (s.a.v.).

Hasan Basriy aytdi, Alloh undan rozi bo‘lsin: «Kimning so‘zi ko‘paysa, xatosi ko‘payadi; kimning moli ko‘paysa, gunohi ko‘payadi; kimki xulqini yomon qilsa, o‘ziga azob beradi».

Sufyon Savriydan rivoyat qilindi. Aytdi: «Menga kamonning o‘qini otgani tili bilan otgandan yaxshiroqdir. Chunki tilining otgani xato qilmaydi, o‘qni otsa gohida xato ketadi».

278. Abu Said Xudriydan, Alloh undan rozi bo‘lsin, rivoyat qilindi. U kishi aytdi: «Tong otsa, odamning hamma a’zolari tilga aytishar ekan: «Ey til, Allohga qasam ichib sendan yolvorib so‘raymiz, to‘g‘ri bo‘l. Chunki, sen to‘g‘ri bo‘lsang, biz to‘g‘ri bo‘lamiz, agar qiyshaysang, biz ham qiyshayamiz».

Abu Zarr G‘iforiydan rivoyat qilindi, Alloh undan rozi bo‘lsin. U kishi Ka’ba oldiga kelib: «Ogoh bo‘linglar! Kim meni bilsa, bilibdi. Kim bilmasa, bilsin. Men Jundub ibn Janodah G‘iforiy Abu Zarrman. Sizlarga nasihat qilguvchi, mehribon birodaringiz oldiga kelinglar», dedi. Odamlar u kishining oldiga to‘plandilar. Shunda u kishi: «Ey odamlar, kimki sizlardan dunyo safarini xohlasa, unga kerakli narsalar bilan chiqadi. Inson oxirat safarini xohlasa-yu, qanday qilib narsasiz chiqsin?» dedi.
Odamlar: «Ey Abu Zarr, bizning zodimiz (yo‘lda kerakli narsalar va oziq-ovqat) nimadir?» deyishdi.

Abu Zarr aytdi: «Qorong‘u kechada qabr azobining qo‘rqinchi uchun ikki rak’at namoz o‘qish, qattiq issiqda tirilish kuni uchun ro‘za tutish, miskinlarga sadaqa berishlikki, shoyad, sizlar qiyin kunning azobidan najot topsalaringiz. Haj esa ishlarning ulug‘idir.

Dunyoni ikki o‘rin qilinglar. Bir o‘rin — dunyo talabidagi o‘rin, ikkinchi o‘rin — oxiratning talabidagi o‘rin. Uchinchisi zarar beradi, foyda bermaydi.

So‘zni ikki kalima qilinglar. Bir kalima dunyo ishlaringizda foyda beradigan, qolgan kalima oxirat ishlaringizda yordam beradiganidir. Uchinchisi zarar beradi, foyda bermaydi.

Molni ikki dirham qilinglar. Bir dirhamini oilangizga infoq qiling va bir dirhami o‘zingizga (ya’ni infoq qilib, oxiratingizga sarflang). Uchinchisi zarar qiladi, yordam bermaydi».

Keyin: «O, oh-h!» deb chuqur xo‘rsindi. «Men topmagan kunning g‘ami meni o‘ldirdi». Aytishdiki: «U nimadir?» «Mening orzularim ajalimdan ortib ketdi».

Iso ibn Maryamdan (alayhissalotu vassalom) zikr qilindi: «Allohning zikridan boshqa o‘rinda ko‘p so‘zni ko‘paytirmanglar. Qalbingizni qattiq qiladi. Toshbag‘ir yurak Allohdan uzoq bo‘ladi va lekin bilmaysizlar». Yana u kishidan: «Arboblarga o‘xshab, odamlarning gunohiga qaramangizlar, lekin bandaga o‘xshab o‘zlaringizning gunohlaringizga qarangizlar. Albatta, odamlar afv qilinganlar va balolanganlardir (baloga giriftor bo‘lganlardir). Allohga ofiyati uchun hamd aytinglar. Balolanganga rahm qilinglar»
U zotning sahobalaridan ba’zilari aytishdi: «Agar qalbingda qattiqlikni va badaningda zaiflikni, rizqingda ozgina mahrumlikni ko‘rsang, bilginki sen keraksiz, ortiqcha gaplarni gapirgansan».

____________
XXIV BOB. TILNI SAQLASh BOBI HADISLARI

1. Abu Said Xudriy.
"œBir kishi Payg‘ambar (s.a.v.) oldilariga kelib..." Zaif*. Tabaroniy. "œAs-sag‘ir" (949) va Asbahoniy "œAt-targ‘ib" (1363).
2. Atiya.
"œPayg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œMo‘minlar yumshoq va yengil bo‘ladilar..." Sahih*. Ahmad, "œAz-zuhd" (463-bet) va Abu Na’im "œAl-xulya" (180/5), Ibn Muborak, "œAz-zuhd" (38), Bayhaqiy, "œAsh-shu’ab" (8128).
3. Ibn Umar.
"œPayg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œKim qulini ursa..." Sahih*. Muslim (1657).
4. Abu Hurayra.
"œPayg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: "œKim Allohga iymon keltirsa..." Muttafaqun alayhi*. Buxoriy (6018/10) va Muslim (47).
5. Anas ibn Molik.
«Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «To‘rt narsa mo‘min kishida bo‘ladi...» Mavzu’*. Tabaroniy, «Al-kabir» (37/1), Hakim (3114), Bayhaqiy, «Ash-shu’ab» (4982).
6. Abu Hurayra.
«Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «Kishida Islomning go‘zalligi...» Sahih*. Termiziy (2317), Ibn Moja (3976) va Ahmad (201/1).
7. Hadis.
«Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «Besh narsa munofiqda bo‘lmaydi...» Sahih*. Termiziy (2317) va «As-sahihat» (278).
8. Hadis.
«Payg‘ambar (s.a.v.) aytdilar: «Tiliga egalik qilgan...» Hasan*. Tabaroniy «Al-avsat va as-sag‘ir» (212).
9. Abu Zarr G‘iforiy.
«Otam Abu Zarr G‘iforiyga isnodi boradigan hadisni aytdilar...» Zaif*. Ibn Hibbon (94), Abu Na’im, «Al-xulya» (166/1).
10. Ali ibn Abu Tolib.
«Payg‘ambardan (s.a.v.) dan eshitdim...» Isnodi zaif*.
11. Hadis.
«Payg‘ambar (s.a.v.) Maoz ibn Jabalni Yamanga jo‘natganda...» Sahih*. Ahmad (237,231/5) va Termiziy (2661), Ibn Moja (3973).
12. Abu Said Xudriy.
«Tong otsa odamning hamma a’zolari tilga aytishar ekan...» Hasan*. Ahmad (96/3), Termiziy (2407) va Bayhaqiy, «Ash-shu’ab» (4945).

XXV BOB. HIRS VA UZUN ORZU

Abu Dardo (roziyallohu anhu) aytadi: «Nimagadir olimlaringizning ketyaptiyu, johillaringiz ta’lim olmayaptilar. Ilm ko‘kka burilib ketmasdan oldin ilmni egallab olinglar. Sizlarga ishonib topshirilgan narsani zoe’ qilyapsizlar. Men sizlarning yomonlaringizning otlarini, hamma a’zolarini bilib, zo‘r davolaydigan tabibdan yaxshi bilaman. Ular zakot ado qilishmaydi. Magar qarzning evaziga ado qilishadi. Namozlarini oxirgi vaqtdagina o‘qiydilar va Qur’onning odobidan tashqari eshitadilar va qo‘llarini ozod qilmaydilar».

Faqih aytdi: Hirs ikki ko‘rinishida bo‘ladi: yomon hirs, yomon bo‘lmagan hirs. Uni tashlashlik afzaldir. Yomon hirs: U Alloh taolo buyurgan ishlardan boshqasi bilan shug‘ullanib qol-mog‘idir. Molni ko‘paytirish yoki ko‘paygan molidan faxrlanish uchun yig‘adi. Yomon bo‘lmagan hirs: Alloh taoloning buyruq-laridan lozimlarini tark etmasligidir: molni yig‘ishni u bilan faxrlanishni xohlaydi. Bu yomon bo‘lmagan hirsdir. Chunki Payg‘ambar (s.a.v.) sahobalarining ba’zilari dunyoni (molni) yig‘ar, jam qilardilar. Payg‘ambar (s.a.v.) ularga munkir bo‘lmadi. Agar ular tark qilsa, afzaldir. Chunki uni tark qilishi afzal ekanligi ravshan bo‘ldi.

Abu Dardo, Alloh undan rozi bo‘lsin, bu xabarda ravshan qildiki, hirs qilishlik yomon, vaqtiki Allohning amrlari zoe’ bo‘lsa. Chunki aytdi: «Alloh sizlarga taklif qilmagan narsalarga hirs qilasizlar. Ya’ni rizqlaringizda, uni talab qilishda hirs qilasizlar va sizlarga ishonib yuklatilgan narsani zoe’ qilasizlar, ya’ni toat ishini».

«Qullarni ozod qilmaydilar», degan so‘zning ma’nosi: qullarni ishlatgan kabi hurlarni ham ishlatadilar, dunyoga hirs qilib.

Aytdilar: Hafsa onamiz otalari Umarga, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytdi: «Ey ota, Alloh taolo sizga yaxshilikni ko‘p qildi va rizqingizni keng qilib berdi, yaxshi ovqatlaringizdan yemaysizmi? Yumshoq, yaxshi kiyimlaringizni kiymaysizmi?»

Umar, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytdi: «Yaqinda o‘zingga hukm chiqarasan». Keyin Payg‘ambarda nima bo‘lgan bo‘lsa, eslatdi. U yerda yana Hazrati Alining qullari va Umarning, Alloh undan rozi bo‘lsin, xotinlari Ruqiya ham bor edi. bularni eshitgandan keyin ikkovlari ham yig‘lab yuborishdi. Keyin aytdi: «Mening ikki sohibimning yo‘llari shu edi. Agar men ikkovi yurgan yo‘ldan boshqasidan yursam, ikkovining yo‘lidan boshqa yo‘lga kirgan bo‘laman. Mening Allohga qasamimki, ulardek yashashga sabr qilaman. Shoyadki men ikkovlari bilan birga rohatlik hayotni topa olsam».

Masruq aytdi: Oyisha onamizga, Alloh undan rozi bo‘lsin, aytdim: «Ey onajon, Payg‘ambar (s.a.v.) uyga kirganlarida qaysi gapni ko‘p aytardilar?» Dedilar: «Uyga kirayotganda eng ko‘p aytadigan so‘zlari: «Agar odam farzandiga ikki vodiy to‘la tilla bo‘lsa ham, uchinchisini xohlaydi. Odam farzandining ichi tuproq bilangina to‘ladi. Alloh, kim tavba qilsa, tavbasini qabul qiladi va Alloh taolo bu dunyoni (molni) namozni ado qilishlik uchun va zakotni ado qilishlik uchun beradi».