330. Ibn Mas’uddan (r.a.) rivoyat. "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam Baytullohda namoz o‘qiyotgan edilar. Abu Jahl va sheriklari Ka’baning atrofida o‘tirishardi. Bir kun oldin tuya so‘yilgan edi. Abu Jahl: "Qaysilaringiz tuyaning ichak-chavog‘ini olib, sajda qilayotganda Muhammadning yelkasiga tashlaydi?" dedi. Qavmning eng badbaxti turib, uni Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam sajdada bo‘lgan paytlarida ustlariga tashladi. Keyin masxaralab kulishdi, men indamay qarab turardim. Agar quvvatim yetganida edi, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning orqalaridan uni, albatta, uloqtirib yuborardim. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam sajda qilganlari kuyi boshlarini ko‘tara olmay turdilar, hatto bir kishi Fotimaga borib xabar berdi. Fotima hali yoshgina qizcha edi. Kelib u narsalarni Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning ustilaridan olib tashladi va mushriklarni qarg‘adi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam namozlarini tugatganlaridan keyin ovozlarini ko‘tarib, ularni duoibad qildilar. "Ey Parvardigor, bu Qurayish Sening o‘zingga havola", dedilar. Ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning bu duolarini eshitib, birdan kulgidan to‘xtashdi. U kishini duosidan qo‘rqqan edilar. So‘ng aytdilar: "Ey Parvardigor, Abu Jahl, Uqba, Utba, Shayba, Valid ibn Utba va Umayya ibn Xalaflar Senga havoladir". Muhammad sollallohu alayhi vasallamni haq bilan yuborgan Zotga qasamki, u zot nomlarini aytib duoibad qilganlarning Badr jangida o‘ldirilganini ko‘rdim", deydilar Ibn Mas’ud (r.a.).

Abdulloh ibn Hars Ibn Abbosdan (r.a.) rivoyat qiladilar: "Payg‘ambarlardan birlari Allohga shikoyat qilib aytibdiki: "Ey Rabbim! Mo‘min bandang Senga itoat qilib, gunohlardan saqlanadi, Sen esa undan dunyoni qisib, balolar yuborasan. Kofir bandang Senga itoat etmaydi, isyonga jur’at qiladi, undan balolarni daf etib, dunyoni keng qilasan!" Alloh taolo unga vahiy qildi: "Bandalar ham, balolar ham Meniki. Hammasi Meni maqtab, hamd aytadi. Mo‘min kishining ham gunohlari bo‘ladi, Men undan dunyoni qisib qo‘yaman va unga balolarni yuboraman, Menga yo‘liqqan vaqtida balolar unga kafforat bo‘ladi va uni yaxshi amallari uchun mukofotlayman. Kofirning ham ba’zi yaxshi amallari bo‘ladi, Men undan balolarni to‘xtatib qo‘yaman, rizqini mo‘l qilib beraman va Menga yo‘liqqan vaqtda yomonliklari uchun jazolayman".

331. Anas ibn Molik (roziyallohu anhu) Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar: "Alloh taolo bir bandaga yaxshilikni xohlasa, unga baloyu ofatlarni yuboradi, hatto seldek oqizib qo‘yadi, qachonki u banda Allohga duo qilsa, farishtalar aytishadiki: "Ey Parvardigor, bir yaxshi ovoz keldi", deb. U banda ikkinchi marta duo qilib: "Ey Parvardigor!" desa, Alloh taolo: "Labbay, qulim, hozir nimani so‘rasang, beraman yoki sendan biror yomonlikni daf qilaman yoki undan ko‘ra yaxshirog‘ini qiyomatga olib qo‘yaman", deydi.

Qiyomat kunida yaxshi amallarni — namoz, ro‘za, sadaqa, haj ibodatlarini qilgan odamlar keltirilib, amallari taroziga qo‘yiladi. Keyin balo yuborib sinalgan kishilar keltiriladi, ammo ularning amallari taroziga ham qo‘yilmaydi, kitoblari ham ochib ko‘rilmaydi, ularga ajru savoblar son-sanoqsiz to‘kib yuboriladi. Shunda bu dunyoda sog‘-salomat yashab o‘tgan kishilar baloga duchor bo‘lgan kimsalarning savoblarini ko‘rib, qaniydi dunyoda bizning badanlarimiz qaychi bilan kesib-tilib tashlanganida, deb orzu qilishadi".

Bu hol Alloh taoloning:
"Sabr qiluvchilarning savoblari hisob-kitobsiz to‘la-to‘kis qilib beriladi" (Zumar, 10), degan so‘zining dalilidir.

Xabarlarda zikr qilinadi. Bir mo‘min bilan bir kofir kishi qadim bir zamonda baliq ovlagani borishibdi. Kofir kishi butlarining nomini aytib to‘r tashlabdi va to‘riga juda ko‘p baliq ilinibdi. Mo‘min kishi Allohning nomini aytib to‘r tashlabdi, ammo hech qanday baliq ilinmabdi. Kun botishga yaqin bittagina baliq tushibdi. Shunda ham uni ololmay, suvga tushirib yuboribdi. Mo‘min kishi uyiga qup-quruq, kofir esa juda ko‘p baliq bilan qaytibdi. Mo‘minning yelkasidagi farishta uning holiga ko‘p afsuslanibdi. Osmonga chiqqach, Alloh taolo u farishtaga mo‘minning jannatdagi joyini ko‘rsatibdi va farishta: "Allohga qasamki, mo‘min kishi bu yerga kelgandan so‘ng dunyodagi qiyinchiliklari esidan chiqib ketadi", debdi. Keyin Alloh taolo unga kofirning do‘zaxdagi joyini ko‘rsatibdi va farishta: "Allohga qasamki, dunyoda ko‘rganlari bu yerga kelgandan keyin hech qanday foyda bermaydi", debdi.

Rivoyat. Qiyomat kuni Alloh taolo to‘rtta payg‘ambarni to‘rtta toifaga hujjat qiladi.
Sulaymon alayhissalom bilan boylarga hujjat keltiradi. Boy kishi: "Boylik meni Senga ibodat qilishdan chalg‘itib qo‘ydi", desa, unga Sulaymonni (a.s.) hujjat qiladi. Aytadiki: "Sen Sulaymondan ham boy edingmi? Uning boyligi Menga ibodat qilishdan to‘smadi-ku".
Qullarga Yusufni (a.s.) hujjat qiladi. Qul: "Men qul edim. Qulligim meni Senga ibodat qilishdan to‘sib qo‘ydi", desa, "Albatta, Yusufning qulligi uni ibodat qilishdan man qilmadi-ku", deb aytadi.
Kambag‘allarga Isoni (a.s.) hujjat qiladi. Faqir: "Hojatlarim meni Senga ibodat qilishdan man qildi", desa, unga aytadi: "Sen hojatmandroqmisan yoki Isomi? Isoning faqirligi Menga ibodat qilishdan man qilmadi-ku".
Kasallarga Ayyubni (a.s.) hujjat qilib ko‘rsatadi. Kasal: "Mening kasalligim Senga ibodat qilishdan to‘sdi", deb aytsa, unga: "Sening kasaling Ayyubning kasalidan qattiqroqmidi? Uning kasalligi Menga ibodat qilishdan to‘smadi-ku", deydi.

Qiyomat kunida hech kim uchun uzr bo‘lmaydi.
Solih kishilar (Alloh hammalarini rahmat qilsin) qiyinchilik va kasallikni yomon ko‘rmasdilar. Chunki unda gunohlarning kafforati bor.

Abu Dardodan (r.a.) zikr qilindi: "Odamlar kambag‘allikni yomon ko‘radilar, men yaxshi ko‘raman, ular o‘limni yomon ko‘radilar, men yaxshi ko‘raman. Faqirlikni Rabbimga tavozu’li va o‘limni Rabbimga mushtoq bo‘lganim uchun yaxshi ko‘raman".

332. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Kim uch narsa bilan rizqlansa, oxirat va dunyo yaxshiligi bilan rizqlanadi: Qazoi-qadarga rozi bo‘lsa, balolarga sabr etsa, rohat vaqtida duo qilsa".

333. Abu Hurayra (r.a.) aytadilar: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam yotgan edilar, bir kishi kelib: "Nimadan shikoyat qilasiz?" deb so‘radi. "Ochlikdan", dedilar. Haligi kishi bu gapni eshitib yig‘ladi, keyin ishlagani ketdi. Odamlarga suv ulashib, har bir chelagiga bitta xurmo oldi. Keyin Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam oldilariga xurmo olib keldi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam so‘radilar: "Bu qilgan ishing meni yaxshi ko‘rishingdanmi?" "Allohga qasamki, sizni yaxshi ko‘raman", dedi u. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: "Agar sodiq bo‘lsang, balolar uchun libos tayyorlagin. Allohga qasamki, meni yaxshi ko‘rgan kishiga balolar tog‘dan tushgan seldan ham tezroq keladi", dedilar".

334. Uqba ibn Omir (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar. U zot aytdilar: "Agar Alloh taolo bandaga yaxshi ko‘rgan narsasini berganini ko‘rsangiz va u gunohlar ustida muqim turgan bo‘lsa, bilinglarki, bu ish istidrojdir" (istidroj — vaqtinchalik imkon berib qo‘yish — muharrir). Keyin bu oyatni o‘qidilar:

"Endi o‘zlari uchun eslatma qilib berilgan narsani unutgan vaqtlarida ularga hamma narsaning eshiklarini ochib qo‘ydik". Ya’ni, ularga buyurilgan narsani tark qilganlaridan keyin ularga yaxshilik eshiklarini ochib berdik. "Qachonki o‘zlariga berilgan narsalar bilan shod turganlarida", ya’ni, berilgan yaxshiliklardan mast bo‘lib turganlarida "ularni to‘satdan ushladik. Bas, butunlay nomurod bo‘ldilar" (An’om, 44). Ya’ni, hamma yaxshiliklardan noumid bo‘lurlar.

335. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilinadi: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning: "Odamlarning qaysilariga balolar qattiqroq keladi?" deb so‘rashdi. Aytdilarki: "Payg‘ambarlarga, keyin solihlarga keyin shularga o‘xshashlarga".

Aytilishicha, uch narsa yaxshilik xazinasi: Sadaqani, og‘riqni, musibatni yashirish.
Vahb ibn Munabbah aytadilar: "Havoriylardan bir kishining kitobidan ushbularni ko‘chirib yozdim: "Agar sen balolar yo‘liga tushib qolsang, ko‘zing quvonsin. Chunki bu yo‘ldan payg‘ambarlar va solih kishilar yurgandir. Agar rohatli yo‘l boshlansa, sen nafsingga yig‘lagin. Ularning yo‘lidan adashtirilibsan".

Zikr qilinishicha, Muso alayhissalomga ham Alloh shunga o‘xshash vahiy yuborgan.
Fath Mavsuliydan zikr qilinadi. U kishining ahliga bir balo yetgan ekan. Shunda: "Ey Parvardigor, koshki meni qaysi amalim uchun ikrom qilganingni bildirsang edi, uni ziyoda qilardim", degan ekanlar.

336. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilinadi. U zot: "Kimning moli kamayib, bolalari ko‘paysa, namozi yaxshi bo‘lsa, musulmonlarni g‘iybat qilmasa, u kishi men bilan qiyomat mana shunday keladi", deb ikki barmoqlarini birlashtirib ko‘rsatdilar.

337. Mujohid rivoyat qiladilar. Abu Hurayra (Alloh u kishidan rozi bo‘lsin) aytdilar: "Allohga qasamki, men ochlikdan ko‘kragimni yerga berib, katta toshni qornimga bog‘lab olardim. Bir kuni kattalar o‘tadigan yo‘lda o‘tirib, ularning o‘tishini kutib turdim. Abu Bakr Siddiq (r.a.) o‘tdilar. Shunda men u kishidan meni uyiga boshlab ketsinlar uchun Qur’ondagi bir oyat haqida so‘radim. O‘tib ketdilar-u, lekin unday qilmadilar. Keyin Umar (r.a.) o‘tdilar. U kishidan ham shu maqsadda bir oyatni so‘radim. U kishi ham o‘tib ketdilar. Shundan so‘ng Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam o‘tdilar. Meni ko‘rgach, holatimni bilib tabassum qildilar. Keyin: "Ey Abu Hurayra, menga ergash", dedilar va oldinda yurib ketdilar. Men u zotning orqalaridan yo‘lga tushdim. Uylariga yetganimizda kirishga ruxsat so‘radim. Ruxsat berganlaridan keyin uyga kirib, bir suti bor idishchani topdim. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam so‘radilar: "Bu qaerdan keldi?" "Falonchi sizga hadya qildi", deyishdi. "Ey Abu Hurayra", dedilar menga Rasululloh. "Labbay", deb javob berdim. "Borib suffa ahlini chaqirib kel", dedilar. Bu so‘z meni xafa qildi. Ichimda, bu sutga suffa ahlining nima haqqi bor, axir buni ichib, bir oz quvvat olishga men haqliroqman-ku, deb o‘yladim. Lekin Alloh rasulining toatida bo‘lishim lozim bo‘lganligi uchun bu gapdan to‘xtab, ularni chaqirdim. Ular kelib kirishga ruxsat so‘rashdi, ruxsat berganlaridan keyin, joylarini topib o‘tirishdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: "Ey Abu Hurayra, idishdagi sutni olib, ularga ber", dedilar. Ularga birma-bir bera boshladim, ular sutdan to‘ygunlaricha ichishar, keyin idishchani menga qaytarishar edi. Hammalari to‘yganlaridan keyin Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga yetdi. U kishi idishchani olib: "Ey Abu Hurayra", dedilar. "Labbay, yo Rasululloh", dedim. "Ikkalamiz qoldik. O‘tirib sen ham ichgin", dedilar. O‘tirib icha boshladim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam, ich, deganlarida ichaverdim, u kishi to‘xtovsiz, ich, der edilar, to‘yib oxiri aytdimki: "Sizni haq payg‘ambar qilib yuborgan Zotga qasamki, endi ichishga joy qolmadi", deb u kishiga idishchani berdim. U zot Allohga hamd aytib, sutdan ichdilar".

Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning sahobalari (r.a.) ochlik aziyatlaridan qiyinchilikda edilar. Ular sabr qildilar va Alloh bu qiyinchiliklarni ketkazdi. Shuningdek, kim sabr qilsa, Alloh undan qiyinchiliklarni yengil qilib qo‘yadi. Albatta, yengillik sabr bilandir va qiyinchilik bilan birga yengillik bordir. Solih bandalar qiyinchilik kelsa, xursand bo‘lishar va Allohdan savob umid qilishar edi.

Muslim ibn Yasor aytadilar: "Bahraynga kelganimda meni bola-chaqali, boy, qullari xizmatida bo‘lgan bir xotin mehmon qildi. Lekin uni xafa ko‘rdim. Ketayotganimda: "Senda biron hojat bormi?" deb so‘radim. "Ha, – dedi u, – agar shahrimizga kelsang, yana menikiga tush". Bir necha yil o‘tdi. Keyingi kelganimda darvozasida bironta qulni ko‘rmadim. Kirishga ruxsat so‘rab, ichkariga kirsam, u xursand edi. "Bu nima hol?" dedim. "Sen ketganingdan keyin kimni dengizga jo‘natsam, g‘arq bo‘laverdi. Quruqlikka kimni yuborsam, u ham halok bo‘laverdi. Qullar ketdi, farzandlar o‘ldi", dedi u. Unga: "Allohning rahmati bo‘lsin senga, seni avval xafa ko‘rgan edim, hozir esa, xursandsan", dedim. "Ha, u kunlarda mening dunyoim ko‘p edi, – dedi u, – Alloh hasanotlarimni shu dunyoda berganmikin deb qo‘rqar edim, mol, farzand va qullarim ketgach, Allohdan umid qildimki, shoyad oxiratim uchun ularni zahira qilgan bo‘lsa".

338. Hasan Basriy rivoyat qiladilar: "Sahobalardan biri johiliyatda tanigan bir ayolni ko‘rib qoldi. U bilan bir oz gaplashdi. Keyin u ayol bilan ajrashdi va unga qarab-qarab keta boshladi. Birdan devorga urildi va yuzida bir iz paydo bo‘ldi. U Payg‘ambar (a.s.) huzurlariga kelib, voqeani so‘zlab berdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Agar Alloh taolo biror bandasiga yaxshilikni iroda qilsa, uning gunohiga jazoni shu dunyoda beradi".

Ali ibn Abu Tolib (r.a.): "Men sizlarga Allohning kitobidagi eng umidbaxsh oyatning xabarini beraymi?" dedilar. "Ha", deyishdi. Shunda ularga Sho‘ro surasidagi quyidagi oyatni o‘qib berdilar:
"Ey insonlar! Sizlarga ne bir musibat yetsa, o‘z qo‘llaringiz qilgan narsa — gunoh sababli yetur. Yana U ko‘p (gunohlarning jazosini bermasdan) avf qilib yuborur" (30-oyat). Keyin dedilar: "Dunyodagi musibatlar gunohlar tufaylidir. Agar Alloh taolo bandasini dunyoda gunohi uchun jazolasa, dunyoda ham, oxiratda ham ikkinchi bor azoblamaydi. Alloh taolo bunday qilishdan pokdir".

339. Oyisha onamiz (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar. U zot (a.s.) aytdilar: "Mo‘minga biror musibat kelsa, hatto tikan kirsa yoki undan katta narsalar yetsa, Alloh shu sababli uning gunohlarini to‘kadi".

____________
Balo va mashaqqatlarga sabr qilish bobi hadislari

322-hadis. Hasan sahih. Ahmad, Termiziy va boshqalar rivoyat qilgan.
323-hadis. Mursal. Iroqiy "œTarix ul-ihyo"da keltirgan.
324-hadis. Hasan. Abu Ya’lo, Ibn Hibbon va boshqalar rivoyat qilgan. "œAl-ihyo", "œAl-majma’"ga qarang.
325-hadis. Zaif. Ahmad, Ibn Hibbon va boshqalar rivoyat qilgan. "œAl-ihyo"ga qarang.
326-hadis. Zaif. Termiziy, Ibn Mojja rivoyat qilgan. "œZaiful jome’"da kelgan.
327-hadis. Sahih. Buxoriy, Abu Dovud, Ahmad rivoyat qilgan.
328-hadis. Sahih. Ahmad, Ibn Mojja, Asbahoniy shu lafz bilan, Muslim shunga o‘xshash lafz bilan rivoyat qilgan.
329-hadis. Zaif. Tabaroniy, Ibn Abu Dunyo rivoyat qilgan.
330-hadis. Muttafaqun alayh. Buxoriy, Muslim rivoyat qilgan.
331-hadis. Zaif. "œAl-ihyo"da kelgan.
332-hadis. Zaif. "œZaiful jome’"ga qarang.
333-hadis. Juda zaif. Bayhaqiy rivoyat qilgan.
334-hadis. Sahih. Ahmad, Ibn Abu Dunyo rivoyat qilgan.
335-hadis. Sahih. Termiziy rivoyat qilgan. "œAs-sahiha"ga qarang.
336-hadis. Juda zaif. Abu Ya’lo, undan Daylamiy rivoyat qilgan.
337-hadis. Sahih. Buxoriy, Termiziy, Ahmad rivoyat qilgan.
338-hadis. Sahih. "œAs-sahiha"ga qarang.
339-hadis. Sahih.  Muslim va boshqalar rivoyat qilgan.