O‘TTIZ YETTINCHI BOB
SADAQA BALOLARNI DAF QILISHI HAQIDA

Faqih Abu Lays Samarqandiy aytadilar: Abul Farj Azdiy rivoyat qiladi: "Iso ibn Maryam alayhumassalom bir qishloqdan o‘tdilar. Bu qishloqda kir yuvuvchi kishi bor edi. Qishloq ahli: "Ey Iso, kir yuvuvchi kiyimlarimizni yirtadi va ko‘p vaqt ushlab qoladi. Uni duoibad qiling, Alloh uni kiyim yuvishdan salomat qaytarmasin", dedi. Iso alayhissalom: "Ey Parvardigor, uni kiyim to‘plab yuvadigan joyidan salomat qaytarmagin", deb duo qildilar. So‘ngra kir yuvuvchi kiyimlarni yuvib, ularni bo‘yash uchun ketdi. U o‘zi bilan uch dona non olgan edi. Tog‘da ibodat qiluvchi bir obid kishi kir yuvuvchiga salom berib: "Meni ovqatlantiradigan noning bormi, falon-falon kundan beri ovqat yemayapman, hech bo‘lmasa, bir ko‘ray yoki hidini hidlay", dedi. Kir yuvuvchi unga bitta nonini berdi. Obid: "Ey kiyim yuvuvchi, Alloh sening gunohingni kechirsin, qalbingni poklasin", dedi. Bu so‘zidan keyin ikkinchi nonini berdi. Obid: "Ey kiyim yuvuvchi, Alloh sening oldingi va keyingi gunohlaringni kechirsin", dedi. So‘ngra uchinchi nonini ham berdi. Obid: "Ey kiyim yuvuvchi, senga Alloh jannatdan bir uy bino qilsin", dedi. Kir yuvuvchi kechqurun uyiga salomat qaytdi. Qishloq ahli aytdilarki: "Ey Iso, kiyim yuvuvchi qaytib keldi-ku?" Iso aytdilar: "Menga uni chaqirib kelinglar". U huzurlariga kelganidan keyin: "Ey kir yuvuvchi, bugun nima ish qilganingni ayt", dedilar. U aytdiki: "Anovi tog‘da yo‘lovchilardan biri kelib, mendan taom so‘radi. Uch dona nonim bor edi. Har birini berganimda shu-shu so‘zlar bilan duo qildi". Iso (a.s.): "Ey kiyim yuvuvchi, xaltangni keltirgin, men bir uning ichiga qaray-chi", dedilar. U kishi xaltani ochib ko‘rsalar, og‘ziga temir urilgan qop-qora ilon yotardi. Iso alayhissalom aytdilar: "Ey qora ilon, sen bu kishiga yuborilmagandingmi?" Ilon: "Ha, — dedi, — lekin bir yo‘lovchi tog‘dan tushib, undan ovqat so‘radi. Har bir non berganda uni duo qildi. Uning oldida bir farishta, omin, deb turdi. So‘ng Alloh bir farishtani yubordi, u meni temir bilan yuganlab tashladi". Iso alayhissalom aytdilar: "Ey kir yuvuvchi, amalingni qaytadan boshla, Alloh taolo sadaqangni barakotidan gunohlaringni kechirdi".

Solim ibn Abu Ja’d aytadilar: "Bir xotin bolasi bilan ketayotgan edi, bo‘ri bolasini olib qochdi. Xotin bo‘rining orqasidan ketayotib, bitta nonini taom so‘ragan gadoga berdi. Shunda bo‘ri qaytib kelib, bolasini unga topshirdi. Foyibdan ovoz keldi: "Bir luqmaga bir luqma".

Mug‘ays ibn Sumo aytadilar: "Bani isroillik bir rohib oltmish yil tog‘dagi chaylada ibodat qilgan ekan. Bir kuni osmon gumbaziga qarabdi, shunda uni yer qiziqtirib qolibdi. "Yerga tushsam, undagi narsalarga qarasam", debdi va o‘zi bilan non olib tushibdi, yo‘lda unga bir xotin yo‘liqibdi, unga fitnalanib, nafsini ushlay olmay, unga qo‘shilib qo‘yibdi. Shu holda ajali yetibdi. Bir tilanchi kelib non so‘rabdi, unga nonini beribdi, so‘ngra o‘libdi. Uni oltmish yillik ibodati torozining bir pallasiga va xatolari torozini ikkinchi pallasiga qo‘yilibdi. Xatolari oltmish yillik ibodatidan og‘ir kelibdi, keyin sadaqa qilgan nonni keltirishibdi. Amallari bilan birga toroziga qo‘yilganda, xatolaridan og‘ir chiqibdi. Shunda, sadaqa yomonlikning yetmish eshigini yopadi, degan ekanlar.

450. Qatoda aytadilar: "Bizga, sadaqa suv o‘tni o‘chirgandek, xatolarni o‘chiradi", deb aytildi".

Oyisha onamizdan (r.a.) rivoyat qilinadi: U kishi (r.a.) o‘tirganlarida bir xotin keldi. U qo‘llarini yengiga yashirib olgan edi. Oyisha onamiz: "Senga nima bo‘ldiki qo‘lingni yengingdan chiqarmaysan?" dedilar. Xotin: "So‘ramang", dedi. Oyisha onamiz aytdilar: "Menga aytishing kerak". "Ey mo‘minlarning onasi, — dedi xotin, — mening ota-onam bor edi. Otam sadaqa qilishni yaxshi ko‘rardilar. Ammo onam aksincha. Bir bo‘lak yog‘ bilan yirtiq kiyimni sadaqa qilganlaridan boshqa sadaqa qilganlarini ko‘rmaganman. Ular vafot etishdi. Bir kuni tushimda guyoki qiyomat bo‘lgandek edi. Onamni odamlar orasida ko‘rdim, o‘sha yirtiq kiyimi avrati ustiga tashlangan, yog‘ esa ikki qo‘llarida edi. Onam hansirar va: "Chanqadim", der edi. Otamni havzi kavsar yonida ko‘rdim. U suv tarqatardi. O‘zlari suv berib sadaqa qilishni juda yaxshi ko‘rardilar. Bir piyolada suv olib onamga ichirdim. Shunda tepadan nido keldi: "Ogoh bo‘linglar, kim bu ayolga suv bersa, qo‘li shol bo‘ladi". Nogoh uyg‘onib ketdim, qarasam qo‘lim shol bo‘lib qolibdi".

Molik ibn Dinor (r.a.) bir kuni o‘tirganlarida tilanchi tilanib keldi. Uylarida bir savat xurmo bor edi. Xotiniga: "Xurmoni keltir", dedilar. Xotini xurmoni olib keldi. Molik uning yarmini olib, tilanchiga berib, yarmini xotiniga qaytardilar. Xotini: "Sizga o‘xshaganlarni yana zohid deyishadi. Biron kishining podshohga yarimta narsa yuborganini ko‘rganmisiz", dedi. Molik tilanchini chaqirib, qolganini ham berdilar. Keyin xotiniga yuzlanib dedilar: "Ey xotin, harakat qil, harakat qil! Alloh taolo aytadi:
"Bas, Alloh jahannam ko‘riqchilariga der: "Uni ushlab, kishanlanglar! So‘ngra do‘zaxga tashlanglar, so‘ngra uzunligi yetmish gaz bo‘lgan zanjirga solib bog‘langlar". Bu qattiq azob kimlarga, desa, aytiladi: "Chunki u ulug‘ Allohga imon keltirmas va beva-bechoraga taom berishga (o‘zini va boshqalarni) targ‘ib qilmas edi" (Al-haaqqa, 30-34). Bilginki, ey xotin, bo‘ynimizdagi kishanning yarmini imon bilan yechdik. Qolgan yermini sadaqa berib tushirmog‘imiz lozim".

Basralik bir kishi aytadi: "Qo‘yi, moli ko‘p a’robiy bor edi. Ozgina sadaqa qilardi, sadaqa qilsa ham, oriq echkini sadaqa qilardi. Bir kuni tushida qo‘ylari uni suzmoqchi bo‘libdi. Haligi sadaqa qilgan echki uni himoya eta boshlabdi. Uyg‘onib ketib: "Allohga qasamki, agar qodir bo‘lsam, endi ko‘p sadaqa qilaman", dedi. Aytishlaricha, shundan keyin haqiqatan ham ko‘p-ko‘p sadaqa qiladigan bo‘libdi".

451. Adiy ibn Hotim (r.a.) aytadilar: Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Sizlarning har biringiz bilan Alloh, albatta, gaplashadi. O‘ng tomonga qarab, faqat sadaqalarini ko‘radi, so‘ng chapga qaraydi. U tomonda ham faqat sadaqalarini ko‘radi, so‘ng oldiga qaraydi, do‘zaxni ko‘radi. Do‘zaxdan yarimta xurmo berib bo‘lsa ham saqlaninglar".

Faqih aytadilar: O‘nta xislat bandani yaxshilar martabasiga va oliy darajalarga yetkazadi.
1. Ko‘p sadaqa qilish.
2. Ko‘p Qur’on o‘qish.
3. Dunyoni tark etishga da’vat qilib, oxiratni eslatib turadiganlar bilan o‘tirish.
4. Qarindoshchilikni bog‘lash.
5. Kasalni borib ko‘rish.
6. Boyliklari oxiratni eslashga xalaqit beradigan boylar bilan kam aralashish.
7. Ertaga o‘ziga keladigan kun haqida ko‘p fikrlash.
8. Orzu-havasni kamaytirish va o‘limni ko‘p zikr qilish.
9. Jim o‘tirish va kamgap bo‘lish.
10. Tavozu’, oddiy kiyinish, kambag‘allarni yaxshi ko‘rish va ular bilan aralashib yurish, yetimlarga, miskinlarga yaqin bo‘lib, ularning boshini silash.

Yetti xislat borki, ular sadaqani to‘g‘rilaydi, yuksaltiradi:
1. Uni haloldan berish, chunki Alloh taolo aytgan: "Ey mo‘minlar, kasb qilib topgan narsalaringizning halol-pokizalaridan infoq-ehson qilinglar" (Baqara, 267).
2. Uni ozgina moldan ham berish.
3. Vaqt o‘tib ketishidan qo‘rqib, shoshilib berish.
4. Baxillikdan qo‘rqib, uni poklamoq, ya’ni, mollarining yaxshirog‘idan berish, yomonidan emas. Chunki Alloh taolo aytadi:
"Ehson qilish uchun ulardan o‘zingiz faqat ko‘z yumib turib oladigan past-nopoklarini tanlamangiz va bilingiz, albatta, Alloh behojat va hamdu sanoga loyiq zotdir" (Baqara, 267).
5. Riyodan qo‘rqib, uni yashirin berish.
6. Ajrini yo‘qotishdan qo‘rqib, minnatdan uzoq bo‘lish.
7. Uning sohibiga gunohdan qo‘rqib, aziyat yetkazmaslik. Chunki Alloh aytadiki:
"Sadaqalaringizni minnat va aziyat bilan botil qilmangizlar" (Baqara, 264).

____________
Sadaqa balolarni daf qilishi haqidagi bob hadislari

450-hadis. Sahih. Ahmad, Termiziy rivoyat qilgan.
451-hadis. Muttafaqun alayh.

O‘TTIZ SAKKIZINCHI BOB
RAMAZON OYI FAZILATLARI

452. Abu Lays Samarqandiy aytadilar: Ibn Abbos (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan eshitgan ekanlar: "Jannat yildan yilga ramazon kirishi bilan ziynatlanib, yangilanib, o‘zini hozirlaydi. Birinchi kechada arsh ostidan shamol esadi, uni musiyra deyishadi. Jannat daraxtlarining barglari shitirlaydi va eshiklarning halqalari taqillaydi. So‘ngra bir ovoz eshitiladiki, qulog‘i bor jonzot undan yaxshirog‘ini eshitmagan. So‘ngra hurlar ko‘rinish berib, jannat tepasiga chiqadilar. Nido qiladilarki: "Kuyovlar bormi? Alloh taolo bizni ularga nikohlasin". Keyin yana deydilar: "Ey Rizvon! (Rizvon – jannatdagi farishtaning nomi – tarj.) Bu tun qanday tun?" Ular talbiya aytib javob beradilar: "Ey jannat go‘zallarining yaxshilari! Bu kecha ramazon oyining birinchi kechasidir". Alloh Rizvonga: "Jannat eshiklarini Muhammad sollallohu alayhi vasallamning ro‘zador ummatlari uchun och", deb aytadi. So‘ngra Alloh Molikka (u do‘zax farishtasi – tarj.): "Ey Molik, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning ro‘zador ummatlari uchun do‘zax eshiklarini yop", deydi va keyin Jabroilga aytadi: "Ey Jabroil, yerga tushib shaytonning sarkashlarini zanjirband qil. Ularni temir bo‘yinbog‘lar bilan bog‘la, keyin dengiz to‘lqinlariga uloqtir, toki habibim Muhammad sollallohu alayhi vasallamning ummatlari ro‘zalarini buzmasin". Alloh taola ramazon oyining har kechasida uch marta aytadi: "So‘rovchilar bormi? Men so‘ragan narsasini beraman. Tavba qiluvchilar bormi? Tavbasini qabul qilaman. Gunohlarini kechirishni so‘rovchi bormi? Uning gunohini kechiraman" Keyin nido qiluvchi nido qiladi: "Amallarning mukofotini to‘la-to‘kis qilib beruvchi bo‘lgan Zotga qarz beruvchi bormi?" (Ya’ni, amal qiluvchi bormi? Alloh taolo uning ajrini mukammal qilib beradi).

Alloh taolo ramazon oyining har kuni iftor vaqtida ming kishini do‘zaxdan ozod etadi. Ular qilgan gunohlari sabab azobga giriftor edilar. Jum’a kuni va jum’a kechasi har soatda o‘n mingta gunohkorni do‘zaxdan ozod qiladi. Ularning hammalari azobga mubtalo edilar. Ramazonning oxirgi kunida oyni boshidan oxirigacha ozod qilinganlarning sanog‘idan ham ko‘proq gunohkorlarni ozod etadi. Laylatul-qadr kechasi esa, Alloh taolo Jabroil alayhissalomga yerga maloikalarning katta jamoasi bilan birga tushishni buyuradi. Unda ko‘k bayroq bo‘ladi. Uni Ka’baning yoniga qo‘yadilar. Jabroil alayhissalomning yetti yuzta qanoti bo‘lib, ikkitasi faqat Qadr kechasida yoyiladi. Yozilganda g‘arbdan sharqgacha oshib ketadi. Jabroil alayhissalom maloikalarni bu ummatga yuboradi. So‘ngra ular ummatning turgan, o‘tirgan, namoz o‘qigan, zikr qilganlariga salom beradilar. Ular bilan ko‘rishadilar va duo qilganlarida to bomdodgacha "Omin", deb javob berib turadilar. Bomdod bo‘lgandan keyin Jabroil (a.s.) barcha maloikalarga, ketinglar-ketinglar, deb nido qiladi. Ular: "Ey Jabroil, Alloh Muhammad sollallohu alayhi vasallamning ummatlari bo‘lgan mo‘minlarning hojatlarini nima qildi?" deb so‘raydilar. Jabroil aytadiki: "Alloh taolo ularga nazar qilib, ularning gunohlarini afv etdi. Faqat to‘rt kishinikidan tashqari". So‘raydilar: "Ular kimlar, ey Jabroil?" Javob beradiki: "Doimiy aroq ichuvchi, ota-onasiga oq bo‘lgan, silai rahmni uzgan, mushohin". "Ey Jabroil, mushohin kim?" deb so‘raydilar. Aytadiki: "U xusumat qiluvchi", ya’ni, mo‘min birodariga uch kundan ortiq gapirmay yurgan kishi.

Fitr (hayit) kechasi esa, "mukofot kechasi" deb nomlanadi. Fitrning ikkinchi kuni Alloh farishtalarni shaharlarga yuboradi. Ular yerga tushib, yo‘llarning boshida turib: "Ey Muhammad sollallohu alayhi vasallam ummati, Rabbilaringizga chiqinglar, bu kun buyuk mukofot beradi, gunohlaringizni kechiradi", deydilar, bu ovozni inson va jinlardan boshqa hamma maxluqot eshitadi. Ular masjidlarga borganlarida Alloh taolo farishtalariga: "Ey maloikalarim! Amal qiluvchi kishiga amal qilgani uchun nima mukofot beriladi?" deydi. Maloikalar aytishadi: "Ey Rabbimiz, uning mukofoti ajrini mo‘l qilib berishingdir". Alloh taolo aytadiki: "Ey maloikalarim, men sizlarni guvoh qilamanki, ularning ramazon oyidagi ro‘zalari va kechalari qoim bo‘lishlari savobi Mening roziligim va mag‘firatimdir". Alloh so‘ngra aytadiki: "Ey bandalarim, Mendan so‘ranglar, ulug‘ligimga qasamki, bugun nimani so‘rasalaringiz, beraman, dunyolaringizdan ham, oxiratlaringizdan ham".

453. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Ummatimga ramazon oyida bosh-qa ummatlarga berilmagan beshta xislat berildi. Ro‘zadorning og‘zidagi hid Alloh nazdida mushkning hididan yaxshiroq; iftor qilgunlaricha maloikalar ularning gunohlarini kechirishni so‘raydilar; bu oyda shaytonning sarkashlari bog‘lanadi; bu oyda odamlar boshqa oylarda bo‘lmagan ixloslarini topadilar; bu oyda har kuni Alloh taolo jannatni ziynatlaydi va jannatga aytadi: "Mening bandalarimdan qiyinchilik va aziyatlar ko‘tarilishiga oz qoldi. Ular senga qarab yuradilar va oxirgi kechada ularning gunohlari kechiriladi". "Ey Allohning elchisi, Laylatul-qadr o‘sha kechami?" deb so‘rashdi. Aytdilarki: "Yo‘q. Lekin amal qiluvchi amalini bajarsa, uning ajri mo‘l-ko‘l beriladi".

454. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam sahobalariga xursandchilik xabarini berdilar. Aytdilarki: "Sizlarga ramazon oyi keldi. Muborak oy keldi. Alloh taolo bu oyda ro‘zani farz qildi. Bu oyda jannat eshiklari ochiladi va jahannam eshiklari yopiladi, bu oyda shaytonning sarkashlari bog‘lanadi va bu oyda bir tun bor, u ming oydan yaxshiroqdir".

455. Xaysama aytadilar: "Bizga Ramazon keyingi ramazongacha, haj hajgacha, jum’a jum’agacha, namoz keyingi namozgacha orasida bo‘lib o‘tgan gunohlarga kafforatdir. Katta gunohlar qilmagan bo‘lsa", deb aytishgan".

Umar (r.a.) ramazon kirganda aytar edilar: "Marhabo, bizlarni poklovchi. Ramazonning hammasi yaxshi, kunduzi — ro‘za, kechasi — qiyom, bu oydagi nafaqa Alloh yo‘lidagi nafaqa kabidir".

456. Abu Hurayra (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning rivoyat qiladilar: "Kim ramazon ro‘zasini imon keltirgan va savob umid qilgan holda tutsa hamda kechalari qoim bo‘lsa, uning oldin o‘tgan gunohlari kechiriladi".

457. Yana Abu Hurayra (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning rivoyat qiladilar: "Alloh taolo aytadi: "Odam farzandining yaxshi amaliga o‘n barobardan yetti yuz barobarigacha savob ziyoda qilinadi. Ro‘za unday emas. Ro‘za Men uchun va uning mukofotini o‘zim beraman, bandam shahvatini, taomini, sharobini men uchun tark qiladi. Ro‘za pardadir. Ro‘zador uchun ikki xursandchilik bor: Og‘iz ochishdagi xursandchilik va qiyomat kunidagi xursandchilik".

458. Faqih aytadilar: Salmon Forsiy (r.a.) hikoya qiladilarki: Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam sha’bonning oxirida bizlarga xutba qildilar. "Ey odamlar, mana sizlarga ulug‘, muborak oy keldi. Bu oyda Laylatul-qadr bor. U ming oydan yaxshi. Ramazonning kunduzlarida Alloh ro‘zani farz qildi va kechalaridagi qiyomni ixtiyoriy etdi. Kim u kechada ixtiyoriy ibodat qilsa, farzni ado etsa, yetmish farzni ado qilgan kishidekdir. U sabr oyi, sabrning savobi jannatdir. U tenglik oyi. Bu oyda mo‘minning rizqi ziyoda bo‘ladi. Kimki ro‘zadorning og‘zini ochsa (iftor qilib bersa), qul ozod qilganidek savob oladi va gunohlari mag‘firat bo‘ladi".

Biz: "Ey Allohning elchisi, hammamiz ham ro‘zadorga iftor qilib beradigan narsa topolmaymiz-ku", dedik. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Bir yutum sut bilan bo‘lsa ham, iftor qilsa yoki bitta xurmo yoki bir piyola suv bilan iftor qilib bergan bo‘lsa ham, shu savobni oladi. Kim ro‘zadorni to‘ydirsa, uning gunohlari kechiriladi. Alloh uni mening havzimdan sug‘oradi, undan keyin jannatga kirguncha chanqamaydi. Iftor qilib bergan kishiga ajrni ro‘zadorning ajridan hech ham kamaytirmagan holda beradi. Bu oyning avvali rahmat, o‘rtasi mag‘firat va oxiri do‘zaxdan ozod bo‘lishdir. Kim bu oyda qulini ozod etsa, Alloh uni do‘zaxdan ozod qiladi".

Faqih aytadilar: Ibn Mas’ud (r.a.) aytdilarki: "Qaysi banda ramazon oyini sukut va yomon gaplarni gapirmasdan tutsa, Allohni zikr qilib, halol deganini halol, harom deganini harom desa va bu oyda fahsh ish sodir qilmagan bo‘lsa, ramazondan onadan tug‘ilgandek pok chiqadi. Uning hamma gunohlari kechiriladi. Uning Allohga aytgan har bir tasbehlari va tahlillari uchun jannatda ko‘k zumraddan bir uy bino qilinadi. Uning ichlari qizil yoqutdandir. U yoqutning ichida dur chodir bor. Chodirda hur bo‘lib, uning tillo taqinchoqlari qizil yoqut bilan bezatilgan, jilosi butun yer yuzini yoritib yuboradigan darajada".