578. Anas ibn Molik (r.a.) aytadilar: Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: "Sening ustingda musulmonlarning to‘rtta haqqi bor: Ularning yaxshilariga yordam berishing, gunohlari uchun istig‘for aytishing, boshliqlarini duo qilishing va tavba qiluvchilarini yaxshi ko‘rishing", dedilar.

579. Abu Ayyub (r.a.) aytadilar: Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning shunday deganlarini eshitdim: "Musulmonning musulmon birodari ustida olti xislat vojibdir. Agar bittasini tark qilsa, vojib haqni tark qilgan bo‘ladi. Agar chaqirsa, javob berish, kasal bo‘lsa, borib ko‘rish, o‘lsa, janozasida hozir bo‘lish, yo‘lda uchrasa, salom berish, nasihat so‘rasa, nasihat qilish va agar aksa ursa, unga rahmat tilash".

580. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Qaysi payg‘ambar o‘tgan bo‘lsa, podachilik qilgandir". "Siz ham qo‘y boqqanmisiz?" deb so‘rashdi. "Ha, boqqanman", dedilar u zot.

Faqih aytadilar: Payg‘ambarlarning qo‘y boqishidagi hikmat, Alloh taolo ularni avvalo hayvonlar bilan imtihon qildi, hatto ularda maxluqotlarga nisbatan mehr-shafqat zohir bo‘ldi. Holbuki, Alloh ularni yaxshi biladi. Ularni hayvonlarga nisbatan mehr-shafqatli topsa, keyin odam farzandlariga nabiy va din ishlariga ega qilib qo‘yadi.

Rivoyat qilinishicha, Muso alayhissalom: "Ey Allohim, qaysi narsa uchun meni tanlab olding?" dedilar. "Yaratgan narsalarimga rahmdilliging uchun. Sen Shuaybning (alayhissalom) qo‘ylarini boqarding. Qo‘ylaring ichidan bir qo‘y qochdi, orqasidan yurib, ushlaguncha ko‘p harakat qilding. Ushlaganingdan keyin, uni quchog‘ingga olib, mahkam bosib aytdingki, ey bechora, nimaga meni bunchalik charchatding? O‘zingni charchatding. Maxluqimga rahm qilding, shu uchun Men seni tanlab oldim va payg‘ambarlik bilan ikrom qildim", dedi.

581. Abu Hurayra (r.a.) Payg‘ambar alayhissalomdan rivoyat qiladilar: U zot: "Kim bu dunyoda musulmon birodarining bir aybini yopsa, Alloh taolo dunyo va oxiratda uning aybini yopadi. Kim birodaridan dunyo g‘amlaridan bir g‘amni ketkazsa, Alloh uning qiyomat kunidagi g‘amlaridan bir g‘amini ketkizadi. Alloh taolo bandasiga yordam berib turadi, modomiki, u banda birodariga yordam berib turgan bo‘lsa", dedilar.

582. Qatoda Anas ibn Molikdan (r.a.) rivoyat qiladilar: Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Muhammadning joni qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, sizlardan birortangiz mo‘min bo‘lmaysizlar, toki o‘zingiz yaxshi ko‘rgan narsani birodaringiz uchun ham yaxshi ko‘rmaguningizcha".

Sha’biy Umardan (r.a.) rivoyat qiladilar: Amirul-mo‘minin aytdilarki: "Alloh taolo rahm qilmagan kishiga rahm qilmaydi, kechirmagan kishini kechirmaydi. Birovning tavbasini qabul qilmagan kishining tavbasini qabul qilmaydi".

583. Ba’zi sahobalar (r.a.) aytishgan ekan: "Rahm qiluvchilarga Rahmon rahm qiladi. Yerdagi kishilarga rahm qilinglar, osmondagi Zot sizlarga rahm etadi".

584. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Kim odamlarga rahm etmasa, Alloh ham unga rahm qilmaydi".

Qatoda aytadilar: "Injilda yozilgan kalima zikr qilindi: "Ey odam farzandi, qanchalik rahm qilsang, shunchalik rahm ko‘rasan. Qanday qilib bandalarga rahm qilmasdan turib, Alloh senga rahm etishini umid qilasan?!"

Abu Dardo (r.a.) bolalarning orqasidan yurib, ulardan chumchuqlarni sotib olar, keyin ularni qo‘yib yuborar va, bor, yashayver, der edilar.

Shaqiq Zohid aytadilar: "Agar bir kishining yomonligini zikr qilsang va unga rahming kelmasa, o‘sha holda sen undan yomonroqsan. Agar yaxshi kishini zikr qilib, qalbingda Allohga itoatning halovatini topmasang, yomon odamsan".

Molik ibn Anas aytadilar: "Iso alayhissalomning bunday deganlarini eshitdim: Allohning zikridan boshqa kalomni ko‘paytirmanglar, qalblaring qattiq bo‘ladi. Qattiq qalb Allohdan uzoq bo‘ladi, lekin bilmaysizlar. Birovlarning ayblariga arboblardek qaramanglar. Balki o‘zlaringizni quldek bilib qaranglar. Odamlar ikki qismdir: Balolangan va kechirilgan. Balolanganga rahm qilinglar, ofiyat uchun Allohga hamd aytinglar".

Abu Abdulloh Shomiydan rivoyat qilinadi: "Tovusning huzuriga kirishga ruxsat so‘radim. Bir qari kishi chiqdi. "Siz Tovusmisiz?" deb so‘radim. "Yo‘q, men o‘g‘liman", dedi. "Agar siz o‘g‘li bo‘lsangiz, u kishi qarib, aqli kamayib qolgandir", dedim. "Olimning aqli kamaymaydi", deb javob qildi o‘g‘li. Keyin u kishining oldilariga kirdim. "So‘ra, lo‘nda javob beraman", dedilar. "Qisqa aytsangiz, men ham qisqa aytaman", dedim. "Agar xohlasang, — dedilar, — senga Tavrotni, Injilni, Furqonni uch kalimada jam qilib beraman?" "Xohlayman", dedim. "Allohdan qo‘rq, Undan boshqadan Undan qo‘rqqandek qo‘rqma; Undan umid qil va umiding Undan qo‘rqishingdan ustun bo‘lsin; boshqaga o‘zing yaxshi ko‘rgan narsangni yaxshi ko‘r", deb aytdilar".

Ammor ibn Yosir (r.a.) aytadilar: "Kim uch narsani jam qilsa, imonning hammasini jam etibdi: Kambag‘allikda infoq-ehson qilish, insofli bo‘lish va odamlar orasida salomni yoyish".

Umar ibn Abdulaziz (rahmatullohi alayh) aytadilar: "Allohga sevimli ishlar uchtadir. Birinchisi — o‘ch olishga qodir bo‘lgan vaqtda kechirish; ikkinchisi — g‘azabi kelganda o‘zini bosish; uchinchisi — Allohning bandalariga yumshoqlik qilish, kim Allohning bandalariga yumshoqlik qilsa, unga ham yumshoqlik qilinadi".

Hisham Hasandan rivoyat qiladilar: "Alloh taolo Odam alayhissalomga vahiy qildi: "Ey Odam, to‘rt narsani o‘zing va zuryodlaring uchun jam qil. Bittasi Menga, bittasi o‘zingga, bittasi sen va Mening oramda, bittasi sen va odamlar orasida. Men uchun bo‘lgani — Menga ibodat qilib, boshqani sherik qilmasliging; o‘zing uchun bo‘lgani — amaling, seni u bilan muhtoj bo‘lganingda mukofotlayman; Men bilan sening orangdagi — sening duo qilishing, Mening qabul etishim; sen bilan odamlar orasidagi — ularga o‘zingga qanday do‘st bo‘lishlarini xohlaganing kabi do‘st bo‘l". Alloh bilguvchiroqdir.

____________
Rahmat va shafqat bobi hadislari

574-hadis. Muttafaqun alayh.
575-hadis. Mursal. Bayhaqiy rivoyat qilgan.
576-hadis. Muttafaqun alayh.
577-hadis. Zaifligi bor.
578-hadis. Zaifligi bor.
579-hadis. Zaif.
580-hadis. Sahih. Buxoriy, Molik rivoyat qilgan.
581-hadis. Sahih. Muslim, Abu Dovud rivoyat qilgan.
582-hadis. Muttafaqun alayh.
583-hadis. Sahih. Ahmad, Abu Dovud rivoyat qilgan.
584-hadis. Muttafaqun alayh.

ELLIGINCHI BOB
ALLOH TAOLODAN QO‘RQISH HAQIDA

585. Said ibn Musayyab aytadilar: "Umar, Ubay ibn Ka’b va Abu Hurayra (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam oldilariga kirishdi. Va Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga: "Ey Allohning rasuli, odamlarning ilmlirog‘i kim?" deb savol berishdi. "Aqlli kishi", dedilar. "Odamlarning obidrog‘i kim?" deb so‘rashdi. Yana: "Aqlli kishi", dedilar. "Ey Allohning elchisi, odamlarning afzali kim?" deyishdi. Tag‘in: "Aqlli kishi", dedilar. "Ey Allohning rasuli, aqlli kishi odamiyligi komil bo‘lgan, fasohati zohir etgan, saxiyligi ko‘paygan va martabasi ulug‘ kishi emasmi?" deyishdi keyin. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar:
"Barchasi faqat hayoti dunyo matolaridir. Oxirat esa Parvardigoringiz nazdida taqvodor zotlar uchundir" (Zuxruf, 35). Aqlli kishi taqvodor kishidir, garchi dunyoda past sanalsa ham".
Ya’ni, taqvodor shunday zotki, u ham Allohdan qo‘rqadi, ham gunohlaridan qo‘rqadi.

Molik ibn Dinor (r.a.) aytadilar: "Agar kishi nafsida qo‘rqinch va umid alomatini bilsa, u ishonchli ishni ushlabdi. Qo‘rqinch alomati — Alloh taolo man qilgan narsalardan qaytish. U umid etish alomati — Alloh taolo buyurganlarini qilish".

Aytilishicha, xavf va umid ikki alomatdir. Umid alomati — amalingizning Allohni rozi qiladigan bo‘lishi, qo‘rqinch alomati — Alloh man qilgan narsalardan qaytishingiz.

Faqih aytadilar: Abdulloh ibn Abbos (r.a.) Hazrati Umarga (r.a.) suiqasd qilinganda: "Ey amirul mo‘minin, odamlar kofirligida musulmon bo‘ldingiz. Odamlar o‘zini chetga olganda, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bilan birga jang qildingiz. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam vafot etganlarida sizdan rozi bo‘lib ketdilar. Sizga hech qachon ikki kishi muxolif bo‘lmadi. Shahid bo‘lib, jon beryapsiz", dedilar. Shunda Umar (r.a.) aytdilar: "Fururlanuvchi sizlar g‘ururlantirgan kimsadir. Allohga qasamki, agar quyosh nuri yetgan barcha narsa meniki bo‘lsa, ularni qiyomat kunidagi qo‘rqinchga fido qilib yuborar edim".

586. Hasan Basriy Jobirdan (r.a.), u kishi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar: "Mo‘min ikki qo‘rqinch orasidadir: O‘tgan umrini Alloh nima qilishini bilmaydi va qolgan umriga qanday taqdir bitganini ham bilmaydi. Banda nafsidan nafsi uchun, dunyosidan oxirati uchun ozuqa tayyorlasin. Jonim qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, o‘limdan keyin tanbeh yo‘qdir, dunyodan keyingi hovli yo jannat, yo do‘zaxdir".

587. Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Alloh azza va jalla deydi: "Izzatim va buyukligimga qasamki, ikkita qo‘rquv va ikkita xotirjamlikni bandamda jam qilmayman. Kim dunyoda Mendan qo‘rqsa, oxiratda uni xotirjam qilaman. Kim dunyoda xotirjam bo‘lsa, qiyomatda uni qo‘rqitaman".