Assalamu alaykum wa rahmatulloh.

    Ushbu mavzuda hadisi shariflarda Rasululloh SAV tillaridan rivoyat qilingan hikoyatlar berib boriladi.

    Hikoyatlarni berishda sahih manbalardan foydalanilsa, va manbani aniq ko'rsatilsa, yaxshi bo'lardi.


* * *

Ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar:
«Nabiy sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Uch kishi yo‘lda ketayotgan erdi, birdan yomg‘ir yog‘ib qolib, tog‘dagi bir g‘orga kirib berkinishdi. Shu payt, tog‘dan bir katta tosh (qoya) dumalab tushib, g‘orning og‘zini tusib qo‘ydi. Shunda ular bir-birlariga: «Olloh yo‘lida biror xayrli ish qilgan bo‘lsangizlar, o‘shani o‘rtaga qo‘yib parvardigorga iltijo qilingizlar, zora u g‘orning og‘zini ochsa!» — deyishdi. Ulardan biri: «Yo Olloh, mening keksayib qolgan ota-onam bor erdilar. O’zim ersam qo‘ychivonlik qilardim. Har kuni yaylovdan qaytgach, quylarni sog‘ib, sutini avval ota-onamga, so‘ng bolalarim va ahli ayolimga berardim. Bir kuni yaylovda kech qolib ketdim, kelsam, ular uxlab qolishibdi. Odatdagidek, quylarni sog‘ib, sutini ota-onamning huzurlariga olib bordim-u, ularni uyg‘otishga botinolmay turib qoldim. Bolalarim ersa (sut so‘rab) oyoqlarim ostida talpinib yig‘lashardi. Shu ahvolda tong ottirdik. Yo Olloh, agar bilsang, bu ishni seni yuz-xotir qilib qilgan erdim. Bizga g‘orning og‘zini bir oz ochgil, toki biz osmonni ko‘raylik!» — deb iltijo qildi. Shunda Olloh taolo g‘orning og‘zini bir oz ochdi. Keyin, ularning ikkinchisi: «Yo Olloh, agar bilsang, men amakimning qizlaridan birini erkaklar ayollarni yaxshi kurgandek qattiq sevardim. U (ya’ni, amakimning qizi menga): «Yuz dinor bermaguningcha maqsadga erisholmaysan», — dedi. Men yuz dinor topib uning oldiga bordim-da, o‘zimni oyoqlari orasiga olib erdim: «Ollohdan qyorqgil, muhrni halollab ochgil!» — dedi. Shunda men darhol o‘rnimdan turib, undan nari ketdim. Yo Olloh, agar bilsang, men bu ishni seni yuz-xotir qilib qilgan erdim. Bizga g‘orning og‘zini (kattaroq) ochgil!» — dedi. Olloh taolo g‘or og‘zining uchdan ikki qismini ochdi. So‘ng, ulardan uchinchisi: «Yo Olloh, agar bilsang, men bir kishini bir faraq (3 so’) makkajo‘xoriga yollab erdim. Ish tugagach, haqini berdim, ammo u olmay ketib qoldi. Keyin, men o‘sha (bir faraq) makkajo‘xorini ekib, dehqonchilik qildim, hosilini sotib, puliga bir sigir va molga qarab turish uchun bir xizmatkor (qul) sotib oldim. Bir kuni o‘sha yollangan odam kelib, haqini mendan talab qildi. Men: «Bor, anavi sigir va uning boquvchisi senga!» — dedim. U menga: «Meni masxara qilayotirsanmi?» — dedi. Men: «Yo‘q, masxara qilmayotirman, o‘sha sigir va uning boquvchisi senga, ularni olib ketaver!» — dedim. Yo Olloh, agar bilsang, men bu ishni seni yuz-xotir qilib qilgan erdim. G’orning og‘zini butunlay ochgil!» — deb iltijo qildi. Shunda Olloh taolo g‘orniig ogzini butunlay ochdi».

(Buxoriy rivoyati, "Al-jome' as-sahih", Savdo-sotiq kitobi, 93-bob)

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar:
«Nabiy sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Ibrohim alayhissalom Bibi Sora birlan birga hijrat qilib, podshohi zolim bir yurtga keldilar. Shunda unga: «Ibrohim dunyoda tenggi yo‘q bir go‘zal ayol birlan birga shahringizga kirib keldi» — deb xabar qilishdi. Podshoh Ibrohim alayhissalomga odam yubordi. Ular Ibrohim alayhissalomdan: «Bu ayol kim?» — deb so‘rashdi. Ibrohim alayhissalom: «Bu mening (dindosh) singlim» — deb javob berdilar-da, Bibi Soraning huzurlariga kirib: «Msn sizni ularga (dindosh) singlim, dsb tanitdim. So‘zimni yolg‘onga chiqarmang. Biz hozir turgan yerda bizdan bo‘lak mo‘min yo‘q», — dedilar. So‘ng, Bibi Sorani podshohning huzuriga olib ketishdi. Bibi Sora saroyga borgach, tahorat olib, namoz o‘qidilar-da, Ollohga iltijo qilib: «Yo Olloh, senga va sening elchingga iymon keltirganman. Farjimni jufti halolimdan bo‘lak erkaklardan saqlaganman, kofirni menga ega qilmagil!» - dedilar. Podshoh Bibi Soraga endi yaqinlashmoqchi ham bo‘lgan erdiki, qandaydir kuch tomog‘idan bo‘g‘ib, nafas oldirmay qo‘ydi. Shunda Bibi Sora: «Yo Olloh, agar u o‘lib qolsa, Sora o‘ldirdi, deb o‘ylashur», — dedilar. Shul bois podshoh qo‘yib yuborildi. Ammo, u hushiga kelib, yana Bibi Soraga yaqinlashmoqchi bo‘ldi. Bibi Sora yana Olloh taologa iltijo qilib: «Yo Olloh, men senga va sening elchingga iymon keltirganman. Farjimni jufti halolimdan bo‘lak erkaklardan saqlaganman, kofirni menga ega qilmagil!» — dedilar. G’oibiy kuch uni yana bo‘g‘ib, nafas oldirmay qo‘ydi. Shunda Sora: «Agar u o‘lib qolsa, mendan ko‘rishur», — dedilar. U yana qo‘yib yuborildi. Uchinchi bor shu holat takrorlangandan ksyin, podshoh xodimlariga: «Xudo haqi, sizlar menga shaytonni olib kelibsizlar, buni Ibrohim alayhissalomga qaytaringlar, unga Hojarni ham berib yuboringlar!» — dedi. Bibi Sora Ibrohim alayhissalomning huzurlariga qaytib kelib: «Ko‘rdingizmi?! Olloh kofirni o‘z uyasida daf qilib, msnga Hojarni xizmatkor qilib bsrdi» — dedilar».

(Buxoriy rivoyati, "Al-jome' as-sahih", Savdo-sotiq kitobi, 95-bob)

BU BOBDA RASULULLOH SOLLALLOHU ALAYHI VASALLAMNING KECHQURUNDA QILGAN HIKOYALARI HAQIDA BAYON QILINADI

192. Oisha roziyallohu anho dedilar: Bir kecha Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘z uylarida xotinlariga bir qissa bayon qildilar. Ayollaridan birlari dedilar: bu qissa xayratda va taajjubda tamom Xurofaning voqealariga o‘xshar ekan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: Bilasizlarmi, Xurofa nima? Xurofa Bani Uzra jamoasidan bo‘lgan bir kishi edi. Johiliyat zamonasida uni jinlar asir qilib olib ketgan edilar. U jinlar bilan bir necha muddat birga turdi, keyin ular o‘zlari uni olib kelib, qo‘yib ketdilar. Keyin u kishi jinlar orasida ko‘rgan qiziq voqealarni so‘zlab berar edi. Keyin odamlar uning so‘zini eshitganlarida, bu so‘z «Xurofa so‘zi» der edilar. Shundan keyin, arablar orasida har bir qiziq so‘zni Xurofa so‘zi deyiladigan bo‘ldi.

UMMU ZAR’ HIKOYASI

193. Oisha roziyallohu anho dedilar: Kunlarning birida o‘n bir nafar xotin bir yerga jam bo‘ldilar va hammalari o‘z erlarining ahvolini to‘laligicha bayon qilishni va hech bir so‘zni yashirmaslikka ahd qildilar. Bu xotinlar hammalari Yaman xotinlari yo Hijoz xotinlari edilar. Nomlari aniq ma’lum emasdir.

Birinchilari dedi: Mening erim ishdan chiqqan, oriq tuyaning go‘shtidir. Yana o‘zi chiqishi qiyin bir tog‘ning ustidadir. Tog‘ yo‘li oson emaski, unga chiqilsa. Go‘sht ham semiz mol go‘shti emasdirki, uni ixtiyor qilinsa, va olib tushilsa, ya’ni, butun foydasiz bekor bir narsadur.

Ikkinchilari dedi: Men erim rozilarini bayon qilmasman. Qo‘rqurmanki, agar uning ayblarini berkitmay so‘zlab qolsam, "zohiriy" va "botiniy" ayblarining hech birini qo‘ymay so‘zlab tashlarman, ya’ni mening erimda bor ayblarni sanab bo‘lmas, qaysi birini ham so‘zlab o‘tiray.

Uchinchilari dedi: Mening erim badxulq, bedavo uzundki, undan shikoyat qilsam, yo o‘ziga bir so‘z qilib qolsam, taloq qilinurman. Agar so‘z qilmay ketaversam, butun umrim muallaqa holda keturman, ya’ni, erliklar qatorlarida ham emasman, bevalar qatorida ham emasman.

To‘rtinchilari dedi: Mening erim Tahoma iqlimining kechquruniga o‘xshaydi. Na issiq va na sovuq. Na undan qurqilur va na undin zerikilur. Ya’ni, nihoyatda mijozi mo‘‘tadildir. Issiqda salqindir va sovuqda issiqdir. Afv marhamati ko‘pdir. Hech bir holda odamga malol kelmas.

I z o h. Tahoma deb, Makkai mukarramani va atroflarini aytiladi.

Beshinchilari dedi: Mening erim uyga kirsa, qoplon bo‘lib kirur, uydan chiqsa sher bo‘lib chiqur. Uydagi o‘ziga ma’lum narsalar xasida taftish qilib o‘tirmas, ya’ni ko‘chadan kelsa, qoplon kabi o‘z ahlini sog‘inib keladi va ko‘chaga chiqsa yo‘lbarsdek olijanob yuradi. O’zi u qadar himmatlik, karim insondirki, bo‘lar-bo‘lmas narsalar ustida oilasi bilan janjal qilib, pastlik qilib o‘tirmaydi.

Oltinchilari dedi: Mening erim taom yesa, dasturxonda bor narsani hammasin yeb tugatadi va suv ichsa, idish ostida qolgan suvni ham ichib xalos qilur, va yotsa, o‘zi tanho bir ko‘rpaga o‘ralib yotadi. Yonida yotgan odamni qo‘yniga qo‘lini uzatib ham ko‘rmaski, dardini bilsin, yo sog‘, yo bemor ekanligini faxmlasin, ya’ni, taomga to‘ymas va suvga qonmas va hamxonasi holini sezmas, bir bemuruvvat insondir.

Yettinchilari dedi: Mening erim o‘zi nomard, so‘zdan ojiz. Hamisha bemor bir insonki, dunyoda bor bemorlikdan namuna unda bor. U qadar beaxloqki, suz qilsang, boshingni yoradi, yo badaningni zaxm qiladi, yo xoxlasa har ikkisini birga qilur.

Sakkizinchilari dedi: Mening erim badani quyon kabi muloyim va isi za’faron kabi hammani xushbo‘y qilib turadi, ya’ni uning vujudi nihoyatda mahbubdir. Nozik badan va xushbo‘yligidan jismoniy va ruxoniy lazzat har ikkisi unda mavjuddir.

To‘qqizinchilari dedi: Mening erim, uyi baland, mexmoni ko‘p, qomati raso va davlat xonasi jamoat xonaga yaqin bir zotdir, ya’ni sharaflik, saholatlik va shijoatlik bir dodxodirki, hamma insonga maxbub va marji’dir.

O’ninchilari dedi: Mening erim, molikdir. Bilasizlarmi, molik kim? Ta’rif qilingan zotlarning hammalaridan ziyoda, yaxshidir. Chunki har-har yerga cho‘kib yotadigan tuyalari ko‘pdir. Tuyalari o‘tlagani kam borishadi. Qachon surnayning ovozini eshitsalar bilurlarki, ularni so‘yilur, ya’ni molik davlatmand va karamlik bir insondir. Hamisha mollarini o‘z oldida boqadi, yaylovga kam yuboradi. Mollari ham uning mijozini yaxshi biladilar. Qachon surnay chalinsa, bilurlarki, shu soatda mehmon taomi uchun zabx etilurlar.

O’n birinchilari dedi: Mening erim Abu Zar’dur. Bilasizlarmi, Abu Zar’ kim? U shunday mexribon erki, ikki kulog‘imni qimmati yuqori taqinchoqlardan ham qilgandir, va ikki bilagimni ko‘p yedirib, charvidan to‘ldirgandir. Meni shunday xush va xurram saqlaganki, undan men kibr va g‘ururga berilib, o‘zimni unuta boshladim. Bu er meni olganda, men bir nechta echki bilan kun o‘tkazadigan nihoyatda bir g‘arib xonadonda edim Meni shunday bir davlatmand xonadonga olib keldiki, ularda otlar, tuyalar, qo‘sh ho‘kizlar va dehqonlar bor edi. Otlari kishnar, tuyalari bo‘kirar, ho‘kiz, sigirlari xirmon xaydar, xodimlari donlarni somonlardan alohida qilib tozalar edilar. Men bo‘lsam u er qoshida erka edim, har qanday so‘z aytsam ham, so‘zing yomon demas edi. Yotsam tong otguncha yotar edim, hech kim meni uyg‘ota olmas edi. Yemak va ichmakda shunday mo‘l-ko‘lchilik ediki, men yeb-ichib turib ketardim, taom va sharob shunday qolar edi. Bu sifat erimning sifati edi.

Uning bir onasi ham bor edi. Bilasizlarmi, u qanday xotun edi. U nihoyatda olijanob xotin ediki, idishlari hammasi katta-katta va narsalari to‘la-to‘la turar edi. Uyi nihoyatda keng va unda hamisha mehmonlar bo‘lar edi. Abu Zar’ning o‘g‘li ham bor edi. Bilasizlarmi, o‘g‘li kim? Shunday yigitki, badani nozik va ozg‘in, yonboshi go‘yo po‘stlog‘i archilgan xurmo novdasiga yoki g‘ilofidan chiqarilgan qilichga o‘xshar va yosh echkining qo‘li uni to‘yg‘izadi (ya’ni, nihoyatda betakalluf, bahodirmijoz yigitdir).

Abu Zar’ning qizi ham bor. U qizni nima desam bo‘ladi. Otasiga itoatli va onasiga farmonbardor, sixat va jamoli, aqlu-kamoli shunday ediki, xotinlik kishiga tushib qolsa, kundoshi kuyib o‘tadi. Abu Zar’ning cho‘risi ham bor. Uni qanday ta’rif qilay? U cho‘ri dindorligidan uydagi so‘zlarni boshqa yerlarga tarqatmaydi va aminligidan uyidagi taomni ham beijozat harj qilmaydi, va tozaligidan uyni nihoyatda sof va pokiza saqlaydi. Axlatxona qilib qo‘ymaydi. Ummu Zar’ dedi: bizning Abu Zar’ bilan muhabbatimiz va o‘rtadagi aloqamiz men yuqorida aytgandek edi. Ittifoqo, bir kun Abu Zar’ ko‘chaga chiqdi. Bahor fasli edi. Sut, yog‘ meshkachalarda olinib turgan vaqt edi. Ketib turib, oldida ikki o‘g‘li ham bor bir xotinni ko‘rib koldi. Qoplondek irg‘ishib, onalarining beli atrofida ikki anor bilan uynashib turibdilar. Bu holni ko‘rgach, meni taloq qilib o‘z nikohiga o‘sha xotinni oldi. Uni devona qilgan xotinning xusnlik sho‘x o‘g‘illarini ko‘rib, shoyad menga ham shunday o‘g‘illarni tug‘ib bersa, deb umid qilgan edi. Men ham keyin bir olijanob, saxiy erga tegdimki, uning uchqur zotdor bir oti bor edi. Uni minar edi. Xat degan bir maqomda ishlangan nayza taqardi. O’sha er meni olgach, kech kirmay turib, kelib mollarini haydatib, mening xuzurimga keltirdi, va har qaytgan namunadan bir juftdan menga berib, dedi: Ey, Ummu Zar’, ol, yegin va axllaringga ham bergin. Lekin men bu ikkinchi erning menga bergan narsalarin hammasini to‘plasam, qimmati va bahosi Abu Zar’ning menga bergan bir kichkina idishining qimmatiga ham barobar kelmaydi.

Oisha roziyallohu anho dedilar: Bu xikoyani tamom eshitib bo‘lgach, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam menga dedilar: Ey, Oisha, men ham senga Abu Zar’ Ummu Zar’ga mehribon bo‘lgan kabi mexribondirman. Lekin biz ajralmasmiz.

I z o h. Bu hadis muborakdan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning axloqi jamilalarining va xonadon hayotlarining naqadar ulug‘ligi ma’lum bo‘ladi. Sollallohu alayhi vasallam. 

Shamoili Muhammadiydan

Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday dedilar: «Banu Isroilga mansub bir yahudiy ikkinchi bir yahudiydan qarz so‘radi. Shunda qarz berguvchi: «Menga ishonchli guvohlar keltir!» — dedi. Qarz olguvchi: «Ollohning guvohligi kifoya» — deb aytdi. Qarz berguvchi: «Unday bo‘lsa, menga kafil keltir!» — dedi. Qarz olguvchi: «Ollohning kafilligi kifoya», — dedi. Qarz berguvchi: «Rost gapni aytding», — dedi-da, unga muayyan muddatga qarz berdi. Keyin, qarz olgan odam kemaga ultirib ravona bo‘ldi-da, mo‘ljallagan ishlarini ado etgach, qarz bergan odamga olgan qarzini vaqtida olib borib berish uchun kema axtara boshladi, ammo birorta ham kema topa olmadi. Noiloj, u bir yog‘ochni oldi-da, ichini uyib, kavagiga ming dinor va qarz bergan kishiga yozgan xatini tiqib qo‘ydi. So‘ng, kavak og‘zini berkitib, yog‘ochni dengiz sohiliga olib keldi-da: «Yo parvardigoro, mening bir odamdan ming dinor qarz olganimni va u guvoh keltirmog‘imni talab qilganda «Ollohning guvohligi kifoya» deganimni, so‘ng u sening guvohligingta rozi bo‘lib, kafil keltirmog‘imni talab qilganda «Ollohning kafilligi kifoya» deganimni va u sening kafilligingga rozi bo‘lganini bilursan. Keyin, men uning haqini vaqtida olib borib berish uchun kema topishga ko‘p harakat qildim, ammo topolmadim. Endi, bu omonatni senga ishonib topshirurman» — deb yog‘ochni dengizga tashladi, yog‘och dengizda ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi.
So‘ng, u o‘z yurtiga boradirgan kema axtara boshladi. Unga qarz bergan boyagi kishi xususiga kelsak, u: «Shoyad qarz olgan kishi biror kemada pulimni olib kelib qolgan bo‘lsa, borib qaray-chi!» — dedi-da, uyidan chiqib sohilga bordi. Shunda uning ko‘zi suvda qalqib turgan bir yog‘ochga tushib, «O’tinga yarab qolar» degan o‘y birlan uni uyiga olib ketdi.
Uyiga borgach, yog‘ochni arralab erdi, ichidan pul va bir xat chiqdi. Shu asnoda qarz olgan kishi yetib kelib, ung‘a ming dinor uzatdi-da: «Olloh taolo haqi, qarzimni vaqtida olib kelib berish uchun tinmay kema axtardim, ammo hozir men kelgan kemadan ilgariroq yo‘lga chiqadirgan kema topolmadim» — deb uzr aytdi. Qarz bergan kishi unga: «Menga biror narsa jo‘natib erdingmi?» — dedi. Qarz olgan kishi: «Senga hozir aytdim-ku, axir, bundan ilgariroq yetib kelish uchun kema topolmadim, deb!» — dedi. Shunda qarz bergan kishi unga: «Darhaqiqat, Olloh taolo yog‘och ichida yuborgan narsangni sening nomingdan menga yetkazdi», — dedi. So‘ng qarz olgan kishi o‘zi birlan olib kelgan ming dinorni qaytarib olib ketdi».

(Buxoriy rivoyati, "Al-Jom'e as-Sahih"dan)

Абу Ҳурайра разисллоҳу анҳу ривост қиладилар:
«А асулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Бир одам йслда кетаётиб чанқаб қолди-да, бир қудуқни учратиб, унинг ичига тушиб сув ичди. Сснг, қудуқдан чиқиб, бир итнинг ташналикдан ҳарсиллаб тупроқ намини слаётганини ксрди. Шунда у сзига-сзи: «Бу ит ҳам мен каби чанқаб қолибди» — деб қудуққа қайта тушди ва маҳсисини сувга тслдирди-да, қудуқдан чиқиб итга ичирди. Оллоҳ таоло бул амали солиҳи учун унинг гуноҳларини кечирди», — дедилар. Шунда саҳобалар: «А А асулаллоҳ, ҳайвонларга сув ичирсак ҳам, бизга савоб тегурми?» — дейишди. Жаноб А асулуллоҳ: «(Биз суғорадирган) ҳар бир жонзотда биз учун савоб (ажр) мавжуддур», — дедилар».

Саҳиҳул-Бухорий, Сув хусусида ҳикматлар китоби, 10-боб

Абу Ҳурайра разисллоҳу анҳу ривост қиладилар:
«Аабий саллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай дедилар: «Бану Исроил қавмидан Журайж исмли бир одам сз ҳужрасида ибодат қилиб турган срди, онаси келиб уни чақирди. Шунда у онасининг овозини сшитган бслса ҳам, ибодатини бузиб, жавоб бергиси келмади. Онаси уни иккинчи марта чақирди. Бу сафар ҳам у жавоб бермади. Онаси учинчи бор чақирди, у сна жавоб бермади. Онаси унинг қошига келиб: «Илоҳи, Журайж фоҳиша хотинлар юзини ксрмай, слмасин!» — деб қарғади. Бир куни Журайж сз ҳужрасида срди, бир хотин келиб уни сзига ром қилишга уринди, аммо у кснмади. Кейин, сша аёл бир чспон бирлан алоқа қилиб, ундан фарзанд орттирди-да: «Бу бола Журайждан» — деб гап тарқатди. Аатижада одамлар келиб, Журайжнинг ҳужрасини бузиб ташлашди, сзини уриб, ҳақорат қилишди. Сснг, Журайж таҳорат олиб, ибодат қилди-да, аёлнинг боласи олдига бориб: «А­й бола, сенинг отанг ким?» — деб срди, бола: «Менинг отам чспон», — деди. Босги одамлар (хижолат бслиб) Журайжга: «Ҳужрангни тилладан қайта қуриб берурмиз», — дейишди. Аммо, Журайж: «Ўзи хом ғиштдан (кесакдан) қурилган срди, сизлар ҳам хом ғиштдан қуриб берингизлар!» — деди».

Бухорий ривости. "Ал-жомеъ ас-саҳиҳ". Зулмкорлик ҳақида китоб. 35-боб.

Абу Ҳурайра разисллоҳу анҳу ривост қиладилар:
«А асулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деб марҳамат қилдилар: «(Бир куни) Сулаймон ибн Довуд алайҳиссалом: «Мен бул кеча албатта юзта (ёхуд тсқсонта) хотинни зиёрат қилурман, уларнинг барчаси менга Оллоҳ таолонинг йслида жиҳод қилгувчи биттадан чавандоз туғиб берур!» — дедилар. Шунда ул кишининг дсстлари (съни, Жаброил алайҳиссалом): «Иншооллоҳ, деб айтингиз!» — дедилар. Аммо, ул киши (сзларининг сзгу орзу-хаёллари билан банд сканликлари боисидан Жаброил алайҳиссаломнинг сузларини сшитмай қолиб), «Иншооллоҳ» демадилар. Лировардида, ул хотинларнинг фақат биттасигина ҳомиладор бслиб, у ҳам оёғи ноқис бола туғди. Муҳаммаднинг жони қслида бслган зот ҳақи, агар «Иншооллоҳ» деганларида (ул аёллар биттадан сғил туғиб берган ва) уларнинг барчаси Оллоҳ таоло йслида от миниб жиҳод қилган бслур срдилар!».
Бухорий ривости. "œАл-жомеъ ас-саҳиҳ"дан.

Абу Ҳурайра разисллоҳу анҳу ривост қиладилар:

«А асулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деб марҳамат қилдилар: «Лайғамбарлардан бири (съни, Йсшаъ ибн Аун) ғазотга чиқмоқчи бслдилар. Шунда ул киши сз қавмларига: «Аёлнинг фаржига етишиб (съни, сқиндагина бир аёлга уйланиб), унинг ҳузурига кирмоқ орзусида турган, ҳали уни жимоъ қилиб улгурмаган бирор киши менинг ортимдан (ғазотга) сргашмасин! Уйлар қсриб, ҳануз томларини ёпа олмаган (кишилардан) бирортаси ҳам (менинг ортимдан ғазотга) сргашмасин! (Шунингдек, бсғоз) қсй ёки (бсғоз) туслар сотиб олиб, уларнинг болаламоғини кутаётган бирор киши ҳам (менинг ортимдан ғазотга) сргашмасин!» — деб амр қилдилар. (Чунки, бундай кишиларнинг хаёллари доимо хотинлари, уйлари ва мол-ҳолларида бслиб, ғазотдан чалғир срдилар). Сснг, ул киши (бир қанча сҳудий қабилалари бирлан бирга) ғазотга йсл олиб, аср намози вақтида ёки тахминан шу вақтларда бир қишлоққа (съни, Арийҳога) сқинлашдилар. (Шу куни  жумъа куни бслиб, икки сртада қаттиқ жанг бошланди. Аммо, Йсшаъ алайҳиссалом Қуёш ботишига ва сҳудийлар учун уруш манъ қилинган шанба тунининг киришига оз вақт қолганидан хавотир олиб), Қуёшга: «Сен (ботишга) буюрилгансан, мен срсам (сен ботгунча уруш қилишга) буюрилганман»,— (дедилар. Сснг, Оллоҳ таолога): «А парвардигоро, (уларни мағлуб стгунимизга қадар) Қуёшни (ботишдан) тсхтатиб тургил!» — деб илтижо қилдилар. (Шунда Оллоҳ таоло) Қуёшни (ботишдан) тсхтатиб, Йсшаъ алайҳиссаломга зафар ато стди. Сснг, ул киши (барча) слжаларни (бир ерга) тсплаб срдилар, (Оллоҳ таоло ул слжаларни ёндириб юбормоқ учун стни юборди), лекин ст келиб слжаларни ендирмади. (Яъни, Йсшаъ алайҳиссаломнинг қавмларига слжа олмоқ ҳаром қилинган бслиб, улар ҳар жангдан сснг слжаларни бир ерга . туплашар срди. Кейин, Оллоҳ таоло утни юбориб, ст ул  слжаларни ендирар срди. Аммо, бу сафар ст слжаларни ёндирмади, чунки улар слжалардан сғирлаб, сшириб қсйишган срди). Йсшаъ алайҳиссалом (қавмга): «Ораларингизда хиёнат содир бслди, шул боис ҳар бир қабиладан бир киши менга (қсл бериб) байъат қилсин (қасам ичсин!)» — дедилар. Улар Йсшаъ алайҳиссаломга (қсл бериб) байъат қилишаётганда бир кишининг қули ул кишининг қслларига ёпишиб қолди. Шунда Йсшаъ алайҳиссалом (сшал кишига): «Хиёнат сизларнинг орангизда содир бслгандур, снди сенинг қабиланг менга байъат қилсин!» — дедилар. Ўшал қабила аҳли (бирма-бир) байъат қилганда улардан икки ёки уч кишининг қули Йсшаъ алайҳиссаломнинг қслларига ёпишиб қолди. Шунда Йсшаъ алайҳиссалом (уларга): «Хиёнат сизларнинг орангизда содир бслгандур» — деб срдилар, улар сигир калласидек келадирган бир олтинни олиб келиб, (слжаларга қсшиб) қсйишди. Шундан сснггина, ст слжаларни ёндирди. Кейин, Оллоҳ таоло (илгариги пайғамбарларнинг қавмларидан бирортасига ҳалол қилмаган) слжаларни бизга ҳалол қилди, у бизнинг заиф ва бечораҳол сканлигимизни ксриб, (бизга раҳм айлаб) слжаларни бизга ҳалол қилди».

Бухорий ривости. "œАл-жомеъ ас-саҳиҳ"дан.

Абу Ҳурайра разисллоҳу анҳу ривост қиладилар:

«А асулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай дедилар: «Лайғамбарлардан бири (дам олмоқ бслиб) бир дарахт остига келиб слтирдилар. Бир маҳал бир чумоли ул кишини чақиб олиб срди, кийимларини ечиб ичидан чумолини олиб ташлашни ҳамда унинг инига ст қсйишни амр қилдилар. Шунда Оллоҳ таоло ул кишига ваҳий юбориб: «Сизни битта чумоли чақмаганмиди?! (Аега снди битта чумолини деб, бутун чумолилар инига ст қуйдингиз?!) — деди».

Бухорий ривости. "œАл-жомеъ ас-саҳиҳ"дан

Саъид ибн Жубайр Ибн Аббос разисллоҳу анҳудан нақл қиладилар:

«Иброҳим алайҳиссалом сзлари ва оилалари сртасидаги воқеа содир бслганда Исмоил алайҳиссалом бирлан Исмоил алайҳиссаломнинг оналари (Биби Ҳожарни) олиб (Шомдан Макка томон) йслга чиқдилар. Шунда уларнинг бир меш сувдан бслак йсл озиги йсқ срди. Исмоил алайҳиссаломнинг оналари (Биби Ҳожар) сшал мешдан йсл-йслакай сув ичиб бориб срдилар, сутлари болаларига мсл келди. Иброҳим алайҳиссалом Маккага етиб келгач, уларни (Биби Ҳожар ва Исмоил алайҳиссаломни) бир катта дарахт остида қолдирдилар-да, (дарҳол) оилаларига (Шомга) томон йслга тушдилар. Исмоил алайҳиссаломнинг оналари (Биби Ҳожар) ул кишига сргашиб, Кадоъ деган ерга етганларида ортларидан чақирдилар-да: «А­й Иброҳим (алайҳиссалом), бизни кимга (ишониб) ташлаб кетаётирсиз?» — дедилар. Иброҳим алайҳиссалом: «Оллоҳ таолога», — дедилар. Биби Ҳожар: «Менга Оллоҳ (ер бслса) бас!» — деб қайтиб кетдилар. Кейин, ул муҳтарама (анчагача) мешдаги сувдан ичиб юрдилар, сутлари болаларига мсл келиб турди. Мешдаги сув тамом бслгач, (сзларига сзлари): «Аарироқларга бориб қарайин-чи, зора бирор одамни учратсам!» — дедилар. Сснг, юра-юра Сафо тепалигига етиб бориб, унга кстарилдилар-да, тепадан туриб атрофни кузатдилар. Аммо бирор кимсага ксзлари тушмади. Кейин, водийга (сғилчалари қолган ерга) қайтиб боргач, саъй қилиб Марва тепалигига келдилар. Бу ҳаракатни шитоб бирла қилдилар. Сснг, (сзларига сзлари): «Водийга қайтай-чи, унга (сғилчамга) не бслди скан?» — дес водийга бориб қарасалар, сғилчалари слим талвасасидаги одам сингари ҳолатда ётибди. Унинг бу аҳволини ксргач, юраклари безовта бслиб: «(Яна) бориб қарайин-чи, зора бирор одамни учратсам!» — дес (шитоб бирлан) Сафога бордилар-да, тепасидан туриб атрофни роса кузатдилар, аммо бирор одамни ксрмадилар. Шу тариқа (бу ерга) етти марта келиб кетдилар. Сснг, (Марва тепасидан атрофни кузатиб туриб, ҳеч кимни ксрмагач, сзларига сзлари): «Бориб қарайин-чи, сғилчамга не бслди скан?» — деб ҳам срдиларки, бир овоз қулоқларига чалинди. Шунда: «Ларвардигоро, дуо-ю илтижоларимга ижобат қилиб, нажот бер!» — деб срдиларки, Жаброил алайҳиссалом намоён бслиб, товонлари бирлан ерни сздилар. Шунда (ердан) сув отилиб чиқди. Исмоил алайҳиссаломнинг оналари (Биби Ҳожар) бундан ҳайратланганча сув атрофини кавлаб ҳовузча қила бошладилар.
Абулқосим (А асулуллоҳ) саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Агар унга тегмаганларида оқар суп бслган бслур срди», — дейдилар.
Сснг, Биби Ҳожар сшал сувдан ичиб юриб срдилар, болаларига сутлари мсл келди. Кунлардап бир куни (Ямандан) йслга чиққан Журҳум маҳалласи аҳли (Биби Ҳожар сғилчалари бирлан турган) водий орқали стиб кетаётиб (осмонда гир айланиб учаётган) бир қушни ксриб қолишди-да, ксзларига ишонмай:  «Бу қуш фақат сув устидагина учиб юрур», — дейишди. Кейин, улар сшал томонга бир неча кишини юборишиб срди, сув борлигини билиб қайтишди-да, шерикларига шул ҳақда хабар қилишди. Кейин, ҳаммалари Биби Ҳожарнинг ҳузурларига боришиб: «А­й Исмоил (алайҳиссалом)нинг онаси, бизнинг сиз бирлан бслмоғимизга (сиз бирлан бирга турмоғимизга) ижозат бергаймисиз?» — дейишди, (ижозат берганларидан сснг, улар сша ерда сшаб қолишди. Йиллар стиб) Биби Ҳожарнинг сғиллари восга етдилар ва Журҳум аҳли аёлларидан  бирига уйландилар. Кунлардан бир куни Иброҳим алайҳиссалом Биби Ҳожар бирлан сғиллари ёдларига тушиб, Биби Соррага: «Мен сзим ташлаб келган Биби Ҳожар бирлан сғлимнинг ҳолидан хабар олмоқчиман» — деб йслга чиқдилар. Етиб келгач, салом бердилар-да: «Исмоил қаерда?» — деб ул кишининг хотинларидан ссрадилар. У: «Ов қилгани кетганлар», — деди. Иброҳим алайҳиссалом: «А­ринг уйга қайтганда унга айтгилки, сшигининг остонасини сзгартирсин!» — деб тайинладилар. Кейин, Исмоил алайҳиссалом уйларига қайтгач, хотинлари босги гапни айтди. Исмоил алайҳиссалом: «Ҳузурингга келган киши менинг отам бсладилар, снди сен талоқсан, уйингга жсна!» — дедилар. (Бирмунча вақт сггач), Иброҳим алайҳиссалом уларни сслаб, Биби Соррага: «Мен сзим ташлаб келган Биби Ҳожар бирлан сғлимдан хабар олмоқчиман» — дедилар. Етиб келгач, Исмоил алайҳиссаломнинг (кейинги хотинларига): «Исмоил қаерда?» — дедилар. У: «Ов қилгани кетганлар. Уйга киринг, бирор нарса еб-ичиб олинг!» — деди. Иброҳим алайҳиссалом: «Ае еб-ичурсизлар?» — дедилар. У: «Егулигимиз гсшт ва ичимлигимиз сув», — деди. Иброҳим алайҳиссалом: «А парвардигор, уларнинг таомига ва ичимлигига барака ато стгайсан!» — деб дуо қилдилар.
Абулқосим (А асулуллоҳ) саллаллоҳу алайҳи ва саллам: «(Оллоҳ таоло) Иброҳим алайҳиссаломнинг дуолари туфайли (уларнинг гсшту сувига) барака (ато стди)», — дедилар.
(Яна бирмунча вақт стгач), Иброҳим алайҳиссалом улар ёдларига тушиб, Биби Соррага: «Мен сзим ташлаб келган Биби Ҳожар бирлан сғлимдан хабар олмоқчиман — дедилар. Келганларида Исмоил алайҳиссаломни замзам қудуғининг ортида камонларининг сқини тузатиб турган ҳолда учратдилар-да: «А­й Исмоил, парвардигоринг сзига уй (Байтуллоҳ) қуриб бермоғимни менга амр қилди», — дедилар. Исмоил алайҳиссалом: «Ларвардигорингизга итоат стингиз!» — дедилар. Иброҳим алайҳиссалом: «Ларвардигор бу ишда менга ёрдам бермоғингни буюрди», — дедилар. Исмоил алайҳиссалом: «Демак, шундай (ёки айтганини) қилурман», — дедилар. Кейин, иккалалари сринларидан туришди, Иброҳим алайҳиссалом уй қуришни бошладилар, Исмоил алайҳиссалом срсалар тош узатиб турдилар. Шунда иккалалари нуқул: «А парвардигоримиз, биздан (ушбу амалимизни) қабул айлагил, дарҳақиқат сен (бизнинг дуомизни) сшитгувчи, билгувчисан!» — дейишар срди. Шу тариқа бино баланд кстарилиб, кекса Иброҳим алайҳиссалом (юз ёшда срдилар) тошларни юқорига кстаришга заифлик қилиб қолдилар. Шунда ул киши бир тош устига чиқиб олдилар, Исмоил алайҳиссалом (сттиз ёшда срдилар) срсалар тош узатишда давом стдилар. Иккалалари нуқул (сна): «А парвардигоримиз, биздан (ушбу амалимизни) қабул айлагил, дарҳақиқат сен (бизнинг дуомизни) сшитгувчи, билгувчисан!» — дейишар срди».

Бухорий ривости. "œАл-жомеъ ас-саҳиҳ"дан