Alloh kechani bandalari uxlab orom olishlari uchun yaratganini shunday bildirgan:

   
"U sizlarga sokinlik topishingiz uchun kechani va ko‘rsatuvchi etnb kunduzni qilgan Zot. Albatta, bunda eshitadigan qavmlar uchun oyat-alomatlar bordir" («Yunus, 67).


"Biz ular orom olishlari uchun kechani paydo qilganimizni va kunduzni yorug‘ qilib qo‘yganimizni ko‘rmadilarmi? Albatta, bunda iymon keltiradigan qavm uchun oyat-ibratlar bordir" («Naml», 86).


"Alloh sizlar orom olishingiz uchun kechani va (kasbu kor, sayru sayohat qilishingiz uchun) ochiq-yorug‘ kunduzni yaratib qo‘ygan Zotdir. Albatta, Alloh odamlarga fazlu marhamat sohibidir. Lekin odamlarning ko‘pn shukr qilmaydilar" («G’ofir», 61).

Kechaning yaratilishida insonlarning dam olib, hordiq chiqarishlaridan tashqari yana buyuk bir hikmat bordir. Butun mavjudot uyquga ketib, osoyishtalik hukm surgan bir paytda ibodat qilish maqsadida oromidan kechgan mo‘min Parvardigori olamning Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga bergan quyidagi xushxabarini eslaydi:


"Kechasida tahajjud (namozi) qil. Senga nofila bo‘lur. Shoyadki, Robbing seni Maqomi Mahmudda tiriltirsa" («Isro’ 79).

Tunda osoyishtalikning hukm surishi mo‘minga Allohning qudratini chuqur mushohada qilish, Qur’on o‘qish, duo qilish singari ibodatlarni bajarish uchun qulay qilib berilgan. Buni bilgan mo‘min tunning ma’lum qismini ibodatbilan o‘gkazishga intiladi. Extiyojlari, kun davomida qilgan gunohlari mag‘firatini Allohbilan yuzma-yuz qolib so‘raydi. Tunning bir qismini ibodat bilan o‘tkazgan mo‘minlarni Robbimiz quyidagicha vasf qilgan:


"Ular kechalarni Robbilariga sajda qilib va (joynamozlarida tik turib) bedor o‘tkazadigan kishilardir" («Furqon», 64).


"Ularning yonboshlari o‘rin-joylaridan yiroq bo‘lur, (ya’ni tunni ibodat bilan o‘tkazib oz uxlaydilar) Ular Robbilariga qo‘rquv va umidvorlik bilan duo-iltijo etar va biz ularga rizq qilib bergan narsalardan infoq-ehson qilarlar" («Sajda», 16).


"Yo kechalari sajda qilgan va qiyom-tik turgan holda toat ibodat qiluvchi, oxiratdan qo‘rqadigan va Parvardigori rahmatidan umidvor bo‘lgan kishi bilan (kufru isyonga g‘arq bo‘lgan kimsa) barobar bo‘lurmi? Darhaqiqat faqat aql egalarigina pand-nasihat olurlar" («Zumar», 9).

Tunning ma’lum qismini ibodat bilan o‘tkazgan mo‘min shu bilan birga Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga ham-amal qilgan bo‘ladi.


"Albatta, Robbing seni kechaning uchdan birilan ozrog‘ini yo yarmini, yo uchdan birini qoim bo‘lib o‘tkazayotganingni va sen bilan birga bo‘lganlardan ham bir toifa (shundoq qilayotganlarini) biladi" («Muzzammil», 20).

Vaqtida o‘qilgan namozdan keyingi Allohga manzur bo‘ladigan fazilat — ota-onaga yaxshilik qilishdir. Har bir inson o‘zining dunyoga kelishiga sabab bo‘lgan, yillar davomida mehr bilan parvarish qilgan ota-onasi uchun Allohga shukr qilishi, ularga yaxshi munosabatda bo‘lishi, ularning haqqiga duo qilishi bajarish zarur bo‘lgan muhim vazifalardan biridir. Mo‘min har doim shu haqiqatni yodda tutishi lozim: ota-onasini yaratgan, ularga marhamat, shafqat va farzand sevgisini bergan Allohdir. Alloh ojiz, bir parcha et holidagi kichkina vujudning katta bo‘lib, o‘zini boshqarish holiga kelishi uchun ota-onalarni farzandlariga mehribon qilgan. Alloh insonni voyaga yetkazish uchun ota-onalarga ulkan muhabbat, mas’uliyat, sabru toqat, ayni vaqtda ota-ona bo‘lishdek buyuk baxt ato etgan. Farzand buni doimo yodda tutishi, Allohga va ota-onaga shukr qilishi, ular bilan yaxshi munosabatda bo‘lishiga chaqirib, Qur’oni karimda shunday marhamat qilingan:


"Biz insonga ota-onasiga yaxshilik qilishni amr etdik. Onasi unga ojizlik ustiga ojizlik bilan homilador bo‘ldi, uni ko‘krakdan ajratish muddati ikki yilda kelur" («Luqmon», 14).

"Biz insonni ota-onasiga yaxshilik qilishga buyurdik. Onasi unga qiynalib homilador bo‘lib, qiynalib tuqqandir. Unga homilador bo‘lish va (sutdan) ajratish muddati o‘ttiz oydir. Endi qachon u voyaga yetib, qirq yoshga to‘lganda":


"Parvardigorim, Sen menga va ota-onamga in’om etgan ne’matlaringga shukr qilishga va o‘zing rozi bo‘ladigan yaxshi amallarni qilishga muvaffaq etgin va mening zurriyotlarimni ham solih bandalaringdan qil. Senga tavba qildim va albatta, men musulmonlardanman" dedi" («Ahqof», 15).


"Keling: Robbingiz sizlarga harom qilgan narsalarni tilovat qilib beraman: "Unga hech narsani sherik keltirmang! Ota-onangizga yaxshilik qiling!" («An’om», 151).

Mo‘min yuqoridagi oyatlarga amal qilib ota-onaga doimo yaxshilik qilishga, ularga hurmat ko‘rsatib, ko‘ngillarini olishga harakat qiladi. Bola ota-onaga qanchalik ehson qilmasin, o‘zidan qanchalik ortiq ko‘rmasin, hech vakt o‘zi dunyoga kelishiga sabab bo‘lgan mukofotni qaytara olmaydi. Ota-onaga e’tibor, hurmat ko‘rsatish bilan ular o‘zlari uchun ham yaxshilik qiladilar, ya’ni farzandlaridan yaxshi muomala ko‘rishga yanada munosib bo‘ladilar.

Ota-onaga qo‘pol muomala qilib dillarini og‘ritish qat’iy man’ etilganini bilgan mo‘min quyidagi oyatni doim esda tutadi:


"Robbingiz, yolg‘iz Uning O‘ziga ibodat qilishlaringizni hamda ota-onangizga yaxshilik qilishlaringizni amr etdi. Ulardan biri yoki har ikkisi sening qo‘l ostingda keksalik yoshiga yeqalar, ularga qarab "uf" (jonimga tegdi) dema, ularning (so‘zlarini) qaytarma. Ularga doimo yaxshi gapir" («Isro», 23).

Buni bilgan mo‘min yuqoridagi oyatga amal qilib qo‘lidan kelganicha ota-onaga yaxshi munosabatda bo‘lishga harakat qiladi va navbatdagi oyatda bildirilganidek ularning haqqiga duo qilishda bardavom bo‘ladi:


"œUlar uchun, mehribonlik bilan, xorlik qanotini past tut, xokisor bo‘l va: «Robbim, (ular) meni go‘daklngimdan qanday shafqat ila katta qilgan bo‘lsalar, sen ham ularga marhamat qilgin», deb duo qil" («Isro», 24).

Alloh taolo ota-onaning kim va qanday odam bo‘lishlaridan, qaysi dinga e’tiqod qilishlaridan qat’i nazar ozor berishni man’ etib, shunday marhamat qilgan:


"Biz insonni ota-onasiga yaxshilik qilishga buyurdik. (ya’ni ota-ona xoh yaxshi, xoh yomon, xoh musulmon, xoh g‘ayridin bo‘lsin ularga yaxshilik qilish farzandning burchidir) Agar ular sen bilmagan narsalarni (soxta xudolarni) Menga sherik qilishing uchun zo‘rlasalar, u holda ularga itoat etma. (Barchangiz) Menga qaytursizlar hamda Men qilib o‘tgan amallaringizning xabarini berurman" («Ankabut», 8-oyat).

Ota-onasi hali-hanuz Islom ne’mati, ibodat qilish baxtidan benasib mo‘minlar shirin so‘z bilan ularning ko‘ngillarini olib, haq yo‘lga da’vat etishlari lozim. Bunda mo‘min otasi butga sig‘ingan Ibrohim alayhissalomning quyidagi muomalasini o‘ziga ibrat qilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi:


"Ey otam, albatta, senga kelmagan ilm menga keldi. Bas, menga ergash, seni to‘g‘ri yo‘lga boshlayman. Ey otam, shaytonga ibodat qilma. Albatta, shayton Rahmonga osiy bo‘lgandir. Ey otam, albatta, men seni Rahmon tomonidan azob tutishidan va shaytonga do‘st bo‘lib qolishingdan qo‘rqaman", degan edi" («Maryam», 43-45).

Ming afsus, oramizda shundaylar borki, ota-onasi qarib, kuch-quvvatdan qolib, z’tiborga, parvarishga muhtoj bir vaqtda uni qariyalar uyiga topshiradilar yoki ular o‘z uylarida begonadek qarovsiz holda yashaydilar. Islom ta’limoti bo‘yicha ota-onani hayotlik paytida xo‘rlash u yoqda tursin, ular vafot etgandan keyin xam ularning haqiga duo va istig‘for aytmoq, va’da qilib bajara olmagan yumushlarini o‘rniga qo‘ymoq, qarzlari bo‘lsa uzmoq, ota-onalaridan yodgor bo‘lib qolgan aka-ukalari, opa-singillariga oqibatli bo‘lish, Allohga yaqinlashtiruvchi, umrni ziyoda qiluvchi, rizqqa baraka beruvchi go‘zal amallardan hisoblanadi.

A’zolarining bari Qur’onni hayotiga rahbar qilgan oilalarda mudom tinch-totuvlik, osoyishtalik, baraka, xursandchilik hukm suradi. Ba’zi oilalarda bo‘ladigan sababsiz kelishmovchiliklar, urush-janjallar Qur’on xulqiga to‘la amal qiluvchi mo‘minlar oilasida yuz bermaydi.

Ularning oilasida erning aroq ichib kelishi, xotining o‘z majburiyatlarini bajarmasligi, farzandlarning ota-onaga itoat qilmasligi singari muammolar bo‘lmaydi. Hukm surayotgan o‘zaro mehr-muhabbat, ahillik tufayli oilaning barcha a’zolari jam bo‘lib o‘tirishi mo‘min uchun zavq bag‘ishlaydi. Alloh rahmat nazari bilan qarovchi bunday oilalarda farzandlar ota-onaga mehr-oqibatli, ota-onalar ham farzand Allohning omonati ekanini bilib, ularning odob-axloqiga mas’uliyat bilan qaraydilar.

Oila deganda, ko‘pchilikning ko‘z o‘ngida mehr-muhabbat, o‘zaro ishonch bilan yashovchi bir nechta odamning kichkina jamoasi gavdalanadi. Lekin Qur’on ilmi, Qur’on xulqidan bexabar yoki xabardor bo‘la turib amal qilmaydigan oilalarning ko‘pida tasavvurimizning aksini ko‘ramiz. Biz hammaning orzusidagi tinch, xotirjam, o‘zaro hurmat, muhabbat hukm suruvchi oila bo‘lib shakllanishlikka faqat Qur’on xulqini mukammal bilib, unga to‘la amal qilishda bardavom bo‘lish orqaligina erishish mumkinligini takror aytishdan charchamaymiz.

Osongina erishish natijasida ko‘z o‘rganib, oddiy narsadek tuyulgan barcha ne’matlarga faqat mo‘minlar, ularning ichida ham Qur’onga amal qiluvchilargina ibrat nazari bilan qaraydilar. Ular ko‘rayotgan ko‘z, eshitayotgan quloq, harakatlanayotgan oyoq-qo‘l, yeyilayotgan oziq-ovqatlar, nafas olinayotgan toza havo, egalik qilinayotgan uy-joy, mashina singari sanab-sanog‘iga yetib bo‘lmaydigan barcha ne’matlarning sohibi Alloh ekanligi hamda


"Agar Allohning ne’matlarini sanasangizlar, sanog‘iga yeta olmaysizlar. Albatta, Alloh mag‘firatli, mehribondir" («Nahl», 18) oyatida Robbimiz bildirgani kabi, Uning ne’matlari behisobligini biladilar. Mo‘minlar Alloh halol qilgan behisob ne’matlaridan bahramand bo‘ladi. Lekin ba’zi johil kimsalar kabi ularga aldanib, oxirat va Qur’on xulqi bilan yashash mas’uliyatini unutmaydilar. Shu sababli Alloh ato etgan davlat, shuhrat, iqtidor singari sinov uchun berilgan vaqtinchalik ne’matlardan kibrlanib, Qur’onga zid harakat qilmaydilar. Ular bu ne’matlarning bari Allohdan ekanini va istagan vaqtda qaytarib olishi mumkinligini biladilar.