MUNDARIJA

Kirish
Pokiza hayot vasfi (yoki ogohlikka undovchi kitob)   
Qur’on axloqiga ko‘ra mo‘minning 24 soati   

BIRINCHI BO‘LIM
Ertalab uyg‘onganda...   
Yuvinayotganda...   
Kiyinayotganda...   
Taomlanayotgan paytda...
Yo‘lda ketayotganda...
Ish faoliyatida...
Oldi-sotdi vaqtida...
Ibodatlarni ado etishda...
Uyqu oldidan...

IKKINCHI BO‘LIM
Mo‘min har qanday sharoitda Qur’on xulqiga ko‘ra harakat
qiladi
Oilasi va yaqinlari bilan munosabati
Ne’matlar oldidagi tutumi   
Go‘zallik qarshisidagi tutumi
Ahamiyatsiz tuyulgan narsalar qarshisidagi tutumi
Kasal bo‘lganda
Ozor yetkazuvchi narsalar

UCHINCHI BO‘LIM
Qur’on bilan xulqlanishning insonga keltiradigan foydalari
Shayton makriga aldanmaslik
Murosasozlik, toqatlilik va kechiruvchanlik
Sabrli bo‘lish
Xushmuomalalik
Salomlashish
Behuda tortishish va g‘azabdan qaytish
Hasad va baxillikdan qaytish
Gumon, josuslik va g‘iybatdan saqlanish
Fidoyilik
Adolat bilan harakat qilish
Rostgo‘ylik
Mazah qilishdan saqlanish
Farosatli bo‘lish
Mehmondo‘stlik

Alloh Insonni ulug‘lab, uni O‘zining yerdagi xalifasi qilib yaratdi. Ko‘rish, hid va ta’m bilish, aql va taffakur qilish hidoyatini ato etdi. Yerni inson hayoti uchun zarur bo‘lgan barcha qulayliklarni o‘zida mujassam qilgan maskanga aylantirdi. Undagi jamiki narsalarni insonga bo‘ysindirib, uni sinov va imtihon qilishni iroda etdi.

Lekin odam bolasi bu qulayliklar ichra yashab, ko‘zi o‘rganib qolganidan, bularga e’tibor bermaydi. Aslida Alloh yaratgan har bir narsada — chumolida ham, chivinda ham mo‘jiza bor, mo‘minga ibrat bor.

O‘qing, uqing, amal qiling. Maqsadimiz — Qur’on axloqi bilan hidoyat topgan insonlarning baxtiyorligi, xotirjamligini namuna qilib ko‘rsatish, Sizni ham Haq yo‘liga da’vat etishdir.

Dunyoda barcha bandalariga, oxiratda esa O‘zi do‘st tutgan bandalariga rahm qilguvchi Allohga cheksiz hamdu sanolar bo‘lsin. Qur’on axloqi bilan xulqlanib, eng ulug‘ xulq sohibi bo‘lgan sevikli Payg‘ambarimiz Hazrati Muhammad sollallohu alayhi va sallamga so‘ngsiz salotu salomlar yo‘llaymiz.

Alloh taolo muqaddas Kalomida:


 "Ey insonlar! Sizlar Allohga muhtojsizlar, Alloh esa boy-behojatdir (hech narsaga, hech kimga hech qaiday ehtiyoji yo‘qdir) va hamdga loyiq zot faqat Udir!" — deb marhamat qiladi. ("Fotir", 15).

Darhaqiqat, inson dunyoyu oxiratda Allohning rahmatiga muhtojdir. Alloh insonga ato etgan eng ulug‘ ne’matlardan biri go‘zal axloqdirki, unga sohib bo‘lish uchun ham Allohga, Qur’onga muhtojmiz.

Inson ogohqalb bilan yashasa, muqaddas Islom dini uning butun faoliyatini ibodat holiga keltiradi.

"Qur’on axloqiga ko‘ra mo‘minning 24 soati" deb nomlangan ushbu kitob insonni tafakkurga, ogohlikka, go‘zal axloqqa, pokiza hayotga undaydi; Qur’oni karim asosida yashashga chaqiradi.

Mo‘min odam uyg‘onganida uyqu va bedorlik, tiriklik va o‘lim, kecha va kunduz, a’zoyi badan ne’matlarini tafakkur etib, shukr qiladi.

Yuvinayotganda vujud ne’matini, suv va poklik ne’matlarini o‘ylab, Alloh pok bandalarini sevishini fikrlab, masrur bo‘ladi.

Kiyinayotganda badanni berkitib turadigan, issiqdan, sovuqdan va turli zararlardan saqlaydigan kiyim-kechak ne’matini, taomlanayotgan paytida halol luqma, quvvat va ibodat, meva-sabzavot, olov va taom ne’matlarini tafakkur qilib, Parvardigoriga shukr aytadi.

Yo‘l yurayotganida yer va osmon, suv va quruqlik, yurish va ulov: ot, eshak, xachir, tuya, avtomashina, poyezd, samolyot, kema va hali inson zoti bilmagan turli naqliyot vositalarini fikrlab, ularga sabab bo‘lgan temir, po‘lat, mis va xilma-xil ma’danlarni o‘ylab ogohlanadi.

Ish-xizmat, savdo-sotiq asnolarida rizqning orqasidan quvib Allohni unutmaslikka, dunyo hirsiga berilib, taqvoni unutmaslikka, oxiratni qo‘ldan bermaslikka urinadi.

Ibodat asnosida bu ne’matni hamma narsadan ustun qo‘yib, ixlos va muhabbat bilan, xorlik va zorilik, ogoh dil bilan mehribon Parvardigoriga bandalik qilishga beriladi.

Uxlash oldidan yana kecha va qunduzning almashinib turishini fikrlaydi, tavbayu istig‘for bilan, tunni libos va orom qilib bergan Robbisiga shukrlar qiladi. Xufton va bomdod namozlari orasidagi uyqusi ham ibodat o‘rniga o‘tadi.

Shuningdek, mo‘min kishi oilasi va yaqinlari bilan munosabatda, turli ne’matlar oldida, go‘zallik qarshisida, betob bo‘lganida, ozor yetkazuvchi narsalarga duch kelganida, hamisha, har qachon, har qayda muqaddas Qur’onga muvofiq yashashga intiladi.

Insonning o‘rinli sukuti ham ibodatga aylanadi. Jimlik ikki xildir: sukut — oddiy jim turish, sumut ("sod" bilan) — Allohning qudrati, san’ati, ne’matlarini tafakkur qilgan holda jim turish. Ikkinchi holda banda Allohga yaqinlikni kasb etadi.

"Dil ba yor, dast ba kor" - "Ko‘ngil Allohda, qo‘l ishda, ya’ni, "œZohiran xalq bilan, botinan Haq bilan" deb atalgan Naqshbandiya qoidasi Qur’on va sunnatga asoslanganligi ana shu hollarda ko‘rinadi.
Mazkur ishlarni bajarishda mo‘min inson to‘rt ulug‘ ne’matga erishadi:

1. Kunlik hayotining hamma jarayonida muqaddas Qur’on axloqiga, uning oliy namunasi bo‘lmish Hazrati Rasululloh sollallohu alayhi va sallam xulqlariga rioya qilib, savob va darajotlar topadi.

2. Har qaysi ish-harakat, faoliyat onida o‘sha ish-harakatlarga tegishli oyati karimalarni tafakkur qilib, Allohga yaqin bo‘ladi.

3. Qalbi va niyatining sihhatiga qarab, insonning butun harakatlari ibodat holiga keladi.

4. Dunyoda mas’ud va baxtiyor bo‘lib, Alloh zikri va fikri bilan vujudi orom topib, inshaAlloh oxiratda ham Allohning rahmatiga, jannati va jamoliga musharraf bo‘ladi.

Bas, ushbu mo‘‘jaz risola insonning g‘aflatdan qutulishiga yordam beradigan ma’nolar xazinasidir. Robbimiz undagi go‘zal tavsiyalarga amal qilib yashashni hammamizga nasib aylasin!

Tarjimol va musannif Dilfuza Sarvarova "Muqaddas oylar va mustajob duolar", "Oxirat ozig‘i" tasniflari bilan kitobxonlarga tanish. Ushbu asarni ham mehribon Alloh dunyo va oxiratlari uchun manfa’atlik qilsin!

Sevikli Payg‘ambarimiz Hazrati Muhammad sollallohu alayhi vasallamning xulqlari Alloh maqtagan, Kur’oni karim o‘rgatgan xulq bo‘lib, Kur’ondagi barcha yaxshiliklarni u zotda ko‘rish mumkin edi. Sahobalar u zotning xulqlari haqvda Oisha onamiz roziyallohu anhodan so‘rashganida, bunday javob qilganlar: "œSizlar Kur’on o‘qimaysizlarmi? U zotning xulqlari Qur’on edi".

Behad mehribon va behad rahmli Alloh ismi bilan boshlayman.

Qur’onni bizlarga rahbar va hidoyat manbai qilib bergan hamda "Biz tushirgan bu kitob muborakdir. Bas, unga ergashinglar. Va taqvo qilinglar. Shoyadki, rahm qilinsangizlar", deb marhamat qilgan Alloh taologa jamoliga yarasha bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin!

Qur’on xulqini o‘zida mujassam etib, "Va albatta, sen ulkan xulq ustidasan'', deb vasf qilingan Muhammad alayhissalomga batamom va mukammal salovotu durudlar bo‘lsin!

Qur’onni o‘qib, uqib, unga amal qilgan sahobay kiromlarga Allohning roziligi bo‘lsin!

Qur’oni karim inson umrining tavallud bosqichidan tortib, to poyoniga qadar kelib chiqadigan barcha ehtiyojlariga javob beruvchi, mavjud muammolarning adolatli va mufassal hal qilinishiga yo‘l ko‘rsatuvchi, har zamon va har makonda dasturul amal bo‘lguvchi yagona ilohiy kitobdir. U Paygambarimiz sollallohu alayhi vasallamga Alloh taolo tomonidan ato etilgan mo‘jizalarning eng buyugi bo‘lishi bilan birga, uni o‘qib, uqib, unga amal qilganlarni ikki dunyo saodatiga yetaklovchi manbadir. Unda halol bilan harom, haq bilan nohaq ochiq-ravshan bayon etilib, Alloh taolo marhamat qilganidek:


"Bu kitobda shak-shubha yo‘q, u taqvodorlarga hidoyatdir". ("Baqara", 2- oyat)

Boshqa oyatlarda Alloh taolo:


"Darhaqiqat, ularning qissalarida aql egalari uchun ibrat bordir. (Ushbu Qur’on) to‘qib chiqarilgan so‘z emas, balki o‘zidan avvalgi narsalarni (ya’ni ilohiy kitoblarni) tasdiq etuvchi, unga iymon keltiradigan qavm uchun barcha narsalarni mufassal bayon qilib beruvchi hidoyat va rahmat (bo‘lgan bir kitobdir)". («Yusuf», 111).


"Sizga hamma narsani bayon qilib beruvchi, hidoyat, rahmat va musulmonlar uchun xushxabar bo‘lgan kitob — Qur’oini nozil qildik"  («Nahl», 89) deb xabar bergan.

Allohning borligi va birligiga, uning farishtalariga, muqaddas kitoblariga, payg‘ambarlariga, oxirat kuniga, taqdirga, ya’ni yaxshilik va yomonlik Allohdan ekaniga va o‘limdan keyin qayta tirilmoqqa iymon keltirgan har bir inson hayot tarzini Qur’on oyatlariga mos holda olib boradi. O‘qigan oyatlarini kundalik hayotiga tatbiq etishga harakat qiladi. Uyg‘onganidan to yana qayta uyquga ketgunicha qilayotgan har bir ishini Qur’on axloqiga moslab o‘ylashga va bajarishga g‘ayrat qiladi. Mo‘min hayotining har bir jabhasida bu mukammal axloqning afzalligi haqida Alloh taolo bunday marhamat qilgan:


"Sen: "Albatta, mening namozim, ibodatlarim, hayot va mamotim olamlarning Robbi Alloh uchundir", deb ayt" («An’om», 162).

Afsuski, ba’zi insonlar Alloh taolo Qur’onda amr etgan ibodatlar faqat namoz, ro‘za, zakot, haj deb tushunadilar. Qilinishi lozim bo‘lgan farz ibodatlarni bajarib, kunning qolgan qismida dunyoviy ishlar bilan mashg‘ul bo‘ladilar. Bu bilan Islom dini ertayu kech namoz o‘qishni targ‘ib qiladi, dunyoviy ishlar bilan shug‘ullanishni man’ etadi degan noto‘g‘ri tushunchaga bormaslik kerak. Chunki Alloh taolo Qur’oni karimda bunday degan:


"Shuningdek, sizlarni odamlar ustidan guvoh bo‘lishingiz va Payg‘ambar sizlarning ustingizdan guvoh bo‘lishi uchun o‘rta millat qildik" («Baqara», 143).

Ushbu oyati karimada Alloh taolo musulmonlarni o‘rta ummat qilganini e’lon qilmoqda. "O‘rta" deb tarjima qilingan so‘z xayrli, afzal, markaz, adolatli degan bir qancha ma’nolarni anglatadi. Shu orqali bu ummatning har bir ishda o‘rtacha yo‘l tutihshi, diniy e’tiqod va tasavvur, dunyoqarash va insoniy munosabat, yurish-turish, tafakkur, zamon va makon, oila va hokazolarda har doim mo‘‘tadil, adolatli bo‘lishi, ba’zi ummatlarga o‘xshab faqat ruhiy tomonga, yoki ba’zilarga o‘xshab faqat moddiy tomonga og‘ib ketmasligi uqtirilgan.

Islom ummati makon jihatdan o‘rta ummat hisoblanishiga sabab - uning qiblasi, boshqacha aytganda, diniy markazi ham quruqlikning qoq o‘rtasida, yer qurrasining eng muqaddas va muborak joyida joylashgan. Barcha Payg‘ambarlarning otasi, xalil ur rahmon Ibrohim alayhissalom Allohning amri ila bino qilgan Ka’baning musulmon ummati uchun qibla qilinishi bu ummatga ulkan sharafdir!

Islom ummati zamon jihatdan ham o‘rta ummat hisoblanadi. Boisi — insoniyat unib-o‘sib, bolalik, o‘smirlik va yoshlik davrlarini boshidan o‘tkazgandan so‘ng, voyaga yetganda Islom yuborilgan.

Islom dini inson hayotini diniy va dunyoviy hayotga ajratmaydi. Alloh bizlarga, O‘zining oxirgi Payg‘ambari, habibi Muhammad sollallohu alayhi vasallam ummatlariga yashash ne’matining har daqiqasini ibodat bilan o‘tkazish imkoniyatini bergan. Dinimizda Alloh roziligi uchun halol kasb qilish farz ibodat darajasiga ko‘tarilgani, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga ergashish niyatida oilaviy hayot qurib, uni ibodatga aylantirish mumkinligi ko‘pchilikka ma’lum. Bilmaganlar shuni doimo esda tutishlari lozimki, Alloh roziligi uchun qilingan har bir harakat, hatto Uning roziligi uchun birodarini ochiq chehra bilan kutib olish yoki biror hayvonga Alloh roziligini topish maqsadida suv berish yoxud toat uchun quvvat bo‘lishi niyatida o‘zi bergan ne’matdan, takror aytamiz, Alloh o‘zi marhamat qilib bergan ne’matidan iste’mol qilish ham ibodatdir. Bu din naqadar oson, naqadar xushxabar beruvchi din. Har bir amal Alloh roziligiga erishish niyatida qilinsa, u ibodat darajasiga ko‘tarilishi bizlar uchun berilgan eng ulug‘ ne’matlardan biridir. Bunda niyatning ham ahamiyati juda katta. Masalan, g‘iybat yoki hasad qilish illatini olaylik. Uni tark etgan inson bu yomon amallarning zararidan forig‘ bo‘ladi, lekin savob olmaydi. Ammo shu va shunga o‘xshash yomon odatlarni Alloh roziligi uchun tark etsa, ham ular oqibatida kelib chiqadigan yomonliklarning oldi olinadi, ham yana ajru savoblarga sazovor bo‘ladi. Alloh taolo bizni maxluqotning eng xayrlisi, Muhammad sollallohu alayhi vasallamdek bir zotga ummat qilganining o‘zi buyuk bir baxt. Baxt ustiga yana bir baxt — bizlar o‘z niyatimiz va amalimiz bilan uyqumizni ham ibodatga aylantirishimiz mumkin. Bunga misol qilib ushbu ma’nodagi hadisni olishimiz mumkin: kishi xufton namozini o‘qib, tahoratli holda yotsa, ertalab turib bomdod namozini o‘qisa u kechasi bilan ibodat qilganning savobiga erishadi. Bizlar, Muhammad sollallohu alayhi vasallam ummatlari shunchalar baxtiyormizki, Alloh roziligini ko‘zlab, oddiy hayotimizni ham ibodatga aylantira olamiz. Parvardigori olam O‘zining kitobida:


"œJin va insonni faqat Menga ibodat qilish uchungina yaratdim" ( "œVaz-Zariyat", 56-oyat) deb lutf qilgan.