Suv poklik ramzi. Dunyoda hech bir din islom dinidek tozalikka amr qilmagan. Islom tozalikni iymonning bir qismi deb qaraydi, "Poklik iymondandir" degan hadis bunga dalil. Shuningdek, suv — insoniyat, hayvonot va o‘simlik dunyosi uchun hayot manbai. Suvsiz hayotni tasavvur qilib bo‘lmaydi. Iste’mol qilishdan tashqari, kundalik hayotda foydalanadigan ehtiyoj buyumlarini tozalash uchun zarur bo‘lgan bir ne’matdir. Suvda ko‘zga ko‘rinar-ko‘rinmas barcha mikroblarni yo‘q qilish bilan birga, insonga rohat bag‘ishlovchi, charchoqni ketkizuvchi shifobaxsh xususiyat ham bor. Bundan tashqari ilmiy texnika taraqqiy etgan bizning asrimizga kelib, elektr energiyasi, turli gaz kabi unsurlarning atrof-muhitdagi chiqindilari yopishib, tanamizning nafas olishi qiyinlashadi. Suv o‘sha zararli narsalarni yuvib tushiruvchi, badandagi statik elektrni ketkazuvchi omildir. Statik elektr ko‘zga ko‘rinmaydi. Ba’zan sintetik toladan to‘qilgan kiyimimizni yechganimizda yoki qo‘limiz boshqa kishining qo‘liga tegib ketganda kichik tok urish hodisasi sodir bo‘ladi. Ba’zida sochimiz sal boshqacharoq turadi. Inson yuvinganida badanidagi bu elektr ketadi, tanasi bo‘shashib, rohatlanadi. Yomg‘irdan so‘ng havoning salqin va orombaxsh bo‘lishi ham yomg‘irning havodagi statik elektrni tozalashiga bevosita bog‘liq.

Doimiy ravishda tozalikka rioya qilish, o‘zini pok tutish Alloh sevgan fazilatdir. Bunda nafaqat moddiy tozalik, balki ma’naviy poklikning ham ahamiyati katta. Misol uchun, namoz ibodatini olaylik: namozxon besh mahal tahorat olib, g‘uborlardan poklanib, ibodat qiladi. Namoz orqali banda yerga yopishgan holda, oliy Zot — Alloh taologa bog‘lanish baxtiga muyassar bo‘ladi va bu rrqali matonat, chidam, ruhiy quvvat oladi, inson aqli bovar qilmas cheksiz ufqli olamga yuzlanadi. Kiyimlari va qalblari g‘uborlardan poklangan mo‘minlargina yuzlarini Allohga qaratgan holda, namozni xushu’ va xuzu’ bilan ado etadilar, qalblarini uning zikri bilan poklaydilar.

Allohning ko‘ruvchi va biluvchi ekanligini yodda tutgan holda, ular faqat ko‘chaga chiqqanda yoki mehmonga borganda yuvinib-taranib, chiroyli kiyinish kerak degan noto‘g‘ri tushunchadan yiroqlar. Mo‘min har doim, har jihatdan boshqalarga ibrat bo‘lishi lozimligini yodda tutib, unga amal qiladi. Badbo‘y hididan atrofdagilarni ko‘ngil aynish darajasiga yetkazish, kiyimidagi ifloslikni ko‘rib, irganish holatini yuzaga keltirish Qur’on bilan xulqlangan insonlarga xos emas. Ular shunday insonlarki, suhbatlashsangiz, huzur qilasiz. Mudom Alloh amriga bo‘ysunib, ham jismoniy, ham ma’naviy poklikka rioya etishlari natijasida qalblari musaffo bo‘ladi, yuzlaridan nur yog‘ilishi atrofidagilarni o‘ziga tortadi. Insonlarni o‘ziga jalb qilish xususiyati faqat Qur’on axloqini o‘z hayotiga tatbiq qilib olganlargagina Alloh tomonidan ato etiladi.

Qur’on axloqidan bexabar odamlar, yoki xabardor bo‘la turib, unga e’tiborsiz qarovchilarning ko‘pchiligi tozalikka yuzaki qaraydilar. Ular, asosan, ko‘chaga chiqqanda yoki uylariga mehmon keladigan vaqgda tozalikka e’tibor berib qolishadi. Ular tahorat nima, g‘usl nima, hatto, farqiga ham borishmaydi. Xorij, asosan, Yevropa filmlarida xojasi yoki bekasi uyqudan uyg‘ongach xizmatkori uning yotgan joyiga, to‘shagiga nonushta olib keladi. Kundalik hayotimizda ham ularga taqlid qiluvchilar uchrab turadi. Ba’zan «postelimga kofe olib kelishdi, mazza qildim» degan gaplar quloqqa chalinib qoladi. Ham ma’naviy, ham jismoniy poklikka da’vat etuvchi islom dini bunday holatlarni qat’iy qoralaydi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar:

"Uyqudan uyg‘ongan odam qo‘lini to uch marta yuvmaguncha idishga tiqmasin. Chunki u qo‘li qaerlarda tunaganini bilmaydi". Ular uyqudan turib yuz-qo‘lni yuvish kerakligini bilmasligi mumkin emas. Afsuski, ko‘pincha o‘zlarini madaniyatda juda ilg‘or deb bilgan odamlar ana shunday yo‘l tutishadi.

Mo‘min odam tungi kiyimini yechib, ko‘zlagan maqsadiga muvofiq ish yoki ko‘rk kiyimini tanlar ekan, ulkan bir haqiqatni, ya’ni bu kiyim Alloh ne’matlaridan biri ekanligi va uning yaratilishida bir qancha hikmatlar borligini his kiladi. Mo‘minlar qatori boshqa insonlar ham har kuni bu ne’matlardan bahramand bo‘ladilar. Lekin ularning hech qaysisi Qur’on bilan xulqlanganlar singari, bu ne’mat Alloxning lutfi, marhamati ekanligini lozim darajada tushunolmaydi, uning shukrini qila olmaydi. Mo‘minga qundalik hayotda Alloh ne’matlarining bir ko‘rinishi sifatida to‘sish, saqlash, parda-hijob uchun ato etilgan libos, jun, paxta, ipakdan tayyorlangan kiyimlarning yaratilish manbai o‘simlik va xayvonot olamiga borib taqaladi.

 Boshqacha qilib aytganda, Alloh insonlarning eng oddiysidan tortib, eng ko‘rkamigacha bo‘lgan kiyim ehtiyojini qondirish sababi qilib, hayvonot va o‘simlik dunyosini yaratgan. Ko‘pchilik bu haqiqatni bila turib, g‘aflatda bo‘lganliklari bois, bahramand bo‘layotgan ne’matlar shukrini ado etishmaydi. Tug‘ilgan vaqtdan boshlab ehtiyoj sezgan kiyimlar ularga osonlikcha berilgani uchun, oddiy narsadek tuyuladi. Bu esa libosning bir ne’mat ekanligini bilish va uning shukrini qilishga to‘sqinlik qiladi. Holbuki, Robbimiz yer yuzidagi jamiki ne’matlarni insonga hadya etgan ekan, inson ham o‘z navbatida o‘sha ne’matlarni bergan Zotga shukr qilib yashamog‘i lozim. Shunday ekan, Robbimiz bizlar uchun yaratib qo‘ygan liboslarning hikmatlari va bizlarga beradigan foydalari haqida so‘z yuritsak.

Kiyim inson vujudini issiqdan, sovuqdan, quyoshning zararli nurlaridan hamda atrof-muhit orqali yetishi mumkin bo‘lgan turli noxush ta’sirlardan himoya qiladi. Alloh bizlarga kiyim ato etmaganda edi, yupqa teri bilan qoplangan badanimiz yuqorida aytib o‘tilgan omillar tufayli shikastlanishi, og‘rishi va yana bir qancha salbiy ta’sirlar oqibatida tezda ishdan chiqishi mumkin edi. Muhofaza qilish xususiyatiga ega bo‘lgan kiyimlarning hikmati haqida Parvardigori olam O‘zining Kitobida bunday marhamat qiladi:


"Alloh sizlar uchun O‘zi yaratgan narsalardan soya-salqin joylar (bunyod) etdi va sizlar uchun tog‘lardan g‘or-boshpanalar qildi hamda sizlar uchun issiq (sovuq)lan asraydigan kiyimlar va sizlarni (dushmanning) ziyon yetkazishidan saqlaydigan sovutlar (yaratdi). U zot shoyad musulmon bo‘larsizlar, deb sizlarga O‘z ne’matini mana shunday komil qilib berur" («Nahl», 81).


"Ey, Odam bolalari, batahqiq sizlarga avratingizni to‘sadigan libos va ziynat libosini nozil qildik" («A’rof», 26).

Yuqoridagi oyatlarga diqqat bilan e’tibor bersak, libos avratimizni to‘sish, nozik tanamizni issiq-sovuqdan asrash bilan birga, tashqi ko‘rinishimizni-chiroyli qilib turuvchi omil ham ekan. Tark etib bo‘lmaydigan zarurat darajasidagi ehtiyoj bo‘lgan libos ne’mati Allohning bizlar uchun ulkan inoyatidir. Buni bilgan mo‘min ulardan foydalanayotganda juda talabchan bo‘lishi lozim. Bu Alloh ne’matlariga shukr qiluvchilardan ekanligining amaldagi ifodasi bo‘ladi. Ya’ni, ular boshqa ehtiyojlari singari libos uchun pul sarflayotganda, ehtiyoji borini, shariat ko‘rsatmalariga muvofiq keladiganini sotib olishi zarur. Ehtiyoj bo‘lmagan libos uchun pul sarflash: "Albatta, Alloh isrof qilguvchilarni sevmas" oyatiga zid ekanini yaxshi biladilar.

Libos ne’mati uchun shukr qilishning amaldagi ko‘rinishlaridan yana biri kiyimlarimizni pok tutishdan iborat. Bunda biz quyidagi oyatlarni doimo yodda tutib, amal qilishimiz lozim:

"Albatta, Alloh tavba qiluvchilarni va o‘zlarini mudom pok tutuvchilarni sevadi" («Baqara», 222).


"Unda poklanishni sevadigan kishilar bor. Alloh esa, poklanuvchilarni sevar" («Tavba», 108).


"Va kiyimingni pokla" («Muddassir», 4).

Mo‘min odam Alloh taoloning bu amrlarini Uning boshqa amrlari singari izchil bajarishga harakat qilib, imkon qadartoza kiyinishga odatlanadi. Chunki kiyimni, badanni pok tutish insonga jismoniy hamda ruhiy zavq bag‘ishlaydi.
Qur’on axloqi bilan yashagan inson kiyim borasida  faqat tozalikka e’tibor qilibgina qolmay, did bilan, sog‘lig‘iga zarar qilmaydigan matolardan, chiroyli kiyinishga ham harakat qilishp kerak. "A’rof" surasidagi "ziynat libosini nozil qildik" mazmunidagi oyatga ko‘ra, mo‘min odam doimo chiroyli kiyinishi, axloqi hamda tashqi ko‘rinishi bilan insonlar orasida yaxshi taassurotlar qoldirishga intilishi kerak. Bu insonlarni haq dinga da’vat etishning bir ko‘rinishidir. Albatta, bu narsa shariat doirasida bo‘lishi lozim.

Hazrati Hasan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning kiyinish haqidagi qarashlarini shunday ifoda qilganlar:

"Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bizlarga qo‘limizda bo‘lganlardan eng chiroylisini kiyishga va topa olgan eng xushbo‘y narsamizni surishni tavsiya etganlar" (Buxoriy).

Shuningdek, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam tashqi ko‘rinishiga e’tiborsiz qaragan ashoblarini ko‘rsalar, nasihat qilar edilar. Bu haqida bir rivoyat bor.

Oddiy kiyimda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam huzurlariga kelgan edim. U zot sollallohu alayhi vasallam mendan "Sening moling yo‘qmi?" deb so‘radilar. Men "Bor" deb javob berdim. U zot yana so‘radilar: "Qanday moling bor" Men: "Barcha turdagi mollarim bor" dedim. Shunda Rasuli Akram sollallohu alayhi vasallam: "Alloh senga davlat ato etganda bu ne’mat senda ko‘rinib turishi lozim" dedilar.

Alloh taolo Qur’oni karimda taqinchoqlar va liboslar jannat ne’matlaridan ekanligini bildirgan.


"Albatta Alloh iymon keltirgan va yaxshi amallar qilgan zotlarni ostidan daryolar oqib turadigan jannatlarga doxil qilur. Ular u joyda oltindan bo‘lgan bilaguzuklar va marvarid-marjonlar bilan bezanurlar, liboslari esa harir-ipak bo‘lur" («Haj», 23).


"Ular bir-birlariga ro‘baro‘ bo‘lgan hollarida ipak-shoyidan liboslar kiyib (o‘tirurlar)" («Duxon» , 53).


"Ularning ustilarida yashil sundusdan (yupqa ipakdan) va istabroqdan (qalin ipakdan) kiyimlar bor va kumush bilaguzuklar-la yasanganlar" («Inson», 21).

Bu oyatlarda jannat ahlining kiyimi ipak-shoyi, bezagi oltin- kumush va marvarid-marjonlar ekanligi bildirilgan. Albatta bu ne’matlar dunyoviy hayotimizda ham mavjud. Iymon keltirganlar uchun bu ne’matlarni ko‘rish, ularda bu ne’matlar bo‘lish-bo‘lmasligidan qat’i nazar, jannat haqida juda oz bo‘lsa ham tasavyurga ega bo‘lishga, bu tasavvur jannatga bo‘lgan intilishga, intilish esa jannat sog‘inchi bilan yashashga sabab bo‘ladi. Mo‘min bu ne’matlarning yaratilish hikmatini ko‘radi. Bu ne’matlar dunyo hayotida boqiy emas, abadiy hayot va uning boqiy ne’matlari esa faqat jannatda ekanligini biladi va ularga zinhor hirs qo‘ymaydi.

"Albatta, biz iymon keltirgan va yaxshi amallar qilganlarning, go‘zal ish qilganlarning ajrini zoe qilmaymiz. Ana o‘shalarga adn jannatlari bordir. Ostilaridan anhorlar oqib turadi. U yerda oltindan bo‘lgan bilaguzuklar ila bezanurlar. Shoyi-iplardan yaxshi liboslar kiyarlar. Ular u yerda so‘rilarda yonboshlagan hodda bo‘lurlar. Naqadar yaxshi savob va naqadar yaxshi joy" («Kahf», 30-31).

Qur’onni o‘ziga dastur qilib olganlar libos borasida bilishlari lozim bo‘lgan jihatlardan yana biri, bu tashqi ko‘rinishning insonlar bilan bo‘ladigan munosabatlardagi ahamiyatidir. Mo‘min boshqalarni ham Kur’on axloqi bilan yashashga da’vat etar ekan, tashqi ko‘rinishiga e’tibor berishi lozim. Imkoni qadar shariat doirasida, sunnatga muvofiq chiroyli, toza kiyimlarni kiyishga harakat qilishi kerak. Bu qiyofa uning Alloh amrini bajarishda tirishqoq ekanligini hamda insonlarga nisbatan hurmat tuyg‘usini aks ettiradi. Iymon keltirib Qur’on bilan xulqlanganlar xoh uyda, xoh odamlar orasida bo‘lsin, toza, chiroyli kiyimlarni kiyadilar. Albatta, buni kibr uchun emas, Alloh xushnudligini topish maqsadida bajaradilar.

Mudom Alloh yodi bilan yurish baxtiga erishgan mo‘min har ishda bo‘lgani kabi, ovqatlanish uchun oshxonaga kirganda ham, Alloh unga bo‘ysundirib qo‘ygan, inson manfaati uchun xizmat qiluvchi ne’matlarga ibrat nazari bilan qaraydi. Shunday ulkan ne’matlardan biri — olov. Odam Ato va Momo Havvoning yerda yashashlari davridan boshlab, shu kungacha inson hayotini olovsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Chunki har doim unga insonning hojati tushib turadi. U yondirish, isitish, kuydirish xususiyatiga ega bo‘lishi bilan birga, oziq-ovqat mahsulotlarini iste’mol qilish uchun tayyorlashda ham axamiyati katta. Olovdan foydalanish shunchalik odatiy holga aylanganki, uni kim yaratgan, yonish, yondirish xususiyatini kim bergan, hamma narsani ham yondira oladimi, deb o‘ylab ko‘rish hammaning ham xayoliga kelavermaydi. Yer yuzidagi barcha unsurlar kabi olov ham insonga xizmat qilish uchun bo‘ysundirib qo‘yilgan. Alloh taolo marhamat qilganidek:


"U O‘z tomonidan sizlarga osmonlardagi va yerdagi barcha narsalarni bo‘ysundirdi. Albatta, bunda tafakkur qiladigan qavm uchun oyat ibratlar bordir" («Josiya», 13).

Oyatda aytilganidek, tafakkur qiluvchilarga olov jahannam otashini ham esga soluvchi vositadir.


"Biz uni (olovni) eslatma va yo‘lovchilar uchun manfa’at qilib qo‘ydik" («Voqea», 73).

Qur’oni karimda jahannam ahli haqida gapirilganda, ko‘z o‘ngimizda shiddatli olov ichida yonayotgan odamlar gavdalanadi. Ba’zi oyatlarda Allohni inkor etganlar uchun hozirlangan jahannam otashi haqida shunday xabar beriladi:


"(U kun) ular do‘zaxda tekshiriladigan-yondiriladigan Kunda bo‘lur" («Vaz-zoriyot», 13).


"Ularning yuzlarini o‘t kuydirib badbashara bo‘lib qolguvchidirlar" («Mu’minun», 104).

Iymon sohibi bo‘lgan komil mo‘min jahannamning bu shiddatli otashlarini o‘ylaganda, Allohga bo‘lgan qo‘rquvi yanada ortadi, taqvosi kuchayadi. Allohdan qo‘rqish inson vujudidagi jami a’zolarda aks etadi.