Бу ҳолат сзбек таълим тизими келажагига орқадан урилаётган пичоқдир.
Зарарлари:
1.Яхши "ишлаб чиқарилган" шпараглака ёки "телемулоқот", шерикнинг ёрдами, хуллас, нопок йсл ёрдамида тестдан стган "студент" сз билими ва қобилистлари, меҳнати свазига сша талабалик срнига муносиб бслган инсоннинг ҳаққини еган бслади.
2.Ҳаёт йслига шу тариқа қадам қсйган одам кейинчалик бутун умр "Ҳамма нарсанинг бошқача ечими бор" деган тамойил билан сшашга срганади. Тестдан шпора (ёки бошқа усул) билан стиб олгач, оралиқда китобдан ксчиради, сессисда пул беради, дипломни заказ билан ёздиради ва ишга ҳам "танка суриб" жойлашади.
3.Бундай система орқали "танлаб" олинаётган талабалар авлодига ОЎЮларида дарс бериш ҳам осон бслмайди. Шу тариқа таълим сифати тушиб бораверади (бу жараён ҳозир давом стмоқда).
4.Бу ҳолат фирибгарлар учун қсл келиб, қалбаки шпаргалкалар тайёрлаш ва улар билан содда абитуриентларни алдаш орқали бойишга йсл очиб беради.
5.Тест тизимига, пировардида сса, мамлакат таълим тизимига халқнинг ишончи йсқолади.
Ечим (таклиф):
Сснгги йиллар давомида шаклланган бу ҳолатни йсқотиш албатта осон кечмайди. Бунинг учун тест тизимини ислоҳ қилиш ҳамда қатъий чоралар ксриш керак. Менимча, қуйидагича тизим жорий қилинса, ижобий сзгариш бслиши мумкин:
Шаҳар ва туманларда интернетга уланган, қаттиқ назорат қилинадиган тест топшириш хоналари ташкил стилади. Бирор институтга сқишга кирмоқчи бслган одам схшилаб тайёргарлик ксргач, сзи сшайдиган худуддаги шундай хонага келади. У 1 августни кутмайди. Тест исталган пайтда бслиши мумкин. Қатъий назорат остидаги хонага кириб, у ҳозирги шартлар асосида (36+36+36 савол, бир саволга 3 минут, 3,2,1 балл) тест топширади. Хонадаги компьютер интернет орқали ДТМ билан боғланган бслади ва абитуриент онлайн тарзда тест топширади. Аатижалар дарҳол маълум қилинади, ДТМ базасига киритилади ва бу бални тасдиқлайдиган ҳужжат берилади. Ўз балидан қониқмаганлар фақатгина 6 ой стгач, қайта тест топшириши мумкин, деган қоида жорий қилинади. Хонага у қаттиқ текширувдан стган ҳолда киритилади ва бу шпаргалка, мобил телефондан фойдаланиш имконистини йсққа чиқаради.
ОЎЮлари сса ҳар 6 ойда ёки ҳар йили сзлари қабул қиладиган балл чегарасини сълон қилиб борадилар. Абитуриент сз натижалари билан ОЎЮга мурожаат қилиб, сълон қилинган чегарадан баландроқ натижани сгаллаган бслса, сқишга кириб кетаверади.
Масалан, мен онлайн тест топшириб, 160 балл олдим, дейлик. Сснгги сълон қилинган талабларга ксра, масалан, ЎзДЖТУ чегараси 180, Юридик инст. 200, вилостимдаги пед.олийгоҳи 150 балл чегара белгилаган. Мен сз натижам билан вилостимдаги инст.га кириб сқишим мумкин холос.
Тизимнинг сна бир схши томони, абитуриентларга қулайликдир. Масалан, Юридик инст.га сқишга топшириш учун Тошкентга келиш шарт бслмайди, сз тумани ёки шаҳридаги онлайн тест бслимида олган натижаси (агар талабни бажарса) етарли бслади. Қолаверса, у албатта 1 августни кутиши шарт смас, сзи хоҳлаган пайтда келиб тест топширса бславеради.
Бу тизим ҳозир Ғарбда ёки Европа олийгоҳларида қслланилаётган TOEFL ёки IELTS тизимига счшаш. Лекин, битта "лекин"и бор. Бу ишни амалга ошириш учун унда бевосита қатнашадиган, унинг бехато ишлашини таъминлайдиган минглаб ҳалол, пок инсонлар керак бслади.
Бу шахсий фикр албатта. Бошқаларнинг ҳам фикрларини кутиб қоламан.
