1.   Qurbonlikni vojib qiladigan jinoyatlar.
2.   Fitr sadaqasini berishni vojib qiladigan jinoyatlar.
3.   Fitr sadaqasidan ham ozroq miqdorda jazo beriladigan jinoyatlar.
4.   Berilgan zararning o‘rnini qoplash, qiymatini go‘lashni lozim qiladigan jinoyatlar.

Haj asnosida badaniga xushbo‘ylik surish, boshiga xina qo‘yish, zaytun yog‘i yoki har xil yog‘lar bilan sochini yog‘lash, bir kun davomida tikilgan libos kiyish, boshini berkitish, sochning to‘rtdan bir qismini oldirish, bir yerda ikki qo‘li va ikki oyog‘ining tirnoqlarini olish, hajning vojiblaridan birini tark qilish.
 

Bir a’zoning ozgina qismiga xushbo‘ylik surish, bir kundan ozroq muddat tikilgan kiyim kiyish yoki boshni yopish, sochning to‘rtdan bir qismidan ozrog‘ini oldirish, bitta barmoqning tirnog‘ini olish, qudum yoki vido tavofini tahoratsiz qilish, vido tavofining birini qoldirish yoki shaytonga tosh otishda belgilangan yetti toshchadan birini otmay qoldirish.

Kishi bit, burga, chigirtka o‘ldirgani uchun fitr sadaqasidan kim miqdordagi istagan sadaqasini beradi.

Ovlanadigan hayvonni o‘ldirish. Hayvon o‘ldirilgan joyida ishonarli ikki kishi tomonidan qiymati baholanadi. Agar hayvon bitta qurbonlik qiymatiga teng bo‘lsa yo qurbonlik sotib olib so‘yadi yoki qurbonlik qiymatida taom olib, yarim so’dan faqirlarga tarqatadi. Yoki yarim so’ berish o‘rniga bir kundan ro‘za tutadi. Qarg‘a, kalxat, chayon, ilon, quturgan it, toshbaqa kabi ov hayvoni bo‘lmagan hayvonlarni va pashsha kabi barcha hashoratlarni o‘ldirganga jazo yo‘qdir.

Hady Harami Sharifda so‘yib, qurbat hosil qilish uchun u yerga in’om qilingan katta yoki kichik boshli qurbonlik hayvonidir. Bu tuya, sigir yoki qo‘y bo‘lishi mumkin. Qurbonlik qilinishi joiz bo‘lgan hayvonlar hady o‘laroq so‘yilishi mumkin. Ko‘r, cho‘loq va shunga o‘xshash aybi bo‘lmasligi shartdir. Ziyorat tavofini junub bo‘lib ado etganlik va Arafotda vuqufdan oldin jinsiy aloqa qilishdan boshqa barcha jinoyat uchun qo‘y so‘yish kifoya qiladi.

Bu ikki jinoyat uchun esa sigir yoki tuya qurbonlik qilish vojib bo‘ladi.

 Qurbonlikni so‘yish vaqti Qiron va Tamattu’ hajlari uchun jonliq Qurbon hayitining uch kuni ichida (aqabada) tosh otganidan so‘ng so‘yiladi.

 Qurbonlik so‘yiladigan joy Hadya joyi Harami Sharifdir va qurbon kunlari so‘ymoqchi bo‘lsa, Minoda so‘yish sunnatdir. Boshqa kunlarda Makkada so‘yish afzal. Nazr qilingan tuyani Harami Sharifda so‘yish shart emas.

Payg‘ambaryamizni, sollallohu alayhi va sallam, ziyorat qilish Alloh taoloning inoyati bilan hajni ado etgan hoji payg‘ambarimizning, sollallohu alayhi va sallam, shaharlari Madinai Munavvaraga borib, muborak qabrlarini iyorat qilishi lozim.
Bu ziyorat eng fazilatli mustahab ibodatlardandir. Ba’zi kitoblarda vojib ham deyilgan. Bu yerni ziyorat qilish mo‘min uchun sharaf va ulug‘ baxtdir. Bu yerda hojining qalbi Nabaviy nurlarga to‘lib toshadi. Muhammadiy barakot ning har tarafini qamrab oladi. Ruhi samolarga yuksalib, qalbn gunohlardan pok bo‘ladi va umrining qolgan nsmnda Payg‘ambarimiz shafoatlaridan fayz oladi. Rasuulloh sollallohu alayhi va sallam, shunday deganlar: Qabrimni ziyorat qilgan kishiga qiyomat kuni shafoatim ojnb bo‘ladi".

Shuningdek, bu xususda Payg‘ambarimiz, sollallohu alayhi va sallam, yana shunday marhamat qilganlar: "Vafotimdan so‘ng meni ziyorat qilgan kishi, hayotlik davrimda ziyorat qilgan kishi kabidir"- Boshqa bir hadisda esa: "Kim Baytullohni haj qilib, meni ziyorat qilmasa, menga jafo qilgan bo‘ladi". deganlari rivoyat qilinadi.

Payg‘ambarnmizni ziyorat qilish maqsadida yo‘lga chiqqan hoji ko‘p salavot aytmogi lozim. Madina devorlarini o‘rgach. "Allohumma haza haromu nabiyyika, vaj’alhu viloyatan liy minannar va amonan minal-azobi va suil hison", deb duo qiladi. (Ma’nosi: Parvardigorim! Mana shu sening Rasuling hazrat Muhammadning, solallohu alayhi vasallam, harami, abadiy istirohatgohi, bu yerni men uchun do‘zax otashidan himoya vositasi qilgin, azob va og‘ir hisob berish ozod bo‘lishimga bir sabab qilgin).

So‘ngra yuvinib,- xushbo‘ylik sepadi va eng go‘zal, yangi iboslarnni kiyadi. Chunki bu hurmat va ehtiromga eng loyiq kshddir. So‘ng tavoze’, viqor bilan Madinaga kiradi va shzai muborakni ziyorat qiladi. Payg‘ambarimizning, sollallohu alayhi va sallam, minbarlari bilan qabrlari orasida ikki rakat namoz o‘qiydi. Chunki u zot, sollallohu alayhi vasallam, "Qabrim va minbarim orasi jannat bog‘laridan bog‘, minbarim esa hovuzimning ustidadir", deganlar.

So‘ngra bunday sharafga muvaffaq qilgani uchun Alloh taologa shukr sajdasi: qiladi va xohlagan duosini o‘qiydi. Bundan so‘ng o‘rnidan turib, Payg‘ambarimizning, sollallohu alayhi va sallam, qabrlariga yuzlanadi va qabrning bosh tarafida qiblaga qarab, namozga turgandek, qad rostlaydi va: "Ey Rasululloh, sizga Allohning salomi, marhamati va barakoti bo‘lsin! Assalomu alayka, yo Rasululloh! Assalomu alayka, yo xayri xalqulloh! Allohdan boshqa iloh yo‘qligiga iqrorman va Allohning sherigi yo‘qdir. Siz Uning bandasi, rasuli va amini ekanligingizga iqrorman. Guvohlik beramanki, siz risolat (Payg‘ambarlik vazifalari)ni batamom yetkazdingiz va omonatni egalarigatopshirdingiz. Ummatingizga nasihat qilib, ularga to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatdingiz, kufr va jaholatni yo‘q qildingiz. Biz tufayli Alloh Sizga boshqa ummatlari tufayli payg‘ambarlarga bergan mukofotlardan ham ziyoda ajr mukofoglar bersin", deydi.

So‘ngra Allohdan ehtiyojlarini so‘raydi. Chunki bu yer duolar ijobat bo‘ladigan, yaxshi talablar ravo ko‘riladigan xayrli maqomdir. Hajni ado etib, Payg‘ambarimizpi, sollallohu alayhi va sallam, ziyorat qilgan kishi qalbi pok, yangi tug‘iltandek barcha gunohlardan forig‘ bo‘lgan holda vataniga qaytadi. Alloh taolo bizlarni ham Baytullohni haj qilishga va Rasulullohning, sollallohu alayhi va sallam, ravza va qabrlarini ziyorat qilishga muvaffaq aylasin. Shubhasiz, Alloh mo‘minlarning duolarini ijobat qilguvchi Zotdir. Omin.

1.   Hajni ta’riflang, hukmlarini, hikmatini va farz bo‘lish dalilini aytib bering.
2.   Hajning farz bo‘lish sababini, bajarilishi va sahih bo‘lishining shartlarini bayon qiling.
3.   Hajning arkonlarini, vojib va sunnatlarining eng muhimlarini sanab, vaqtini aytib bering.
4.   Ihromni ta’riflab, nima uchun ihromga kirish lozimligini bayon qiling. Ihromga kirish joylarini ayting.
5.   Ihromga kirgach, haj ado etilgunicha qilish lozim bo‘lgan amallarini tartibi bilan aytib bering.
6.   Umrani ta’riflang, hukmlarini ayting? Qachon va qaerda umra uchun ihromga kiriladi? Umraning ruknlari, xartlari va vojiblari nimalar?
7.   Umraning bajarilish tartibi va hajdan farqli tomonlarini ayting.
8.   Qiron hajini ta’riflab, hukmini, shartlarini ado etish tartibini tushuntiring.
9.   Tamattu’ hajini ta’riflab, hukmini, shartlarini a bajarish tartibini tushuntiring. Makkaliklar nima chun Qiron va Tamattu’ haj qila olmaydilar?
10.   Ihromga kirgan kishining hajga zarar beruvchi harakatlari necha qismga bo‘linadi? Har bir qism haqida ma’umot bering.
11 Haj qurbonligini (hadya) ta’riflang. Hady qachon  qaerda so‘yiladi?
12. Payg‘ambarimizni, sollallohu alayhi va sallam, iyorat qilish xususida ma’lumot bering.

Ma’lumki, Ibrohim, alayhissalom, o‘zlaridan so‘ng dashganlarni to‘g‘ri yo‘lga chaqirish vazifasini bo‘yniga oladigan o‘g‘il farzand ato qilishini Allohdan yolvorib so‘rardilar. Shu bois o‘g‘il ko‘rsalar, o‘zi sevgan, eng qimmatli narsani Alloh yo‘lida qurbon keltirishni nazr qilgan edilar. Intizor kutilgan yillar so‘ngida Ismoil, alayhissalom, dunyoga keldilar va oradan ko‘p o‘tmay, otalarining Allohdan keyin eng sevikli va qiymatli kishisiga aylandi. Bu xursandchilik kunlarida Ibrohim, alayhissalom, va’dalarining ustidan chiqish uchun juda ko‘p qo‘y va uyalarni qurbon qilsalar ham, tushlarida har safar ushbu shdoni eshitib uyg‘onardilar:
— Ey Ibrohim, so‘zingning ustidan chiqmayapsan, eng suyukli narsangni qurbon qilishing kerak edi.

Shunda u zot farzandlari Ismoilni, alayhissalom, qurbon qilishi kerakligini fahmladilar. Hazrat Ismoil alayhissalom, ham masalaning mohiyatini yaxshi angladilar, rozi bo‘ldilar.

Ibrohim, alayhissalom, o‘g‘lini olib, ham qayg‘uli, ham Allohning amriga taslimiyat bilan o‘g‘illarini qurbonlik qilish uchun Minoga bordilar. Hazrat Ismoil, alayhissalom, ham dadasiga, ham Robbiga itoatkor edi. Hech qanday to‘sqinlik qilmay, osuda ko‘ngil bilan, otalarining jasoratini oshiruvchi so‘zlar aytib, yo‘lga chiqdilar. Hazrat Ibrohim, alayhissalom, endigina pichoqni o‘g‘lining bo‘g‘ziga tiragan chog‘ida, farishtalar sultoni Jabroil, alayhissalom, bir qo‘chqorni ko‘tarib yerga tushdilar. Allohning buyrug‘i bajarildi. Amrdan murod Ismoilni, alayhissalom, bo‘g‘izlash emas, balki Allohga itoatkor banda ekanini sinash-ko‘rsatish edi.
Ibrohimning, alayhissalom, bu qahramonligini doimo yodda tutish va nafs ziqnaligini qalbdan o‘chirib, Alloh uchun eng qimmatli dunyo molidan voz kecha olishlari uchun mo‘minlarga, qurbonlik qilish buyurilgan. Qurbonlik qilgan mo’minning oilasiga bir ziyofat kabi Allohning lutfi ehsoni yog‘iladi. Qurbonlik ibodatning bolalarni juda kichik yoshdan dinsevar ruhda tarbiya qilish, faqir xonadonlarga go‘sht ulashib, ularni xursand qilish, musulmonlar orasida o‘zaro yordam ruhi kuchayishi kabi ijtimoiy foydalari ham bor.

Qurbonlik qilish Imomi A’zam va Imem Muhammadga ko‘ra, vojib, Imom Abu Yusufga ko‘ra, sunnatdir.

Muqim, hojati asliyadan ortiqcha mollarining qiymati zakot nisobiga yetgan kishi o‘z hisobidan qurbonlik so‘yadi. Xotini, bola-chaqasi uchun qurbonlik qilishga majbur emas. Ularning mulklari bo‘lsa, o‘zlari alohida qurbonlik qiladilar. Biroq boy ota balog‘atga yetmagan farzandlari nomidan qurbonlik qilishi kerak degan olimlar ham bor.

Qurbonlik uchun qo‘y, sigir, tuya kabi hayvonlar so‘yilishi mumkin. Yetti kishi birgalikda katta bosh hayvon so‘yishlari ham mumkin. Ularning bari musulmon va boy, qurbonlik qilish niyatida bir joyga to‘plangan bo‘lishlari kerak. Ulardan biri kofir yoki uyiga go‘sht olib borish uchun sheriklik qilgan bo‘lsa, bu yetti kishining qurbonligi joiz emas. Bu yetti kishi teng sherik bo‘lishlari shart. Oralaridan hatto bir kishining hissasi yettidan bir Bundan kam bo‘lsa, qurbonlik joiz emas. Ikki yoki uch kishi yeriklikda qurbonlik qilishlari ham mumkin.

Qurbon hayitining birinchi kuni hayit namozidan so‘ng shitning uchinchi kuni shomgacha qurbonlik qilish mumkin. Kishiga qurbonlik qilish vojib yo vojib emasligi ging ayni o‘sha paytdagi ahvoliga ko‘ra ma’lum bo‘ladi. Masalan, hayitning uchinchi kuni quyosh botay deganida boy bo’lib, qurbonlik qilishga qodir kishi darrov qurbonlik qilishi lozim. Xuddi shu paytda mol-mulkidan ajralib zlgan kishi, hayitning ilk kunlarida bu ishga qodir qilgan bo‘lsa ham, unga jonliq so‘yish vojib emas. Belgilangan muddatda qurbonlik qilolmasdan, vaqtini o‘tkazib borgan kishi qurbonlik hayvoni yo uning qiymatini kambag‘al kimsaga sadaqa qilib, qarzidan qutuladi.

Olti oylik qo‘zi, besh yashar tuya, ikki yillik mol (sigir), tug‘ilishda shoxsiz bo‘lgan katta-kichik hayvonlarni qurbonlik qilish mumkin. Bir yoki ikki ko‘zi ko‘r, tik turolmaydigan darajada kuchsiz, so‘yiladigan joygacha yurib yurolmaydigan darajada nimjon hayvonlar qurbonlik qilinmaydi. Chunki Alloh taolo oyati karimada: "Molingizning sizlarga eng qimmatlisidan Alloh uchun fido qilmaguningizcha, ehson qilguvchilardan bo‘la olmaysiz" (mazmuni) deb amr etgan.

Qurbonlik go‘shtining bir qismini o‘zi oilasi bilan :a, uchdan bir qismidan kam bo‘lmaganini kambag‘allarga, bir qismi esa boy qo‘shnilarga ham tarqatiladi. Oilada shchilik bo‘lsa, qo‘shnilarga tarqatmay, go‘shtini to‘liq 1 oy ichida ishlatishi ham mumkin. Qurbonlik so‘yuvchi hayvon terisini vaqf muassasalariga berishi mumkin yoki o‘z ehtiyoji uchun ishlatishi mumkin.

Jonliqni egasi so‘yishi juda fazilatlidir, buni eplay olmasa, o‘riiga vakil qo‘yadi. Faqat musulmon bo‘lmagan kishiga so‘ydirmaydi. Qurbonlikni "Bismillahi Allohhu akbar (Ulug‘ Alloh nomi bilan)" deb Allohning ismini zikr qilib so‘yadi.
"Shu maqsadim amalga oshsa, shu xil hayvonni qurbonlik qilaman", deb va’da qilish nazr deyiladi. Berilgan va’dani bajarish vojibdir. Nazr yo shu ishim hal bo’lsa, falon payt shu xil jonliq so‘yaman" kabi ma’lum bir payti aniq yoki "shu ishim amalga oshsa, shunaqa jonliq so‘yaman" kabi payti noaniq bo‘lishi mumkin.
Vaqti ma’lum nazrning vaqti kelsa, bajarilishi kerak. Vaqgi noma’lum bo‘lgan nazrlar sabab bo‘lgan ishlar amalga oshganida qilinishi kerak. Nazr qilinadigan hayvon qurbonlikka joiz bo‘lgan hayvonlardan bo‘lishi lozim. Bunga ko‘ra, nogiron hayvon va tovuq, xo‘roz kabi qurbonlik qilinmaydigan hayvonlar nazr qilinmaydi. Nazr qilingan go‘shtdan nazr qiluvchi ham, oila a’zolari ham yemasligi kerak. Zakot berish joiz bo‘lmagan kishilarga (yaqin qarindoshlar: ota-ona, farzand) berish mumkin. Go‘shtidan albatta kambag‘allarga tarqatish kerak.

Imon chin ko‘ngil bilan e’tiqod qilmak, ya’ni, ishonmak va inonmakdir. Butun dunyo va olamni, yerda va osmonligi barcha maxluqotni yaratgan Alloh taoloning borligi-, birligiga va hamma sifatlariga va Muhammadning, alayhissalom, bandalarga Islomni yetkazish uchun Alloh olo tarafidan buyurilgan haq payg‘ambar ekaniga, Qur’oni karim Muhammadga, alayhissalom, Alloh taolo yuborilgan haq kitob ekaniga Alloh taoloning amri birla Muhammad, alayhissalom, bayon qilgan shariat hukmlarining  ekaniga imon keltirmak va e’tiqod qilmak lozimdir. Chinakam mo‘min bo‘lmoq uchun faqat dilda ishonmoq kifoya qilmaydi, balki iqror qilmoq, ya’ni til bilan aytish ham shart. Til bilan iqror qilmagan kishi dilida tonsa ham, dunyoda mo‘min hisoblanmaydi, oxiratda uning joni maqbul va yo mardudligi Alloh taologa havola qilinadi.

Til bilan iqror qilish shunday: "Ashhadu alla ilaha Ilallohu va ashhadu anna Muhammadan abduhu va rosuluh"

 Imon kalimasi Amantu billahi va malaikatihi va kutubihi va rusulihi yavmil oxiri val qodari xoyrihi va sharrihi minallohi ‘ala val ba’si ba’dal mavt.