Ҳар бир слка сзи Ҳилол ксрадикурайб розисллоҳу анҳудан ривост: «умму фазл бинти ал-Ҳорис уни шомга, муовиснинг олдига юборган сди. у айтадики: «бас, шомга келиб у(умму фазл)нинг ҳожатини бажардим. мен шомдалигимда рамазон кириб қолди, ҳилолни жума кечаси ксрдим. сснгра ойнинг охирида мадинага келдим. ибн аббос мендан: «Ҳилолни қачон ксрдингиз?» деб ссради.
«уни жума кечаси ксрдик», дедим.
«сен сзинг ксрдингми?» деди.
«Ҳа, одамлар ҳам ксрдилар. рсза тутдилар. муовис ҳам рсза тутди», дедим.
«лекин биз шанба кечаси ксрдик. то сттиз кунни мукаммал қилгунимизча ёки уни ксргунимизча тутаверамиз», деди.
«муовиснинг ксргани ва рсза тутгани билан кифосланмайсанми?» дедим.
«расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга шундоқ амр қилганлар», деди».
бешовларидан фақат бухорий ривост қилмаган.
шарҳ:
ушбу ҳадисга амал қилган баъзи уламолар ҳар слка одамлари ҳилолни сзлари ксради ва сшанга биноан амал қилади, деганлар.
аммо жумҳур уламолар, агар бир слкада ҳилолни ксриш собит бслса, бошқа слкалар ҳам сшанга амал қилиши керак, деганлар.
умуман, бу масалада уламоларнинг фикрлари ксп. Ҳозирги кунимизда ҳам бу турли фикрлик давом стиб келмоқда. мазкур масаладаги баъзи тушунмовчиликлар аста-секин йсқолиб бормоқда. ажаб смаски, ахийри ҳамма мусулмонлар бир хил фикр ва амал қиладиган даврлар ҳам келиб қолса.
ҲИЛОЛАИ КЎА ИШЛИК БИА АДЛ КИШИ ГУВОҲЛИГИ БИЛАА ҲАМ СОБИТ БЎЛУА Ибни Умар розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Одамлар ҳилол ҳақида тортишиб қолдилар. Шунда, мен А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга уни ксрганлигимни хабар қилдим. Бас, у зот рсза тутдилар ва одамларни ҳам рсза тутишга амр қилдилар». Абу Довуд, Ибн Ҳиббон ва Ал-Ҳоким ривост қилган ва саҳиҳ, деган.
Шарҳ: Бу ҳадисдан сса, адолатли бир кишининг гувоҳлиги ила А амазон киргани собит бслиши, унинг гувоҳлиги ила қабул қилинишини билиб оламиз.
Ибн Аббос розисллоҳу анҳудан ривост қилинади: «Бир аъробий А асулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурларига келиб: «Мен ҳилолни ксрдим», деди.
«Лаа илаҳа иллаллоҳ, деб шаҳодат берасанми?» дедилар.
«Ҳа», деди.
«Муҳаммад А асулуллоҳ, деб шаҳодат берасанми?» дедилар.
«Ҳа», деди.
«Ай, Билол, одамларга сълон қил, рсза тутсинлар», дедилар.
Сунан сгалари, Ибн Ҳиббон ва Ал-Ҳоким ривост қилган.
Шарҳ: Лайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг мазкур аъробийга Ислом ҳақида савол бериб туриб, ишонч ҳосил қилганларидан кейин гувоҳлигини қабул қилишлари, мусулмон аслида адолатлидир қоидасига биноандир. Ҳа, инсон мусулмон бслиши ила адолатли ҳисобланади. Аммо сша инсон мусулмонлик шарафига муносиб бслмаган, шариатга хилоф ишларни қилиши билан адолатли, деган унвонни йсқотади. Фосиқ ва фожир кишининг гувоҳлиги сса, қабул қилинмай қссди.
Уламоларимиз, шу жумладан, Имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи ҳам мазкур икки ҳадисни далил қилиб, битта адолатли кишининг ҳилол ҳақидаги гувоҳлиги қабул қилинади, дейдилар.
http://islom.uz
