* * *
Bomdod namozi o‘qildi. Jamoat nigohi Payg‘ambarga (a.s.) qadalgan. Go‘yo «suhbatingizni sog‘indik», deyayotgandek. Rasuli akram (s.a.v.) ashoblarini ko‘p intizor qilmadilar. Bosiqvazmin ohangda, chertibchertib so‘z boshladilar.
— Qiyomat kuni insonlar eng avval namozdan so‘roq qilinadilar. Ulug‘ Olloh xamma narsani juda yaxshi bilgani holda malaklardan: «Qarang bandamning namoziga, hammasini ham o‘qibdimi yoki o‘qimagan namozlari ham bormi?» deb so‘raydi. Qaraydilar. O’qimay qoldirgan namozi bo‘lmasa, «Namozi to‘liq», deb yozadilar. Bordiyu o‘qilmay qolgan namozlari borligi qayd etilsa, unda Olloh taolo: «Qarangchi, ko‘shimcha nafl namozlari bormi?» deydi. Qaraladi. Agar nafl namozi bo‘lsa, Ulug‘ Mavlo: «Bandamning qazo namozi o‘rnini nafl namozlar bilan to‘ldiring», deb marhamat qiladi. Undan keyin boshqa amallari hisob-kitob qilinadi. Inson umrini qaysi yo‘lda o‘tkazgani, ilmi bilan nima amal qilgani, molini qanday topib, qaerga sarflagani, badanini qaysi yo‘lda qaritgani va hokazo savollarning javobini bermaguncha, qiyomat kuni turgan joyini tark eta olmaydi. Qiyomat kuni eng avval uch toifa hisob-kitob qilinadi: Biri dunyo xukmiga ko‘ra shahid hisoblangan odam. U Olloh taoloning huzuriga keltiriladi. Ulug‘ Mavlo unga berilgan ne’matlarni xotirlatadi. U ham bu ne’matlarga erishganini e’tirof etadi. «Xo‘sh, bu berilgan ne’matlar evaziga nima qilding?» «Sening yo‘lingda jang qildim va oqibatda jonimni bu yo‘lda berdim, shahid bo‘ldim». «Yolg‘on aytyapsan. Sen aslida falon odam jasur, qahramon desin deb jang qilding, kutganing gaplar sen haqingda aytildi. Shunday qilib orzuingga erishgan bo‘lding. Endi bu yerda sening bizdan oladigan narsang qolmadi». Keyin buyuriladi: yuztuban sudrab olib boriladi va do‘zaxga otiladi. Ikkinchi toifa ilm o‘rgangan va boshqalarga o‘rgatgan, Qur’on o‘qigan bir odamdir. U ham huzuri Ilohiyga keltiriladi. Olloh taolo unga ham ne’matlarini eslatadi. U ham bu ne’matlarni e’tirof etadi. Keyin o‘zaro bunday savoljavob kechadi: «Bu ne’matlar evaziga sen nimalar qilding?» «Ilm o‘rgandim, o‘rgatdim va sening roziliging uchun Qur’on o‘qidim». «Yolg‘on aytyapsan. Sen aslida olim desinlar, deya ilm o‘rganding. Qur’onni chiroyli o‘qir ekan, desinlar uchun o‘qiding. Kutganing gaplar sen haqingda juda ko‘p aytildi. Orzuingga erishding hisob». Keyin buyuriladi: yuztuban sudralib, jahannamga tashlanadi. Uchinchisi Olloh boy qilib qo‘ygan, turlituman mol-mulk bergan kimsadir. U odam ham keltirilib, ne’matlar eslatiladi. U ham bu ne’matlarga erishganini e’tirof etadi. «Xo‘sh, bu ne’matlar evaziga sen nima qilding?» «Sen sarflashni buyurganing hech bir yo‘lni qoldirmadim, har birini doim sening roziliging yo‘lida sarfladim». «Yolg‘on aytyapsan. Sen aslida falonchi juda saxiy desinlar, deb bu ishlarni qilding. Orzu qilganlaring aytildi. Bu yerda bizdan oladigan narsang qolmadi». Keyin buyuriladi: u odam ham yuztuban sudralib, do‘zaxga eltiladi. ...Ey ashobim, endi aytingchi, sizningcha, «muflis» deb kimni aytiladi?

— Bizningcha, muflis pulimoli bo‘lmagan kishidir, yo Nabiyalloh!
Payg‘ambarimizni bu javob qoniqtirmadi. So‘zlarini bunday davom ettirdilar:
— Mening ummatimdan asl muflis shunday kishidirki, qiyomat kuni o‘qigan namozi, tutgan ro‘zasi, bergan sadaqa va zakoti bilan keladi. Shu bilan birga, falonchini so‘kkan, falonchiga tuxmat qilgan, falonchining molini yegan, boshqa birisining qonini to‘kkan, yana birini urgan bo‘ladi. Yaxshilik va savoblaridan unga beriladi, bunga beriladi, ustidagi haqlar to‘lanmasdan yaxshiliklari tugab qolsa, ularning xato va gunohlaridan olinib, bu odamga yuklanadi. Keyin esa, gunohi savobidan og‘ir kelib qolgan bu odam do‘zaxga tashlanadi. Mana, ummatimning muflisi shudir. Shu bilan birga, bir kishi chiroyli amallar qilib Parvardigoriga yaqinlik hosil qiladi. Hattoki Janobi Mavlo uni sevgi va rizosi ila o‘raydi. Qiyomat kuni hisob-kitob qilinar ekan: «Sen shu xatoni qilding, shu ayb ishni bajarding», deya unga eslatiladi.^ U odam ham hamma qilganini qabul va e’tirof etadi. O’shanda Olloh taolo: «Men dunyoda sening gunohlaringni, ayblaringni yashirdim, bugun esa kechib yuboraman», deya marhamat qiladi. Shunday qilib, u odam najot topadi. Yetti toifa inson bor, hech bir soya bo‘lmaydigan qiyomat kunida ularni Olloh taolo xususiy o‘laroq o‘z Arshi soyasida ko‘lankalatib rohatlantiradi. Bular: adolat bilan hukm qilgan amir (boshliq); Ollohga ibodat sevgisi bilan o‘sgan o‘spirin; qalbi masjidlarga bog‘liq inson; Olloh yo‘lida bir-birlarini sevgan, bu sevgi ila bir oraga kelgan, bu sevgi ila ayrilgan ikki inson; obro‘li go‘zal bir ayol tarafidak shahvoniy maqsad uchun chaqirilgani holda: «Men Ollohdan qo‘rqaman», degan va bu taklifni rad etgan inson; o‘ng qo‘li berganini chap qo‘li bilmaydigan darajada yashirin sadaqa qiladigan inson; yolg‘iz o‘zi qolganida Olloh taoloni eslab ko‘zlari yoshga to‘lgan odam... Ey ashobim, sizlardan har biringiz bilan Robbul Olamiydn qiyomat kunida gaplashadi. O’rtada tarjimonsiz gaplashadi. Inson o‘shanda o‘ng tomonga qaraydi. Faqat dunyoda qilgan amallarini ko‘radi. Chap tomoniga qaraydi, yana amallarini ko‘radi. Oldiga qarasa, qarshisida jahannam bor...
Rasululloh (s.a.v.) bularni aytgach, bir zum tin oldilarda so‘zlarida shunday davom etdilar:
— Har kim qilingan amalni kichik ko‘rmasdan, bir xurmoning yarmisi bilan bo‘lsa ham, do‘zax o‘tidan saqlanishning imkonini qilsin.
Rasululloh (s.a.v.) suhbatni shu yerda tugatdilar.
Ko‘ngillar haqiqatan ham dunyodan ayrilib, boshqa bir olamda kezib, qo‘rqibtitrab, ham yana umidvor bo‘lgan edi. Qudrati hamma narsani qamragan Ulug‘ Mavloning huzurida ojiz bir qul o‘laroq hisob bera olish, bu hisobdan yorug‘ yuz bilan chiqa olish oson emasdi.
Kelishiga hech shubha bo‘lmagan bir Kunda yorug‘ yuz bilan hisob bera olish uchun bu dunyodalikdayoq yenglarni shimarib g‘ayrat qilish lozim edi. Qiyomat boshlanganida hatto o‘z dardiga chora topa olmay qoladigan insonlarning rizosi uchun emas, Olloh rizosi uchun ish qilish lozim bo‘lardi.
Masjiddan chiqqanlarning har biri pok bir niyat bilan, aslo riyokorlik qorishmagan yorug‘nurli tushunchalar bilan tarqalishdi. Nabiyyi akramning (s.a.v.) bu suhbatlari ko‘zlarni yoshlatib, ko‘nillarni larzaga keltirgan edi. Eshitganlarning har biri go‘yo eritilib, uyuylariga yangidan qolipga quyilgandek butkul o‘zgarib tarqaldi.

* * *
Oradan bir necha kun o‘tib, Hazrati Abu Bakr (r.a.) yo‘lda Xanzalani uchratdilar. Ichida dardi bor odamdek xomush edi.
—   Qalaysan, Xanzala?
—   Uncha emas, — dedi u mujmal qilib.
—   Nega?
—   Munofiq bo‘lib qoldim.
—   Aminmisan shunga?
— Albattada.
—   Nima deyayotganingni bilasanmi o‘zing? Nima bo‘ldi, tushuntiribroq ayt!
—   O’zing bilasan, ey Abu Bakr, biz payg‘ambarimiz huzurlariga ko‘p boramiz, U janob bizga oxirat olamidan, jannatu jahannamdan gapirsalar, ko‘zim bilan ko‘rgandek, o‘sha olamda yashayotgandek bo‘lib o‘tiraman. Biroq ul zotning yonlaridan chiqib, oilamga qaytishim bilan aytilgan narsalarni unutib, shu olam tashvishlariga ko‘milib qolaman. Qisqasi, payg‘ambarimiz oldilarida boshqacha, bu yoqda boshqacha yashayotgandekman. Munofiq bo‘lmay nimaman? Mening uyqumni qochirgan narsa shu.
Hazrati Abu Bakr uning holatini tasdiq etdilar:
— Ollohga qasam, bu hol yolg‘iz sening boshingda emas, hammamiz shu ahvoldamiz, ey Xanzala!
—    Men bu haqda Rasulullohga aytmoqchiman.
—    Unda birga boramiz.
Borishdi, Rasuli kibriyo janobimizning huzurlariga kirishdi. Xanzala hammasini gapirib berdi. Payg‘ambarimiz jim eshitdilar, so‘ngra dedilar:
— Jonim qo‘lida bo‘lgan Ollohga qasam, agar mening yonimdagi o‘sha holatni davom ettira olganingizdami edi, to‘shaklaringizga yotar mahal ko‘chalarda kezib yurar ekansiz, malaklar kelib siz bilan qo‘shqo‘llab ko‘rishar edi. Lekin, ey Xanzala, tavsiya etaman: bu holatni avayla, uzmaslikning payida bo‘l, vaqtivaqti bilan davom ettir...
Xanzalaning ko‘ngli yorishib, ancha taskin topdi. Rasulullohning (s.a.v.) eng yaqin do‘stlariki shu holatga tushayotgan bo‘lsa, qo‘rqmasa ham bo‘larkan. Zotan, Rasululloh (s.a.v.) insonning toqati yetadigan narsalarni o‘ylab: «Ey Xanzala, bu holatni vaqtivaqti bilan davom ettir», deb marhamat qilgan edilar. Payg‘ambarimiz huzurlaridan chiqar ekan, endi u «munofiqlarga o‘xshab qolyapmanku», degan boyagi hisdan tamomila forig‘ bo‘lgan edi.
Keyinchalik Xanzala Rasulullohning (s.a.v.) Usmon ibn Maz’unni chaqirib. «Senda xotiningning ham haqqi bor...» deya uni tanqid etganlarini esladi. To‘g‘rida, modomiki dunyoda yashayotgan ekansan, bu olamdan tamomila aloqani uzib ham bo‘lmaydida.
Xanzala uyida bola-chaqalari bilan mashg‘ul ekan, ichini tirnagan bir kun avvalgi og‘riqni bu safar sezmadi.

*   * *
O’n besh kun menga ko‘rinma, deb jo‘natilgan odam yuzida mamnuniyat balqib kirib keldi. Payg‘ambari zishon janobimiz uni ko‘rib tabassum qildilar. Nimalar bilan mashg‘ul bo‘lganini so‘radilar.
— Yo Rasululloh, aytganingizdek o‘tin to‘pladim, keltirib sotdim. Bugungacha o‘n dirham pul yig‘dim. Oilamga ozuqa va kiyim oldim, — dedi u.
Buni eshitib Payg‘ambarimiz (a.s.v.) xursand bo‘lib ketdilar:
— Sening peshona teri to‘kib turmushingni tebratishing qiyomat kuni yuzingda tilanchilikning dog‘lari paydo bo‘lishidan xayrlidir. Tilanib bir narsalar so‘rashga uch toifa kishilar loyiqdirlar: agar nihoyat darajada faqir bo‘lsalar, to‘lash juda qiyin bo‘lgan qarzga botib qolsalar va yana qarindoshning xun haqqi yuklanib qolsa... joizdir.

*   * *
Masjidga bir odam kirdi, bir burchakka o‘tdi va namoz o‘qiy boshladi. Janobi payg‘ambarimiz (s.a.v.) uchto‘rt kishi bilan suhbat qurib o‘tirgan edilar. Haligi odam namozini yov quvgandek shoshqaloqlik bilan o‘qir, boshini sajdaga qo‘yarqo‘ymas ko‘tarar edi. Birpasda namozini tugatib, davraga keldi. Salom berdi. Janobimiz unga alik oldilarda, orqasidan:
— Qayt, boshqatdan namoz o‘qi, chunki sen namoz o‘qimading hisob, — dedilar.
Odam indamadi. Borib, ayni namozni boshqatdan o‘qidi. Kelganida, salomiga alik olinarkan, oldingi amr yana takrorlandi:
— Qayt, namoz o‘qi, chunki sen namoz o‘qigan bo‘lmading.
U odam yana bir narsa demadi, yana ayni shitob bilan namozini o‘qidi, tugatdi, keldi. Uchinchi marta namozga qaytarilganida samimiy bir ifoda bilan dedi:
— Sizni payg‘ambar qilib yuborgan Allohga qasamki, bundan boshqacha namozni bilmayman. Bundan chiroyliroq o‘qish ilmiga ham ega emasman. Namozimni qanday o‘qiy, menga o‘rgating, yo Rasululloh.
Janobi payg‘ambarimiz (s.a.v.) tushuntira boshladilar:   ,
— Namozga turganingda «Ollohu akbar» deb takbirayt. Keyin o‘zingga oson bo‘lgan, yodlagan joyingdan Qur’on o‘qi. So‘ngra ruku’ga bor va harakatsiz turib qolguningcha ruku’ holida tur. Keyin tiklan va bir oz harakatsiz tik tur. Undan keyin sajdaga bor. Sajdada ham qimirlamasdan birpas kut. Undan keyin o‘tir. Kut, darrov ikkinchi sajdaga ketib qolma... butun namoz davomida shunday qil. Shoshilma.
Xdligi kishi endi namozini xuddi Rasululloh (s.a.v.) ta’riflaganlaridek tarzda o‘qish uchun masjidning bir chekkasiga o‘tdi.
Namoz mo‘minning Parvardigoriga qulligi ifodasidir. Shuning uchun ham u huzur va sokinlik bilan o‘kilishi lozim. To‘g‘ri, durust, buyurilganidek o‘qilsa, namoz insonni yomonliklardan, buzuqliklardan uzoq tutadi, asraydi. Namozning boshidan oxirigacha Janobi Mavloning huzurida yuzlanib turgandek turish kerak.
Payg‘ambarimiz (s.a.v.) bu holatni tushuntirish uchun ashoblariga qaradilar:
— Olloh taolo bunday marhamat qiladi: «Men namozda o‘qiladigan Fotiha surasini bandam bilan o‘z oramda ikkiga taqsim etdim. Yarmisi menga, yarmisi unga oiddir. Bandamga esa, u nima istasa, shu berilajak». Inson namozda: «Hamd Olamlarning parvardigoriga maxsusdir», deganida, Olloh taolo: «Bandam menga hamd aytdi», deydi. «U Rahmon va Rahmlidir», deganida, «Bandam mening ulug‘ligimni e’tirof etdi», deydi. «Sengagina ibodat qilamiz, Sendangina madad so‘raymiz», deganida, «Mana shu men bilan bandam orasida bo‘lgan qismdir. Bandamning so‘ragani unga beriladi», deydi. «(Yo Rabbim) bizni ne’mat ehson qilgan bandalaringning yo‘li bo‘lmish to‘g‘ri yo‘lga hidoyat ayla, g‘azabga duchor bo‘lgan va zalolatga yo‘liqqanlarning yo‘liga emas», deganida, «Mana bu qism bandamga oid bo‘lganidir. Bandam so‘ragan narsa unga berilajak», deydi.
Sayyidul anbiyo hazratlarining bu aytganlariga ko‘ra, bir inson namoz o‘qir ekan, Olloh taolo bilan so‘zlashgandek bo‘ladi. Olloh taolo faqat bir rakatning o‘zida uch bor «Bandam so‘ragan narsa unga beriladi», desa, endi namozning ahamiyati haqida boshqa so‘zga ehtiyoj ham qolmaydi. Endi bandaning vazifasi namozni jiddiyat bilan o‘qish. Namozda «Sengagina ibodat qilamiz, Sendangina madad so‘raymiz», der ekan, bu so‘zni kimga aytayotganini idrok etishi lozim. Huzuri ilohiyda turishi, Rabbiga ibodatini manzur etishi, uning huzurida boshini sajdaga qo‘yishi lozim. Qalbini Parvardigori bilan aloqasi yo‘q narsalar, namoz o‘tayotgan kishiga yarashmaydigan tushunchalar bilan band etish, mashg‘ul qilish insonni yo‘ldan ozdiradigan holatlardir. Bunday o‘qilgan namoz insonni qanday qilib yomonliklardan va buzuqliklardan qaytarsin?!

*   * *
Madinalik uchto‘rt musulmon bir rohib bilan suhbatlashar edi. Endigina o‘spirinlik chog‘iga yetishgan Salama ibn Salama u odamni ko‘riboq tanidi va eski bir voqeani xotirladi.
Bir necha yil burun uni shu uylarining yonida yonib gapirayotganini ko‘rgan edi. Oxiratdagi azobga yo‘liqqandan ko‘ra, gurillab yonayotgan tandirga otilishni afzal ko‘radigan odamga o‘xshar edi u. So‘zlarini hayronlik bilan tinglayotganlarga u Makka tarafni ko‘rsatib, ana shu yerdan bir payg‘ambar chiqadi va mening bu so‘zlarimga shohid bo‘lasizlar, degan edi. Hayajon bilan aytgan bu so‘zlari Salamaning xotirasiga juda qattiq muhrlanib qolgan ekan, hozir uni ko‘riboq esladi.
— O’shanda Makka tarafdan payg‘ambar chiqadi, deb aytgan sen emasmiding?
— Ha, men edim.
— O’sha Payg‘ambarga imon keltiramiz va sizlarning ta’ziringizni beramiz, deganchi, kim edi?
— Ha, biz edik, — dedi u bo‘shashibgina.
— Xo‘sh, unda nega imon keltirmayapsizlar? — dedi Salama.
Rohib anchagina tullak ekan.
— To‘g‘ri, lekin, — dedi chaynalib, — bu sizlarning odamingizda, biz kutayotgan payg‘ambar emas...
Hanuz tomirlarida o‘spirinlik qoni qaynab turgan Salama bu oriyatsiz rohibning bo‘g‘ziga yopishishga tayyor ediyu, lekin o‘zini bosdi. Qizig‘i, o‘sha kungi samimiyat ham, bugungi tullaklik ham bir odamga oid edi. Ollohning o‘zi asrasin bunaqa munofiqlikdan.

* * *
   Bog‘ga kirib qo‘liga tushgan toshni xurmo daraxtiga otayotgan bola yelkasiga tushgan qo‘lni his etgunga qadar zavqi olamjahon edi. Har otganida birikki xurmo to‘kilib, u yugurib borar, oliboq og‘ziga tiqar, yeb bo‘lib, yana toshbo‘ronni boshlar edi. Qo‘lga tushganini anglagach, yuragini qo‘rquv bosdi va pushaymonda qoldi.
— Endi qilmayman, amakijon!..
Lekin bu so‘z yetarli bo‘lmadi.
— Bu sening birinchi tosh otishing emasku? — dedi haligi odam va yoqasidan tutgancha masjidga olib keldi.
— Yo Rasululloh, — dedi u odam, — bu bolaga kuchimiz yetmayapti. Xurmolarga tosh otishdan boshqa ishi yo‘q.
Janobi Rasululloh (s.a.v.) bolaga qaradilar.
—   O’g‘lim, xurmolarga nega tosh otasan?
—   Yegim keldi...
— Endi bunday qilma, ostiga to‘kilganidan ye, —dedilar Sarvari olam. Keyin boshini silab, «Ollohim, bu bolaning qornini to‘yg‘az!» deb duo qildilar.

*   * *
O’sha voqeadan bir necha kungina o‘tib, ko‘zyoshlarini artib, masjidga bir bola kirib keldi va Rasulullohga (s.a.v.) yaqinlashdi. O’ksinishlarini zo‘rg‘a tiyib:
— Ey Ollohning payg‘ambari, qornim juda ochqab, bir bog‘ga kirdim. Daraxtga zo‘rg‘a chiqib, bir xurmo shodasi uzdim. Bir qismini yeb, qolganlarini cho‘ntagimga joyladim. Egasi tutib olib toza kaltakladi. Ustiga ustak, ko‘ylagimni yechib oldi, — dedi va yana yig‘lab yubordi.
Rasululloh (s.a.v.) u odamni ayttirib keldilar. U salom berib kirdi va so‘ralgach, bolaning aytganlarini takrorladi.
Payg‘ambarimiz unga:
— Bir bolani urishdan oldin u bilmagan odobni o‘rgatish va qornini to‘yg‘azish kerak. Endi unga ko‘ylagini qaytarib ber, — dedilar.
Boyagi odam bolaning qo‘lidan tutib olib ketdi. Ko‘ylagi qaytarib berildi, qorni to‘yg‘azildi. Chiroyli so‘zlar bilan ko‘ngli olindi. Shu bilan birga, bir zambil xurmo ehson qilindi.

*   * *
Bir kuni Abu Talxa uyiga juda mahzun qiyofada qaytdi. Ummu Sulaym uni ko‘rib tashvishga tushib qoldi.
— Nima bo‘ldi? Nega xafa ko‘rinasiz? — dedi qayg‘urib.
—Janobi Payg‘ambarimizning ovozlari menga juda past eshitildi. Qorinlari ochligini payqadim. Bir narsalar jo‘natsakmikan?.. Uyda yeydigan nimang bor? — dedi u.
Ummu Sulaym darrov ikkita arpa non ko‘tarib chiqdi. Ro‘molchaga o‘rib, Anasning beliga bog‘ladida:
— Bo‘laqol, Rasulullohga olib bor, — deb tayinladi.
Anas kelganida Nabiyyi zishon janobimiz masjidda o‘tirar edilar.
— Abu Talxa yubordimi seni? — deb so‘radilar Sarvari olam.
—   Ha.
—   Yemak bilanmi?
— Ha, ikkita non berib yuborishdi, — dedi u.
Payg‘ambarimiz (s.a.v.) yonlaridagilarga qarab, «Qani,
yuringlar, ketdik», dedilar. Hammalari birga turdilar. Anas ular kelishayotganini bildirish uchun yugurib ketdi.
Abu Talxa payg‘ambarimiz katta bir jamoat bilan kelayotganlarini eshitib, tashvishlanib qoldi. Ularga, uyda buncha odamga yetarli ovqat yo‘q edi, deb bo‘lmasa... Ichkariga, Ummu Sulaymning oldiga kirdi.
— Ishimiz chatoq, onasi, uyda yeydigan narsa yo‘qligida... — dedi u.
Ummu Sulaym sokinlik bilan:
— Olloh va rasuli har narsaning yaxshisini biladi, dedi.
Abu Talxa noiloj tashqari chiqib, kelganlarni kutib oldi:
—    Marhamat, yo Rasululloh. — Va Sarvari olamga yaqinlashib xijolatomuz pichirladi:
—    Ey Ollohning rasuli, biz yuborgan non faqat o‘zingizga yetadigancha edi.
Rasululloh (s.a.v.) tabassum qildilaru, hech narsa demadilar. Kelib, ikkalalari ichkari kirishdi.
— Ey Ummu Sulaym, — dedilar payg‘ambarimiz, —uyingda nima bo‘lsa, keltir.
Anas orqali jo‘natilgan non kelti^ib qo‘yildi. Ummu Sulaym uning ustiga yog‘ idishdan bir miqdor yog‘ qo‘shib qorishtirdi. Keyin payg‘ambarimiz bir duo o‘qidilarda:
— Ey Anas, tashqaridagilardan o‘n kishini chaqir, —dedilar.
261
O’n kishi kelib o‘tirishdi va to‘yguncha yeyishdi. Ular turib, yana o‘n kishi kirdi. Ular ham yeb, chiqishdi. Shunday qilib, Anas yettisakkiz marta odam chaqirdi. Har gal o‘ntadan kirib to‘yguncha ovqat yeganlarini o‘z ko‘zlari bilan ko‘rdilar. Odamlarning och ekanlari aniq edi. Dasturxonga ham o‘sha nondan bo‘lak hech narsa qo‘yilmadi. Lekin tovoqdagi yemak kamaymas, hatto undan ham ko‘proq ko‘rinar edi.
Hamma to‘yib chiqqach, payg‘ambarimiz ham «Bismilloh» aytib yeya boshladilar. U zot ham qorinlarini to‘yg‘azib, turdilar.
So‘ng duo qilib, shunday barakali ziyofat uchun tashakkur aytib qaytdilar. Bu voqea Abu Talxa oilasi uchun unutilmas bir xotira bo‘lib qoldi. Keyin ular ham o‘tirib, ovqatning qolganini bismilloh bilan tanovul qila boshladilar.

* * *
Ashobi kirom bir suhbat kutar edi. Habibi Xudo (s.a.v.) ancha kundan beri ular bilan suhbat qurmagan, suhbatni esa, sog‘inishgan edi. Temirni qizig‘ida bosmoqchi bo‘lishdi. To‘qni ovqatlantirish, suvga qongan insonga sharbat ichirish qiyin. Ammo Nabiyyi akram sayyidimiz ashobi kiromdagi chanqoqlikni ochiqravshan ko‘rib turardilar.
— Bani Isroilda uch kishi bor edi, — deb boshladilar suhbatni u zot. — Biri olabula etli, biri kal, uchinchisi esa ko‘r... Olloh taolo ularni bir imtihon qilishni xohladi va bir farishtani jo‘natdi. Farishta haligi olabula etlining yoniga kelib:
«Nimani eng ko‘p orzu etasan?» dedi.
«Go‘zal bir rang va chiroyli bir tanani. Insonlar jirkanadigan bu suratdan qutulsam... Hamisha shuni orzu etaman», dedi.
Farishta uni bir marta silagan edi, o‘sha ondayoq istaganidek qiyofaga kirib tuslandiqoldi. Farishta so‘radi:
«Qaysi molni eng ko‘p sevasan?»
«Tuyani», dedi u.
Endi tug‘ay deb turgan urg‘ochi tuya berildi. Farishta:
«Olloh sening uchun bu tuyani barakotli qilsin», deb duo qildi va qaytdi. Haligi odam sevinchdan boshi osmonga yetar holatga tushdi.
Farishta kalning oldiga keldi:
«Sen eng ko‘p orzu etgan narsa nima?» dedi.
«Chiroyli sochim bo‘lsa va odamlar jirkanadigan holatdan qutulsam... mana shu eng ko‘p orzu etgan narsam», dedi u.
Farishta uni ham silagan edi, o‘sha zahoti u odam tuzalib qoldi. Chiroyli bir soch berildi unga.
«Endi sen yaxshi ko‘rgan molni ayt. Qay birini eng yaxshi ko‘rasan?»
«Sigirni», dedi.
Unga ham tug‘ay deb turgan sigir berildi. «Olloh sening uchun bu sigirni barakotli qilsin», deb duo qildida, farishta u yerdan ham qaytdi.
Nihoyat ko‘rning oldiga keldi:
«Eng ko‘p orzu etgan narsang nima?» dedi unga.
«Ko‘zlarni, — dedi ko‘r. — Qani endi Olloh menga ko‘rishni nasib etsa».
Farishta uni ham silagan edi, uning ham ko‘zlari ko‘radigan bo‘ldi.
«Eng ko‘p sevgan moling qaysi?»
«Qo‘y», dedi u.
Unga ham tug‘ay deb turgan bir qo‘y berildi. So‘ng farishta duo qilib qaytdi.