* * *
Ertasi kuni tong saharda Abu Jahlning eshigi taqilladi.
Umar ibn Xattob keldi, deb xabar berdilar Abu Jahl o‘rnidan sapchib turdi. Qiziqarli bir xabar eshitishiga ishonchi komil edi.
Marhamat qil, yo Umar, xush kelibsan, jiyan deya qarshiladi.
Meni ichkariga taklif qilasan deb o‘ylamayman, yo Nimaga endi, yo Umar? Eshigim sen uchun har doim Men Ollohdan o‘zga hech bir iloh va ma’budning iuqligiga hamda Muhammad ibn Abdulloh Ollohning bandasi va rasuli ekaniga imon keltirdim. Senga ushbu xushxabarni ma’lum qilish uchun keldim. Abu Jahlning to‘satdan avzoyi o‘zgardi
Gaplaring jiddiymi, yo Umar?! deb duduqlandi. Miyasiga bir narsa kattiq urilganday bo‘lgan edi Umar unga javoban:
Ashhadu alla la ilaha illalloh va ashhadu anna Muhammadan ‘abduhu va rosuluh, deyish bilan cheklandi.
Abu Jahlning bir zumda qovoqtumshug‘i osilib ketdi.
Olloh sening jazoingni bersin, keltirgan xushxabaring boshingdan qolsin! dedida, zarb bilan eshikni uning yuziga yopdi.
Shu tariqa orada mavjud bo‘lgan qarindoshlik va dustlik aloqalari ham uzildi. Yo‘llar ajraldi. Abu Jahl g‘azab va kin hirsi bilan uyiga kirib ketdi Umar huzur va zavq hissi bilan yo‘lida davom etdi
Quli qilichiiiig dastasida, har 0n janjal chiqib qolsa, otilishga hozir, ko‘zlari, o‘tkir nigohlari unga karaganlarning yuraklarini tilkapora qiladigan bu mard inson, mo‘minlarga zulm qilinayotir, deb eshitgan xar bir kucha, har bir burchakni zarracha ham qo‘rqmay ailanib chivdi. Qaysi majlisga borsa, qaerda bir to‘p mushrikni uchratsa, o‘sha yerda to‘xtadi va shahodat kalimalarini baland ovozlarda aytdi, so‘ngra ularning bunga javooan munosabatlarini kutib turdi
Umar kecha uni o‘ldirishga qasd kilgan edingku, yo Umar! dedi birovi.
To‘g‘ri. Biroq u haq dinni keltirganiga ishondim va musulmon bo‘ldim.
— U holda bundan buyon bizdan uzoq yur.
— Uzoq yurmasam nima bo‘ladi?..
Boshqa kishi bo‘lganida, bu savoliga javob tayyor edi, ammo uni Umarga qarpsh aytish mushkul. Bunday paytlari mushriklar jim bo‘lib qolar, boshlari egilar edi.
Xabar yashin tezligida butun Makkaga tarqaldi. U qaerga otlansa, xali o‘zi bormasidan uning musulmon bo‘lgani haqidagi xabar yetib borardi.
Nihoyat gavjum bir jamoa karshisida yaia shahodat kalimalarini keltirar ekan, oldindan tayyorgarlik ko‘rib qo‘yganlar uning ustiga tashlandilar. Shiddatli bir to‘polon, ursur boshlandi. Umar qarshisiga kim kelsa, bir urishda yiqitar, bir zarba bilan safdan chiqarar edi. Ammo buncha odamga qarshi uzoq vaqt bas kelishi mahol edi. Sekinsekin mag‘lubiyati yaqinlasha boshladi. Shunda birdan:
— Nima gap, nima to‘polon?! — degan bir ovoz eshitildi.
Bu Os ibp Voilniig ovozi edi.
— Umar dinini o‘zgartiribdi, — deyishdi unga.
— O’zgartirsa, sizning ishingiz nima? Odam chinyurakdan istab boshqa dinga kiribdi, xo‘sh, nima bo‘pti?
Qani, tez tarqalinglarchi?
Bu so‘zlar ta’sirini ko‘rsatib, janjal tugadi. Yig‘ilganlar birinsirin tarqalishdi.
Oradan bir necha kun o‘tdi.
— Yo Rasululloh, tashqariga chiqaylik, mushriklarga Islomning qudratini namoyish etaylik. Ka’ba yonida namoz o‘qiylik.
Payg‘ambarimiz bu taklifga rozi bo‘ldilar. Musulmonlar ikki qator bo‘lib tizildilar. Bir safning boshida Umar ibn Xattob, ikkinchisining boshida Xdmza ibn Abdulmuttalib, shahdam odimlar bilan Ka’ba tomon yo‘l oldilar.
Bunday vaziyatga mushriklar ilk bor ro‘baro‘ bo‘layotgan edilar, shu bois ularni hayrat ichida, hayajon ila kuzata boshlashdi. Eshiklaridan mo‘ralab qaraganlar shu kungacha egik holatda ko‘rishga odatlangap boshlarpi eidi tippatik holda ko‘rdi. Qo‘rquv to‘la boqishlar o‘rnini zavqli, xotirjam nigohlar egallagan edi.
Masjidi Haramda to‘xtadilar. Umar o‘zlarini qiziqish va adovat ila kuzatayotganlarga o‘girilib, baland ovozda hayqirdi:
— Shu yerda ibodat qilamiz, namoz o‘qiymiz. Joni shirin bo‘lganlar bizdan uzoq tursin. Bolalarini yetim, xotinlarini beva qoldirmoqchi bo‘lganlar esa, bizga qarshi chiqaversin!..
Afzali anbiyo (s.a.v.) imomliklarida shu yerda namoz o‘qildi. Hech kim yaqinlashishga jur’at qilmadi. Namoz tugagach, tarqalishdi.
Mo‘minlarning ko‘nglida bayram sururi. Shunday natijani necha yillardan beri orziqib kutdilar. Yaqin kunlarda Hazrati Abu Bakrning qistovi bilan ko‘chaga chiqqanlarida mag‘lub bo‘lgan edilar. Ammo bugun... Hech qanday korhol yuz bermadi, bir kimsa lom-mim ham deya olmadi.
Utba deysizmi, Validmi, Abu Sufyonmi — hammahammalari bu sahnaning tomoshabini bo‘lishdan nariga o‘tolmadilar. Umarning nigohidan olov chaqnatib qilgan tahdidiga javoban: «Bekorlarni aytibsan», deya olmadilar. Rasululloh (s.a.v.) «Yo Rab, bu dinni Umar ibn Xattob yoki Amr ibn Xishom bilan aziz qil», deb o‘qigan duolarining ilk mevasi shu zaylda olingan edi. Mushriklar ustidan qozonilgan ilk zafar edi bu.
Bir paytlar Abu Zarr musulmon bo‘lgani haqida maia shu masjidda jar solgan, ammo buning evaziga rosa do‘pposlanib, Abbosning yordami bilangina o‘limdan zo‘rg‘a qutulgan edi.
Abdulloh ibn Mas’ud ushbu masjidda mushriklarni Qur’onni eshitishga majbur etgan, so‘ngra u ham rosa kaltaklangan edi.
Hazrati Abu Bakr hushidan ketguncha, burni yuzidan ajralmaydigan holga kelguncha mazkur masjidda do‘pposlangan edi.
Ammo Umarga qarshi hech kim lom-mim deya olmadi. Buyuk Payg‘ambarimizning duoyu iltijolari mana shu zaylda o‘rnini topdi, musulmonlar ilk bor erkin nafas olishga muvaffaq bo‘ldilar. Bundan buyon Umar Makkada yashar ekan, qo‘llarini u yokdanbu yoqqa sollab bemalol yurajak, bozoro‘charga borajak, ochiqchasiga namoz o‘qib, Qur’on tilovat qilajak edi, ammo Abu Jahl unga «ortiq haddingdan oshma» deyishta jur’at qilolmasdi.