* * *
Sal keyin Heraql Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam) elchilari Dihyani huzuriga chaqirdi. Hadyalar berib, yo‘lga kuzatdi. Ammo javobi musbat bo‘ldimi, manfiy bo‘ldimi — noma’lum qoldi. So‘ng saroyga davlat a’yonlariyu din peshvolaridan bir guruhini chorladi.
— Ey Rum millati! To‘g‘ri yo‘lni topishni, saodat tojini kiyishni va mulkingizning qo‘llaringizda qolishini orzu qilasizlarmi? — deb so‘radi.
— Albatta, — deb javob qilishdi.
— U holda bu payg‘ambarning dinini qabul etinglar.
Bu so‘z hozir bo‘lganlarga yomon ta’sir ko‘rgazdi. Vag‘irvug‘ur ko‘tarib, orqalariga o‘girilib olishdi. Yovvoyi eshaklar kabi, betartib, o‘zlarini eshiklarga urishdi. Bu harakatlari bilan go‘yo Heraqlga norozilik bildirgan bo‘lishdi.
Eshiklar Heraklning amri ila avvalroq mahkam qulflab qo‘yilgan edi, qancha zo‘r berishmasin, tashqariga chiqisholmadi.
Ulardagi bu nafrat ifodasini ko‘rgan Herakl buyurib hammasini kaytadan huzuriga to‘pladi. A’yonlar va din peshvolari podshohlariga yuzlanishdi. Ammo endi kayfiyatlari yo‘q, ahvollari parishon edi. Ishongan do‘stlaridan kutilmaganda xanjar yegan odamlarday, hafsalalari pir...
Herakl sovuqqonlik ila ularni bir-bir kuzatib chiqdi. Holatida favqulodda hech narsa yo‘q, xayajonsiz...
—Sizlarni imtihon qildim, —dedi.
—Dinlaringizga qanchalik bog‘liqliklaringizni bilmoqchi bo‘ldim. Angladimki, sizlar ishonchlaringizda samimiy insonlar ekansizlar.
«Ibn Abu Kabsha» Payg‘ambarimizning lakablaridan biridir.
361
Bu so‘zlar u odamlarning qarashlarini o‘zgartirdi. Yuzlaridagi taranglik yumshadi. Mamnuniyatlarini va itoatlarini ifoda etib, shoh qarshisida sajdaga ketishdi.

* * *
Dihya Heraqldan izzat-ikrom ko‘rib Madinaga qaytdi. Rasuli akramga (s.a.v.) va o‘ziga atalgan sovg‘asalomlarni olib borardi. Yo‘lda Juzam qabilasidan bir guruh qaroqchi uning yo‘lini to‘sdi. Dihya ularga o‘zini tanitishga va vazifasini anglatishga rosa urindi, lekin tinglaydigan odam topilmadi.
—   Qani, ustingdagilarni yechchi, ko‘raylik, — deyishdi.
—   Bermayman, kuchlaring yetsa, kelinglar, o‘zlaring olinglar!
Bunday kattalikning oqibati Dihyaning o‘limi bo‘lishi mumkin edi. Shuncha odamga qarshi, axir, bir o‘zi nima qila olardi? Qaroqchi o‘z nomi bilan qaroqchi. Maqsadga yetish uchun odam o‘ldirishdan ham toymaydi. Ayniqsa, so‘raganlarini o‘z ixtiyori bilan bermasa.
Tez ustiga yopirilishdi. Egnida nima bo‘lsa, hammasini yechib olishdi. Bittagina eski kiyimda qoldirishdi. O’ziga va Janobi Rasulullohga tegishli bo‘lgan xadyalarni ham bitta qo‘ymay shilishdi. Dihyaga qolgani — chekilgan shuncha zahmat, oqizilgan shuncha ter va bir uyum alam bo‘ldi...
Qaroqchilar omadlari chopib, ishsizmashaqqatsiz mo‘maygina mulkka ega bo‘lib olganlaridan mamnun holda qaytisharkan, ichlaridan bittasi:
— Joningni o‘zingga qoldirganimizga shukr qil, ey ko‘rkam yigit, — deb baqirdi.
Darxaqiqat, u rost so‘zlayotgan edi. Shu onda Dihyani o‘ldiramiz deyishsa, ularni to‘sadigan hech bir kimsa yo‘q edi. Bu ish ularga bir tovuqni bo‘g‘izlashchalik ham qiyin emasdi.
Dihya shu alfozda Madinaga kirib keldi. To‘g‘ri Rasululloh (s.a.v.) janobimizning huzurlariga bordi. Ketganidan to qaytib kelgunicha o‘tgan voqealarni birmabir aytib berdi.
Ma’lum bo‘ldiki, kelgusida rumliklarning va Heraqlning musulmonlarga nisbatan tavirlari o‘zgarajak, hodisalar boshqacha bo‘lajak edi.

MUQOVQISGA MAKTUB

Bir maktub Misr maliki Muqovqisga yozildi. Uni olib borish vazifasi Xotib ibn Abu Baltaoga yuklatildi. Xotib Hazrati Rasulullohning (s.a.v.) omonatlarini olib, tezda yo‘lga chiqdi. Misrga bordi. Muqovqisning huzuriga kirib, xatni taqdim etdi.
Muqovqis bu buyuk omonatni xurmatla oldi. O’pdi. Xotibga izzat-ikrom ko‘rsatdi.
Bir kuni huzuriga nasoro poilarini ham yig‘ib, ularning oldida Xotibga murojaat qildi:
— Menga birodaring haqida ma’lumot ber, haqiqatdan payg‘ambarmi? deb so‘radi.
— Ha, u Ollohning rasulidir.
—   Xo‘p. Qavmi unga ko‘p aziyatlar yetkazdi, xatto yurtidan surib chiqardi, deyaisan. Gaping rost bo‘lsa, nega u qavmini duoi bad qilmadi?
—   Maryam o‘g‘li Iso (a.s.) ham payg‘ambar emasmidi, ey malik?
— Ha, payg‘ambar edi.
—   Unda aytingchi, qavmi uni osish uchun tutganida, Olloh taolo qutqarib osmonga olib chiqib ketarkan, nega u «Olloh ularni yo‘q qilsin!..» deb duoi bad qilmadi?!
—   Tushundim, ey Xotib. Sen hikmatli bir insonning huzuridan kelgan hikmat sohibi ekansan, dedi Muqovqis uni taqdirlab.
Keyin u Rasululloh (s.a.v.) hazratlariga atab sovg‘alar hozirladi. Yo‘lda bironbir tahlikaga uchramasin, deb Xotibga odamlaridan qo‘shib berdi. Shirin til va ochiq yuz ila kuzatib qoldi.
Muqovqis Islom dinini qabul qilmadi. Ammo, ayni choqda, nazokatini va tadbirni ham qo‘ldan bermadi, hech bo‘lmasa, ko‘ngilni og‘ritmadi.
Xotib yo‘lda biron kor-holsiz, esonomon Madinaga yetib keddi. Vujudi nihoyatda horg‘in, ammo ko‘ngli huzurli edi. Vazifasini ado etdi, Muqovqisning savollariga yetarli javoblar berdi, bilganicha Islom dinini va Rasululloh (s.a.v.) janobimizni tanitishga muvaffaq bo‘ldi. Mukovqisning imoi keltirishi qolgai edi xolos, ammo bunga kimsaning kuchi yetmaydi. Ulug‘ Ollohimiz sevikli payg‘ambariga: «Sen xohlagan kishilaringni hidoyatga erishtira olmaysan, fakat Olloh istagan kishisini hidoyat qiladi», degan xukmi ayniqsa Xotibga yanada taalluqli edi. Keltirilgan sovg‘asalomlarni Janobi Rasulullohga (s.a.v.) taqdim etdi. Hadyalar orasida opa-singil ikki cho‘ri ham bor edi. Nabiyyi akram (s.a.v.) ulardan Moriya ismlisini o‘zlariga oldilar, Sirin ismlisini Xasson ibn Sobitga berdilar.
363
Kelajakda Moriya Payg‘ambar janobimizning oxirgi farzandlari bo‘lmish Ibrohimning onasi bo‘lajak.
Tobeinlar davrining mashhur olimlaridan, xossatan tush ta’biri masalasida favqulodda bir qobiliyatli Muhammad ibn Sirin esa, ikkinchi cho‘rining farzandi sifatida dunyoga kelajakdir.
Muqovqis yuborgan «Duldul» laqabli oq hachir Janobimizning kuyovlari Ali ibn Tolibga (r.a.) berildi. Oxirida bir juft saxtiyon maxsi qolgan edi. Uni Rasululloh (s.a.v.) o‘zlariga kiyishga ayirdilar. (Ibn Kasir. «Siyar», 3/514.)

KISROGA MAKTUB

Rasululloh (s.a.v.) Eron shohi Kisroga ham bir maktub yo‘lladilar. Xatda bunday deyilgan edi:
«Bismillahir Rohmanir Rohim.
Ollohning Rasuli Muhammaddan Fors xalqining buyugi Kisroga.
Salom hidoyatga tobe bo‘lganga, Ollohga va rasuliga ishonib tasdiq qilganga, Ollohdan boshqa hech bir iloh yo‘q, U yagonadir va sheriksizdir, Muhammad uning quli va rasulidir, deya shahodat keltirgangadir.
Seni Ollohning diniga da’vat etaman. Men Ollohning butun insoniyatga yuborgan payg‘ambariman. Tiriklarga azob xabarini berib ogohlantiraman, inkor qiluvchilarga esa, azob so‘zining xaqligi yuzaga chiqsin uchun yuborilganman. Islom dinini qabul et, salomat qolasan. Bordiyu qabul etmasang, majusiylarning bu dinni qabul qilmasliklarining kasofati sening bo‘yningdadir. Muhammad Rasululloh».
Maktub muhrlandi. Abdulloh ibn Xuzofaga tutqazildi. U tuyaga mindida, Eron qo‘li ostidagi Bahrayn o‘lkasiga jo‘nadi. Maktubni bu o‘lka voliyi Munzirga olib borib topshirdi.
Munzir Abdullohning yoniga ikki odamni qo‘shib, Eron shohiga yo‘lladi. Necha kunlardan keyin elchilar Kisro saroyiga yetib borishdi. Abdulloh qaerdan va nima maqsadda kelganini anglatib, ichkariga ruxsat so‘radi.
Ruxsat tekkach, jivirjivir tovlangan bir katta xonaga kirdi. Kisro muhtasham taxtida o‘tirar, atrofida uning amriga muntazir vazirlar, lashkarboshilar turishar edi.
Kisro, kim ekan u meni ko‘rmoqchi bo‘lgan va maktub keltirgan odam, deganday istehzo bilan labini burdi. Abdulloh uning yaqiniga borib, xatni topshirdi. Kisro, o‘z navbatida, yonidagi odamga uzatdi. O’qishga buyurdi. Haligi odam xatni baland ovozda o‘qiy boshladi:
— «Bismillahir rohmanir rohim. Ollohning rasuli Muhammaddan Fors xalqining buyugi Kisroga...»
Undan narisini o‘qiyolmadi, Kisro birdan ko‘pirib ketdi:
— Ber uni menga! — deya xatni yulqib oldi. Ko‘zlari chaqmoqtosh kabi chaqnar edi. — Mening bir qulim ismini mening ismimdan avval bitishga qanday haddi sig‘adi?! — deb qo‘lidagi maktubni parchaparcha qilib yirtib tashladi. Majlis ahli jim edi. Kisro ma’murlariga o‘girildi: — Tashqariga chiqarib tashlang bu odamni!
Abdullohni bir zumda tutib, g‘iring degizdirmasdan, tashqariga haydashdi.
Bu hodisa tez bo‘lganidan bir narsa deyishga ham fursat qolmadi. Abdulloh tashqarida bir on turdi, nima kilsam ekan deb o‘yladi.
Qaytib kirib: «Siz maktubni so‘nggiga qadar o‘qimadingizku... shoshilib qaror berdingiz. Lutfan, bir karra o‘qib chiqing», desinmi? Foydasi yo‘q. Darhaqiqat, kim unga quloq soladi va kim unga: «Uzr, qog‘oz parchalarini to‘planglar, birlashtirib o‘qiymiz», derdi?
Yo: «Men ketyapman, birorta gapingiz yo‘qmi?» desinmi? Bunday desa, shoh ehtimol battar tutoqib ketishi, ish battar tus olishi mumkin.
Hech bir natijaga erishmay, faqat Rasuli akram (s.a.v.) janobimizning maktublarini yirttirish uchungina shuncha yo‘l bosib keldimi Abdulloh?!
Taraddudi uzoq cho‘zilmadi. «Mening vazifam bu maktubni Kisroga topshirish edi, qolgani uning ishi... Musofirning ishi safar...» dedi-da, tuyasiga minib, Madina sari jo‘nadi.

* * *
Abdullohni saroyidan quvib solganidan keyin sal o‘tib Kisro hushini yig‘di.
— Tezda haligi odamni topib kelinglar! — deb buyurdi.
Ammo qancha axtarishmasin, harakatlari zoe ketdi. Abdulloh xuddi yer yorilganu qa’riga kirib ketgandek gum edi. Kisro Yaman voliyi Bozonga bir maktub yozdirdi. Ahvolni tushuntirdi. «Darhol ikki kishi jo‘nat, payg‘ambarlik da’vosini qilayotgan u odamni topishsin, da’vosidan voz kechtirishga xarakat qilishsin, bo‘lmasa, olib senga keltirishsin. Qarshilik qilsa, boshini kesishsin...» deyilgan edi xatda.

* * *
Abdulloh to‘xtovsiz yo‘l bosib Madinaga keldida, to‘g‘ri Rasuli akram (s.a.v.) janobimizning yonlariga bordi. U zot Abdullohdan bo‘lib o‘tgan voqealarni birmabir eshitib bo‘lgach:
— Bu qilmishi o‘zining mulkini o‘zi parchalashidir. Uning mulki va saltanati ham parchalanadi, — deb marhamat qildilar.

G’ASSON AMIRIGA MAKTUB

Rasululloh (s.a.v.) maktublarini olib boruvchi elchilardan yana biri Horis ibn Umayr edi. Muqaddas omonatni qo‘yniga soldi, yo‘lga chiqdi. Shomga borib, G’asson amiri Shurahbilga topshirishi kerak. Yo‘l uzoq, havo issiq, bunday palla birov yo‘lga otlanmas, otlansa ham, kechalari yurar edi.
Ammo Horis shunchaki yo‘lga otlanmagan, uning qo‘yiida muqaddas omonat bor. Buyuk Payg‘ambarimiz (s.a.v.) buyurgan joyga borguncha necha vodiylar kechajak, necha tepalar oshajak, necha qum to‘zonlariga duch kelajak. Shu boisdan ham u har tepani bosib o‘tarkan, xuddi Faxrul mursalin (s.a.v.) janobimizning ortlaridan 6orayotganday, birorta xurmo daraxti soyasida o‘tirib tin olarkan, Rasuli kibriyoning (s.a.v.) gul isli nafaslarini tuyayotganday bo‘lardi.
Mashaqqatli, lekin ko‘ngilga xush yoqadigan bu yo‘lchilik necha kunduz, necha kecha davom etdi. Nihoyat, bir kuni Muta vohasiga yetdi. Safar tugagan edi hisob. Horisning yo‘lini to‘sishdi.
— Hey, yo‘l bo‘lsin?
—   Men amir Shurhabilning huzuriga ketyapman.
—   Unda nima ishing bor?
— Maktub keltirdim.
Qo‘riqchilar Horisni olib, to‘g‘ri Shurahbilning huzuriga olib borishdi. Shurahbil uni so‘roqqa tutdi:
—   Kimsan?
—   Horis ibn Umayrman.
—   Nedir maqsading?
— Men Ollohning rasuli Muhammaddan elchi bo‘lib keldim. Payg‘ambar janobimiz mana bu maktubni senga berib yubordilar.
Xat Horisning qo‘lidan olindi. Shurahbilga berildi. O’qidi. Birdan ko‘pirdi:
— Demak, u menga maktub yozadigan odam bo‘lib qoldimi?! Olib chiqinglar buni! — deb baqirdi. Baqirarkan, bo‘ynini uzinglar, deb ishora qilar edi.
Shurahbilning bu ishi borib turgan ahloqsizlik edi. Hukmdorlar va amirlar orasida to dunyo turguncha amal qilinishi va qo‘riqlanishi lozim bo‘lgan «Elchiga o‘lim yo‘q» qoidasini u buzdi, o‘zining g‘oyatda tarbiyasizligini namoyish qildi.
Odamlari Horisni yoqalab, tashqariga olib chiqishdi. U esa, yuragini bog‘lagan g‘oyat sevimli va g‘oyat qiymatli bir jumlani takrorlash bilan mashg‘ul edi. Faqat o‘zi va yonidagilargina eshitadigan ovozda: «La ilaha illallohu, Muhammadur rasululloh», derdi. Bir gal: «Ollohim, salomimni Rasuli adibingga yetkaz. Bog‘lilik tuyg‘ularimni u zotga elt», deya oldi.
Qeyin tiz cho‘ktirildi. Shiddat ila urilgan qilich uning boshini tanasidan judo qildi.
...Hodisa ustida hozir turgan malaklar uning ruhini quchoqlariga olishdi. Yurtidan minglarcha chaqirim uzoqda, Rasululloh (s.a.v.) janobimizning elchisi o‘laroq vazifasini ado etayotgan bir paytda, zulm yo‘li ila shahid etib hayotiga nuqta qo‘yilgani buyuk devonda qayd qilib qo‘yildi.
...Oradan kunlar kechdi. Madinada uni kutib turganlarning ko‘zlari yo‘lda qoldi. Nihoyat, bir kuni uning G’asson amiri Shurahbil tomonidan shahid qilinganining xabari Madinaga ham yetib keldi.
Nabiyyi akram (s.a.v.) benihoya qayg‘uga botdilar. G’asson amirining xatti-harakati har qanaqa chegaradan oshib ketgan edi.

Saodat asri qissalari: Olamlarga porladi quyosh. 3-kitob



Muallif: Ahmad Lutfiy
Hajmi: 2,12 Mb
Fayl tipi: pdf, zip
Saqlab olish
Online o'qish