Assalamu alaykum aziz forumdoshlar!

   Abituriyent va adabiyotga qiziquvchi birodarlar!

   Mana, bugun Sizlar uchun yana bir mavzu tashkil etyapmiz. Bu yerda  Boqijon To’xliyev tomonidan yozilgan "O’zbek adabiyoti" (9-sinf uchun) darsligida berilgan masalalar savol-javob tarzida berib boriladi. 

1. Adabiyot tarixi nimalar haqida ma’lumot beradi? — So’z san’atining rivojlanish jarayonlari, mumtoz namoyondalari haqida

2. Qadimgi turkiy adabiyot qaysi davrlarni o’z ichiga oladi? — Eng qadimgi davrlardan boshlab XI-XII asrlargacha

3. Qadimgi ajdodlarimiz yashagan hududlarni ko’rsating. — Baqtriya, So’g’diyona, Xorazm, Parfiya, Marg’iyona, Choch, Parkana.

4. Manbalarda xunnlar deb nom olgan xalqlar kimlarning ajdodi hisoblanadi? — Turkiylarning qadim ajdodi.

5. Turkiylarning qadim ajdodlari turli vaqtlarda qaysi dinlarga e’tiqod qilganlar? — Otashparastlik, masohiylik (xristianlik), buddaviylik, manixeylik (moniylik) va islom dini.

6.Eramizning VI-VIII asrlarida paydo bo’lgan og’zaki ijodning ertak, marsiya,qo’shiq, rivoyat,maqol kabi namunalari qaysi manba orqali bizgacha yetib kelgan? — Mahmud Koshg’ariyning "œDevonu lug’otit-turk" (1072 yil) asari orqali.

7.O’rxun-Enasoy yodgorliklari yaratilgan davr — V-VIII asrlar.

8.Turkiy tilda yozilgan ilk doston — Yusuf Xos Hojib "œQutadg’u bilig" (Saodatga yo’llovchi bilim) , 1069 yil.

9.Dostonchilik an’anasini boshlab bergan adib — Yusuf Xos Hojib.

10.Yusuf Xos Hojibdan keyin dostonchilik an’anasini davom ettirgan shoirlar — Ahmad Yugnakiy, Sayfi Saroyi, Qutb, Haydar Xorazmiy.

11."œShiroq", "œTo’maris" kabi rivoyatlarining asl matni qaysi manbalar orqali bizgacha yetib kelgan? — Asl matni saqlanib qolmagan.

12."œShiroq" va "œTo’maris" rivoyatlari haqida ma’lumot bizgacha qaysi manba asosida yetib kelgan? — Yunon tarixchilari asarlari orqali.

13.O’z davrida o’zbek nasrini yuqori cho’qqiga olib chiqqan adib va uning asari — Nosuriddin Rabg’uziy "œQissasul anbiyo" (Payg’ambarlar tarixi)

14.XI asrdan keyingi o’zbek adabiyotining ta’limiy (didaktik) adabiyot deb nomlanishiga sabab? — Bu davr adabiyotida pand-nasihat, ta’lim-tarbiyaviy xususiyat yetakchilik qilgan.

15.Badiiy adabiyotga daxldor bo’lgan so’z qanday vazifani bajarishiu kerak? — Badiiy estetik vazifani.

16.   Badiiy adabiyotning o’ziga xox xususiyatlari — Voqea-hodisalarni yoki insoniy kechinmalarni, his-tuyg’ularni bayon qilmaydi, balki ularni tasvirlaydi

17.   Yusuf Xos Hojib "œQutadg’u bilig" dostonini taqdim etgan qoraxoniy hukmdorning to’liq ismi — Tabg’och Bug’ro Qoraxon Abo Ali Hasan binni Arslonxon.

18.   "œXos Hojib" so’zi qanday ma’noni bildiradi? — Eshik og’asi demakdir. Hozirgi tilimizda u "œish boshqaruvchi"ga to’g’ri keladi.

19.   Navoiyning qaysi asari uchun Husayn Boyqaro uni o’ziga pir deb bilib, shoirga jilovdorlik qiladi? — "œXamsa" asari uchun

20.   "œArdam bashi til" degan maqol qaysi asarda uchraydi va uning ma’nosi nima? — "œDevonu lug’otit-turk"; "œBarcha fazilatlar boshlanishi tildir".

21.   Qaysi ijodkor nazdida shoirlar "œso’z teruvchilar" deb ta’rilanadi? — Yusuf Xos Hojib.

22.   Sayfi Saroyi kimlarni "œso’z" bulbuli deb ataydi? — shoirlarni

23.   Navoiyning shoirlarga bergan ta’rifi — Ruh chamanining xushxon bulbullari

24.   Yusuf Xos Hojib fikricha, til bu — Bilim va aql-idrok tarjimoni

25.   Yusuf Xos Hojib kishidan-kishiga meros deb nimani nazarda tutadi? — So’zni.

26. Sayfi Saroyi badiiy so’z qudratini shoirlar iste’dodiga  bog’lab, qanday misralarni yozgan edi? -  Jahon shoirlari, ey gulshani bog’, Kimi bulbuldurur so’zda, kimi zog’.

27. Ko’ngul bermush so’zimga turk jon ham,
       Ne yolg’iz  turk, balki turkmon ham.
     Ne mulk ichkari bir farmon yubordim.
     Aning zabtiga bir devon yibordim.

     Yuqoridagi misralar kimning qalamiga mansub va unda qanday badiiy san’at qo’llanilgan? — Alisher Navoiy; takrir, ishtiqoq, anafora.

28.Mo’g’ul istilochilariga qarshi kurash o’z badiiy ifodasini topgan asarni ko’rsating?- "œSuhayl va Guldursun" (Sayfi Saroi).

29. Adabiyot xayotning in’ikosi sifatida har qanday hodisani aks ettirishi mumkin. Bunday hodisalarni barchasi nima bilan bog’liq? - Inson qalbi, uning ruhiyati, ma’naviyati bilan bog’liq.

30. Obrazlilik badiiy adabiyotning qaysi qismlari uchun xos?- Barcha qismlari uchun xos.

31. Qaysi ijodkorning qanday asari XIII-XIY asrlarda Yevropada "œzersal" deb nomlangan janrning yuzaga kelishida turtki bo’lgan? - Yusuf Xos Hojibning "œQutadg’u bilig" asari.

32. Nemis shoiri Gyotining "œG’arbu Sharq devoni"ning yuzaga kelishiga nima sabab bo’lgan?- Sharq she’riyati.

33. Adabiyotshunoslikning tarkibiy qismlari?- Adabiyot nazariyasi, adabiyot tarixi, adabiy tanqid.

34. Adabiyot nazariyasi nimalarni o’rganadi?- Barcha zamonlarda bunyod etilgan barcha asarlar uchun umumiy bo’lgan asoslarni, badiiy asarlarining tarkibiy qismlarini, badiiyat qonun-qoidalarini.

35. Adabiy tanqid zimmasida turgan vazifalar?- Hozirgi adabiy jarayonda bunyod etilgan asarlarni baholash, ularning yutuq va kamchiliklarini, taraqqiyot yo’nalishlarini izohlash va ko’rsatish.

36. O’zbek adabiyoti tarixi bosqichlari?-
1.   Eng qadimgi adabiy yodgorliklar ("œAvesto", "œAlpomish"v.b.)
2.   Ilk o’rta asrlar adabiyoti ("œKultegin bitiklari"v.b.)
3.   O’rta asrlar adabiyoti (IX-XIY asrlar).   A) Temuriylar davri adabiyoti    B) Navoiy va uning davri adabiyoti
4.   XYII-XIX asrlar adabiyoti
5.   XX asr adabiyoti   

37. Ovrupalik qadimgi va hozirgi olimlar O’rta Osiyo xalqlarining tarixi, madaniyati, san’ati, urf-odatlarini o’rganish maqsadida nimaga murojaat etishgan?- Shu xalq yaratgan badiiy ijod namunalariga murojaat etishgan.

38. "œTazkira" so’zining ma’nosi? — Arabcha so’z bo’lib, u "œzikr", ya’ni "œeslatish o’tish", "œqayd etish", "œyozib qo’yish" ma’nosini anglatadi.

39. Tazkira bu ? — Shoirlarning hayoti va ijodi haqida ma’lumot, asarlaridan namunalar keltirilgan antologiya — majmuadir.

40. Eng qadimgi tazkira namunasi va uning muallifi ? — Abu Mansur as-Saolibiy, "œYatimat ud-dahr fi maxosini ahli asr" ("œZamona ahlining fazilatlari haqida yagona durdona").

41. "œYatimat ud-dahr" tazkirasi qaysi adabiyot haqida ma’lumot beradi? — U o’sha davr (XI asr) Arab, Ajam, Movarounnahr, Xorazm va Xuroson adabiyoti xususida.

42. "œDonishmand podshox erdi. Kamoloti bag’oyat xub erdi. Yetti qiroat birla Qur’oni majid yodida erdi. Hay’at (astronomiya va riyoziyni) matematika, aljabrni xub bilur erdi"¦ " Ushbu fikrlar kim haqida va uning manbai? — Ulug’bek Mirzo; Alisher Navoiy "œMajolis un-nafoyis".

43. "œZamonining ulug’i, odillar maqbuli, davr akobirlari sardori" kim? — Kamol Xo’jandiy.

44. Tarixchi va geograf Abu Isxoq Istaxriy yashab ijod etgan davr? — 850-934 yillar.

45. Herodot (mil. avv.490-480-430-424)ning "œTarix" asari necha kitobdan iborat? — 9 kitobdan iborat bo’lib, har bir kitobi yunonlar e’zozlaydigan 9 muzadan biriga bag’ishlangan (Klio, Evderna, Galiya, Menpanena, Terpsixora, Erato, Poligimniya, Urganiya, Kalliona).