96. Ko’k Turk davlatining yemirilishiga sabab nima?- 1. Keyingi davrlardagi hukmdor va boshliqlarning layoqatsizligi.
2. Turkiy qavmlarning o’zaro noahilligi.
3. Tabg’ach davlatining siyosati va ichdan yemiruvchi targ’ibot —tashviqoti.

97. Qadimgi turkiylar ko’pincha qaysi soha bilan shug’ullanishgan?- Chorvachilik, ovchilik.

98. Qo’yqirilgan qal’asi qaysi viloyatga tegishli, u yerdan qanday san’at asarlari topilgan?- Xorazmga; u yerdan eramizgacha bo’lgan IY-III asrlarga oid deb qaraladigan sopol ko’zachalar topilgan.

99. Qadimgi ajdodlarimiz turmush tarzi bilan bog’liq bo’lgan tarixiy ashyolar topilgan xududlarni ko’rsating?- Bolaliktepa (Surxondaryo), Panjakent , Ajinatepa (Surxondaryo), Ayritom (Termiz yaqinida).

100. So’g’d va xorazmiy yozuvi qaysi yozuv asosida shakllangan?- Oromiy yozuvi.

101.   Xorazmiy yozuvining eng qadimgi namunasi qayerdan topilgan?-Qo’yqirilgan qal’asidan topilgan bo’lib, u eramizdan oldingi III asrga oiddir.


102.    So’g’d yozuvining yodgorligi qaysi makondan topilgan?-Tali   Barzu (Suzd)dan topilgan sopol idish sinig’iga o’yib yozilgan va u er. oldingi I asrga tegishli. Bu yozuv namunalarining II-III asrlarga oid obidalari Dunxuan (Sharqiy Turkiston) dan topilgan.

103.       Mug’ tog’idagi qal’a (Panjakent yaqinida)dan nechta tarixiy buyum topilgan?- 400 yaqin.

104.   Mug’ tog’idan topilgan arabiy bitik xujjatda qanday ma’lumot mavjud?-Lashkarboshi Divashtichning jang oldidan ittifoqchilaridan yordam so’ragani bayon qilingan (YIII asr).

105.     Menandr kim?-Yunon tarixchisi.

106.      Islomdan oldin turkiy xalqlar orasida keng qo’llanilgan, u YI-YIII asrdan e’tiboran qo’llanilgan, hatto arab yozuvi bilan yonma-yon holda XY — asrgacha, Xitoydagi uyg’urlar orasida esa keyingi asrlarda ham iste’molda edi? Qaysi yozuv haqida fikr bildiriliyapti va uning shakllanishida asos bo’lgan yozuvni ko’rsating?- Uyg’ur yozuvi; Sug’d yozuvi.


107.   Uyg’ur yozuvi necha xarfdan iborat va uning asosiy xususiyati?- 18 xarfdan iborat; bu yozuv o’ngdan chapga qarab yozilgan.

108.     Qaysi manba uyg’ur yozuvi haqida dastlabki ma’lumot beradi?- Mahmud Koshg’ariyning "œDevonu lug’otit turk"asari.

109.      "œBarcha xoqonlar sultonlarning kitoblari, yozuvlari qadimgi zamonlardan shu kungacha, Qashqardan Chingacha hamma turk shaharlarida shu yozuv bilan yuritiladi". Fikr kimga tegishli, unda qaysi yozuv haqida so’z bormoqda?-Mahmud Qoshg’ariyga; uyg’ur yozuvi.

110.        Yusuf Xos Hojibning "œQutadg’u bilig" asarining XY asrda Hirotda ko’chirilgan nusxasi qaysi yozuvda bitilgan?-Uyg’ur yozuvida.

111.         "œOltin yorug’" asarini xitoy tilidan kim tarjima qilgan?-X asrda Beshbaliq (Sharqiy Turkiston) shahrida yashagan Singku Seli Tutung.

112.          Uyg’ur yozuvidagi nusxalari mashxur bo’lgan asarlar?- "œO’g’uznoma", "œMuhabbatnoma" (Xorazmiy), "œLatofatnoma" (Xo’jandiy), "œMahzanul-asror" (Mirhaydar).

113.          O’rxun Enasoy yodgorliklarining topilishi va o’rganilishi nechanchi asrdan boshlanadi va u haqida dastlabki xabarni kim beradi?-XYIII asrdan; Rus xizmatchisi Remezov.

114.          O’rxun Enasoy yodgorliklarini Yevropa axliga ilk marta taqdim qilgan shaxslar?- Shved zobiti Iogann Strallenberg, olim Messershmidt.

115.           O’rxun yodgorliklari nomini olgan dastlabki toshga bitilgan obidalar  qayerdan bitilgan?- O’rxun, Selenga, Tuli daryolari atrofidan — Shimoliy Mo’g’ulistondan.

116.         O’rxun Enasoy yodgorliklaridagi barcha xarflarni qaysi olimlar, nechanchi yilda o’qishga muyassar topilar?- Daniyalik olim Vilgel’m Tompson, rus olimi V.Radlov (1893 yilda).

117.            "œTosh bitiklari" deb qaysi obidalar nomlanadi va buning sababi?- O’rxun Enasoy obidalari; Ko’pgina yodgorliklarning qabr toshlariga o’yib yozilganligi.

118.           Qadimgi turkiy obidalarning asl manbalari topilgan joylar?- bnO’rxun va Enasoy daryolari atroflari, Turfon (Sharqiy Turkiston) Osiyo va Yevropaning ko’pgina joylari.

119.         Qadimda turkiy xalqlar qaysi xududlarda o’z davlatlarini idora qilishgan?- O’rta Osiyodan boshlab Dunaygacha bo’lgan xududda.

120.         Tosh bitiklari asosan qaysi xoqonlikning o’ziga xos badiiy solnomasi hisoblanadi va u nechanchi yilda yuzaga kelgan?- Turk xoqonligining; 545 yilda yuzaga kelgan.

121.       "œUshbu bitiktosh 2 ta ustunga yozilgan. Ularning biri 170, ikkinchisi 160 sm. dan iborat. Bu yodgorlikni Elizaveta Klemens 1897 yilda Shimoliy Mog’ulistonda eri Dmitriy Klemens bilan birgalikda izlab topgan. Bitiktosh Ulan-Batordan 66. km. Janubi-Sharqdagi Bain Sokto manzilida bo’lgan va hozir ham shu yerda saqlanadi". Ushbu fikr qaysi bitiktosh haqida?-    "œTo’nyuquq" bitiktoshi.

122.        "œKultegin" bitiktoshi  nimadan ishlangan va uni kim, qachon va qayerdan topib olgan?- Marmardan ishlangan bo’lib, uni rus ziyolisi N.M. Yadrinsev 1889 yili Mug’ulistonning  Kosho Saydam vodiysidagi Kukshin Urxun daryosi kir tog’idan topgan.

123.         "œBitiktosh ag’darilib, uchga bo’lingan, ayrim satrlari nurab, yozuvlari ham zarar ko’rgan. U 80 satrdan iborat bo’lib, unga "œKultegin" bitiktoshidagi 41 satr takrorlangan". Qaysi bitiktosh haqida so’z bormoqda, uni kim topgan?- "œBilga Xoqon"; M.N. Yadrinsev.

124.        Yodgorliklarni ilmiy jihatdan butun dunyo turkiyshunoslaridan kimlar o’rganmoqda?- V.Tompson va V.Radlovdan keyin S.E.Malov, S.G.Klyashtorniy, I.V.Stebleva, X.Urxun, T.Tekin, Najib Osim, G. Aydarov o’zbek olimlaridan A.Rustamov, G’.Abdurahmonov, N.Rahmonov.

125.       Yodgorliklarni hozirgi o’zbek tiliga o’girgan olimlarni ko’rsating?- A.P.Qayumov ("œQadimiyat obidalari"), G’.Abdurahmonov va A.Rustamovlar ("œQadimgi turkiy til").

126.       Runiy yozuvidagi yodgorliklardan qaysi biri qog’ozga yozilgan bo’lib, uni kim qayerdan topib olgan?- "œIrq bitigi" ("œTa’birnoma") qog’ozda yozilgan. Uni venger olimi A. Steyn Sharqiy Turkistondagi Dunxua manzilidan topgan (1907 yil).

127.       Run yozuvlar topilgan makonlar?- Talas vodiysi, Sibir o’lkasi.

128.       Teriga yozilgan runiy bitiklari qaysi muzeyda mavjud?- Minusink muzeyida.

129.        "œU ikkinchi turk xoqonligiga asos solgan Eltarish xoqonning maslaxatchisi va sarkardasi bo’lgan". Kim haqida ma’lumot berilgan?- To’nyuquq haqida.

130.        Turkiylarning o’z erkini qo’ldan berib qo’yishlarining sabablari "œTo’nyuquq"da qanday bayon etilgan?-"œTurk xalqi boshboshdoqlikka, o’zibilarchilikka, beparvolikka yo’l qo’ydi"¦o’zining xoni bilan birga bo’lmadi".

131.       "œTo’nyuquq" yodgorligida To’nyuquq qanday shaxs sifatida namoyon bo’ladi?- Xalq yetakchisi, dono maslahatchi, kuchli va botir sarkarda.

132.       "œShad"so’zini izohlang?- Bu turk xoqonligidagi eng oliy darajadagi unvonlardan biri (To’nyuquq yetti yuz kishini birlashtirib, "œshad"degan unvon oladi).

133.       To’nyuquq kimlar bilan birga mamlakat mustahkamligiyu mustaqilligi, el-yurt farovonligi, yurt osoyishtaligi, chegaralar daxlsizligi uchun tinimsiz kurash olib bordi?- Bugu tarxon hamda Eltarish xoqonlar bilan birga.

134.       To’nyuquqning xotirjamligi qaysi jumla orqali ifodalangan?- "œXalqning tomog’i to’q edi" jumlasi orqali.

135.        Alliteratsiya bu?- Tovushlar ohangdorligi, asosan bir xil tovushlarning takrorlanishi natijasida yuzaga keladigan ohangdorlik. Unda unli va undosh tovushlar takrorlanishi mumkin. (Ungra kitaynyig’ ulurtachi terman, Bani Ug’uzug’ Ulurtachi — o’q terman.("œTo’nyuquq").

136.        "œBilga xoqon" bitigida qanday qabila va urug’ nomlari, joy va daryolar ismlari uchraydi?- Olti cho’b sug’dak xalqi, tabg’ach basmil, idikut, chik xalqi, qirg’iz, qarluq, to’qqiz o’g’uz, turk tatabi-turgash kabi qabila va urug’, Buluchi, Beshbaliq, Tamgudukbosh, Tugu baliq, Antargu, Chush, Azganti qadaz, Magi Qo’rg’on, Idar bosh, Qumg’on yish, Sunga yish, Oltin yish singari joy nomlari, Kam, Irtish, Tugla (Tuli) kabi daryo nomlari uchraydi.

137.        Bilga xoqon obidasidagi voqealar tizimini qanday guruhlash mumkin?-
A)   qahramonning muayyan yoshi;
B)   voqea sodir bo’lgan joy;
C)   voqeaning mohiyati;
D)   natija.

138.   "œTurli-tuman tarixiy ma’lumotlarga tayanib turib, O’rta Osiyoni eposlar beshigi deb nomlash mumkin", degan fikrning muallifi?- Boqijon To’xliyev.

139.       Shiroq haqidagi afsona mazmunini yozib qoldirgan tarixchi?- Polien.

140.       Eramizdan oldingi Y asr oxiri, YI asr boshlarida yashagan Ktesiy (430-354) ham yana bir rivoyatni ("œZarina va Straingiya") yozib qoldirgan. Uning ma’lumotlari qaysi asar orqali yetib kelgan?- Tarixchi Appelodor (er. oldingi birinchi asr)ning "œTarixiy kutubxona" asari orqali.

141.     Zoriadr va Odatida nomlari bilan bog’liq afsonani qaysi tarixchi yozib qoldiragan?- Eramizdan avvalgi IY asrda yashagan Xores Mitilinskiy degan tarixchi yozib qoldirgan.

142.       Tubandagi parchaning ma’nosi nimadan iborat? Tangri yaruk, kuchluk, bilgaka yalvarar biz, Utunur biz Kun, Ay tangrika. Yashin tengri num quti       Mar mani firishtalarka?- Nurli, qudratli dono Tangriga yolvoramiz. Quyosh va Oy tangrilariga o’tinamiz. Yashin tangrisi, yaramish saodati 
Mor mani va farishtalarga"¦

143.   "œBu turkcha qo’shiqlar tuzattim senga, O’qurda unutma, duo qil menga". Mazkur misralar muallifi kim?- Yusuf Xos Hojib.

144.      "œTakshut", "œIr", "œShlok", Kug kabi atamalar qanday ma’noni bildiradi?- Takshut-she’r, nazm, bayt, manzuma, Ir-g’azal, maqom, kuy. Shlok-manzuma,madhiya, Kug-kuy, she’r vazni.

145.       "œBizning tengrimiz edgusi redni teyur, Rednida yig’ mening edgu tengrim alpim bekrikim". Berilgan misraning mazmunini izohlang?- Bizning tangrimiz ezguligi javhardir,derlar, Javhardan ham yaxshi mening ezgu tangrim, alpim, qudratim.